Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramische gevelversiering, Henny Bal (foto: Paulina Buring)

Beschrijving:

Het kunstwerk van Bal is een plastiek dat de gehele breedte van de gevel van het gebouw langs het Bizetpad beslaat. Het bestaat uit 24 betonblokken van 60 x 100 centimeter. In het cement heeft Bal langs allerlei lijnen de smalle kanten van stukken gekleurde tegels aangebracht. Bal gebruikte tegels in de kleuren petroleum-groen, grijs, crème en zwart met een enkel rood accent. De architect gebruikte dezelfde tegels in de kleuren grijs en wit in de vloer van de hal en gangen. Men noemt dit kunstwerk wel een scherfreliëf of scherfmozaïek. Scherfmozaïeken waren populair in de periode van de wederopbouwkunst. Daarvoor gebruikte men afval van tegel- en potfabricage. Het kunstwerk van Bal is echter zo omvangrijk dat Bal hiervoor niet voldoende tegelscherven kon krijgen. Daarom moest hij zo’n 2400 tegels die nog intact waren met hamerslagen verbrijzelen. Elk betonblok weegt circa 100 kilo en de tegelscherven steken ongeveer 8 tot 10 centimeter uit. Doordat de gevel op het noorden ligt is de reliëfwerking bijzonder sterk. Het hele reliëf is 12 meter lang en 1,2 meter hoog.

Henny (Hendrik Anthonie) Bal (Rotterdam, 1915 - 2012) werkte na zijn opleiding aan de Academie van Beeldende Kunsten in zijn geboorteplaats Rotterdam aanvankelijk in een impressionistische stijl. Eind jaren 1950 koos hij voor een meer abstracte en experimentele richting. Hij maakte schilderijen en wandschilderingen maar trok vooral de aandacht met zijn metaalplastieken. Bal ontwierp kunstwerken voor scholen in Noordwijk, Spijkenisse, Nieuwe Tonge, Gorcum en Katwijk. Als beeldhouwer was hij autodidact. In 1962 exposeerde hij samen met een aantal leerlingen in Stedelijk Museum De Lakenhal.

De school is oorspronkelijk in 1963 gebouwd als St. Franciscusschool voor Lager Onderwijs naar een ontwerp van gemeentearchitect Theo K.J. Koch. Later was in dit gebouw en dat van de protestantse Koningin Emmaschool aan de César Franckstraat 5 de basisschool voor speciaal onderwijs De Wissel gehuisvest. Tot 2016 vond het Leo Kanner College voor speciaal onderwijs er onderdak. In 2019 werd bekend dat woningcorporatie Ons Doel op deze locatie tachtig woningen zal realiseren. Het plan is om het kunstwerk van Henny Bal te behouden en te herplaatsen.

Keramische gevelversiering, details, Henny Bal	(foto’s: Paulina Buring)

Bronnen:

“Bizetpad wordt een Bizetbuurtje” in: Leidsch Dagblad, 13 augustus 2019

“Nieuwe St. Franciscusschool te Leiden krijgt Noordwijks kunstwerk aan de gevel” in: De Leidsche Courant, 30 augustus 1963, p. 6

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 204-206

19 augustus 2022