Wie door Leiden wandelt, komt overal opschriften van vroegere vakscholen tegen. Bij de 25ste verjaardag van Rumor di Mare denk je dan direct aan Noordeinde/Galgewater: het imposante schoolgebouw van de Kweekschool voor Zeevaart. Met de geschiedenis van deze bijzondere vakschool zou je moeiteloos een avond kunnen vullen. Maar dat deed Rudie Kagie al, enkele jaren geleden in een soortgelijke setting. Daarom zal de lezing wat breder van opzet zijn. Enerzijds probeert Anneke Boot de Kweekschool voor Zeevaart in een wat breder maritiem perspectief te plaatsen. Anderzijds schetst zij in grote lijnen de geschiedenis van het vakonderwijs in de stad Leiden onder het motto Van Gilde tot ROC.
Het verhaal begint in de 15de eeuw, wanneer zich in Leiden de eerste gilden vormen. Want wie een vak wilde leren, ging niet de schoolbanken in, maar bij een meester in de leer. Dit leerlingstelsel werd in stand gehouden door de gilden, met het stadsbestuur op de achtergrond.
Na het wegvallen van de gilden was het de vraag wie nu het initiatief voor vakonderwijs zou nemen. Dan zijn we in de 19de eeuw beland, waar de rijksoverheid vooralsnog afzijdig bleef. De stad Leiden kende prachtige voorbeelden van particulier gestichte vakscholen. Mathesis Scientiarum Genetrix, de Practische Ambachtsschool, de Instrumentmakersschool en de Rooms-Katholieke Vakschool voor meisjes zijn wel de bekendste.
In de 20ste eeuw neemt ook de landelijke overheid haar verantwoordelijkheid: vakonderwijs wordt wettelijk en financieel geregeld. De meeste Leidse scholen worden dan onderdeel van het stelsel van nijverheidsonderwijs. De nieuwste geschiedenis van het vakonderwijs maakt deel uit van onze eigen geschiedenis, dus over het ROC kunnen we kort zijn. En ja, de lezing is bedoeld als eerbetoon aan alle vakonderwijs!