In 2022 is Leiden European City of Science en wordt de schijnwerper gericht op allerlei resultaten van de wetenschappen, met de universiteit als stralend middelpunt. Maar wetenschap is onmogelijk zonder de talloze vormen van kennis en kennisoverdracht, op alle niveaus, die aan de basis daarvan staan. Daarom richt dit symposium (georganiseerd door de Stichting Historisch Leiden i.s.m. de Historische Vereniging Oud Leiden en de Universiteit Leiden) zich op vragen naar hoe kennis tot stand komt, wordt bewaard en wordt overgedragen, van gilde tot universiteit, van dorpsschool tot krant en museum. Bijzondere aandacht is daarbij voor de rol van en mogelijkheden voor meisjes en vrouwen. Zoals gebruikelijk worden uiteenlopende onderwerpen gepresenteerd in de vorm van ‘flitslezingen’ die vooral als doel hebben recent onderzoek te presenteren en nieuw onderzoek te stimuleren, aangevuld met posterpresentaties. Zij vormen samen een mooie staalkaart van de rol en het belang van kennis(overdracht) in het historisch weefsel van Leiden en haar omgeving.

Als plaats van het symposium is symbolisch gekozen voor het Volkshuis, gebouwd in 1899 als behuizing voor de 'Stichting Het Leidse Volkshuis'. Deze werd in 1897 opgericht door drie sociaal bewogen hoogleraren van de Leidse Juridische faculteit, Drucker, Greven en Van der Vlugt, met als doel het 'verhogen van ontwikkeling en levensgeluk onder arbeiders en daarmee gelijkgestelde klassen in Leiden'.
 
13:15-13:45 inloop 
13:45-13:50 welkom door de dagvoorzitter Pieter Slaman 
13:50-15:00 sessie 1: 3 korte lezingen gevolgd door discussie

-  Dick de Boer, Het raadsel Bossulus 
Willem van Oranje wilde een universiteit stichten, omdat hij besefte dat je alleen een nieuwe samenleving kunt opbouwen met een goed opgeleide jeugd. De man die de Leidse Universiteit op poten moest zetten, moest dan ook een zwaargewicht zijn, een duizendpoot. En natuurlijk moest hij toegewijd zijn aan de Reformatie. Hem werd één top-kandidaat aanbevolen: een zekere Bossulus. Maar geen enkele geschiedenis van de universiteit vertelt wie hij was. Bossulus bleef een raadsel, tot hij recent kon worden opgespoord. Toen ontstond een fascinerend beeld van de worsteling van kennis en geloof in de tijd van de godsdienstoorlogen.
-  Ad Maas, Het verdriet van de snuffelpaal
Wetenschappelijk erfgoed uit de collectie van Rijksmuseum Boerhaave omvat iconische objecten als de microscopen van Van Leeuwenhoek, prachtige luchtpompen en telescopen, en andere objecten die voldoende zeggingskracht bezitten om het museumpubliek direct aan te spreken. Maar voor een deel van de collectie geldt dit een stuk minder. Bij sommige objecten hebben museummedewerkers er een hele kluif aan om ze op een betekenisvolle wijze te presenteren. Bij uitstek geldt dit voor erfgoed uit de moderne tijd. Dit heeft vaak betrekking op 'moeilijke' wetenschap, ontbeert esthetische kwaliteiten of betreft massage-produceerde 'dozen met stekkers'. In deze lezing wil ik laten zien hoe een museum met dergelijk weerbarstig materiaal om kan gaan.
-  Ariadne Schmidt, Linking University and City
De aanwezigheid van de academische gemeenschap kleurde sinds 1575 het leven in de stad. Mogelijk had de dynamische ontwikkeling van de Leidse bevolking invloed op de academie. Doel van het interdisciplinaire project Linking University and City is om met data-science-technieken de geschiedenis van de academische gemeenschap en de interactie tussen de stad en de universiteit (town & gown) zichtbaar te maken en verder te onderzoeken. Met studenten wordt gewerkt aan een digitale infrastructuur om informatie over personen, percelen en gebeurtenissen aan de hand van een tijdlijn te visualiseren en om - uiteindelijk - ook de onderlinge relaties, verder te kunnen analyseren. In deze flitslezing geven we een kijkje in de keuken van het project.
 
15:00-15:30 pauze met thee en/of koffie 
·         gelegenheid de website van het project van Ariadne Schmidt te bekijken 
·         posterpresentatie van studente Emma de Man over de eerste vrouwelijke redactrice van de Leydse Courant, omstreeks 1780
 
15:30-16:40 sessie 2: 3 korte lezingen gevolgd door discussie 
-  Anneke Boot, Al Doende Leert Men
Vakonderwijs is de sleutel tot de geschiedenis van een stad. Het opleiden van vakmensen houdt direct verband met de economische bedrijvigheid in een stad. De lokale arbeidsmarkt is vaak leidend voor de opleidingen die worden aangeboden. Vakonderwijs is ook bepalend voor het sociale weefsel van een stad: het zijn meestal burgers en bedrijven die zich voor vakonderwijs inzetten. In mijn lezing laat ik zien hoe het vakonderwijs ook de geschiedenis van de stad Leiden heeft bepaald. In kort bestek schets ik hoe vakmanschap werd ontwikkeld en doorgegeven aan de volgende generatie.
- Daan Stremmelaar, Scholing van kinderen in zeventiende-eeuws Leiden vanuit genderperspectief
- Leiden had tijdens de Gouden Eeuw een Latijnse school en natuurlijk de universiteit. Voor welgestelde meisjes was er de Franse school en privéonderwijs aan huis. Maar (waar) gingen de ‘gewone’ kinderen naar school? En hoe leerden jongens en meisjes een vak? Terwijl Nederlanders in de zeventiende eeuw de hoogste geletterdheid en gecijferdheid van Europa hadden en de achterstand van de vrouwen nergens anders zo klein was, weten we verrassend weinig over hoe en waar zij deze vaardigheden opdeden. Vooral de meisjes zijn lang uit zicht gebleven. De rijke archieven van Leiden bieden ons de kans de praktijk rond schools- en beroepsonderwijs aan het oppervlak te brengen. Voor zowel jongens als meisjes, arm en rijk.
 - Leon van der Hoeven, Dorpsscholen in het Rijnland in de 17e eeuw en de invloed van de stad Leiden op het onderwijs.
Iedereen kent de schilderijen waarop Jan Steen (en tijdgenoten) de dramatische chaos op dorpsschooltjes weergaf. Een (meestal stokoude) meester te midden van een krioelende massa kinderen, jongens en meisjes, waarbij de grond bezaaid is met leermiddelen en alleen de plak hem kan redden. Maar is dat werkelijk zo? Wie waren eigenlijk die schoolmeesters? Was er in elk dorp onderwijs? Wie zag daarop toe? En wat was de invloed van de stad Leiden hierop? Anders gezegd: welke plaats nemen de dorpsschooltjes in de keten van kennisoverdracht?
 
16:40-16:55 slotdiscussie over perspectieven voor nieuw onderzoek
16:55-17:00 slotwoord Pieter Slaman