113. Zanendam

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpt de huysen aen de oostzijde van de Veststraet / ende westzijde van de Heeregraft tusschen den Ouden Rhijn ende de slopsteech / en aen de suytzijde van den Ouden Rhijn / ende noortzijde van de gemelte slopsteech.

(SA II 1217 fol. 58, 24-06-1660)

Geschiedenis:

Op 24-06-1660 gesticht met nog enkele andere buurten. Het Gerecht motiveert haar besluit met de mededeling dat in de jongste vergroting albereyts eenige huysen gebouwt ende met inwoonders beseth zijn, ende dat (...) onder de selve de gewoonlycke ordre van der gebuyrten niet wert onderhouden, veele twist, kyvagie, oock bij sterven, confusie ende andere ongelegentheden komen voor te vallen.

(SA II 1217 fol. 58, 24-06-1660)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

6. Zandwijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de noortzijde van de Groenehasegraft te trecken uyt de gebuyrte van Meyenburch / ende sulx de selven te vougen met d'oostzijde van het Zant tot eene gebuyrte, gevende die den tytel van Santwijck.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 74 vso - 75, 12-12-1624)

Geschiedenis:

Aanleiding van de stichting op 12-12-1624 was een klacht van de bewoners aan de oostzijde van 't Zand dat sijl(uyden) onder geene gebuyrte behoorende ende te cleyn getal van huysen zijn oome alleen een gebuyrte te formeren. Na inspectie en rapport van de schepenmeesteren Simon Willemsz. van Kerchem en Willem Paedts, alsmede de stadssecretaris, besluit het Gerecht om de noordzijde van de Groenhazengracht tussen Rapenburg en 't Zand (nu Oude Varkenmarkt) aan de buurt Meyenburg te onttrekken en samen te voegen met de oostzijde van 't Zand. Het feit dat de bewoners aan de oostzijde van 't Zand niet tot een buurt behoorden, heeft waarschijnlijk te maken met de merkwaardige gang van zaken rond de stichting en het niet-functioneren van de buurt Groenhazenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 74 vso - 75, 12-12-1624, zie ook fol. 16 - 16 vso, i.m. 02 of 11-12-1624 en onder de buurten Groenhazenburg en Oost Billenburg, zie ook 'Buurthouden', pag. 52 e.v.)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

4. 't Zand

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de westzijde van 't Sant / de noortzijde van de Groenehasegraft tot aen den houck van den Slicksteech / de gehele Swijnhoornsteech met de poorten / mitsgaders d'oostzijde van de Slicksteech.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 12 vso, 09-01-1653)

Geschiedenis:

Op 09-01-1653 ontstaan na afsplitsing van de gebuurte Billenburg.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 12 vso, 09-01-1653)

Jan Vendel, buurtheer van 't Zand, verzoekt en verkrijgt ontslag vermits (hij) het ongeluk heeft van niet te kunnen leezen nog schrijven.

(SA II inv. nr. 129 fol. 53, 14-05-1767)

De raden van de in 1775 gecombineerde buurten Meyenhof en Oud Groenendaal, verzoeken, gezien het vertrek van hun heer Hendrik Hartwigh en het klein getal der huisgezinnen, om een combinatie met 't Zand waarvan Adolph Tepker heer is. Het Gerecht gaat akkoord (zie ook 'Buurthouden', pag. 137).

(SA II inv. nr. 140 fol. 328, 11-06-1789)

Adolf Tüpke, gewezen heer van de buurt Groenendaal/Meyenhof/'t Zand wordt door de opziener van buurt 11, Matilo, aangeklaagd vanwege vermeende onregelmatigheden in de financiële adninistratie van de voormalige buurt. Tüpke wordt bevolen om zich alsnog ten overstaan van de buren te verantwoorden en de overgebleven gelden te verdelen (zie ook 'Buurthouden', pag. 153).

(SA II inv. nr. 635 fol. 2 vso, 18-11-1796)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

112. Zuid Rode Zee

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnen sal aen Nieuwen Rhijn aen de oostzijde van de Uuterstegracht / de selve gracht langs / noortwaerts aen lopende tot aen de huysinge van Cornelis Gerrytsz. Quaertelaer excluys / ende begrijpende de huysen aen de voet van de Hogewoertsebrugge beginnende / ende noortwaerts aen lopende tot aen de huysinge van Cornelis Gerrytsz. Quartelaer voornoemt mede excluys.

(SA II inv.nr. 1216 fol. 91 vso - 92, 19-07-1629)

Geschiedenis:

Op 19-07-1629 ontstaan als afsplitsing van de buurt Oost Rode Zee. Met de huysen aen de voet van de Hogewoertsebrugge beginnende kan niets anders zijn bedoeld dan de bebouwing aan de Nieuwe Rijn tussen de Uiterstegracht en de tegenwoordige Vestestraat, die toentertijd de stadsgrens vormde. Maar deze zes huizen ressorteerden reeds in de 16e eeuw onder de buurt Gansoord en dat wordt in 1614 nog eens bevestigd (zie SA II inv. nr. 1216 fol. 20). Ook de oudere omschrijvingen van Rode Zee en Oost Rode Zee (waaruit Zuid Rode Zee is voortgekomen), blijken zich te beperken tot bebouwing aan de Uiterstegracht.

(SA II inv.nr. 1216 fol. 91 vso - 92, 19-07-1629)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

134. Zuid Koeëind

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begijpende het taerling huysen gelegen tusschen Marendorp / den Ouden Rijn / de Backersstege / ende de Veststege aen de Zijlepoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso, 15-06-1615)

toegevoegd: den teerling nieu geboude huysen staende aen de oostzijde van de Veststege tusschen het Marendorp ende den Oude Rijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 161 vso, 22-01-1649)

Geschiedenis:

Op 15-06-1615 ontstaan als afsplitsing van de buurt Koeëind.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso)

Vanaf 1705 wordt de buurt vermeld als Zuid Koe Achtereind

(SA II inv. nr. 1217, zie de diverse heerbenoemingen).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

145. Zuid Hooglandsekerksteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

het zuyteynde van de voors. (slop)stege / beginnende mette eerste huysen op 't begin van de stege aen de Achtergraft staende / ende noortwaers lopende aen de westsijde totte voors. huysinge van Claes Cornelisz. van Noordt / ende aen de oostsijde eyndende mette voors. Slopstege van Laurens van Dale / die in dese laetste gebuyrte mede begrepen is.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613 en fol. 127 vso, 22-05-1636)

Geschiedenis:

Op 30-05-1613 ontstaan als afsplitsing van de buurt Hooglandsekerksteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613 en fol. 127 vso, 22-05-1636)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

200. Zuid Coleveld

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de Buyrgraft op de oostsijde van de Oostdwersgraft / ende noortwaers lopende den houck aen de Langegraft om / langs de zelve Langegraft oostwaers de Coolstraet in ten wedersijden / tot aen de Buyrgraft voors. / ende voorts weder langs de Langegraft voors. tot aen de Binnenvestgraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51 vso, 25-02-1621)

Geschiedenis:

Op 25-02-1621 gesticht op verzoek van de bewoners tussen de Oostdwarsgracht, Langegracht, Binnenvestgracht en Buurgracht. De omschrijving van de buurt met die van het zuidelijk aangrenzende Rijk der Liefde spoort niet. Onduidelijk is of de Dwers- ofte Verwersgraft of Buyrgraft (de latere Koolgracht) tot de ene of de andere buurt behoort. Uiteindelijk blijkt dat de noordzijde van de gracht tot Zuid Coleveld behoort en de zuidzijde tot het Rijk der Liefde. De verklaring is dat volgens Van Oerle de huiskavels aan de Langegracht en de Oude Singel oorspronkelijk naar achteren doorliepen tot de Koolgracht. De bebouwing aan de Koolgracht zal dan ook na 1622 tot stand zijn gekomen. Moeilijker is uit te maken tot welke buurt(en) de huizen aan de zuidelijke Houtmarkt behoorden. Waarschijnlijk zijn zij pas gebouwd nadat de vestwal haar functie verloor vanwege de stadsvergroting van 1644.

(Zie Van Oerle, Atlas, kaart 44a)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

35. Zuid Brem

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende mette huysinge van Cornelis Jansz. warmoesier aen de suydtsijde van Levendael recht over de Sint Jorisbrugge / westwaerts aen lopende tot de Zijtgraft toe ende de oostzijde van dien zuydwaerts aen totter walle toe / met de sloppen en poorten daer tusschen gelegen, voor desen aen dese gebuerte (t.w. het Huis van Brem) behoort hebbende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Geschiedenis:

Op 16-05-1642 afgesplitst van Huis te Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Maarten den Hollander, 79 jaar en heer van 't Huis te Zuid Brem, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 126 fol. 301, 27-05-1762)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

142. Zuid Bouwelouwensteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende met de westhouck van de poort ofte ingange van Nazareth / lopende westwaerts aen tot aen de oosthouck van de Paradijssteech / begrijpende mede in sich de huysen in de Bouwelouwesteech ten wedersijden / tot aen het Louris van Dalenstraetge.

Niet geheel duidelijk is wat met de westhouck van de poort ofte ingange van Nazareth wordt bedoeld. Nazareth had voor zover bekend twee ingangen: één ten noorden aan de Oude Vest en een andere ten zuiden op de Achtergracht (nu Van der Werfstraat). Het is waarschijnlijk dat de laatste ingang wordt bedoeld.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 79 vso, 19-10-1662)

Geschiedenis:

Op 19-10-1662 ontstaan als afsplitsing van de buurt Bouwelouwensteeg.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 79 vso, 19-10-1662)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

73. Witsermouw

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder 't Wanthuys aen de zuytwestzijde van de Rijn / beginnende mitten houc van de corte Coornbrugstege, te weten 't huys van Grietgen Huygendr., wedue van Pieter Joostenz. de Bije / ende van daer zuytoostwaerts aen loopende / eyndende mit 't huys opten houc van t Steenschuyr aen de Caernemelxbrugge, ancomende Willem Pouwelsz. van Thorenvliet.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8 vso, 02-02-1606)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Witsermou no. x / Begint opten Nieuwen Rijn aen de Caernemelxbrugge / ende eynt in de Coornbrugsteech aen `t hec / plach te hebben huysen of cameren 31.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12 vso)

De oudst bekende buurtheer, Jan Hcz. van der Does, coorncoper in De Blaeuwe Druyf, verzoekt in 1606 om ontslag als gecomen zijnde tot 76 jaren ende ten opzichte van dien op zijn onvermogentheyt omme de voors. gebuyrte langer zo goede diensten te doen als hij tot noch toe hadde gedaen. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8 vso, 02-02-1606)

Buurtbestuurder Jacob Vrederyckz. (hij wordt vermeld als buurtheer, maar waarschijnlijk gaat het om een tresorier of oudraad) brengt een ouderloos kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 75 vso, ?-12-1613)

De gebuurte Wiskermouw krijgt toestemming om te mogen hoven (zie ook 'Buurthouden', pag. 103. De mededeling in het boek dat er nadien geen verzoeken bekend zijn en dat de gevolgtrekking dat daarmee het fenomeen van de buurthoven ophield te bestaan, is niet juist. Er is namelijk nog één later verzoek uit 1794 bekend van de buurt Nieuwland).

(SA II inv. nr. 224 fol. 63 vso, 25-07-1780)

De burgers C.J. van Oyen, C. van de Kop en J. Gersom schenken namens de gebuurte een som van f 40-11-0 aan het stadsbestuur ter verlichting van de noodlijdende stadskas (zie ook 'Buurthouden', pag. 148).

(SA II inv. nr. 549, 04-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting