 |
 |
 |
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
| Op 't verboucken Keur anno 1472 |
Mer belangende 't verboucken, 'twelck een aenhang ende gevolch is van de innegaderinge der <45> margengelden ende om verseeckert {88v} te sijn van wien men die zal mogen ende moeten becomen, bevinden die van Leyden dat op Sint-Petersschou anno 1472 bij dijcgrave ende hogeheemraden gekeurt is, dat zooveel gebrex viel in den verdolven landen ende in den onlanden gelegen overal binnen den mercken van Rijnlandt. Also dat sij na den uytdelven vervreempt werden bij also dat men se dengeenen vercoft daer men nyet aen gehouden en was. Ende als se alsulcke personen52 uytgedolven hadden, dat sij die lieten leggen voor 't ongelt. 't Welck dickwijlen gebeurde bij sterven off dat sij buyten den lande trocken sodat men de ongelden, die de voors. landen behoorden te gelden overal daer die gelegen waeren, nyet crijgen en conde. |
| < <45r> So> Wie enich lant vercoft {89r} off vervreemde, gelegen binnen de mercken van Rijnlant, daer de margen jaerlicx nyet meer lasten gonde dan ses placken off daer beneden, off enich ander landt hoe het genompt ware: verdolven landen, veenen ende diergelijcke, soude comen beyde - de coper ende vercoper - voir den schout ende voor twe van sijn heemradens, daer 't lant onder gelegen was in den selven ambachte ende geven malcanderen 't lant over. Ende men soude den eenen daer uytsetten ende den anderen daerinne op £ 10. Des souden de schouten ende heemraden gehouden zijn te versorgen dat de coper van de landen goet ende vast genouch waer voor 't ongelt van de landen, behoudelick dat de oude keur van de verdwaelde landen {89v} in heur macht blijven soude, gehouden sijnde voor 't voors. verboucken te betaelen 4 stuvers, halff ende halff, voor den schout 2 stuvers ende elcken heemraet een stuver. | |
| 3e Keur op 't verboucken van de jaere 1551 | Dat vorder opten 3en martii des jaers 1551 bij dijcgrave ende hogeheemraden de keure op 't verboucken, die zoo 't schijnt met de nyeuwe metinge (daervan hiervooren) was vernyeut geweest, bij de voors. van Leyden noch nyet gesien, andermael vernyeut ende mit vermeerderinge uytgegeven zulcx ende in der vougen hier innegelijft.53 |
| (Insertie) | |
| Also omtrent ses jaeren geleden alle de landen, in 't heemraetschap van Rijnlant gelegen, van eygen tot eygen in 't particulier gemeeten ende die registeren onder de hantschriften van de {90r} gesworen lantmeters van elcke dorpe ende parochie bijsonder gelevert sijn in handen van den schouten ende ambachtsbewaerders van dien, innehoudende de namen ende toenamen van den eygenaers ende bruyckers met groote van deselve landen, mitsgaders seecker scharpe keuren ende ordonnantin daertoe gepubliceert, dienende op 't verboucken ende oversetten <46> van dien op seeckere peynen daertoe gestelt als deselve landen van eygendomme van dien veranderen souden hetsij in vercopinge, gifte, erffenisse, testament, legaet off andersints, teneynde dieselve metinge ende grote costen, in 'tselve doende, gedragen nyet tevergeefs comen souden. Desen nochtans nyettegenstaende sijn dijcgrave ende {90v} hogeheemraeden van Rijnlant genformeert dat d'selve verbouckinge nyet gedaen en wort, 'twelck sulcx nyet en behoort. | |
| Waeromme de voors. dijckgrave ende heemraeden andermael opnyeus keuren, ordonneren ende bevelen dat wie van nu voortaen eenyge landen, gelegen in den ambachte van Voorschoten, vervreempt off uyt sijnen handen stelt, hetsij bij gifte, cope, permutatie off andersints ende oick diegeene die bij dier manieren daeraen compt, dat sij beyde ende gelijck comen binnen ses weecken daernaer bij den schout ende ambachtsbewaerders voorn.. Ende den eenen uyten voorschreven register ende den anderen daerinne doen setten, zoo dat behoort. | |
| {91r} Dat dengheenen die enyge landen, gelegen in den voorn. ambachte, aencomende hetsij bij successie, testamente, legatie, codicille off uyterste wille, dat sij binnen gelijcken tijt, te reeckenen van date van dat d'actie van de proprieyt54 van dien in dier off andere manieren hem aencomende gevallen sal sijn, comen bij den voorn. schout ende ambachtsbewaerders ende hemselven in der doder stede ofte giftere55 van dien te bouck ende register doen stellen. Dat men den schout ende ambachtsbewaerders also belast te doen, mits brengende behoorlicke betoon off extract auctentycq uyten testamente dat dengeenen die in 't register begeert gestelt te worden, 'tselve landt in der voorn. manieren aengecomen es, zo dat behoort. | |
| {91v} Dat de voorschreven parti den voorschreven schout, ambachtsbewaerders geven sullen van elcke verbouckinge ses grooten Vlaems, al waer 't dat veel personen een stuck lants t'samen toebehoorde naervolgende d' oude keuren van den jaere 1472, waervan de schout sal hebben d'eene helft ende de ambachtsbewaerders t'samen d'ander helft. | |
| Ende wye van 'tgundt dat voorschreven es te doen binnen den voorn. tijt in gebreecke bevonden wert, sal verbeuren, te weten die de landen vercoopt, alieert off permuteert56 ende oock die in dier manieren daeraen comenende elcx van hen bijsonder 10 karolusgulden van elcke stuck lants dat d'een also gealieert ende d'ander ontfangen heeft. {92r} Ende dengenen die bij testamente, legatie, successie off donatie daeraen comen 20 karolusgulden van elck stuck lants daervan sij in gebreecke sullen wesen in den registeren te laeten setten binnen den voorn. tijt. Daervan de dijcgrave sal hebben de twe deelen ende den denunciateur 't derden deel van dien. | |
| Dusverre d'insertie van de 3e keur. | |
| 4e Keur op 't verboucken anno 1577 | Ende in den jaere 1577 opten 3en julii <47> hebben de voorschreven dijcgrave ende heemraden deselve keur op 't verboucken vernyeut ende vermeerdert in der vougen hiernae volgende.57 |
| (Insertie) | |
| Also seeckere jaeren geleden bij den dijcgrave ende hogeheemraden van Rijnlandt vernyeut sijn geweest seeckere keuren ende {92v} ordonnanti die voortijts ende over lange jaeren bij haere voorsaten tot verscheyden stonden gemaect sijn ende doen publiceren over den heemraetschap van Rijnlant, dienende op het verboucken ende oversetten van den landen in den voors. heemraetschip gelegen, als deselve landen van den eygendomme van dien veranderen souden, 't ware in 't vercoopen, gifte, erffenisse, testamente, legatie off andersints, opdat de voors. landen nyet en souden vervreemden ofte verduysteren omme sekerlick de costen van den Sparendamschendijck ende andere 's lants lasten daeraen te mogen verhaelen. Mer want den voornomden dijcgrave ende heemraeden clachtich te kennen gegeven es ende in 't seeckere onderrecht sijn, dat de {93r} voorschreven keure ende ordonnantie nyet onderhouden en wert als 't behoort. So uyt oirsaecke dat enyge schouten mette selve keure gesocht ende gepractiseert hebben heur eygen singulier proffijt ende nyet het welvaeren van den Lande, de goede luyden exactionerende58 in 't verboucken ende meer salaris affnemende dan die voornomde ordonnantie vermelt. Alsmede dat deselve verbouckinge belet is geweest ende stille gestaen heeft [door de voorleden59] troublen ende oorlochsberoerten. Voorts dat de voors. schouten ende de gaerders van de mergengelden onder henluyden houden de registeren van de voors. verbouckinge zonder deselve te brengen onder de voorschreven heemraden off tenminsten te laeten onder de voors. {93v} ambachtsbewaerders van dien. Waeromme de voors. verbouckinge nyet terechte geschiet, noch in 't lichte en compt door het veranderen van den schouten ende gaerders voorschreven. Ende omme hierinne te voorsien ende remedien hebben de voorschreven dijckgrave ende hogeheemraeden van Rijnlandt opnyeus gekeurt, keuren ende ordonneren mitsdesen 'tgundt hiernae volcht. | |
| Eerst dat so wie van nu voortaen enyge landen, gelegen binnen den bedrijve ende heemraetschip van Rijnlant, vervreemt off uyt sijnen handen stelt, 'tsij bij gifte, cope, permutatie oft andersints off oock dengenen die bij dier manieren daeraen compt, dat sij beyde ende gelijck comen binnen ses weecken daernaer bij den schout ende ambachtsbewaerders van der plecken daer die voors. {94r} landen gelegen sijn. Off in absentie van de voors. ambachtsbewaerders voor twe gebuyren van gelove. Ende den eenen uyten voors. registere ende den anderen [daer]inne doen setten, soe dat behoort. | |
| Dat dengenen die enyge landen aencommen 'tsij bij successie, testamente, legatie, codicille off uyterste wille binnen gelijcken tijt te reeckenen van date van dat de actie van de proprieyt60 van dien in dier ofte andere maniere hen aencomende gevallen sal sijn, <commen> bij den schout ende ambachtsbewaerders van der plecken ofte gebuyren ende hem in der dooder stede ofte giftere61 van dien te bouck ende te registere doen stellen. 't Welck men denselven schout ende ambachtsbewaerders ofte gebuyren also belast te doen, mits brengende behoorlick betoon ofte {94v} extract auctentyck uyten testamente, gifte off sulcke deuchdelicke ander bescheyt als dat behoort, daerbij <48> blijct dat diegene die in 't register begeert gestelt te worden, 'tselve landt in der voorn. manieren aengecomen es, zoo dat behoort. Ende dat al sonder prejuditie van yemants recht. | |
| Dat de voorn. pertijen de voorn. schout, ambachtsbewaerders ofte gebuyren geven sullen van elcke verbouckinge tesamen ende voor als seven grooten Vlaems, al waer 't dat veel personen een stuck landts t'samen toebehoorde. Mits dat de voorschreven partijen tot eenre stondt sullen compareren ende 'tselve passeren naervolgende d'oude keuren van den jaere 1472. Waervan de schout sal hebben drie groot, die ambachtsbewaerders {95r} ofte gebuyren t'samen drie groot ende den clerck een halve stuver zonder meer. Ende off de schout, ambachtsbewaerders ofte gebuyren van desen ter contrarie bevonden werden te doene off gedaen te hebben, sullen verbeuren elcx een boete van thien ponden van 40 grooten tot discretie van den hogenheemraden voors.. | |
| Soe wie van 'tgundt voors. es te doene binnen den voorn. tijt in gebreecke bevonden wert, sal verbeuren, te weten die de landen alieert off permuteert62 ende oock die in dier maniere daeraen comenende elcx van hen bijzondere 50 63 karolusguldens van elcke stucke landts dat d'een also gealieert ende d'ander ontfangen heeft. Ende dengenen die bij testamente, legate, successie off donatie daeraen comen 10 karolusguldens van elcke {95v} stucke lants daervan sij in gebreecke sullen wesen in den register te laeten setten binnen den voorn. tijt. Daervan de dijcgrave sal hebben de twe deelen ende den denunciateur het derden deel van dien. | |
| Voorts dat alle ambachtsbewaerders, geseten binnen de marcken van Rijnlandt, van nu voortaen gehouden sullen wesen de ommeslagen van den Sparendamschendijck te ontfangen off doen ontfangen, elcx in heuren bedrijven binnen 'sjaers off men salder geen recht over doen. | |
| Ende sullen heure gaerboucken metten namen van de eygenaers ende bruyckers mitsgaders de absolute quytantie van den rentmeester van Rijnlant allen jaeren gehouden wesen te leveren in handen van den nieuwen ambachtsbewaerders. Ende voorts alle schrickeljaeren {96r} van als een perfect register brengen ofte leveren in handen van den secretarys van den heemraetschap van Rijnlandt, bij den ambachtsbewaerders in der tijt wesende onderteyckent, tot costen van denselven ambachte op een boete van thien ponden van 40 grooten Vlaems 't pont, die men verhaelen sal aen den ambachtsbewaerders, die hiervan in gebreecke bevonden sullen werden. | |
| (Dusverre de insertie van de 4e keur.) | |
| Belangende welcke voorgaende gaderinge ende ommeslagen mitsgaders oock verboucken bedunct de voors. van Leyden | |
| [rest folio {96r} blanco; {96v} blanco] | |
| {97r} 't Welck dusverre geseyt zij zoo van de sluysen als oock van de ommeslagen van de margengelden, innegaderinge van dien, als oock nopende 't verboucken. | |
| [ <48v> doorgehaald: Sluysen ten Halfwegen | |
| Belangende het onderhout van de sluyse ten Halffwegen en hebben de voirs. van Leyden daervan alsnoch geenen houfslach gevonden, achten dat die van eersten aen in 't gemeen bij alle de innegelanden sijn onderhouden geweest, in gelijcker vougen als de colcke op Sparendam met het achterverlaet ende die twee oude sluyspetten die ... {einde foliovel} | |
| {in marge} Hier qualicken gestelt.] | |
| {97r (vervolg)} <papierslip gevoegd tussen <48v> en <49>> |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |