 |
 |
 |
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
9. Op 't ingaderen van ommeslagen
| Staet van ommeslagen |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| {81r} Nyettemin die van Leyden laeten hem voorstaen datter al veel om te doen sal vallen eer men de ander landen, daervan 'tzij geheel 'tsij voor een gedeelte vrij sijnde, daertoe sal connen brengen, ende verduchten dat 't voors. prvilegie daertoe nyet crachtich of bastant genouchen en sal sijn. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ende daermede geseyt hebbende nopende de gemeene ommeslagen van de mergengelden, eyscht de plaetse alhier oock yet te seggen nopende de innegaderinge ende opheve van dien mitsgaders van 't verboucken. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| <Op 't ingaderen van ommeslagen> | <39v> Aengaende de innegaderinge bevinden de voors. van Leyden: eerst dat anno 1421 verstaen ende geordonneeert es dat alle degeene {81v} die morgengelt gaderden tot Zoeterwoude, zouden toespreecken alle degeene die op de stafgaende weren47 zaten of dat beste eynde gebruyckten, voor 't geheele morgengelt. Ende die souden voortwijsen die met hen gelant waeren. Ende die soude men toespreecken. Ende vondt men daer gelt noch pandt, zo zoude men dat morgengelt van den heelen weer mogen haelen aen dat beste landt van den weer, zonder wederseggen van yemande. Ende die dan 't beste landt toebehoorde, die soude selve dat morgengelt soucken aen dat quade landt dat van den goeden vercoft waer, te delven ende te nyete te maecken. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Voorts dat in den jaere 1437 opte Doesschouwe gekeurt es dat alle morgentael in de mercken gelegen, {82r} die nyet goet genouch en waeren voor hoor oncost, dat soude men verhaelen aen heur gereetste goeden, roer of onroer, waer zij vonden binnen den mercken van Sparendam. Ende waert dat nyet goet genouch en waer, zoo sou 't de schout van den dorp uythaelen als men aen de noortsijde van den Rijn dede. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| < <40r> in de marge: Dat de ommeslagen om de 2 jaren eens werden gedaen, ziet a fol 102.> | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| <Keur anno 1463> | Vorder es op Sint-Pietersschouwe in den jaere 1463 gekeurt dat also de ambachtsbewaerders off degeene die mergengelt gaderden, in den dorpen quade gereetschappe48 creegen, meest toecomende <40> mits de verdolven veenen, die voortijts aen gehele weeren off houven gelegen hadden ende afgesneden waeren mit vercopinge bij stucken, die also verdolven {82v} ende tot nyet gebracht zijnde, lieten die leggen 'twelck veeltijts geschiede bij dengeene die in Rijnlandt anders geen goet en hadden, diewelcke 't lant dat zij coften, verdolven zijnde, wechtrocken. Mits 'twelck de gaerders haer margengelt nyet en consten crijgen. Alle degeenen, die margengelt aennamen te gaderen in allen ambachten onder 't heemraetschap, haer margengelt souden haelen aen 'tselve landt daer 't margengelt offroerde soverre het goet genouch waer. Zoo nyet ende nyemant hem des landts onderwonde49, omdattet doir 't delven off anders tenyet gecomen waer, so souden de gaerders hun morgengelt inwinnen gelijck of 't noch één weer lants waer als 't tevoiren geweest was. {83r} Waer 't oick dat een stuck landts - groot off cleyn - heel verdolven off tenyet gemaect waer ende hem nyemant des lants bewint50, zo soude de gaerder sijn margengelt haelen van dengeenen die 't lant laetst sijn geweest hadde. Ende en vonde de gaerder geen goet van denselven, ofte waer hij uytlandich, zoo soude hij sijn margengelt inwinnen van dengeenen die 't lant zijn geweest waer, versouckende tot den 9en graet toe. 't Welck geduyren soude tot der heemraden wederseggen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2e Keur op 't gaderen (insertie) | Waernae op 't innegaderen van de ommeslagen seeckere andere ordonnantie, statute ende keure gemaect es bij den dijckgraeff ende hogeheemraden van Rijnlandt die hiernae volgende es. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| {83v} Eerst dat alle penningen, die <41> ommegeslagen sijn ende naemaels ommegeslagen sullen worden tot reparatie ende onderhoudenisse van dijckagie ofte den dijckrecht aengaende, gemaent, geheven ende innegehaelt sullen worden over alle de ambachten in 't heemraetschap van Rijnlandt gelegen bij den ambachtsbewaerders aldaer, elck in 't sijne, ofte bij den gaerders, die bij den ambachtsbewaerders daertoe gestelt zullen wesen, daervoir die ambachtsbewaerders gehouden sullen wesen inne te staen. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Item sullen de ambachtsbewaerders off gaerders gehouden wesen den eygen ende huyrman off eenich van hun beyden, die elck een voor al gehouden sullen wesen, daervoor inne te staen, evenverre daer recht ende {84r} reden toe dient. Ten waere off naemaels ordonnantie ter contrarie gemaect worde, tweemael deuchdelick te maenen ende bij gebreck van betalinge sullen de ambachtsbewaerders ofte gaerders met des dijckgraven- ende heemraetsbode den eygen ende huyrman off een van beyden voor al mogen doen panden naer de manier van den dijckrechte. Welcke pande staen sal 24 uyren ten minsten, langer off men wil, ende binnen die 24 uyren sal die gepande hem mogen vrijen mits opleggende ende betalende de gepande penningen mettet pantgelt. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ende waer 't sake dat die gepande noch gebreeckelick waere in der betalinge, so sullen de ambachtsbewaerders {84v} ofte gaerders deselve pande den dijckgrave voor twe heemraden mogen opdragen. Ende kennisse daervan nemende zal de dijcgraeff gehouden weesen die pande aen hem te houden ende die gepande penningen mettet pantgelt op ende uyt te leggen in handen van de ambachtsbewaerders ofte gaerders. Ende dat gedaen sijnde sal de dijcgraeff terstondenaen mogen doen leggen <42> den gepanden dach van uytschattinge. Ende ten beteyckende daege off daernae sal de dijckgraeff mogen gaen uytschatten met buyren die gepande penningen mettet pantgelt op dat overgelevert lant off op de overgeleverde persoonen, 'tsij eygen off huyrman, evenverre daer recht ende reden toe dient, off hoir andere goeden, twe schat aen gelde off vier schat {85r} aen pande nae den manieren van den dijcrechte. Item waer 't sake dat 't landt, daerop uytgeleyt waer, nyet goet genouch en waere die uytgeleyde penningen aen te verhalen ende den dijcgraeff geen ander goet en wist te vinden binnen de mercken van 't heemraetschap van Rijnlandt gelegen, den eygen ofte huyrman toebehorende, daer hij zijn recht aen verhaelen mochte, zoo sal de dijcgraeff dat verhaelen mogen aen dengenen daer 't landt lest offgecomen is, solvent genouch sijnde. Ende waer 't sake dat de dijckgraeff die oick mede nyet en wist te vinden, zoo sal hij kerckgeboden doen doen ter plaetse ende in den ambachten daer 't lant gelegen es. Dat so wye eenich landt off meer goedts weet den voors. {85v} eygen off dengeenen daer 't landt lest afgecomen is, toebehorende, dat sij dat den dijcgraeff te kennen geven binnen 14 daegen nae de publicatie off kerckgeboden. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ende waer 't saecke dat de dijckgraeff de voors. 14 dagen geleeden bij de voors. middelen noch bij andere goede middelen ende wegen geen goet en wiste te vinden sijn recht aen te verhaelen, soo sal hij gehouden wesen den eygen ende diegene, daer 't lant lestwerfs offgecomen is, te doen daegen tegens den eersten rechtdach, die de dijcgraeff metten hogenheemraden houden sal ende ten selven daege dien balling 's lants doen leggen ten eeuwygen daegen uyt 't heemraetschap van Rijnlandt te blijven <43> opte peyne van openbaer gegeesselt te {86r} sijn, < <43r>: ten anderden gebannen te sijn op sijn rechterhant>, ten derden op sijn lijff. Welcke twe laetste banningen ende executien geschien sullen indien hij nae der executie van de eerste peyne binnen den voorschreven mercken bevonden wordt. Ende dat gedaen sijnde sal de dijckgraeff zijn recht verhaelen mogen aen dat ambacht aldaer 't lant gelegen is, die hoor verhael weder hebben sullen totten negenden graet toe naer inhout derkeure daeraff sijnde. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ende waer 't saecke dat 't ambacht daer nyet goet genouch voor en waere, so sal men dat geheele ambacht appliceren tot behouff ende prouffijte van den gemenen lande van Rijnlandt. Ende sal alsdan de dijckgraeff van sijne uytgeleyde {86v} penningen, mitsgaders van zijne costen daeromme gedaen tot taxatie ende moderatie van den heemraden, wederomme gerembourseert worden van 't gemenelandt bij den rentmeester, denwelcken hij gehouden sal wesen te leveren behoorlicke certificatie van de proceduren, ordonnanti van den heemraden opten costen ende quytanti daerop dienende. Denwelcken rentmeester, die overbrengende, sullen hem deselve penningen weder gepasseert werden in sijne reeckeninge. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Waer 't oock saecke dat de ambachtsbewaerders ende gaerders in gebreecke waeren die ommegeslagen penningen te innen ende te borde te brengen, off die onwillige over te leveren in handen van den rentmeester indertijt wesende, ende bij gebreecke van betalinge bij hemluyden nyet geinnet, geecuteert {87r} ofte overgelevert en werden in der maniere voors., al 'twelck sij gehouden zullen sijn te doen binnen een maent nae de publicatie van den ommeslagen, zoo sal de rentmeester voors. de ambachtsbewaerders ende gaerders t'samentlick ende elckeen voor al mogen doen panden. Ende gepant sijnde ende de pande haer vollen stal gestaen hebbende51<44> in manieren voorschreven, zal de dijcgraeff gehouden wesen de gepande penningen opten ambachtsbewaerders ende gaerders uyt te leggen ende die penningen op hemluyden mogen innen ende executeren. Ende bij gebreecken vandien voort opten eygenen ende ambachten in der manieren boven verclaert. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Item ende waer 't saecke dat {87v} in dese ordonnantie enyge duysternisse ofte geschille geviele, dat sal staen tot verclaringe van den heemraden, tot dien eynde dat de dijcgrave ende anders, eenyegelick in 't sijne, nyet vercort en worde noch ongelijck en geschie. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dusverre insertie. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ende tot vermeerderinge van dien hebben dijckgrave ende hogeheemraden bij de keure op 't verboucken den 3en julii 1577 gestatueert ende geordonneert, dat alle ambachtsbewaerders, geseten binnen de mercken van Rijnlant, van doen voortaen gehouden zouden wesen de ommeslagen van den Sparendamschendijck te ontfangen off doen ontfangen elcx in heuren bedrijve binnen 'sjaers off men salder geen recht over doen. {88r} Ende sullen heure gaerboucken metten namen van de eygenaers ende bruyckers, mitsgaders de absolute quitantie van de rentmeester van Rijnlant alle jaeren gehouden wesen te leveren in de handen van den nyeuwen ambachtsbewaerders. Ende voorts alle schrickeljaeren van als een gelijck perfect register brengen off leveren in handen van den secretaris van den heemraetschap van Rijnlandt, bij den ambachtsbewaerders indertijt wesende onderteyckent, tot costen van deselve ambachte op een boete van thien ponden van 40 grooten Vlaems 't pondt, die men verhaelen sal aen den ambachtsbewaerders, die hiervan in gebreecke bevonden sullen werden. |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |