In het jaarverslag van de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) blikt het bestuur volgens goed gebruik - en met dank aan commissies en werkgroepen - terug op de vele activiteiten die in 2017 werden ontplooid. Dat de HVOL dat jaar op tal van fronten zeer actief is geweest, mag uit bijgaand verslag blijken. Hoogtepunt was misschien wel de jubileumdies in november met de uitreiking van de Oud Leiden Prijzen. Maar natuurlijk maakte de HVOL zich ook in 2017 weer op vele fronten sterk voor het behoud en herstel van Leids erfgoed. Een schets in vogelvlucht.
Ledenvergadering
De algemene ledenvergadering van de HVOL had plaats op 29 maart 2017. De bestuursleden Rens Heruer (voorzitter) en Gerard Kramer (vicevoorzitter) werden met algemene stemmen herbenoemd voor vier jaar. Voorts werd een nieuwe kascommissie samengesteld, bestaande uit mevr. M. Moens (zij neemt de plaats in van dhr. W. Laman die statutair moest aftreden), dhr. F. van Lelyveld en mevr. Y. Lignac. Omdat staande de vergadering nog niet duidelijk was of mw. Lignac haar taak kon voortzetten, wierp dhr. W. Peltenburg zich op als ‘reservelid’. De vergadering - notulen zijn te vinden in OLN nr.2 van 2017 en op de HVOL-site - kenmerkte zich verder o.a. door vragen over de Morspoort en ontwikkelingen rond het oude pesthuis. Het formele gedeelte werd afgesloten met een lezing door Ankie de Jongh-Vermeulen over 100 jaar De Stijl.
Diesviering
De diesviering - op 4 november - werd traditiegetrouw gehouden in de Hooglandse Kerk en stond voor een belangrijk deel in het teken van het 115-jarig bestaan van de HVOL. Na het zingen van het Leids Volkslied en een toespraak door voorzitter Rens Heruer, hield burgemeester Henri Lenferink de jubileumlezing over Leidse identiteiten. Vervolgens werd het Leids Jaarboekje 2017 gepresenteerd door Rudi van Maanen. Onder meer vanwege zijn jarenlange betrokkenheid bij dit ‘vlaggenschip van de vereniging’ werd Rudi van Maanen van lid van verdienste bevorderd tot erelid van de HVOL.
Na de uitreiking van het eerste exemplaar van de Historische kalender 2018 aan burgemeester Lenferink, werden de genomineerden voor de Oud Leiden Prijs in het zonnetje gezet en de uiteindelijke winnaars bekendgemaakt: Esther Mourits (wetenschappelijke prijs) en de Stichting tot instandhouding Begraafplaats Groenesteeg (publieksprijs). Na het officiële gedeelte kon in de kerk een feestelijke (historische) markt worden bezocht.
De historische markt na afloop van de diesviering 2017 werd druk bezocht (foto: Bram van Leeuwen).
Commissie voor de redactie van het Leids Jaarboekje
De presentatie van het Leids Jaarboekje had volgens goed gebruik plaats tijdens de diesviering. In deze 109de editie staan negen artikelen, drie kronieken en twee in memoriams voor personen die zich uiterst verdienstelijk hebben gemaakt voor de geschiedenis en cultuur van de stad. De artikelen omvatten acht eeuwen in tijd (13de-20ste eeuw) en een grotere spreiding over de regio dan doorgaans het geval is (vier van de vijf artikelen). Speciale aandacht werd besteed aan 100 jaar De Stijl, die immers zijn oorsprong kent in Leiden. De redactie heeft Doris Wintgens, expert op dit gebied, bereid gevonden voor het Leids Jaarboekje een artikel te schrijven. Haar bondige artikel behandelt De Stijl als beweging en Theo van Doesburg als de belichaming ervan, heel specifiek in de Leidse periode 1916-1921. De redactie vergaderde in het verslagjaar zes keer. Behalve het werken aan het Leids Jaarboekje voor 2017, was ook de beoordeling van ingezonden kopij voor dat van 2018 al in volle gang. Er gingen zelfs al artikelen naar de eindredactie. Desalniettemin ging de acquisitie van kopij onverminderd door.
Commissie Communicatie
Promotie
Een aantal vrijwilligers uit de vereniging houdt zich als promotiecommissie actief bezig met het werven van leden. Bij de meeste HVOL-lezingen waren in 2017 een of meer leden van de commissie aanwezig. Daarnaast was de commissie prominent aanwezig op de Open Monumentendagen in september en bij de diesviering in november. Dit leverde bij elkaar een flink aantal nieuwe leden, cadeauleden en duoleden op. In totaal meldden zich op de verschillende bijeenkomsten zo’n honderd nieuwe leden aan.
Verder werd een nieuwe folder ontwikkeld, die aansluit bij de nieuwe huisstijl. De officiële lancering van de folder had plaats tijdens de Open Monumentendagen in september. Een andere activiteit op het gebied van promotie is de verkoop van boeken met ledenkorting. Het beschikbare boekenaanbod is te vinden op de website en wordt ook elke keer in de digitale nieuwsbrief vermeld. Vele leden maakten van de gelegenheid gebruik om oude en nieuwe boeken op het gebied van de geschiedenis van Leiden met korting aan hun collectie toe te voegen.
Oud Leiden Nieuws
Onder redactie van Bram van Leeuwen en Tanneke Schoonheim verschenen vier goedgevulde reguliere nummers en één extra jubileumnummer van het kwartaalblad Oud Leiden Nieuws. Met aankondigingen en verslagen van lezingen en excursies, boekbesprekingen en andere bijdragen van bestuur, commissies, werkgroepen en individuele leden geeft het blad een mooi overzicht van alle fronten waarop de HVOL actief is.
Digitale nieuwsbrief
Iedere maand werd ook in 2017 een digitale nieuwsbrief verstuurd aan leden van wie het mailadres bekend is en naar andere belangstellenden. Deze nieuwsbrief bevat actuele informatie en wetenswaardigheden over de vereniging en historische activiteiten in Leiden en omgeving. Dat men - naast het papieren Oud Leiden Nieuws - ook graag digitaal op de hoogte wil worden gehouden, blijkt wel uit het feit dat het adressenbestand inmiddels ruim 1600 mailadressen bevat. Vaste items zijn de agenda voor de komende twee maanden, foto’s van de historische kalender, het gevelteken van de maand en een filmpje ‘uit de oude doos’.
Website
Het vernieuwen van de website en vooral de integratie van de website van de voormalige vereniging Jan van Hout bleek lastiger dan vooraf was ingeschat. Niet altijd was het mogelijk om de manier waarop materiaal, formaten en zoekfuncties in de oude situatie waren gerealiseerd, één op één te vertalen naar de nieuwe. Vele inspanningen werden getroost om de problemen op te lossen, maar het bleek helaas niet mogelijk om alle wensen in 2017 te vervullen. Ook bleken de pdf-bestanden van de Jaarboeken der sociale en economische geschiedenis van Leiden, uitgegeven door de voormalige stichting Dirk van Eck, niet zonder meer bruikbaar voor de nieuwe website. Er wordt aan gewerkt om deze in 2018 zo snel mogelijk toegankelijk en doorzoekbaar te maken.
In het verslagjaar is tevens aandacht besteed aan het verbeteren van de functionaliteit van de website, om haar gebruiksvriendelijker te maken. Er is een nieuwe, overzichtelijke menustructuur toegevoegd en een zogeheten ‘kruimelpad’ dat het hiërarchische pad laat zien dat de gebruiker van de website vanaf de homepage heeft gevolgd. Zo is het op elk moment duidelijk op welke plek de bezoeker zich bevindt en kan er sneller door de website worden genavigeerd. Ook wordt gewerkt aan het verbeteren van de zoekfunctie. Grootste voordeel dat dit moet opleveren, is dat dan met één zoekfunctie de hele website doorzocht kan worden, inclusief de bijlagen (pdf-bestanden) die aan de site zijn toegevoegd, zoals de jaarboekjes.
Er is wederom een workshop georganiseerd voor webbeheerders vanuit de commissies en werkgroepen. Velen van hen zijn inmiddels zelf actief met het beheren van hun deel op de website, zodat die zo actueel mogelijk blijft.
Social media
Dat velen een warm hart hebben voor Leiden, blijkt wel uit het feit dat het bereik van de HVOL ook in het verslagjaar op social media weer vergroot is. Inmiddels heeft de Facebookpagina zo’n 730 volgers en wordt de HVOL op Twitter door bijna 2000 mensen gevolgd. Zij worden zo op de hoogte gehouden van activiteiten en ander nieuws vanuit de vereniging. Ook wordt een kalender met historische feitjes bijgehouden. Vrijwel iedere dag wordt teruggeblikt op een gebeurtenis of krantenbericht uit het verleden. Dit levert leuke reacties op, waarbij vaak persoonlijke herinneringen uitgewisseld worden. Steeds vaker ook wordt de Facebookpagina van de HVOL als vraagbaak gebruikt voor allerlei kwesties van historische aard. Wanneer het antwoord niet direct binnen de vereniging te vinden is, weet in die groep van honderden volgers bijna altijd wel iemand het antwoord.
Commissie Historisch Karakter van de Stad
Voor de leden en het bestuur van de HVOL is het deze commissie die de vinger aan de pols houdt van wat er aan plannen is om bebouwing en openbare ruimte in ons beschermd stadsgezicht te veranderen. En dat was ook in 2017 weer heel veel.
De transformatie van het Witte Singel Doelencomplex (WSD) van de Leidse Universiteit tot een Humanities Campus is ondanks veelvuldig overleg niet veel verder gekomen. De gemeente heeft de regie van de universiteit overgenomen. Ook in het vervolg zal de HVOL blijven participeren.
Bij de herinrichting van de Kaasmarkt is wel voortgang gemaakt, al zijn er nog geen definitieve plannen. Dat geldt ook voor de herinrichting van het maaiveld van de Garenmarkt (zonder parkeerplaatsen), na het gereedkomen van de ondergrondse parkeergarage aldaar.
De huidige situatie op de Kaasmarkt (foto: gemeente Leiden).
Het Haarlemmerstraatblok (derde deel van het Aalmarktproject) wordt gesloopt en ingevuld met nieuwbouw achter historiserende gevels ten behoeve van de modeketen Zara. Er zijn geen monumentenpanden mee gemoeid en qua hoogte blijft men binnen het bestemmingsplan. De HVOL ziet geen reden hier bezwaar tegen aan te tekenen, ook al omdat het goed is dat aan de huidige leegstand en verloedering ter plaatse een eind komt.
Over het Ankerpark en het Blekerspark, beide onderdeel van het Singelpark, was de HVOL kritischer: te weinig werd rekening gehouden met de historie van dit stuk stadsrand. Overleg was eind 2017 nog gaande. Het overleg over de herinrichting van het aangrenzende Lakenplein is wegens een impasse tussen de gemeente en onder andere de omwonenden tijdelijk stilgelegd. Overleg over het heringerichte Morspoortplein, ook een deelproject van het Singelpark, lijkt nog niet ten einde. De HVOL blijft aandringen op het verwijderen van met name de traptreden.
Na Breestraat en Haarlemmerstraat (incl. Lange Mare) worden ook Hooigracht, Oosterkerkstraat, Havenplein, Oude Herengracht, Koepoortsbrug, Morsstraat en Plantage heringericht. Wat de HVOL betreft waren hier geen grote twistpunten.
In de werkconferentie van het Programma Binnenstad zijn twee door ons voorgedragen projecten goedgekeurd: in het kader van het ‘waterjaar 2018’ zullen meer bruggen dan tot dusverre in het seizoen van plantenbakken worden voorzien en er komt een project ‘Opschoning van het Leidse water’, waarbij gemeente, de HVOL en het Waterambacht Leiden een waterschouw zullen uitvoeren om te inventariseren wat er in het water en op de walkanten niet in orde is, opdat vervolgens gerichte handhavingsacties kunnen worden ondernomen. Het historische water is zo essentieel voor de kwaliteit van met name de binnenstad dat het hoog tijd wordt op te treden tegen de ‘verrommeling’, die lijkt toe te nemen.
Het hoger beroep tegen de aanleg van het megaterras van Annie’s bij de Raad van State diende op 18 december 2017. Omdat de gemeenteraad - ondanks ons verzoek zulks niet te doen - het omstreden beoogde terras alvast in het nieuwe bestemmingsplan binnenstad had opgenomen, heeft de HVOL, opnieuw samen met het Waterambacht, daar beroep tegen aangetekend bij de Raad van State.
Wat gemeentelijk beleid betreft, is met zienswijzen gereageerd op o.a. de Bedrijfs- en pleziervaartuigenverordening 2017 en op de Erfgoedverordening 2017.
Commissie Niet-beschermd erfgoed
De Commissie Niet-beschermd erfgoed heeft over de wijk De Mors een artikel gepubliceerd in Oud Leiden Nieuws en het initiatief genomen tot een inventarisatie van bouwwerken e.d. in die wijk die het verdienen een beschermde status te krijgen. Het lukte nog niet om een groepje leden van de HVOL uit de wijk te interesseren om samen met de commissie die inventarisatie te maken. Als het na de herhaalde oproep in Oud Leiden Nieuws opnieuw niet lukt, zal de commissie de inventarisatie zelf doen.
Voor Zuidwest werd een eerste inventarisatie van te beschermen bouwwerken gemaakt. En er werd een werkbezoek voorbereid, samen met medewerkers van de gemeente, om een oordeel te kunnen geven voor een voorstel tot betere bescherming.
Nadat in 2016 woningcorporatie De Sleutels overstag was gegaan om de monumentenstatus van de zogeheten centrale blokken van De Oude Kooi te respecteren, is enkele keren overleg gevoerd met De Sleutels in het kader van de voortgang van de planontwikkeling voor herstel. Het ging daarbij om zaken als gevelbehoud, kleurstelling, kwaliteit van de fundering en de woningen achter de herstelde gevel en het terugbrengen van relevante bouwdetails. Er werd samengewerkt met de Stichting Behoud De Kooi, Heemschut en het Cuijpersgenootschap. De Sleutels kwam ook tot overeenstemming met de Bewonerscommissie, wat een goede basis biedt voor de gewenste instemming van minstens zeventig procent van de bewoners over het herstel.
Doorgang vanuit het Kooipark naar de Parkstraat (foto: Arie de Jong).
Voor de wijken De Mors, Zuidwest en de Stevenshof werd aandacht besteed aan het ‘beschermniveau’ dat thans door de gemeente wordt geboden, alsmede de grondslag waarop dat berust.
Werkgroep Monumentale kunst wederopbouwperiode
Onderzoek naar monumentale kunstwerken uit de wederopbouwperiode is in 2017 door de gelijknamige werkgroep voortgezet. Daarbij heeft zij regelmatig samengewerkt met drs. Yteke Spoelstra die van de gemeente een onderzoeksopdracht had ontvangen mede op basis van de door de werkgroep verrichte inventarisatie van kunstwerken. Buiten die onderzoeksopdracht vielen de monumentale kunstwerken in gemeentelijke en rijksmonumenten en verdwenen kunstwerken. Deze maken wel deel uit van het onderzoek van de werkgroep. Na voltooiing van het rapport-Spoelstra, heeft de gemeente de werkgroep betrokken bij de waardestelling van de opgenomen kunstwerken. In september is het rapport-Spoelstra door Erfgoed Leiden en Omstreken vrijgegeven en heeft de gemeente beleidsvoornemens van het college van B&W gepubliceerd ten aanzien van monumentale kunst. Deze beleidsvoornemens zijn voorgelegd aan de Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden.
Deze ontwikkelingen hebben geleid tot een aantal publicaties in de lokale pers (met name in het Leidsch Dagblad) over onze monumentale kunst, hetgeen de problematiek van het behoud van monumentale kunst in Leiden stellig een breder draagvlak heeft gegeven.
Samen met de Commissie Niet-beschermd erfgoed heeft de werkgroep in februari 2017 het initiatief genomen tot een brief van het bestuur aan de gemeente om de monumentstatus aan te vragen voor Stationsplein 107. De gemeente heeft deze aanvraag aangehouden met het oog op de ontwikkelingsplannen voor het Stationsplein.
Vlak voor de jaarwisseling 2016/2017 heeft de HVOL bij het college van B&W een pleidooi gehouden om herplaatsing van uitgenomen monumentale kunst op te nemen in het programma van eisen van alle nieuwbouwplannen waarin de gemeente opdrachtgever of (mede)financier is. Volgens het college is dit niet altijd standaard wenselijk.
Het kunstwerk van Peter Struycken, dat is uitgenomen uit Dieperpoellaan 2, is aan een nader onderzoek onderworpen door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Een publicatie hierover in Oud Leiden Nieuws heeft geleid tot de ontdekking van een - helaas afgedekt - kunstwerk van Struycken in de Noachstraat.
Wandreliëf van Peter Struycken op de oorspronkelijke locatie Dieperpoellaan 2, buitenzijde en binnenzijde (foto’s: Jos Hooghuis).
Commissie Dirk van Eck
De jaarlijkse Dirk van Ecklezing werd op 12 november gehouden door prof. Gert Oostindie en dr. Karwan Fatah-Black over Sporen van de slavernij in Leiden en kan een groot succes worden genoemd. Voor een groot publiek in de Lokhorstkerk hielden zij een uitgebreide inleiding over slavernij in het algemeen en de plaatsen in Leiden die daar een relatie mee hebben. Na afloop had de presentatie van het gelijknamige boekje plaats aan HVOL-voorzitter Rens Heruer, Natalie Wanga en Emma Lesuis, die zeer toepasselijke dankwoorden hadden. Aan de hand van het boekje kunnen geïnteresseerden een aardige wandeling of fietstocht in de omgeving maken.
Voor mogelijke onderzoeksgebieden op de wittevlekkenlijst van economische of sociale historische onderwerpen, was er helaas geen belangstelling.
Een nieuw initiatief was de Leidse Salon. Hierin wordt in een kleiner gezelschap een introductie door een deskundige of nauw betrokkene gehouden, waarna het onderwerp verder wordt uitgediept door de aanwezigen. Op 21 januari hield Chrystel Brandenburgh een inleiding over het archeologisch erfgoed van Leiden en vooral wat de stadsarcheologie ons kan leren over het leven in vroeger eeuwen, waarna zich een uitvoerige discussie ontspon over tal van facetten daarvan. De tweede had plaats op 2 april, toen Bart van der Steen (met Peter Burger en een tweetal studenten) een overzicht gaf van zijn onderzoek naar de kraakbeweging in vooral de jaren zeventig en tachtig in Leiden. Aangezien enige kopstukken uit de toenmalige krakerswereld aanwezig waren, ontspon zich een levendige discussie, waarbij de inleider heel wat nieuwe informatie en vooral persoonlijke ervaringen te horen kreeg. Alle aanwezigen vermaakten zich kostelijk; en dat is toch ook een doel van de Salon. Een voor het najaar voorgenomen Salon moest uitgesteld worden tot in januari 2018. Van de Salons is een verslag opgenomen in Oud Leiden Nieuws.
Commissie Jan van Hout
In 2017 is uitvoerig stilgestaan bij het overlijden van Karel Bostoen, op 15 december 2016. Karel Bostoen was een groot kenner van Jan van Hout, getuige ook zijn boek Hart voor Leiden, Jan van Hout (1542-1609). In het Leids Jaarboekje 2017 is een prachtige in memoriam van de hand van Johan Koppenol opgenomen.
De activiteiten van de commissie Jan van Hout kenmerkten zich vooral door publicaties van individuele leden. In het Jaarboekje 2017 is een bijdrage terug te vinden van commissielid Kees Walle, die samen met Herbert van Hoogdalem een artikel heeft geschreven over een van de voormalige begraafplaatsen, getiteld Het Armenbolwerk. Of de geschiedenis van een vergeten begraafplaats.
De commissie heeft als gebruikelijk het jaar 2017 afgesloten met een sobere bloemlegging bij de plaquette van Jan van Hout in de Pieterskerk op 13 december en ’s avonds de zeer boeiende en goed bezochte Jan van Houtlezing aangehoord van dr. W. Otterspeer met als titel Het raadsel van de Universiteit.
Commissie Beeldbank
De Commissie Beeldbank heeft in 2017 weer een groot aantal collecties beeldmateriaal kunnen digitaliseren, bewerken en beschrijven. Er werden dit jaar zeven nieuwe collecties aan de Beeldbank toegevoegd. De Beeldbank omvat nu ruim 16.200 beelden. De Beeldbank maakt gebruik van de Memorix database van Erfgoed Leiden en Omgeving (ELO) en heeft een (gedeelde) werkruimte bij ELO aan de Boisotkade.
In 2017 is een begin gemaakt met het ompakken van oud beeldmateriaal van de Beeldbank in het archief van ELO in nieuw zuurvrij materiaal. In 2017 zijn tevens voorbereidingen getroffen om het beeldmateriaal via de website van de HVOL beter toegankelijk te maken, begin 2018 wordt de realisatie verwacht.
De stuurgroep heeft dit jaar één bijeenkomst voor alle vrijwilligers bij de Beeldbank georganiseerd. Daar heeft Cor Smit bij het vertonen van een oude film een verhaal verteld over de geschiedenis van de vuilnisdienst in Leiden. Dit jaar werden vier nieuwe vrijwilligers begroet. Drie vrijwilligers hebben aangegeven niet langer in de gelegenheid te zijn om werkzaamheden voor de Beeldbank te verrichten.
Ook dit jaar kreeg de Beeldbank weer de beschikking over een aantal collecties beeldmateriaal, waaronder een omvangrijke collectie foto’s van Niek Bavelaar. De Beeldbank heeft veelvuldig beeldmateriaal aan particulieren, kranten, uitgevers en ontwerpers ter beschikking gesteld. De door de Beeldbank geproduceerde Oud Leiden Kalender 2018 met het onderwerp ‘Openbaar vervoer in Leiden’ werd tijdens de dies van de HVOL gepresenteerd en is goed ontvangen. De Beeldbank was tijdens de dies van de HVOL en Open Monumentendagen aanwezig met een vernieuwde presentatie.
Ten slotte heeft een werkgroep Holvast van de Beeldbank zich beziggehouden met het voorbereiden van een pilot voor het digitaliseren van de collectie Holvast.
Oud Leiden Kalender 2018 ‘Openbaar vervoer in Leiden’.
Werkgroep De Stem van Leiden
De levensverhalen van de ‘gewone Leidenaar’ worden vastgelegd door De Stem van Leiden. Deze werkgroep is onderdeel van de Historische Vereniging Oud Leiden en werkt samen met Erfgoed Leiden en Omstreken. In het verslagjaar waren er voor de werkgroep 23 vrijwilligers actief, van wie er twintig in duoverband 24 interviews afnamen. Verder zijn er vrijwilligers die andere taken verrichten: samenvattingen maken, interviews nakijken en de content verzorgen voor De Stem van Leiden op de website van het ELO.
Vanaf de start van het project in 2014 tot en met 2017 zijn er vijftig interviews afgenomen, getranscribeerd en samengevat. Helaas staan er op de website van het ELO nog maar twee interviews die in 2017 zijn afgerond, hoewel de content wel regelmatig door de vrijwilliger van De Stem up-to-date wordt gehouden.
De werkgroep heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd en is op excursie geweest naar een Katendrechts (Rotterdam) project rond oral history. De interviewers hebben in 2017 twee workshops oral history gevolgd bij het Instituut geschiedenis van de Rijksuniversiteit Leiden.
Om nieuwe respondenten en vrijwilligers te werven, is in 2017 een wervingsactie op touw gezet. Deze heeft 45 respondenten opgeleverd en vijf nieuwe interviewers. Aan het eind van het verslagjaar kwamen er dankzij de Dies nog zes interviewers bij.
Het Leidsch Dagblad heeft, naar aanleiding van de wervingsactie, niet alleen een leuk artikel over de Stem geplaatst, maar de krant zag er ook een wekelijkse zomerrubriek in voor 2017. Hiervoor konden respondenten hun verhaal nog eens kort opnieuw doen bij één van de redacteuren van de krant. Dit gebeurde in nauw overleg met de Stem van Leiden en op basis van de interviews die door de werkgroep zijn afgenomen.
Een jeugdfoto van HVOL-lid Bob Oudshoorn, een van de geïnterviewden van De Stem van Leiden (foto: eigen collectie).
Werkgroep Geveltekens
De werkgroep Geveltekens is in 2017 zeven keer bijeengekomen. Tijdens deze bijeenkomsten is de voortgang van de werkzaamheden besproken. Een selectie uit de vele activiteiten:
* Er is het verslagjaar stevig gewerkt aan de pagina’s van de werkgroep op de HVOL website. Speciaal aan de zoekmachine om meer achtergronden en gegevens van een gevelteken vindbaar te maken. Steeds weer worden er verhalen aan toegevoegd. De categorie ‘geveltekenswandelingen’ is geactualiseerd en de routes zijn nog beter te volgen.
* Het vergroten van de leesbaarheid van de stenen aan de St. Jeroensbrug is aangedragen door Dirk Geirnaert. Doel is om de zichtbaarheid van het chronogram van Jan van Hout en de vijf raadsels die daar in verwerkt zitten over het ontzet van Leiden zichtbaar te maken en daarmee te helpen met de oplossing (jaarboek 2012 p66 ev.) Het herstel is bij de gemeente Leiden aangevraagd ter beoordeling.
* De herschildering van de naam ’D’Heesterboom’ op het molenhuis van de molen de Heesterboom aan de Haagweg is voorbereid en staat op de rol voor maart 2018 (als het weer het toelaat en toestemming binnen is van betrokkenen).
* De werkgroep heeft herbevestigd dat ook snijramen tot het onderzoeksgebied van de werkgroep behoren. De werkgroep gaat ook hier inventariseren en ontsluiten. De eerste gegevens staan op de site.
* In 2017 is de gevelsteen uit de Dr. Van Voorthuizenschool in bezit gekomen van de werkgroep. De werkgroep heeft in het overleg van de erfgoedkoepel met de gemeente Leiden aandacht gevraagd voor het realiseren van de weesstenenmuur zodat ook deze steen herplaatst kan worden. Daarnaast brengt de werkgroep onder de aandacht van de gemeente dat bij het verlenen van sloopvergunningen, zeker voor gemeente panden, geveltekens veilig dienen te worden gesteld. Vooruitlopend daarop heeft de werkgroep de school aan het Ballonpad geïnventariseerd. Overleg over behoud van een aantal stenen loopt.
Molenhuis van houtzaagmolen D’Heesterboom (foto: Dik Kompier).
* Effectiever werken was onderwerp van gesprek. Daartoe is er een werkplan gemaakt, waarin diverse taken zijn neergelegd bij verscheidene personen. Die taken zijn voorlopig: publiciteit, ledenwerving, archivering met (historische en huidige) foto’s en verhalen, sociale media (Twitter, Facebook en YouTube en de website https://www.oudleiden.nl/commissies/geveltekens), onderzoek naar achtergronden van de geveltekens, restauratie en eventuele (her-) plaatsing.
Commissie Oud Leidenprijs
In het lustrumjaar voltrok de organisatie van de Oud Leiden Prijzen nieuwe stijl zich in samenwerking met het Leidsch Dagblad zoals gehoopt. In januari werd de publiciteit gestart en de mogelijkheid gegeven onderzoeken en manifestaties voor te dragen. Vervolgens gingen de jury’s voor de wetenschappelijke en de publieksprijs (onder voorzitterschap van resp. Rudi Ekkart en Rogier van der Sande) aan de slag. Dat resulteerde eind augustus in voor beide prijzen een shortlist, die voor de wetenschappelijke prijs vier boeken omvatte en voor de publieksprijs zes ‘manifestaties’. Voor de wetenschappelijke prijs werd het eindoordeel gegeven door de jury. Voor de publieksprijs wees ‘het publiek’ via een digitale stemming de winnaar aan. Er werden, na door verscheidene genomineerden gevoerde campagnes, meer dan 5.000 stemmen uitgebracht, met een duidelijke uitslag. De winnaar kreeg ruim 40 procent van de stemmen. De bekendmaking van de winnaars en de uitreiking van de prijzen vormden een geslaagde afsluiting van de lustrumbijeenkomst in de Hooglandse Kerk op 4 november. De overtuigende en waardige prijswinnaars waren Esther Mourits met haar boek Een kamer gevuld met de mooiste boeken. De bibliotheek van Johannes Thysius (1621-1653) en de herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, georganiseerd door de Stichting tot instandhouding Begraafplaats Groenesteeg.
Commissie Excursies
De volgende excursies hadden in 2017 plaats:
-
Zaterdag 26 maart: Wandeling langs historische winkelpanden in Leiden (in samenwerking met ELO).
-
Zaterdag 20 mei: Fietstocht naar Wassenaar met dorpswandeling en bezoek aan het bunkercomplex Rijksdorp (in samenwerking met de Historische Vereniging Oud Wassenaer).
-
Zaterdag 10 juni: Bustocht naar Heusden-vesting met stadswandeling en bezoek aan het Gouverneurshuis.
-
Zaterdag 16 september: Bustocht naar Ouwerkerk en Zierikzee met stadwandeling en bezoek aan het Watersnoodmuseum (in samenwerking met de Vereniging Stad en Lande van Schouwen en Duiveland).
De Noorderhavenpoort in Zierikzee (foto: Wim Dool).
-
Zaterdag 7 oktober: Bezoek aan Den Haag met stadswandeling in de voormalige joodse wijk (thans Chinatown) en boottocht door de Haagse wateren.
De belangstelling voor de excursies was weer groot, waardoor er wederom mensen teleurgesteld moesten worden. In 2017 werd het deelnametarief voor leden en introducés gewijzigd, zodanig dat introducés in het vervolg een hoger bedrag betalen ten opzichte van de leden.
Commissie Lezingen
De volgende lezingen werden in 2017 georganiseerd:
-
Woensdag 1 maart, Lokhorstkerk, Sander Wassing, Leiden, de beeldenstorm en Alva’s raad van beroerten.
Woensdag 29 maart, Stadhuis, Burgerzaal, Algemene Ledenvergadering, Ankie de Jongh-Vermeulen, 100 jaar De Stijl.
Woensdag 14 juni, Lokhorstkerk, Evelyne Verheggen, De rijke interieurs en het kostbaar erfgoed in Leidse kerken.
Vrijdag 8 september, Rijksmuseum van Oudheden, OMD-lezing, Jacques Meerman, Hutspot revisited. Na afloop van de lezing werd het eerste exemplaar van het boek ‘Kleine geschiedenis van de hutspot’ door de spreker aangeboden aan de voorzitter van de HVOL.
Woensdag 11 oktober, Lokhorstkerk, Frits van Oosten, De stad en de wethouder.
Weekend van de Leidse geschiedenis, donderdag 2 november, P.J. Bloklezing in samenwerking met de Universiteit Leiden en het Leidsch Dagblad, Academiegebouw, Klein Auditorium:
Dirk van Delft, Digitalisering van de Boerhaave-archieven in St. Petersburg
Harm Beukers, De faam van Boerhaave.
Ter gelegenheid van de lezing verzorgde de Universiteitsbibliotheek een kleine pop-up tentoonstelling in de Beeldenzaal van documenten m.b.t. Boerhaave.
Weekend van de Leidse geschiedenis, zaterdag 4 november, Hooglandse Kerk, 115de Dies; Diesrede door Henri Lenferink (Leidse identiteiten).
Koor van de Oud-Katholieke kerk aan de Zoeterwoudsesingel (foto: Arjan Bronkhorst)
Woensdag 8 november, Stedelijk Gymnasium Fruinlaan, in samenwerking met boekhandel De Kler, Onno Blom, Het litteken van de dood.
Zondag 12 november, Dirk van Ecklezing, Lokhorstkerk, Gert Oostindie, Sporen van slavernij in Leiden. Na afloop van de lezing werd het eerste exemplaar van het boek ‘Sporen van slavernij in Leiden’ (auteurs Gert Oostindie en Karwan Fatah-Black) aangeboden aan HVOL-voorzitter Rens Heruer, Nathalie Wanga en Emma Lesuis.
Woensdag 13 december, Jan van Houtlezing, Lokhorstkerk, Willem Otterspeer, Het raadsel van Jan van Hout.
In het kader van het Weekend van de Leidse geschiedenis was op vrijdag 3 november onder leiding van Dick de Boer en Olga van Marion in de Burgerzaal van het Stadhuis het derde symposium van de Commissie Leidse Symposia, initiatief van de Stichting Historisch Leiden en waarin de HVOL participeert. Het thema was ‘Leidse identiteit(en)’. Sprekers waren Olga van Marion, Manon van der Heijden, Dick de Boer, Zoran Kwak, Julia Duijvekam, Chrystel Brandenburgh en Cor de Graaf. Beoogd wordt een stand van zaken te geven van recent en multidisciplinair onderzoek, onder meer met het oog op het uitlokken van verder onderzoek.
Bestuur, commissies en werkgroepen
De volledige namenlijst is te vinden in het Leids Jaarboekje en op de website van de HVOL.
Vertegenwoordigingen
De voorzitter van de HVOL is qualitate qua voorzitter van de Stichting Historisch Leiden (SHL), waarin drie voormalige stichtingen die zich met Leidse historie bezighielden, zijn opgegaan. De SHL is onder andere verantwoordelijk voor de uitgave in 2017 van de 2de druk van de Canon van Leiden en van de 1ste druk van de Engelse vertaling daarvan. De SHL is jaarlijks medeorganisator van het Weekend van de Leidse geschiedenis. Vanaf 2017 wordt het bestuurswerk van de Stichting Het Kleine Leidse Woonhuis verricht door het bestuur van de SHL.
Ongeveer twee keer per jaar vindt overleg plaats tussen de wethouders en ambtenaren van de sector cultuur van de gemeente Leiden enerzijds en verenigingen en stichtingen die lid zijn van de Erfgoedkoepel anderzijds. De HVOL en de gemeente zijn wisselend voorzitter van dit overleg, waarbij erfgoedzaken - zowel aanstaande als actuele kwesties - aan de orde komen.
Leen Barendregt vertegenwoordigt de HVOL in de besturen van de Molen De Put en van de Stichting Industrieel Erfgoed Leiden (STIEL).
De historische minibieb op de Jan van Houtkade is een groot succes. Vele Leidse Jaarboekjes en andere uitgaven over Leiden hebben inmiddels hun weg naar een nieuwe eigenaar gevonden. Het principe van de minibieb is echter eigenlijk dat wie er een boek uithaalt, het na verloop van tijd weer terugbrengt of er een ander boek voor in de plaats zet. Nu is het begrijpelijk dat iedereen zijn Leidse boeken graag zelf wil houden, maar mocht u toch boeken over Leiden hebben waarvan u het prettig vindt dat ze via onze minibieb een tweede leven krijgen, breng ze dan naar de minibieb op Jan van Houtkade 13 of stuur een berichtje naar 
De Atlantikwal in Wassenaar, een van de recente HVOL-excursies
Tegelijk met Sail Leiden 2018 is op 27 juli de fotowedstrijd 'De schoonheid van het Leidse water' gestart. Deze wedstrijd is een onderdeel van het project ‘Opschoning van het Leids water’ in het kader van het Programma Binnenstad 2018 van de gemeente Leiden. De wedstrijd wordt georganiseerd door de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) en het Waterambacht Leiden (WAL), in samenwerking met de gemeente Leiden. De wedstrijd eindigt op zaterdag 15 september 2018.
In 2007 kocht de Stichting Utopa het Heilige Geest- of Arme Wees- en Kinderhuis van de gemeente Leiden met de verplichting tot restauratie. Na een omvangrijke en kostbare restauratie werd in 2010 het aloude Weeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht in Leiden geopend als het Utopa-Weeshuis/Kinderrechtenhuis. Het publiek is sinds juni 2018 in de gelegenheid om dit prachtige gebouw ook van binnen te bekijken door een bezoek aan de tentoonstelling De Wezen Spreken.
Vereniging Eigen Huis steunt eigenaren van rijksmonumenten en hun belangenverenigingen in hun bezorgdheid over het voortbestaan van voldoende financiële regelingen voor het onderhoud van hun erfgoedwoning.