amh_05 amh_05 amh_05
't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595)

5. Deur het verlanden van der IJssele werden weder in 't waterschap ontfangen

  Sedert welcken tijt de zaecken mits 't verlanden van de IJssele weder soverre sijn verlopen, dat {51v} <18> diegeene die hem - als voiren - uyten waterschappe hebben laeten affscheyden ende baet in der IJssele meenden te vinden, sedert allencxkens weder versocht hebben ende ten deele noch versoucken in den waterschappe ontfangen te worden, meestal oock ontfangen zijn.
Polder tot Zwammerdam Want 't is sulcx dat in den jaere 1494 Walraven, heere tot Brederode, voir zijn polder, gelegen onder de watermolen tot Swadenburgerdamme tusschen Rijnlant ende Wourden streckende uyten Rijn achter aen sijne landen [<18r> doorgehaald: ('twelck soe 't schijnt noeyt vanouts in 't waterschap noch in den ommedijck gelegen en hadde)] groot 561 margen, aen de hogeheemraden versocht ende verwurven heeft consent opte voorschreven polder - ten opsichte de gelanden hun nyet langer en mochten behelpen om haer water in den IJssele uyt te brengen zoo sij daer tevooren plachten - een watermolen te stellen (1e vermaen van watermolens23) {52r} om daermede 't water te werpen in den Rhijn, mits gevende penninggelt als om de twe jaeren vier penningen ende jaerlicx opte margen drie groten. Tot een erkentenisse van 'twelck de voorschreven heer van Brederode den 20en martii 1494 de jurisdictie aldaer overgegeven heeft.
Cromwijc, Bulwijc, Berwoutswairde, Kervenlandt en Bakenesse Van gelijcken dat in den jaere 1532 den 25en martii die van Cromwijck, Bulwijck, Berwoutswaerden, Kervenlandt ende Bakenesse gelandt opten Rijn tusschen den Helmwech ende Cortewaerdenschendijck innegenomen sijn met 784 margen, mits contribuerende jaerlicx een stuyver opte mergen.
Reewijc, 't Nieudorp,
's-Gravenbrouc, de Vogelesang, den Tempel, Oude Reewijc, de Staten-Alisambacht, Sluypwijck, Ravensberge, de Vromadescampen, de 2 broucvelden, t'Swammerdam, de Sloen, de Broucken, de Bodegravenscampen, de Wonnen, Wijc en Voshol.
Mede dat in den jaere 1544 de hogeheemraden van <19> 't waterschap van Rijnlandt innegenomen hebben: eerst die van Reewijck, 't Nieudorp, {52v} 's-Gravenbrouck, de Vogelesang, den Tempel, Oude Reewijc, de Staeten- ende Alisambacht, t'samen groot 903 morgen 3 hont; noch die van Sluypwijck, Ravensberge, de Vromadescampen, t'samen groot 241 morgen 250 roeden; noch de twe brouckvelden van Swadenburgerdamme, de Sloen, de Broucken, de Bodegravenscampen, de Wonnen, t'samen groot 1244 mergen 200 roeden; mitsgaders Wijck ende Voshol, t'samen groot 226 margen 100 roeden.
Processen tegens de heemraden nopende 't innenemen der landen In vougen dat de voorseyde hogeheemraden alsdoen innemende in als 2615 margen 250 roeden, die opter IJsselen hadden gewatert, hoewel vanouts meest in één ommedijck of ring gelegen hebbende. Zo hadden hem de voorschreven ingelanden daerover onder anderen beclaecht ende 'tselve {53r} gesocht met processen aff te weeren.
Accord van de jaere [15]50 op 't proces van de hermetinge 't Welck bij den heeren Gerrit, heere van Assendelft, van Eemskerck etc., ridder, eerste raedt presiderende in Hollandt, ende mr. Cornelis Suys, raet, als commissarisen bij den Hove van Hollandt geordonneert uyt crachte van de sententie van den Secreten Raede opten 12en martii 1549 nopende de hermetinge gewesen tusschen de schouten ende schepenen, ambachtsbewaerders, d'ingelanden van Hogeveen, Wassenaer, Valckenburch ende beyde Catwijcken, mitsgaders de heere van Lingy als vader ende voocht van joncker Philips, heere aldaer, Haserswoude mitsgaders de heere van Cruyningen als heere van deselven dorpe met haere <20> ondersaten, gevouchden, ende de burgemeesteren {53v} ende regierders der stede van Leyden voor hemselven ende den gemeynen poorteren van diere conventen, gasthuysen ende anderen interest hebbende bij de nyeuwe metinge, eysschers in raeu actie ter eenre, ende den dijcgraeff ende hogeheemraden van Rijnlant, verweerders ter andere sijden, omme partien op alle haer geschillen in 't vrundelick te accorderen. Onder ander bij het 1e articule van het accort van den jaere [15]53 ternedergeleyt zijnde, medebrengende dat men van doen voorts nyemant toelaeten en soude omme met Rijnlandt uyt te waeteren dan bij consent van den hooftingelanden van Rijnlandt, die men daertoe soude beschrijven also men gewoon was te doene op andere gemeenlants saken.
Zuytsijde van de Lange Lynschoten mit Snodelrewaert in 't waterschap genomen Soo sijn in 't jaer 1561 {54r} met behoorlick consent innegenomen de zuytsijde van de Lange Lynschoten met Snodelrewaert, t'samen groot 773 mergen, dewelcke in den jaere 1547 opten 26en mey van H.M. Keyser Kaerle de 5e mit advis van dijcgraeve ende hogeheemraden octroy verworven hadden om mit Rijnlandt te mogen uytwateren mits contribuerende margen margens gelijck ende daervan in de 4e reeckeninge Jans van Brouchoven van den jaere [15]50 ende '51 in ontfang verantwoort zijnde, was 'tselve bij den hooftingelanden gedaen royeren omme daervan proces te werden getenteert.
Ooc Cattenbrouc, Rapijnen ende IJselvelt mitte Suytsijde van de Weypoort in Bodegraven Van gelijcken anno [15]65 Cattenbrouc, Rapijnen ende IJsselvelt, t'samen groot 1097 margen 50 roeden mitsgaders de {54v} Zuytsijde van de Weypoort in Bodegraven, groot 887 margen 150 roeden.
Mede 't Oosteynde van Waerder Noch in den jaere 1571 't Oosteynde van Waerder, groot 465 margen 550 roe om met eenen molen te malen in den Rijn onder de contributie van één stuver opte mergen.
De Enge bij Montfoort, 't Westeynde van Waerder Mede in den jaere 1578 de Enge ontrent Montfoort met 300 mergen ende in denselven jaere 't Westeynde van Waerder met 700 margen om met een molen te maelen in den Rhijn onder de contributie van één stuver ten mergen, als vooren.
't Noorteynde van de Lange Lynschoten Ende ten laetsten in den lopenden jaere [15]95 de Noyrtsijde <21> van de Lange Lynschoten met ...
Schema  
Den ommedijck es verandert, vermeerdert, vermindert. Excuse nopende 't innemen van de landen Alle 'twelcke dusverre geseyt zij van den ommedijck, {55r} ring ofte circkel van 't gemeenlandt, so om daermede te betogen, dat d'selve mettertijt verandert, vermindert ende wederom vermeerdert es. Als oock dat den roup bij veel landtsaten gemaect ter saecke van het innemen van de bovenlanden, alsoff daeraen zoo oevel waer gedaen, zo grooten fundament nyet heeft als enyge wel meenen. Ende dat het van de redene ende billicheyt nyet vreemt en is, dat sijluyden meestal van aenbeginne in 't waterschap gelegen hebbende, haer eerste wesen sijn wedergekeert. Ende sonderlinge oock om dijcgrave ende hogeheemraden mitsgaders de hooftingelanden in bedencken te geven off nyet van node en sal sijn den ommedijck, ring off circkel, hoe hij vanouts is geweest ende hoe hij {55v} jegenwoordich is, metten eersten te doen ondersoucken ende behoorlicken carteren, opdat voortaen alle vreemde wateren met kennisse mogen werden geweert. Ende in 't vorder beraetslaecht bij wat wegen men daertoe ten meesten dienst van 't lant bequamelicxt sal connen geraecken. Ende wat aengaende den gemeenen oirboir van 't lant best ende geraedtsaemste sal zijn te doen.

 

23 Op <18v> aldus: Hier wert eerst verhael gedaen van de watermolens. Back to Text

amh_05amh_05amh_05

 

Auteur Publicatie Home
Marleen
van Amstel - Horák
2005
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het
Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant
Leiden 1595
www.oudleiden.nl