 |
 |
 |
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
| Ontgrondinge der landen is twevoudich | {316r} <87bbbb> Uyt welcke voorgaende verhael gevonden ende gespeurt kan werden dat belangende de ontgrondinge van de landen deselve sij twevoudich. |
| Ten eersten Cleylanden | Want men ontgront ten eersten goede ende vruchtbaere, jae de beste landen van de cleye off potaerde, die sij inhebben om steenen, tichels, potten, pannen ende gelijck aerdewerck deur hette daervan te backen. Dees cley- of potaerde vindt men in Rijnlandt meest ter plaetse daer den Rijn vanouts sijnen loop gehadt heeft. In vougen dat hen laet aensien ende voor waerachtich gehouden wert dat de cleye metten afloop van den Rhijn vanouts nedergecomen ende {316v} affgevloten es ende, comende ontrent der zee, daer den affloop van den Rhijn steuyte off stuttede jegens den vloet, hem nedergeset ende so alleynxkens vergadert ende daer blijven sitten es. |
| Dees cley- off potaerde heeft men wel vanouts vier, vijff off ses speten diep gevonden, nu mer twe ten hoochsten drie speten. <87cccc> Ende hebben de voorschreven van Leyden uyt monde van verscheyden haere burgeren ende inwoonderen, hen mette neringe van steenbacken generende, verstaen datter om Leyden (daer in Rijnlandt de meeste steenplaetsen staen) zoo weynich cleylanden tot steenbackerie bequaem bevonden worden, dat sij de neringe van steenbacken {317r} omtrent der voorschreven stede nyet veel jaeren172 en sullen connen continueren, mer dat hun daerentusschen cleyaerde gebreecken sal. Om 'twelck wat naerder te vertogen: zoo gaen jegenwoordelicken om de stadt van Leyden, so in Leyderdorp, Soeterwoude, Voorschoten, Valckenburch ende Oustgeest, twaelff steenovens van welcke vier sijn, die ses ovens jaerlicx backen, d'ander meest vijff. Ende behouft tot elcken oven, mer vier maelen backende, een halff morgen cleys twe speeten dick leggende. In vougen dat de voors. twaelff steenovens haer neringe doende ende continuerende, als sij nu tertijt doen, jaerlicx behouven aerde tot 64 ovens, 'twelck soude bedragen acht margen {317v} landts twe speten diep, die dickwijlen mer anderhalff, somwijlen oock mer n spit wert gevonden. Indien nu in de voorschreven dorpen tsamen twe hondert margen landts cley inhebbende tot steenplaetsen bequaem gevonden conde werden ('twelck die van Leyden geloven dat nyet en sijn) soo soude alle 'tselve in 25 jaeren - een cleynen tijt sijnde - geconsumeert sijn ende daerenteynden nyet n steenoven bij gebreck van aerde mogen gaen. | |
| Opini nopende ontgrondingen | Nopende d'ontgrondinge van de cleylanden zijn verscheyden opini geweest. Ettelicken dat men 't ontgronden van de cleylanden gansch behoorde te verbieden ende de goede landen vorder te bewaeren om 't lant te dienen tot teelinge van {318r} tarwe ende met weydinge van vette ossen. Sonderlinge ten opsicht men voor de bouwinge van huysen opter IJssele onder ende boven der Goude steens genouch souden cunnen becomen, aldaer de cleyaerde sonder bederff van enyge landen uyter IJssele werde gevonden. Andere waeren daerentegens van opinie dat men nyemant 't vrij gebruyck van sijn goet en behoorde te benemen off hem daerinne een wet voor te stellen, mer eenyegelick met 't sijn laeten bewerden, gehouden blijvende hem nopende het toemaecken te gedragen naer den inhouden van 't voorgeroerde placcaet. |
| Keur des jaers 1580 opte ontgrondinge bij den hooftingelanden gemodereert | <87dddd> Ende hoewel dijckgrave ende hogeheemraden den 1en {318v} februarii anno 1580 bij de voorverhaelde keure verboden hadden van nyeus binnen den dijckgraeffschap van Rijnlant cleylanden inne te steecken, uyt te graven off te verdelven tensij bij heurluyder voirweten ende expres consent op pene van 25 gulden ende de uytgravinge te repareren, soo is deselve keure met goetduncken van de hooftingelanden ende auctoriteyt der Heeren Staten in den jaere [15]91 gemodereert, dat nymant enyge landen sal mogen uytdelven zonder voorweten ende anseggen van de dijcgrave ende hogeheemraden te doen met verclaringe van de plaetse daer 't lant gelegen es, van de ommeleggende belenden ende wye 'tselve gebruyckt, {319r} teneynde dijckgrave ende hogheemraden mogen opsicht hebben opte toemaeckinge, die volgende de placcaten van den jaere [15]63 ende daer tevooren gemaeckt de voorschreven moderatie nyet en contrarieerde. Dat oock de dijcgrave dengeenen die hoir gedolven landen nyet behoorlick en souden hebben toegemaeckt, gehouden soude wesen datelick te causeren ende strictelick te executeren volgende de geroerde placcaten. Ende dat in allen gevalle nyemant enyge <87eeee> landen en soude mogen ontgronden, leggende 20 roeden van binnen den Hoogen Rijndijck. Ende zouden de voorschreven van Leyden goetvinden dat men binnen de bepalingen binnen de voors. {319v} moderatie stricte behoort te blijven. |
| 172 | In de minuut op <87cccc> verving Jan van Hout de zinsnede 'aen de zuytsijde der voors. stede geen veertich jaren' door deze laatste zeven woorden. |  |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |