 |
26. St. Jacobsrijk |  |
 |
Selecteer regiokaart |
||||
| Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie. |
Ligging:
begrijpende de huysen staende aen wedersijden van de oude St. Jacobsgraft / te weten tusschen 't Steenschuyr ende de Raemstegen / mitsgaders noch de volgende huysen / aen de noortsijde van de lange- en middel Raemstegen staende / als in de lange Raemstege de huysen van de St. Jacobsgraft aff tot Jan Roelantsz. 's huys inclus / ende in de middel Raemstege van de zelve graft tot het huys van Rogier van de Haerbrugge mede inclus.
(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, 29-06-1616)
Bijvoeging van die huysingen staende in de helfte van de Swyetenstraet ten wederzijden / beginnende aen de zuytzijde met de huysinge van Jan Claesz. van Immerzeel / ende aen de noort zijde van Jan de Wilde / loopende tot aen de St. Jacobsgraft toe.
(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, 29-06-1616, i.m. 24-10-1624, zie ook Van Oerle, Beschrijving, pag. 319)
Geschiedenis:
Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Compostel no. xxviij / Begint van 't Steenschuyr / Sinct Jacobsgraft aen beyden zijden ende in elc van de Raemstegen / plach te hebben aen huysen of cameren 19.
(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)
Op 02-06-1583 bevestigt het Gerecht de buurtkaart van de gebuyrte Galissien ende Compostelle. Overigens is de kaart al in november 1580 goedgekeurd door de geburen. Kennelijk is de naam Compostella dus op enig moment veranderd in St. Jacobsgracht. De laatste zinsnede van het bericht is echter cryptisch: eyndende mit thuys van Cornelis Claes Lambrechtsz, gelegen opten houc van St. Jacopsgraft / gelijc .de zelve. De passage gelijc de zelve kan betrekking hebben op het huis van Lambrechtsz. (in de zin van inclusief het huis van Lambrechtsz.), maar er kan ook de St. Jacobsgracht mee zijn bedoeld. In het laatste geval is het verklaarbaar waarom er wordt gesproken over de gebuyrte van Galissien ende Compostel. Deze redenering is echter in tegenspraak met de opgave van de 16e-eeuwse buurten, zowel bij Van Hout als bij Orlers, die beiden duidelijk Galicië en Compostel als afzonderlijke buurten onderscheiden.
(SA II inv. nr. 44 fol. 214 vso)
Het gebied dat thans wordt begrensd door de Doezastraat, Raamsteeg, Korevaarstraat en Jan van Houtkade was tot het eind van de 16e eeuw onbebouwd raamland. Wanneer de grond in 1595 voor woningbouw wordt bestemd, rekenen de nieuwkomers zich tot de al bestaande buurt van de St. Jacobsgracht en assisteren zij als vanzelfsprekend bij de begrafenissen sonder eenige commocie te maecken. Dat verandert wanneer de heer van St. Jacobsrijk, Claes Govertsz., overlijdt. De buren van de Oude St. Jacobsgracht gaan sindsdien hun eigen gang, met uitsluiting van de bewoners aan de Nieuwe St. Jacobsgracht. De laatsten klagen dat zij zelfs niet op de buurtvergaderingen worden gedoogd, laat staan bij het helpen begraven van hun doden. Ook negeren de bewoners van de Oude St. Jacobsgracht de oproepen van de nieuwgehuisden om bij hun begrafenissen de helpende hand te bieden. Overigens lijkt zich een soortgelijke situatie voor te doen bij de geburen van het nabij gelegen Nieuw Oostenrijk. Om die reden verzoeken de geburen van de Nieuwe St. Jacobsgracht om zelf een buurt te mogen vormen, vergezeld van een voorstel waarin de begrenzingen staan vermeld. Op 29-08-1596 stemt het Gerecht toe en gaat tevens akkoord met de voorgestelde afpaling van de nieuwe buurt. Oorspronkelijk heette de buurt Nieuwe St. Jacobsgracht, maar vanaf 1606 is uitsluitend sprake van Nieuw Compostel (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).
(SA II inv.nr. 48 fol. 43 - 43 vso)
De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 166 loten in ter waarde van f 40,- (lotnr. 17949). De prose luidde: De heer van St. Jacob ende Compostel / In gelijcken met sijn ondersaten / hebben haer gelt naer lotery geleyt om den armen te comen baten / leyt fortuyn haer toe prijs / sij sullen den helff den armen laten./ Leyden op Steenschuyr (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).
(AGH inv. nr. 429)
De in 1599 benoemde buurtheer Gerridt Dircxz. van Wesip verzoekt vanwege zijn ouderdom (77 jaar) met ingang van 01-09-1616 ontslag uit zijn functie. Hij was tevens bonmeester van Nieuwland.
(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso)
Verzoek aan het Gerecht m.b.t. de platingen in de gracht, door de buren van de St. Jacobsgracht, als eerste ondertekend door Florys van Oudenvanter
(SA II inv. nr. 53 fol. 43 vso - 44 vso, 13-06-1619)
In 1609 wordt de Swietenstraat aangelegd. Het 27 huisjes tellende straatje liep parallel met het Steenschuur, verbond de St. Jacobsgracht met de Koepoortsgracht en was dus gelegen aan de westzijde van het tegenwoordige Van der Werfpark. Pas op 24-10-1624 wordt de oostzijde van de straat bij de buurt St. Jacobsgracht gevoegd; hoe het daarvoor was geregeld met de burenplichten is onbekend. Onder welke buurt de westzijde ressorteerde is onbekend, maar gezien de geografische situatie zal dat Koeienstein zijn geweest.
(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, i.m. 24-10-1624, zie ook Van Oerle, Beschrijving, pag. 319)
Gerard Goris, heer van St. Jacobsrijk, so door ouderdom, siekte als swakheden verzoekt en verkrijgt ontslag.
(SA II inv. nr. 111 fol. 149, 02-09-1728)
Jan Vos, buurtheer van St. Jacobsrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom
(SA II inv. nr. 143 fol. 31, 15-11-1792)
Buurtheren:
zie voor uitleg de Toelichting
| Naam | Benoemd | Voor- dracht |
Reden vervang |
Meer Info |
| Govertsz., Claes - ¹ | <29-08-1596 | ? | † | * |
| Wiggersz., Claes - ² | 26-06-1597 | 1 | † | |
| Wesip, Gerrit Dirxz. van - ³ | 11-03-1599 | 1 | o | * |
| Onderwater, Floris Lambrechtsz. van - | 29-09-1616 | 2 | † | * |
| Wesip, Abraham Gerritsz. - | 29-05-1636 | 1 | v | |
| Veer, Andries Marynusz. - | 27-04-1645 | 1 | † | * |
| Vermeulen, Gillis - | 19-10-1662 | 1 | † | |
| Veer, Marynus - | 08-08-1669 | 1 | v | |
| Wecksteen, Pieter - | 21-09-1675 | 1 | † | * |
| Bateman, Daniel - | 24-06-1677 | 1 | † | |
| Christiaensz., Jacobus - | 19-12-1691 | 1 | v | |
| Goris, Dr. Gerard - | 20-09-1720 | 1 | o | * |
| Vrensen, Lodewijk van - | 07-10-1728 | 2 | † | |
| Lauriere, Ary van de - | 03-08-1730 | 1 | † | |
| Corswager, Cornelis - | 08-01-1739 | 2 | † | * |
| Oudendijk, Jasper - | 31-01-1743 | 4 | † | |
| Kraan, Pieter - | 09-11-1747 | 4 | † | |
| Vos, Johannes - | 03-06-1756 | 1 | o | * |
| Uljee, Willem - | 29-11-1792 | 1 | o | |
| ¹ SA II inv. nr. 5112 fol. 100 | ||||
| ² SA II inv. nr. 5112 fol. 101 vso | ||||
| ³ SA II inv. nr. 5112 fol. 103 vso |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Kees Walle 2006 |
Buurthouden | www.oudleiden.nl |