De particuliere verzamelaars John Steegh en Harrie Teunissen uit Dordrecht hebben hun gehele collectie landkaarten, plattegronden en atlassen geschonken aan de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL). Het betreft een verzameling van circa 17.000 losse kaartbladen en ongeveer 2.300 atlassen en reisgidsen die in bijna 40 jaar door hen bij elkaar werd gebracht. Vooral de negentiende- en twintigste-eeuwse thematische kaarten vormen een belangrijke aanvulling op de kaartencollecties van de UBL. Hoewel Steegh en Teunissen niet meer in Leiden wonen, voelen ze zich nog zeer verbonden met de stad en met de universiteit.
 

Collectie Steegh-Teunissen

De verzameling omvat kaarten van alle werelddelen van de zestiende eeuw tot heden, maar met het zwaartepunt op de negentiende en twintigste eeuw. Het betreft waarschijnlijk de omvangrijkste particuliere kaartverzameling in Nederland. Hun voornaamste thema's zijn watermanagement, stadsontwikkeling, etnische relaties en militaire conflicten. Daarbij mikken ze op een breed scala aan kaartvormen, inclusief propaganda- en advertentiekaarten. Ze doen ook aan actueel verzamelen. Topkaarten zijn onder meer de wandkaarten van de Hoogheemraadschappen van Rijnland uit 1687, van Delfland uit 1712 en van Schieland uit 1928, Ottomaanse kaarten, kaarten van Palestina/Israël, zo'n 140 plattegronden van Leiden en zeldzame nazi- en joodse kaarten van de Holocaust. Uniek is de geheime Duitse stadsplattegrond van Warschau uit 1939 waarop de SS in november 1940 de contouren van het geplande joodse ghetto intekent. Recent is een Sovjetkaart van Berlijn aangekocht die gebruikt werd bij de verovering van de Reichstag op 30 april / 1 mei 1945.

Uitsnede geheime Duitse stadsplattegrond van Warschau uit 1939 waarop de SS in november 1940 de contouren van het geplande joodse ghetto intekent. 

Kaarten als passie

John Steegh was rijksambtenaar, statenlid in Zuid-Holland, loco-dijkgraaf van het hoogheemraadschap van Rijnland en wethouder van Leiden. Harrie Teunissen was wetenschappelijk medewerker bij de Universiteit van Amsterdam en cultuur- en godsdiensthistoricus van Jodendom en Islam. Zij delen hun passie voor de geschiedenis van het maken en het gebruik van kaarten. Regelmatig geven zij lezingen aan de hand van selecties uit hun collectie. In 2003 verzorgden ze in de Universiteitsbibliotheek de tentoonstelling Balkan in kaart: vijf eeuwen strijd om identiteit. Deze tentoonstelling was grotendeels gebaseerd op hun eigen verzameling, aangevuld met kaarten uit de collectie van de UBL. Daarnaast hebben zij nog elf exposities met hun kaarten ontworpen, zoals 2009 Kaart als Kunst in de Leidse Lakenhal en 2013 East of Auschwitz in het Riga Ghetto Museum. In voorbereiding is de tentoonstelling Moderniteit in kaart. Mapping Modernity in het Design Museum in Den Bosch, waarvan de opening is voorzien in februari 2023.

‘Onze verzameling is op een aantal terreinen zo uniek dat het zonde zou zijn als die na onze dood uiteen zou vallen. Wij hebben geen kinderen en willen de familie niet opzadelen met zo’n omvangrijke en lastige erfenis. Bovendien kan de verzameling van groot belang zijn voor onderwijs en onderzoek in diverse vakgebieden. Wij onderhouden reeds decennia vruchtbare contacten met de kaartconservatoren van de Leidse UB. Onze thematische belangstelling en onze wijze van verzamelen sluit goed aan op de reeds aanwezige collectie Bodel Nijenhuis en vult deze uitzonderlijke collectie uit de negentiende eeuw aan tot de actualiteit. Zo kunnen we iets terugdoen voor de stad en de universiteit waar we al 40 jaar kind aan huis zijn.’

Met grote droefenis heeft het bestuur van de HVOL kennisgenomen van het overlijden van Leen Barendregt, Lid van Verdienste. Leen Barendregt heeft veel betekend voor de vereniging. Zo maakte hij lange tijd deel uit van het bestuur, onder meer als vicevoorzitter. Het bestuur wenst zijn familie en naasten veel sterkte toe.

Zie ook:
https://sleutelstad.nl/2021/12/07/oud-directeur-gemeentewerken-barendregt-ontvangt-postuum-lintje/
 

Diep geraakt zijn wij als vereniging door het overlijden van ons Lid van Verdienste Rutger Veldhuijzen van Zanten. Met het overlijden van Rutger verliest de HVOL een oud-bestuurslid dat zich tot op het laatst met hart en ziel bleef inzetten voor de vereniging. Zijn jaarlijkse betrokkenheid bij de Dies, als onvolprezen ceremoniemeester, mag daarbij niet onvermeld blijven. Maar ook op vele andere terreinen was Rutger een vertrouwd ankerpunt. Het gemis voor onze vereniging is enorm. Wij wensen Hetty, zijn vrouw, heel veel sterkte toe.

Zie ook:
https://www.leidschdagblad.nl/cnt/dmf20210921_19581930/in-memoriam-rutger-veldhuijzen-van-zanten-1940-2021-een-waterdrager-allesdoener-en-sjouwer

Met het vertrek van Emil Broesterhuizen in maart 2022 - zijn maximale zittingsperiode van twee keer vier jaar zit er dan op - komt een plek vrij in het bestuur van de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL). Het bestuur roept belangstellenden dan ook op te reageren op deze vacature. Het accent bij de functie ligt op het organiseren en begeleiden van evenementen (met name lezingen en excursies). Ook de volgende profielaspecten worden als gewenst beschouwd:

• bereidheid tot het bekleden van een bestuursfunctie in algemene zin
• affiniteit met Leiden
• enige kennis van Leids erfgoed
• flexibele geest en jong van hart, waarbij teamwerk en -spirit vanzelfsprekend zijn
• bestuurlijke ervaring
   

Tevens is de HVOL op zoek naar een tweede secretaris die na verloop van tijd het stokje overneemt van eerste secretaris Adriaan Brandenburg die statutair uiterlijk in maart 2023 afscheid neemt. Met de (vroegtijdige) aanstelling kan de tweede secretaris zich warmlopen en tegelijkertijd ondersteunende werkzaamheden verrichten in het komende (jubileum)jaar.

Naast de bereidheid om het secretariaat te verzorgen (denk o.a. aan verslaglegging, afhandeling post, begeleiding HVOL-activiteiten en onderhouden van in- en externe contacten) worden ook bij deze bestuursfunctie de eerdergenoemde profielaspecten als gewenst beschouwd.

Kandidaten die belangstelling hebben kunnen zich per e-mail aanmelden bij het HVOL-secretariaat (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) met een motivatiebrief en relevante gegevens, zoals een cv. Aanmelding is mogelijk tot en met 1 december 2021. Na een selectieprocedure zal het bestuur - dat streeft naar diversiteit - kandidaten voordragen aan de Algemene Ledenvergadering van maart 2022. Nadere info betreffende de genoemde functies kan desgewenst worden ingewonnen bij Steven Engelsman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Adriaan Brandenburg (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).

In het Oud Leiden Nieuws van september 2021 zijn helaas drie fouten geslopen.

Op de voorpagina staat een verkeerd fotobijschrift. Hier moet staan: Aquarel van Jacob Timmermans. Gezicht op de Trekvliet met rechts de huidige Rijn en Schiekade (toen Delftse Jaagpad). Op de achtergrond een jaagbruggetje (nr 1, ter hoogte van de huidige Telderskade) en links een koepel (aan de Witte Rozenlaan) rechts wandelaars op het jaagpad. Trekschuit met paard en jager.

In het artikel over architect Bernard Buurman schrijven wij zijn naam met een -h-, dat is onjuist. De juiste schrijfwijze is Bernard Buurman. Voor meer informatie kunt u kijken op de website.

In de gastbijdrage Waterstad op pagina 35 van Oud Leiden Nieuws van wordt een verkeerd tijdstip genoemd. Het sympiosium over de ‘Blue Deal Leiden Waterstad’ in de Marekerk op 27 oktober begint niet om 15:00 zoals vermeld, maar om 13:30.

Onze excuses voor beide fouten.

Het programma van de 119de diesviering van de Historische Vereniging Oud Leiden is bekend. De viering vindt plaats op zaterdag 30 oktober in de Hooglandse Kerk. Uiteraard houden we de dan geldende coronamaatregelen in de gaten. Op de site (onder agenda) is de meest actuele informatie hierover terug te vinden. Inschrijving is verplicht via het webformulier.

De bijeenkomst is live te volgen via een livestream met de hierna volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=L7hw4uHgSLM

Programma
10.00 uur: kerk open
10.30 uur: opening met het gezamenlijk zingen van het Leids Volkslied, gevolgd door toespraak HVOL-voorzitter Steven Engelsman en ‘ceremonie protocollaire’ in maart benoemde ereleden Rens Heruer en Gerard Kramer
11.00 uur: dieslezing (zie agenda op de site)
11.50 uur: presentatie Leids Jaarboekje 2021
12.10 uur: presentatie Historische Kalender Leiden 2022
12.15 uur: sluiting officiële gedeelte

Na de sluiting kan op vertoon van de ledenpas het Leids Jaarboekje 2021 in de kerk worden opgehaald. Een gratis consumptie wordt aangeboden tegen inlevering van de bon die u bij binnenkomst ontvangt. In de kerk kan na afloop van het officiële gedeelte een bescheiden markt worden bezocht, met kraampjes van enkele HVOL-commissies. De Historische Kalender Leiden 2022 wordt tijdens de markt tegen een gereduceerd tarief (5 euro) te koop aangeboden. De deuren van de kerk gaan rond 14.00 uur weer dicht.

Degenen die niet in staat zijn om het Jaarboekje tijdens de diesviering op te halen, krijgen het boekje thuisbezorgd. Daar kan enige tijd overheen gaan.Impressie van de diesviering in 2019. Foto Niek Bavelaar

Geweldig nieuws, waar een rechtgeaard Leidenaar heel erg blij van mag worden en trots op mag zijn. 400 kilometer Romeinse limes is deze week door Unesco tot wereld cultureel erfgoed verklaard. En daarmee is Leiden met Park Matilo deel geworden van een groots internationaal als belangrijk erfgoed erkend lint van Romeinse nederzettingen dat zich uitstrekt van Katwijk tot Remagen in de Rheinland Pfalz. Dat was een titanenklus! Coördineer maar eens een aanvraag voor meer dan 100 locaties in 3 Nederlandse provincies en twee Duitse Bundesländer. Petje af voor allen die daar aan hebben meegedaan: de initiatiefnemers – in Leiden was dat in 2013 wethouder Jan Jaap de Haan. En degenen die het monnikenwerk hebben gedaan - in het bijzonder voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de twee erfgoedinstanties van de Länder Nordrhein Westfalen en Rheinland Pfalz.

© parkmatilo.nl

Maar we zijn er nog niet, er is meer werk aan de winkel, ook voor Oud Leiden. Laten we er de komende jaren voor te zorgen dat Park Matilo een steeds meer levendige en interessante verblijfplaats wordt. En natuurlijk dat langs de hele 400 kilometer een goede wandel- en fietsroute wordt gerealiseerd.

Het raadsbesluit over de Kaasmarkt roept gemengde gevoelens op bij Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL). Hoewel we blij zijn dat de historische zichtlijn vanaf de Middelweg niet wordt volgebouwd, zijn er ook zorgen. Die betreffen de toekomst van de Kaasmarktschool. Dit monument verdient een hoogwaardige herbestemming. Het plan van de gebruikers verzekerde in ieder geval dat dit prachtige monument publiek toegankelijk zou blijven. Het college van burgemeester en wethouders wil echter gaan voor “marktconforme biedingen”. Wij vrezen dat dit ten koste gaat van de unieke sfeer van het gebouw.

Het bestuur van de HVOL spreekt dan ook de hoop uit dat het college alsnog alles in het werk zal stellen om ten minste het hoogwaardige karakter van dit bijzondere pand te eerbiedigen in het verdere verloop.

Op de website van Sleutelstad staat een uitgebreid artikel over de plannen van het college. 

De Historische Vereniging Oud Leiden heeft zijn bedenkingen bij het project Waterkant naast de Wilhelminabrug op de Hoge Rijndijk.

Het gaat om het adres Hoge Rijndijk 154. Dat ligt direct langs het water van het Rijn- Schiekanaal, tegenover de watertoren. Het moet wijken voor een vier etages tellend appartementencomplex met elf woningen en een totale hoogte van twaalf meter.

Net als bewonres rond de Leidse Wilhelminabrug is HVOL niet gekend in de plannen, aldus de vereniging bij monde van voorzitter Steven Engelsman en vicevoorzitter Jan Jaap de Haan in een brief aan het stadsbestuur.

’Wij zijn meestal aardig tevreden over de vroegtijdige betrokkenheid van onze vereniging bij bouwplannen die raken aan cultuur-historische waarden. Hoewel dit bouwplan in het beschermd stadsgezicht ligt, zijn wij helaas ditmaal - naar ons beste weten - niet op de hoogte gesteld’.

Lees verder in het Leidsch Dagblad.

De historie bepaalt de toekomst, dat is het uitgangspunt waarmee de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) een manifest heeft opgesteld ten behoeve van de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar. Dit manifest wordt aangeboden aan alle politieke partijen in Leiden en aan alle stadspartners. Oud Leiden wil positief meedenken over de toekomst van de stad, onder het motto: geschiedenis is geen versiersel maar bepaalt de richting waarin we ons als stad willen ontwikkelen.

Voor het eerst heeft de vereniging een manifest gemaakt met daarin haar visie de uitgangspunten en wensen voor de komende jaren. Samensteller en vice-voorzitter Jan-Jaap de Haan: “Wij willen geen club zijn die alleen bezwaar maakt tegen vernieuwingen we willen juist dat deze vernieuwingen het prachtige historische karakter van onze stad versterkt daarom willen we nu al mee denken met politieke partijen over de plannen voor de stad in de komende jaren.” In het manifest staan zeven punten met de visie van Oud Leiden gevolgd door vijftien punten met hoe deze visie wordt bereikt. 

Onze visie op de stad
• Historie is niet alleen een uiterlijk kenmerk van de stad, maar moet een krachtig leidend beginsel van de verdere ontwikkeling van de stad zijn.
• We willen voortbouwen op de stadsvisie “Stad van Ontdekkingen” waarin (historische) cultuur een dragende pijler en voor ontwikkeling is, in plaats van een versiersel of decor.
• Het gaat hierbij om zowel het fysieke en gebouwde als het immaterieel erfgoed (tradities, taal, verhalen). Door deze levend te houden, beleven we het verleden in het heden.
• Activiteiten variërend van onderzoek tot evenementen (Open Monumentendagen, 3 Oktober) en thema-jaren (Pilgrim Jaar) dragen bij aan kennis, beleving en daarmee draagvlak voor historie.
• Ontsluiting van collecties en andere historische bronnen, kunnen hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Instellingen als ELO en De Lakenhal verdienen daarom steun om nieuw publiek te bereiken. Dit geldt ook voor activiteiten gericht op de jeugd, samen met het onderwijs.
• Verantwoorde herbestemming van monumenten en van nieuw, onbeschermd erfgoed of onderdelen daarvan verdient steun en een zorgvuldige aanpak.
• De inrichting van de openbare ruimte moet gebaseerd zijn op de historische waarden in het beschermd stadsgezicht.

Hoe bereiken we dat?
1. Wij hechten aan echte participatie. Vroegtijdige betrokkenheid van HVOL als stadspartner versterkt de plannen. Dit kan door de Erfgoedtafel te versterken
2. Bij de formatie moet erfgoed in een brede portefeuille, bij voorkeur met cultuur, worden samengebracht – en niet versnipperd raken.
3. De doelstellingen van de Erfgoednota blijven een goede basis voor het beleid.
4. Respecteer geldende beleidskaders zoals de Hoogbouwvisie, evenals andere geldende richtlijnen, zoals voor molenbiotopen en reclame.
5. Weeg adviezen van monumenten selectiecommissie -vroegtijdig- serieus mee.
6. Ga door met het herstel van historische elementen, zoals winkelpuien en objecten.
7. Handhaaf het terughoudende reclame-beleid en zet in op hoge beeldkwaliteit van o.a. terrassen en uitstallingen.
8. Stimuleer het gebruik van hoogwaardige materialen en goed onderhoud.
9. Wees terughoudend als het gaat om hoogbouw op locaties dichtbij of in het zicht vanuit het Beschermd Stadsgezicht. Voer bij ieder plan een zichtlijnen-onderzoek uit.
10. Kijk bij historie niet alleen naar losse panden, maar ook naar ruimtelijke structuren, zoals wegen, pleinen en water, maar ook naar de stedenbouwkundige opzet en het groen.
11. Verken hoe recenter erfgoed (20e eeuw) een beschermingsregime tussen ‘monument’ en het veel lichtere ‘karakteristiek pand’ kan krijgen.
12. Herbestemmen is duurzaam: ondersteun en begeleid eigenaren en besturen van bijvoorbeeld kerken en industrieel erfgoed in de zoektocht naar een duurzame toekomst.
13. Bekijk Leiden in relatie tot de regio; ga daarom vaker samenwerking aan met omliggende gemeenten en de provincie, waar het gaat om erfgoed.
14. De ontdemping van grachten als de Lange Mare en het Kort Rapenburg dragen bij aan de kwaliteit van de historische stad èn aan klimaatadaptatie.
15. Pas zonnepanelen in beschermd stadsgezicht zo toe, dat ze geen afbreuk doen aan monumentale waarden.

De vereniging, met ruim 2500 leden, pleit onder andere voor verder herstel van historische winkelpuien, voor het ontdempen van bepaalde grachten en voor betere bescherming van 'jonge', twintigste eeuwse monumenten.