Historische Vereniging Oud Leiden

62. Alkey

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen opte Hoygraft / beginnende aen de Groensteech / streckende naer de Nieustraet toe / de Kercstege ten wederzijden daer in begrepen es.

(SA II inv. nr. 44 fol. 187, 27-12-1582)

gelegen onder de bonnen van Kercvierendeel en Gansoorde / begint op de Hoygraft westzijde mit 't huys van Willem Florisz. Clinchamer / loopt zuytwaerts aen ende begrijpende beyde de zijden van de Nieusteech (moet zijn: Choorsteeg) / eynt mit 't huys aen den houc van de Nieustraet / begint weder aen de oostzijde van de Hoygraft in den houc / lopende noord-waarts aen ende eynt mitten houc van de Groenstege mit 't huys van Jan Joostensz. Vynier

(SA II inv. nr. 1216 fol. 6 vso, 30-03-1606. Idem fol. 13, 21-05-1610)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Alkey no. lxij / Begint van de Groenesteech naer de Gansoert toe / de Nieustraet beyde de zijden / de Kercksteech daer in begrepen / plach te hebben huysen of cameren 21. Van Hout geeft overigens een verkeerde omschrijving, want de Nieuwstraat maakte tot de Hooglandsekerk deel uit van Mozes. Overigens maakte de Hooigracht tussen de Nieuwstraat en de Nieuwe Rijn (de z.g. Korte Hooigracht) deel uit van de gebuurte Gansoord.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8)

Op 27-12-1582 wordt de buurtkaart van Alkey door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 44 fol. 187)

Op 03-03-1605 verzoeken de gebuyren van Alkayeren bij de Choersteech het Gerecht om aan de Hooigracht een paal met blik te plaatsen omdat er veel as en vuilnis op de straat wordt gesmeten. Het Gerecht gaat akkoord. Op het blik wordt een verbodsregel geschreven gelijc tot andere plaetsen es geschiet (zie ook 'Buurthouden', pag. 118).

(SA II inv. nr. 50 fol. 48)

In 1601 wendt de heer van Alle Keyen zich met tien andere gebuurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde gebuurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen. (Zie ook 'Buurthouden', pag. 122 e.v.).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

In 1615 wordt het Gerecht vermits de grote menichte der gebuyren verzocht om de buurt te splitsen. De ene helft zou moeten bestaan uit de noordzijde van de Choorsteeg en van de Hooigracht vanaf de hoek van Choorsteeg noorwaards aan tot het huis van Willem Florisz. Klinkhamer en de oostzijde van de Hooigracht, eindigend met het huis op de hoek van de Groenesteeg. De tweede helft zou dan de zuidzijde van de Choorsteeg omvatten en de Hooigracht vanaf de hoek Choorsteeg tot aan de Nieuwstraat en de oostzijde van de Hooigracht vanaf de hoek, noordwaards aan tot naast de brug van de Choorsteeg. In een schepenrapport van 20-08-1615 wordt echter geadviseerd dat het water van de Hooigracht de begrenzing zal vormen tussen de twee nieuwe buurten. Aldus wordt door het Gerecht op 27-08-1615 besloten. Het gedeelte aan de oostzijde van de Hooigracht heet voortaan Vredenrijk, dat aan de westzijde (op het verzoek van de geburen) 't Hof van Rusten (zie ook 'Buurthouden', pag. 61-63).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 25 - 25 vso)

Buurtheren:

zie voor uitleg de Toelichting

Naam	Benoemd	Voor- dracht	Reden vervang	Meer Info
Simpol, Cornelis Bouwensz. van -	30-03-1604	-	†
Montfoort, Jan Dirxz. van -	21-05-1610	2	s	*

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006/2007	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Regio Leiden : Zuid - Oost

NW	NO
ZW	ZO

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

Buurten in de regio Zuid - Oost

Nr	Buurtnaam volgorde: naam	Detail Kaart	Nr	Buurtnaam volgorde: nummer	Detail Kaart
94	Bisdom van Napels	C	22	Koeieneiland	Z
50	Bolwerksoord	ZO	23	Koeienfort	Z
74	De Boomgaard	Z	24	Koeienstein	Z
93	Boterbuurt	C	25	Nieuwland	Z
131	Brandenburg	O	26	St. Jacobsrijk	Z
96	Buitenduin	C	27	Nieuw Compostel	Z
86	Burgstreng	C	28	Galicië	Z
70	Constantinopolen	C	29	Knotterveld	Z
127	Drogenstein	O	30	Oosterlingplaats	Z
28	Galicië	Z	31	Nieuw Oostenrijk	Z
101	Gansoord	ZO	32	Korte Hoefstraat	Z
60	Gerestein	ZO	33	Huis te Brem	Z
58	Gorstenburg	ZO	34	West Zijtgracht	Z
124	Graafschap Nassau	O	35	Zuid Brem	Z
115	Griekenland	O	36	Luchtenburg	Z
106	Groenendaal	O	37	Vluchtenburg	Z
56	Hanenburg	ZO	38	Kaarskorf	Z
59	Haverenburg	ZO	39	St. Barbarenrijk	Z
92	Hof van Rusten	C	40	St. Joris	Z
54	Hofbuurt	ZO	41	Middel Kaarskorf	Z
49	Houtenburg	ZO	42	Koenekoop	Z
33	Huis te Brem	Z	43	Krauweldaal	Z
38	Kaarskorf	Z	44	Vesthoek	ZO
72	Keizerrijk van Constantinopolen	Z	45	Kikkenburg	Z
45	Kikkenburg	Z	46	Oost Kaarskorf	ZO
150	Klein Barbarije	C	47	Spillenburg	ZO
85	Klein Egypte	C	48	Zwaanswijk	ZO
87	Klein Mariënburg	C	49	Houtenburg	ZO
140	Klein van Macht	C	50	Bolwerksoord	ZO
29	Knotterveld	Z	51	Staveren	ZO
22	Koeieneiland	Z	52	Pietershoek	ZO
23	Koeienfort	Z	53	Pakkenburg	ZO
24	Koeienstein	Z	54	Hofbuurt	ZO
42	Koenekoop	Z	55	Kraaienstein	ZO
32	Korte Hoefstraat	Z	56	Hanenburg	ZO
55	Kraaienstein	ZO	57	Kraaienvest	ZO
57	Kraaienvest	ZO	58	Gorstenburg	ZO
43	Krauweldaal	Z	59	Haverenburg	ZO
123	Looiershoek	O	60	Gerestein	ZO
36	Luchtenburg	Z	70	Constantinopolen	C
128	Meerburg	O	72	Keizerrijk van Constantinopolen	Z
41	Middel Kaarskorf	Z	73	Witsermouw	Z
125	Middelwaard	O	74	De Boomgaard	Z
91	Mozes	C	85	Klein Egypte	C
111	Noord Rode Zee	O	86	Burgstreng	C
25	Nieuwland	Z	87	Klein Mariënburg	C
27	Nieuw Compostel	Z	88	St. Hubert	C
31	Nieuw Oostenrijk	Z	89	Rijnenburg	C
46	Oost Kaarskorf	ZO	90	Zwaansoord	Z
107	Oost Tuil	O	91	Mozes	C
110	Oost Veluwe	O	92	Hof van Rusten	C
30	Oosterlingplaats	Z	93	Boterbuurt	C
98	Oud Tuil naar Binnen	O	94	Bisdom van Napels	C
104	Oud Tuil naar Buiten	O	95	Woud zonder Genade	C
53	Pakkenburg	ZO	96	Buitenduin	C
52	Pietershoek	ZO	97	West Woudfriezen	O
129	Prinsdom van Oranje	O	98	Oud Tuil naar Binnen	O
89	Rijnenburg	C	99	Vredenrijk	C
130	Rijnewaard	O	100	West Tuil	C
114	Schilperoord	O	101	Gansoord	ZO
47	Spillenburg	ZO	103	West Wilde Veluwe	O
39	St. Barbarenrijk	Z	104	Oud Tuil naar Buiten	O
88	St. Hubert	C	105	Wester Veluwe	O
26	St. Jacobsrijk	Z	106	Groenendaal	O
40	St. Joris	Z	107	Oost Tuil	O
51	Staveren	ZO	108	West Rode Zee	O
44	Vesthoek	ZO	110	Oost Veluwe	O
37	Vluchtenburg	Z	111	Noord Rode Zee	O
126	Vochtenstein	O	112	Zuid Rode Zee	O
99	Vredenrijk	C	113	Zanendam	O
108	West Rode Zee	O	114	Schilperoord	O
100	West Tuil	C	115	Griekenland	O
105	Wester Veluwe	O	123	Looiershoek	O
103	West Wilde Veluwe	O	124	Graafschap Nassau	O
97	West Woudfriezen	O	125	Middelwaard	O
34	West Zijtgracht	Z	126	Vochtenstein	O
73	Witsermouw	Z	127	Drogenstein	O
95	Woud zonder Genade	C	128	Meerburg	O
35	Zuid Brem	Z	129	Prinsdom van Oranje	O
112	Zuid Rode Zee	O	130	Rijnewaard	O
113	Zanendam	O	131	Brandenburg	O
90	Zwaansoord	Z	140	Klein van Macht	C
48	Zwaanswijk	ZO	150	Klein Barbarije	C

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Regio Leiden : Noord - Oost

NW	NO
ZW	ZO

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

Buurten in de regio Noord - Oost

Nr	Buurtnaam volgorde: naam	Detail Kaart	Nr	Buurtnaam volgorde: nummer	Detail Kaart
147	Abcouder Vossenrijk	N	85	Klein Egypte	C
202	Baronie Hogeveen	NO	86	Burgstreng	C
189	Baronie van de Schuur	N	87	Klein Mariënburg	C
94	Bisdom van Napels	C	88	St. Hubert	C
93	Boterbuurt	C	93	Boterbuurt	C
96	Buitenduin	C	94	Bisdom van Napels	C
86	Burgstreng	C	95	Woud zonder Genade	C
122	Chrispijnshoek	O	96	Buitenduin	C
127	Drogenstein	O	97	West Woudfriezen	O
205	Graafschap van Blokhuizen	NO	98	Oud Tuil naar Binnen	O
124	Graafschap Nassau	O	99	Vredenrijk	C
106	Groenendaal	O	102	Oost Woudfriezen	O
204	Hertogdom Walbeek	NO	103	West Wilde Veluwe	O
203	Keizerrijk Warmond	NO	104	Oud Tuil naar Buiten	O
150	Klein Barbarije	C	105	Wester Veluwe	O
85	Klein Egypte	C	106	Groenendaal	O
87	Klein Mariënburg	C	109	Wilde Ooster Veluwe	O
140	Klein van Macht	C	110	Oost Veluwe	O
196	Kouwenhoven	N	113	Zanendam	O
120	Leeuwenburg	O	114	Schilperoord	O
206	Looiersbuurt	NO	116	Spring over Rijn	NO
123	Looiershoek	O	117	West Rijnewaard	O
195	Lusthof	N	118	West Rijnenveld	NO
125	Middelwaard	O	119	Oost Rijnewaard	NO
141	Noord Bouwelouwensteeg	N	120	Leeuwenburg	O
190	Noord Coleveld	N	121	Waardenburg	O
144	Noord Hooglandsekerksteeg	N	122	Chrispijnshoek	O
132	Noord Koeëind	NO	123	Looiershoek	O
138	Nazareth	N	124	Graafschap Nassau	O
135	Nieuw Vredenburg	N	125	Middelwaard	O
191	Oost Coleveld	NO	126	Vochtenstein	O
137	Oost Ossenland	C	127	Drogenstein	O
119	Oost Rijnewaard	NO	132	Noord Koeëind	NO
110	Oost Veluwe	O	133	West Koeëind	N
188	Oost Vogelrijk	N	134	Zuid Koeëind	O
102	Oost Woudfriezen	O	135	Nieuw Vredenburg	N
149	Oud Barbarije	C	136	Oud Vredenburg	N
98	Oud Tuil naar Binnen	O	137	Oost Ossenland	C
104	Oud Tuil naar Buiten	O	138	Nazareth	N
136	Oud Vredenburg	N	139	West Ossenland	C
186	Reinegom	N	140	Klein van Macht	C
201	Rijk der Liefde	NO	141	Noord Bouwelouwensteeg	N
198	Rijk der Nederbatavieren	N	142	Zuid Bouwelouwensteeg	C
197	Rijk der Overbatavieren	N	143	Vossenwal	N
114	Schilperoord	O	144	Noord Hooglandsekerksteeg	N
199	Singelsoord	N	145	Zuid Hooglandsekerksteeg	C
116	Spring over Rijn	NO	146	Vollersrijk	N
88	St. Hubert	C	147	Abcouder Vossenrijk	N
126	Vochtenstein	O	148	Vosserschagen	C
146	Vollersrijk	N	149	Oud Barbarije	C
143	Vossenwal	N	150	Klein Barbarije	C
148	Vosserschagen	C	186	Reinegom	N
99	Vredenrijk	C	187	West Vogelrijk	N
133	West Koeëind	N	188	Oost Vogelrijk	N
139	West Ossenland	C	189	Baronie van de Schuur	N
118	West Rijnenveld	NO	190	Noord Coleveld	N
117	West Rijnewaard	O	191	Oost Coleveld	NO
105	Wester Veluwe	O	195	Lusthof	N
187	West Vogelrijk	N	196	Kouwenhoven	N
103	West Wilde Veluwe	O	197	Rijk der Overbatavieren	N
97	West Woudfriezen	O	198	Rijk der Nederbatavieren	N
121	Waardenburg	O	199	Singelsoord	N
109	Wilde Ooster Veluwe	O	200	Zuid Coleveld	NO
95	Woud zonder Genade	C	201	Rijk der Liefde	NO
142	Zuid Bouwelouwensteeg	C	202	Baronie Hogeveen	NO
200	Zuid Coleveld	NO	203	Keizerrijk Warmond	NO
145	Zuid Hooglandsekerksteeg	C	204	Hertogdom Walbeek	NO
134	Zuid Koeëind	O	205	Graafschap van Blokhuizen	NO
113	Zanendam	O	206	Looiersbuurt	NO

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Regio Leiden : Noord - West

NW	NO
ZW	ZO

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

Buurten in de regio Noord - West

Nr	Buurtnaam volgorde: naam	Detail Kaart	Nr	Buurtnaam volgorde: nummer	Detail Kaart
147	Abcouder Vossenrijk	N	1	Pelikaanshoek	W
172	Baronie van Lindenbos	W	2	Kortevest	W
166	Biervliet	NW	3	Billenburg	W
3	Billenburg	W	4	't Zand	W
192	Breekhoven	N	5	Oost Billenburg	W
86	Burgstreng	C	6	Zandwijk	W
156	Claas Jan Vossenhoek	C	7	Meyenburg	W
61	Doornbos	W	61	Doornbos	W
207	Fockersrijk	N	62	Paplepel	W
78	Graafschap Prily (Koevoet)	C	63	West Catharinarijk	W
183	Groeneveld	N	64	St. Catharinarijk	C
160	Hartenburg	C	65	Kranenburg	C
174	Heerlijkheid van Steenhuizen	NW	66	Steinenburg	C
182	Hertogdom van Marenburg	NW	67	Rome	C
180	Hertogdom van Orleans	NW	78	Graafschap Prily (Koevoet)	C
150	Klein Barbarije	C	85	Klein Egypte	C
85	Klein Egypte	C	86	Burgstreng	C
2	Kortevest	W	88	St. Hubert	C
196	Kouwenhoven	N	141	Noord Bouwelouwensteeg	N
65	Kranenburg	C	142	Zuid Bouwelouwensteeg	C
195	Lusthof	N	143	Vossenwal	N
161	Mariënborg	C	144	Noord Hooglandsekerksteeg	N
167	Mariënburg	W	145	Zuid Hooglandsekerksteeg	C
168	Mariëndaal	W	146	Vollersrijk	N
162	Mariënrijk	C	147	Abcouder Vossenrijk	N
169	Mariënschans	W	148	Vosserschagen	C
194	Merenrijk	N	149	Oud Barbarije	C
7	Meyenburg	W	150	Klein Barbarije	C
164	Middelkamp	NW	151	Vossenburg	N
208	Morspoort	W	152	Noord Duizendvrezen	N
141	Noord Bouwelouwensteeg	N	153	St. Annenrijk	C
152	Noord Duizendvrezen	N	154	Rodenrijk	C
144	Noord Hooglandsekerksteeg	N	155	Oost Mare	N
193	Nieuwgesticht	N	156	Claas Jan Vossenhoek	C
5	Oost Billenburg	W	157	Rode Steen	C
155	Oost Mare	N	158	West Mare	N
159	Oost Mariënburg	C	159	Oost Mariënburg	C
188	Oost Vogelrijk	N	160	Hartenburg	C
163	Oost Vrouwenkamp	N	161	Mariënborg	C
178	Oost Weidenburg	NW	162	Mariënrijk	C
149	Oud Barbarije	C	163	Oost Vrouwenkamp	N
62	Paplepel	W	164	Middelkamp	NW
1	Pelikaanshoek	W	165	West Vrouwenkamp	NW
186	Reinegom	N	166	Biervliet	NW
185	Reinewei	N	167	Mariënburg	W
170	Rijneveld	W	168	Mariëndaal	W
173	Rinnenburg	NW	169	Mariënschans	W
157	Rode Steen	C	170	Rijneveld	W
154	Rodenrijk	C	171	West Kleienburg	W
67	Rome	C	172	Baronie van Lindenbos	W
181	Scheidenburg	NW	173	Rinnenburg	NW
175	St. Aagtenrijk	NW	174	Heerlijkheid van Steenhuizen	NW
153	St. Annenrijk	C	175	St. Aagtenrijk	NW
64	St. Catharinarijk	C	176	Stenenveld	NW
88	St. Hubert	C	177	West Weidenburg	NW
66	Steinenburg	C	178	Oost Weidenburg	NW
176	Stenenveld	NW	179	Weidenburg	NW
209	Vollenburg	W	180	Hertogdom van Orleans	NW
146	Vollersrijk	N	181	Scheidenburg	NW
151	Vossenburg	N	182	Hertogdom van Marenburg	NW
143	Vossenwal	N	183	Groeneveld	N
148	Vosserschagen	C	184	Weidenwijk	N
63	West Catharinarijk	W	185	Reinewei	N
171	West Kleienburg	W	186	Reinegom	N
158	West Mare	N	187	West Vogelrijk	N
187	West Vogelrijk	N	188	Oost Vogelrijk	N
165	West Vrouwenkamp	NW	192	Breekhoven	N
177	West Weidenburg	NW	193	Nieuwgesticht	N
179	Weidenburg	NW	194	Merenrijk	N
184	Weidenwijk	N	195	Lusthof	N
142	Zuid Bouwelouwensteeg	C	196	Kouwenhoven	N
145	Zuid Hooglandsekerksteeg	C	207	Fockersrijk	N
4	't Zand	W	208	Morspoort	W
6	Zandwijk	W	209	Vollenburg	W

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Regio Leiden : Zuid - West

NW	NO
ZW	ZO

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

Buurten in de regio Zuid - West

Nr	Buurtnaam volgorde: naam	Detail Kaart	Nr	Buurtnaam volgorde: nummer	Detail Kaart
3	Billenburg	W	1	Pelikaanshoek	W
210	Blekersbuurt	ZW	2	Kortevest	W
18	Bloem van Jericho	ZW	3	Billenburg	W
74	De Boomgaard	Z	4	't Zand	W
86	Burgstreng	C	5	Oost Billenburg	W
70	Constantinopolen	C	6	Zandwijk	W
61	Doornbos	W	7	Meyenburg	W
28	Galicië	Z	8	Meyenhof	W
78	Graafschap Prily (Koevoet)	C	9	Oud Groenendaal	ZW
160	Hartenburg	C	10	Kostverloren	ZW
82	Heren- en Salomonstraten	Z	11	't Nieuwe Rijk van Pallas	ZW
17	Jeruzalem	ZW	12	Noord Vreugdenrijk	ZW
72	Keizerrijk van Constantinopolen	Z	13	Vreugdendaal	ZW
150	Klein Barbarije	C	14	Oost Vreugdenrijk	ZW
85	Klein Egypte	C	15	West Vreugdenrijk	ZW
29	Knotterveld	Z	16	Samaria	ZW
22	Koeieneiland	Z	17	Jeruzalem	ZW
23	Koeienfort	Z	18	Bloem van Jericho	ZW
24	Koeienstein	Z	19	Land van Belofte	Z
2	Kortevest	W	20	West Vliet	Z
10	Kostverloren	ZW	21	Oost Vliet	Z
65	Kranenburg	C	22	Koeieneiland	Z
19	Land van Belofte	Z	23	Koeienfort	Z
161	Mariënborg	C	24	Koeienstein	Z
169	Mariënschans	W	25	Nieuwland	Z
7	Meyenburg	W	26	St. Jacobsrijk	Z
8	Meyenhof	W	27	Nieuw Compostel	Z
12	Noord Vreugdenrijk	ZW	28	Galicië	Z
25	Nieuwland	Z	29	Knotterveld	Z
27	Nieuw Compostel	Z	30	Oosterlingplaats	Z
79	Nieuwe Rijk van Gravenstein	ZW	61	Doornbos	W
75	Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst	W	62	Paplepel	W
11	't Nieuwe Rijk van Pallas	ZW	63	West Catharinarijk	W
76	Nieuwe Rijk van Sion	W	64	St. Catharinarijk	C
5	Oost Billenburg	W	65	Kranenburg	C
71	Oost Blik op de Aaszak	Z	66	Steinenburg	C
83	Oost Friesland	Z	67	Rome	C
69	Oost Kerstenrijk	C	68	Paltsgraafschap op de Rijn	C
159	Oost Mariënburg	C	69	Oost Kerstenrijk	C
21	Oost Vliet	Z	70	Constantinopolen	C
14	Oost Vreugdenrijk	ZW	71	Oost Blik op de Aaszak	Z
30	Oosterlingplaats	Z	72	Keizerrijk van Constantinopolen	Z
9	Oud Groenendaal	ZW	73	Witsermouw	Z
68	Paltsgraafschap op de Rijn	C	74	De Boomgaard	Z
62	Paplepel	W	75	Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst	W
1	Pelikaanshoek	W	76	Nieuwe Rijk van Sion	W
77	Prinsdom van Letterrijk	W	77	Prinsdom van Letterrijk	W
89	Rijnenburg	C	78	Graafschap Prily (Koevoet)	C
157	Rode Steen	C	79	Nieuwe Rijk van Gravenstein	ZW
67	Rome	C	80	West Kerstenrijk	C
16	Samaria	ZW	81	Zevenhuizen	ZW
64	St. Catharinarijk	C	82	Heren- en Salomonstraten	Z
88	St. Hubert	C	83	Oost Friesland	Z
26	St. Jacobsrijk	Z	84	West Blik op de Aaszak	Z
66	Steinenburg	C	85	Klein Egypte	C
209	Vollenburg	W	86	Burgstreng	C
13	Vreugdendaal	ZW	88	St. Hubert	C
84	West Blik op de Aaszak	Z	89	Rijnenburg	C
63	West Catharinarijk	W	150	Klein Barbarije	C
80	West Kerstenrijk	C	157	Rode Steen	C
20	West Vliet	Z	159	Oost Mariënburg	C
15	West Vreugdenrijk	ZW	160	Hartenburg	C
73	Witsermouw	Z	161	Mariënborg	C
4	't Zand	W	169	Mariënschans	W
6	Zandwijk	W	209	Vollenburg	W
81	Zevenhuizen	ZW	210	Blekersbuurt	ZW

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Samenvatting

In Leiden, maar ook elders in de noordelijke en zuidelijke Nederlanden, hebben ooit stedelijke buurtcorporaties - de zogenaamde gebuurten - bestaan. Hun oorsprong hangt samen met al veel langer bestaande burengebruiken, zoals het begraven van de doden, het handhaven van de buurtvrede en het organiseren van burenmaaltijden bij doop, overlijden, huwelijk of priesterwijding. Het begrip 'buurt' had derhalve een ruimere betekenis dan tegenwoordig; er werd niet alleen een kleine, geografische eenheid mee bedoeld, maar vooral de kleinschalige organisatie van een straat of bouwblok met een specifieke gedrags- en omgangscultuur. De daarbij behorende gebruiken, plichten en rituelen werden in Leiden eeuwenlang samengevat door het werkwoord buurthouden.

In de 14e en 15e eeuw stond het Leidse stadsbestuur afwijzend tegenover de kostbare burenmaaltijden of buurthoven, omdat die de financiële draagkracht van veel bewoners te boven ging en tot werkverzuim leidde. Het gevolg was dat de maaltijden tot 1508 verboden waren. Mogelijk is dat de reden waarom volgens Jan van Hout het statuut van de vermoedelijk oudste buurt Prily (1473) niet als rechtsgeldig werd erkend. Waarom de buurtorganisaties en hun gebruiken ten slotte toch werden toegestaan, is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk was dat het gevolg van de bevolkingsgroei, een grotere bebouwingsdichtheid en de daarmee samenhangende ontwikkeling van een stedelijke (buurt)cultuur. In ieder geval blijken er in het begin van de 16e eeuw meerdere buurtcorporaties te bestaan. Er zijn aanwijzingen dat het ontstaansproces rond 1520 was voltooid, maar dat was zeker het geval rond 1550. Vanaf dat moment - maar waarschijnlijk al eerder - bestonden er 73 buurten, die als een fijnmazig netwerk de stad omspanden.
Het specifieke karakter van de buurtcorporaties moet echter niet worden verward met dat van de grotere stadskwartieren die berustten op een administratieve indeling. In Leiden waren dat de door het stadsbestuur ingestelde bonnen. De inwoners van ieder bon waren verplicht om behulpzaam te zijn bij brandblussing en het ijsvrij houden van de vestgracht, terwijl de bonmeesters toezicht hielden op de brandveiligheid en het onderhoud van bruggen en grachten. Na de laatste stadsvergroting in 1659 telde Leiden 27 bonnen.

Daarentegen waren de buurten volgens stadssecretaris Jan van Hout ontstaan op initiatief van de inwoners en had het stadsbestuur daar oorspronkelijk niets mee te maken. Zo kozen de buurtbewoners hun eigen buurtbestuur. Aan het hoofd stond een keizer, koning, hertog, graaf of heer. Daarbij ging het om schertstitels, vergelijkbaar met de titulatuur van hedendaagse carnavalsverenigingen. In het begin van de 17e eeuw raakten deze benamingen in onbruik en was er algemeen sprake van de heer der gebuurte. De buurtheer werd bijgestaan door één of twee raden en tresoriers. Verder was er nog de buurtknecht, die ten behoeve van het buurtbestuur werkzaamheden verrichtte en daarvoor uit de buurtkas werd beloond. Iedere buurt had een naam. Sommige hadden een religieuze betekenis (Mozes, Patmos, Samaria), verwezen naar bedevaartplaatsen (Jeruzalem, St. Jacob de Compostella) of heiligen (St. Annenrijk, St. Catharina ten Vollen Rade, St. Barbarenrijk, Sint Joris en St. Hubert). Weer andere buurten voerden komisch bedoelde namen (Blik in de Aaszak, Klein van Macht, Paplepel). Ook waren er buurten die zich tooiden zich met namen als Rome, Constantinopel, Witsermouw, de Wilde Veluwe, Rode Zee, Alkey, de Blom van Jericho en Kerstenrijk. Namen van middeleeuwse prostitutiebuurten als Billenburg en Vreugdenrijk herinnerden aan de frivole activiteiten die hier ooit plaatsvonden.

In 1593 maakte het stadsbestuur op voorstel van stadssecretaris Jan van Hout een eind aan het onafhankelijk bestaan van de buurtcorporaties. Alle afzonderlijke buurtreglementen werden afgeschaft en er kwam één algemene verordening, de Generale Ordonnantie of Keur op de Gebuurten voor in de plaats. Sindsdien werden de heren der gebuurten niet meer door de buurtbewoners gekozen, maar door het stadsbestuur benoemd uit een drievoudige, door de buren gemaakte voordracht. Nieuw was dat de buurtbestuurders werden belast met taken als vreemdelingen- en bevolkingsregistratie. Ook moesten zij de diakenen van het armenhuis informeren, zodat er een beter onderscheid kon worden gemaakt tussen de ware armen en werkschuwen. Het plan om de buurtbesturen daarvoor in te schakelen, werd door Van Hout al in 1577 in het bekende en aan hem toegeschreven 'Armenrapport' geformuleerd. Zijn ideeën sloten nauw aan bij de opvattingen van zijn vriend, de filoloog Justus Lipsius, die de aanstelling van censores aanbeval. Zij zouden door en uit de burgerij moeten worden gekozen en zich bekommeren om al hetgeen niet door de wet was geboden of verboden, waarbij men kan denken aan een soort gereglementeerde sociale controle. De censores zouden over twee machtsmiddelen moeten beschikken: de geldstraf en de openbare vernedering. In die zin kan de reorganisatie van het buurtwezen worden gezien als een product van het laat-humanistische denken over bestuursinrichting. Op die manier verzekerde het stadsbestuur zich van een pakket kostenloze dienstverlening, waarbij de buurtbestuurders als intermediair functioneerden tussen het stadsbestuur en de bevolking.
Naast nieuwe bepalingen bevatte de buurtverordening van 1593 ook oudere regels. Zo was het al lang gebruikelijk dat onvermogende inwoners voor rekening van de buurt werden begraven. Dat gold eveneens voor het gebruik dat men bij de huur of koop van een huis een bepaald bedrag betaalde ten behoeve van de buurtkas. De bepaling dat men bij huwelijk of overlijden de buurt met een 'vrijwillig verplichte' gift vereerde, wordt reeds vermeld in het statuut van de buurt Prily in 1473. Ook was het al lang gebruikelijk dat afwezigheid bij een begrafenis met een boete werd bestraft en dat gebeurde ook in het geval wanneer een of meerdere inwoners de buurtvrede verstoorden.

De Keur op de Gebuurten had een verplichtend karakter, dat wil zeggen dat de individuele Leidenaars zich niet aan haar bepalingen konden onttrekken. Iedereen werd geacht om 'buurt te houden' - en dit begrip bleef tot in de 19e eeuw bestaan. Toch slaagde Van Hout niet geheel in zijn voornemen om het buurtwezen te hervormen. Zijn pogingen om de 73 buurten te verkleinen en opnieuw in te delen, was in 1602 tot mislukking gedoemd. Tot woede en teleurstelling van de stadssecretaris werd zijn ontwerp van 176 nieuwe buurtcorporaties niet uitgevoerd. De reden was dat zijn opdrachtgever, het stadsbestuur, er bij nader inzien niets voor voelde, vermoedelijk omdat - zoals Van Hout zelf suggereerde - de rijke Leidenaars geen gebuurschap wensten te onderhouden met hun arme stadsgenoten. Omdat de Leidse bevolking enorm toenam, was de splitsing van veel gebuurten ten slotte toch onvermijdelijk. Bovendien maakten de 17e-eeuwse stadsvergrotingen de oprichting van nieuwe buurtcorporaties noodzakelijk, zodat er omstreeks 1670 in Leiden 212 buurten bestonden. Toen de stadsbevolking als gevolg van de economische crisis sterk verminderde, werden verschillende buurten samengevoegd. Niettemin telde Leiden aan het eind van de 18e eeuw nog 191 buurtcorporaties.
Een ander gevolg van de economische terugval was dat het stadsbestuur de vestiging van arme immigranten probeerde te verhinderen. In verband daarmee werd de taak van de buurtbestuurders om inkomende vreemdelingen te signaleren, herhaaldelijk aangescherpt. De hedendaagse beeldvorming van Leiden als een gastvrij toevluchtsoord voor (arme) vreemdelingen berust, althans wat de 18e eeuw betreft, dan ook op een mythe.
De verordening van 1593 bleef, behoudens wat kleine aanpassingen, tot 1796 gehandhaafd. Tijdens deze periode beleefden de buurten hun grootste bloei, hoewel de buurthoven of de 'vrolijke bijeenkomsten' rond 1780 in onbruik raakten.

De Bataafse Omwenteling in 1795 had grote gevolgen voor het Leidse buurtwezen. De buurten werden ingeschakeld bij de organisatie van volksraadplegingen en gemeenteraadsverkiezingen, maar ook bij de inning van belastingen. In 1796 kwam er een stedelijk bestuursreglement tot stand, waarvan een nieuwe buurtverordening als aanhangsel deel uitmaakte. Het aantal buurten werd teruggebracht tot 96. De oude buurtnamen vervielen en vooraan werden de buurten met een nummer aangeduid. Getrouw aan de beginselen van de gelijkheid werd de oude titulatuur van heer en knecht der gebuurte afgeschaft en werden de betrokkenen opziener en bediende genoemd. Van de toch al beperkte autonomie bleef niets over; voortaan moesten de buurtcorporaties hun inkomsten afdragen aan een Directie der Algemene Buurtkas. Op die manier wilde het stadsbestuur bereiken dat het geld efficiënter zou worden besteed. Dat was nodig, omdat de buurten met steeds meer werkzaamheden werden belast en de organisatiekosten navenant toenamen. Toen in 1802 de democratische idealen waren verbleekt en de oude orangisten weer terugkeerden in het stadsbestuur, werd de positie van de Algemene Buurtkas steeds meer als omslachtig en bureaucratisch ervaren. Bovendien begon het systeem, anders dan de bedoeling was, geld te kosten en moest de stedelijke buurtkas ten slotte worden gesubsidieerd. Kenmerkend voor die periode is dat het fenomeen van de door de buurt georganiseerde begrafenis en daarmee samenhangende gebruiken onder druk kwamen te staan door het optreden van de steeds belangrijker wordende begrafenisfondsen.

Het buurtreglement van 1804 leek in veel op de oude regeling van voor 1796. De oude titulatuur van heer en knecht der gebuurte werd hersteld en voortaan mochten de buurtcorporaties hun inkomsten weer behouden. Volgens een nieuwe verdeling van de stad in buurten werden de 96 buurten door 130 nieuwe corporaties vervangen. Het nieuwe reglement kon echter niet verhinderen dat het buurtwezen eerst langzaam, maar daarna sneller in verval kwam. Na 1820 kwam het nauwelijks meer voor dat de afwezigheid bij begrafenissen werd beboet. In hetzelfde jaar overwoog het stadsbestuur om het buurtreglement te veranderen. Deze herziening werd echter uitgesteld tot 1833, nadat steeds meer buurten waren samengevoegd en enkele buurtheren zich hadden beklaagd over de slechte naleving van de eeuwenoude buurtwetten.

In hetzelfde jaar stelde het stadsbestuur een nieuw buurtreglement vast en werden de begrafenisplichten geschrapt. Het aantal buurten verminderde tot 84, terwijl alleen de buurtinkomsten wegens huiskoop, huwelijk en overlijden bleven bestaan. In de jaren die volgden bleek dat veel bewoners zich ook aan deze betalingsverplichtingen onttrokken en werden steeds meer buurtbestuurders niet of met moeite vervangen. Als gevolg van de drie jaar eerder ingevoerde Gemeentewet verdwenen in 1854 alle oude, nog resterende bepalingen en bleven er in naam nog 39 buurten over. Alleen de heren der gebuurten bleven in functie, maar werden na 1856 zonder voordracht van hun medebewoners rechtstreeks door het stadsbestuur aangesteld. Hun werkzaamheden beperkten zich tot het afgeven van bewijzen van onvermogen en bevolkingsregistratie. Vanwege de professionalisering van de bevolkingsboekhouding bleken zij steeds minder te voldoen en besloot de Gemeenteraad in 1888 om de buurten af te schaffen en de heren te ontslaan.

Van één buurt (buurt 29) resteerde nog een vermogen van 1.200 gulden, dat werd overgedragen aan het gemeentebestuur. Uit dit kleine fonds zouden tot 1924 behoeftige mensen worden bedeeld; nadien werd het geld uitgekeerd bij wijze van studietoelagen. In 1956 werd het fonds geliquideerd.

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Buurthouden

Burengebruiken en

buurtorganisaties in

Leiden

(14e - 19e eeuw)

Kees Walle

Gebuurten vóór 1600

Gebuurten 1600 - 1795

Introductie

Deze website bevat oorspronkelijk én bewerkt bronnenmateriaal dat is gebruikt voor het boek Buurthouden. Genoemde publicatie is het resultaat van langdurig archiefonderzoek naar het vroegere Leidse buurtwezen dat eeuwenlang de sociale infrastructuur van de stad heeft belichaamd. In het verhaal komen de oude burengebruiken en buurtorganisaties (de z.g. gebuurten) uitgebreid aan de orde. Ook wordt ruimschoots aandacht besteed aan de omgangsvormen en de wijze van geschilbeslechting tussen buren, sociale controle en de rechten en plichten van buurtbewoners. De relaties tussen buurt- en stadsbestuurders blijven evenmin onbesproken. Zowel het boek als het bijbehorende bronnenmateriaal leveren een interessante bijdrage aan de kennis van de Nederlandse cultuurgeschiedenis in het algemeen en de sociale geschiedenis van de Sleutelstad in het bijzonder.

Voor het ontstaan, de ontwikkeling, de taken en het functioneren van de buurten verwijzen wij naar de samenvatting. Maar voor een beter begrip van het Leidse buurtwezen is het aan te bevelen om óók het boek ter hand te nemen. Te meer omdat ter vermijding van doublures is besloten om de in het boek voorkomende bronnen en bijlagen niet op deze site te publiceren, zulks met uitzondering van de samenvatting van het boek, een samenvatting van de inkomsten en uitgaven van vijf buurten, de concordantie van de buurten en enkele ingetekende stadsplattegronden.

Vanwege de grote omvang van het bronnenmateriaal (het equivalent van ca. 900 pagina's in druk) is het maken van een selectie trouwens onvermijdelijk. Verschillende 17e- en 18e- eeuwse bronbestanden, maar vooral veel onderzoeksgegevens uit de periode tussen 1795 en 1888 zijn daarom weggelaten; zowel uit het boek als op deze site. Voor degenen die kennis willen nemen van alle onderzoeksgegevens bestaat echter de mogelijkheid om een cd-rom (pdf) te bestellen. Toezending van de schijf volgt na overmaking van € 15,- naar rek.no. 202 1845 t.n.v. K. Walle te Leiden m.v.v. 'Buurthouden'. Onderstaande opgave maakt snel inzichtelijk welke bijlagen en bronnen in het boek, op deze site én op de cd-rom zijn geplaatst.

De standaardgegevens van het boek zijn: Kees Walle, Buurthouden. De geschiedenis van burengebruiken en buurtorganisaties in Leiden (14e-19e eeuw). Leiden, Uitgeverij Gingko 2005. ISBN-10: 9080700959.

Buurthouden is voor 15 euro verkrijgbaar bij de Historische Vereniging Oud Leiden. Stuur een mail met uw bestelling naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Lezers of onderzoekers kunnen voor vragen, aanvullingen of opmerkingen contact opnemen met de auteur (071 - 513 4285).

Inhoudsopgave

Tekst en bijlagen
in het boek

De inleiding, verhalende tekst, samenvatting, noten, een opgave van geraadpleegde bronnen en literatuur, de bijlagen en een alfabetische index op de in het boek voorkomende persoonsnamen.
Het boek telt 325 pagina's en bevat 120 afbeeldingen, tabellen, plattegronden enz.

Stadsplattegronden van Liefrinck (1578), Hagen (1675), Van der Paauw (1825) en Van Campen (1850) met ingetekend de buurtverdelingen van 1550, 1700, 1796, 1804/1833 en 1853

Een ontwerpverdeling van de stad in buurten van Jan van Hout (1602), ingetekend op de plattegrond van Bast (1600) met bijbehorende buurtnamen

Een vergelijkend overzicht tussen de Keuren (1593/1657) en Reglementen (1796, 1804, 1833 en 1853) op de Gebuurten

Een concordantie van de buurten tijdens de periode tot 1796 in samenhang met de indelingen van 1796, 1804, 1833 en 1853

Samenvattingen van inkomsten en uitgaven van kasboeken van de buurten Billenburg, Vredenrijk, Koeienfort, Klein Egypte en het Graafschap Prily

Op deze
website

Introductie
Inhoud
Samenvatting

De 210 buurten tijdens de periode ca. 1600-1795 met hun afzonderlijke ligging en geschiedenis, alsmede een opgave van de benoemde heren der gebuurten per buurt. De gegevens zijn gekoppeld aan de stadsplattegrond van Hagen (1675) met interactieve functies

Stadsplattegronden van
Hagen (1796), Van der Paauw (1825) en Van Campen (1850) met ingetekend de buurtverdelingen van 1796, 1804/1833 en 1853

Alfabetische index van 3.163 benoemde heren der gebuurten tijdens de periode 1597 - 1796.
Met toelichting en interactieve functies

Opgave van veranderde straatnamen en verdwenen straten en stegen voorzover die namen betrekking hebben op het onderzoek

De 73 buurten omstreeks 1550 met hun afzonderlijke ligging en geschiedenis. De gegevens zijn gekoppeld aan de stadsplattegrond van Liefrinck (1578) met interactieve zoekfunctie

Een concordantie van de buurten tijdens de periode tot 1796 in samenhang met de indelingen van
1796, 1804, 1833 en 1853

Een alfabetische index van 916 benoemde heren der gebuurten tijdens de periode 1796 - 1888 met toelichting

De Generale Keur of Ordonnantie op de Gebuurten (1593)

De herkomst van 154 buurtheren in 1625 (zie Buurten en immigratie)

cd-rom

Bevat alle items zoals vermeld in de twee andere rubrieken. Met uitzondering van de inleiding en verhalende tekst van het boek. Eveneens ontbreken de daarin vermelde noten, de opgave van geraadpleegde bronnen en literatuur en een alfabetische index op de in het boek voorkomende persoonsnamen.

Een vergelijking tussen de Keuren op de Gebuurten van 1593 en 1657

De verdeling van de stad in buurten in 1796, 1804, 1833 en 1853. Met een beschrijving van hun afzonderlijke ligging en wetenswaardigheden, alsmede een opgave van de benoemde buurtheren per buurt

Advies c.q. beoordeling van Philips van Leyden naar aanleiding van het verbod op de burenmaaltijden met een vertaling van de Latijnse tekst (1367)

Transscriptie van de z.g. Prilybrief (1473)

Complete transcriptie van een register, waarin opgenomen het Besoigne angaende 't veranderen van de gebuyrten der Stadt Leyden (1602)

ELO, SA II inv.nr.1220

Transcriptie van een door Jan van Hout geschreven memorandum waarin hij zich beklaagt over de medewerking van het stadsbestuur (ca. 1607)

ELO SA II inv.nr.10 fol 346v-348v

Transcriptie van een verzoek van tien buurten om een uurwerk met slagwerk aan te brengen (1601 en 1607)

Diverse berichten met betrekking tot het begraven van lijken en het verbod op het houden van buurthoven in tijden van pestilentie (17e eeuw)

Aantallen ingenomen kinderen door het H.G. Weeshuis per buurt (1668-1670)

Transcripties van enkele documenten die betrekking hebben op het weren van vreemdelingen (1736 en 1737)

Samengevoegde bronbestanden over de periode 1795-1804, voor het grootste deel betrekking hebbend op de gebuurten

Een alfabetische index op 1.473 persoonsnamen, voorkomend in de hiervoor genoemde bronbestanden over de periode 1795-1804

Een overzicht van vermogen en schulden van de 130 buurten (1820)

Uittreksels van tien kasboeken van 19e-eeuwse buurten

Diverse aantekeningen met betrekking tot het buurtfonds (1889-1956)

De herkomst van 154 buurtheren in 1625

Overzicht van veranderde straatnamen en verdwenen straten en stegen

In de loop der eeuwen zijn tal van straatnamen veranderd of werden er ook wel verschillende straatnamen naast elkaar gebruikt. Tijdens het onderzoek naar de Leidse buurten zijn deze namen verzameld. In de eerste kolom worden de vroegere straatnamen genoemd, in de tweede kolom staat de tegenwoordige benaming en/of de juiste ligging vermeld. Met behulp van kruisverwijzingen kan worden nagegaan of er sprake was van meerdere benamingen voor één straat of steeg.
Verder is er een categorie van niet meer bestaande straten of stegen. Om misverstanden te voorkomen worden deze apart vermeld, maar wel volgens dezelfde methode.

Veranderde Straatnamen

Oude Naam	Tegenwoordige Naam of Ligging
Achtergracht	5e Binnenvestgracht
Bakkersteeg	Pelikaanstraat
Beestenmarkt	Noord en Zuid Rundersteeg
Berckelstraat	Berkendaalstraatje
Bierkaai	Oude Vest bij de Turfmarkt
Blauwesteeg	Sterrenwachtlaan
Bocht van Guinee	Noordoostzijde Pieterskerkhof
Bogaardsteeg	Boomgaardsteeg
Bokkensteeg	Maria Gijzensteeg
Bolwerkstraat	Noorderstraat
Bomerstraat	Gortestraat tussen Gerestraat en Kraaierstraat
Borresteeg	Kabeljauwsteeg
Botersteeg	Mosterdsteeg
Brandewijnsteeg	Vrouwenkerkkoorstraat tussen het Vrouwenkerkhof en de Haarlemmerstraat
Buurgracht	Koolgracht
Cellebroedersgracht	Kaiserstraat
Choorsteeg	Vrouwenkerkchoorstraat
Choorsteeg	Hooglandsekerkchoorsteeg
Claassteeg	Clarensteeg
Diefsteeg, Lange -	Diefsteeg tussen Langebrug en Pieterskerkgracht
Diefsteeg, Korte -	Diefsteeg tussen Brrestraat en Langebrug
Doelenachtergracht	5e Binnenvestgracht en/of Doelengracht
Driehoepelsteeg	Paterstraat
Duizendraadsteeg, Korte -	Duizendraadsteeg
Dwarsherensteeg	Scheepmakersteeg
Dwarskamp	Kaardesteeg
Dwarskruisstraat	Narmstraat
Dwarsstinksteeg	William Brewstersteeg (vermoedelijk)
het Eiland	Kampersteeg en Conscientieplein
Fabiaanstraat	Fabianspoort
Galgewater, Lange -	Korte Galgewater
Galgstraat	Morsstraat (zie ook Kleiweg)
Gansoord	Nieuwe Rijn tussen Hooigracht en Vestestraat
Gedamde Vestgracht	Rembrandtstraat
Gorst(en)straat	Gortestraat
Groenesteeg, Lange -	Groenesteeg tussen Hooigracht en Middelstegracht
Groenesteeg, Middelste -	Groenesteeg tussen Middelstegracht en Uiterstegracht
Groenesteeg, Nieuwe -	Groenesteeg tussen Vestestraat en begraafplaats
Groenestraat	Groenesteeg
Groeneveststeeg	Groenesteeg tussen Uiterstegracht en Vestestraat
Havenstraat	Haven
Herengracht, Korte -	Oude Herengracht
Herensteeg	St. Pancrassteeg
Herenstraat	Herensteeg
Hoefstraat, Korte -	Hoefstraat tussen Korevaarstraat en Garenmarkt
Ickersteeg	Lombardsteeg
IJzerengracht	Nieuwe Beestenmarkt (zie ook Westdwarsgracht)
Jan van Dortensteeg	Mooi Japiksteeg
Janvossensteeg, Lange -	Janvossensteeg tussen Van der Werfstraat en Oude Vest
Janvossensteeg, Korte -	Janvossensteeg tussen Haarlemmerstraat en Van der Werfstraat
Jozefsteeg	Sionsteeg
Karnemelksteegje	Hartesteeg
Kerkbrugsteeg	Hooglandsekerksteeg
Kerksteeg	Oosterkerkstraat (gedeeltelijk)
Kijfhoefstraat	Hoefstraat tussen Doezastraat en St. Jacobsgracht
Kijfhoek	Hoefstraat tussen Doezastraat en St. Jacobsgracht
Kleiweg	Morsstraat (zie ook Galgstraat)
Koepoortsgracht	Doezastraat
Koornbrugsteeg, Lange -	Burgsteeg
Koornbrugsteeg, Korte -	Koornbrugsteeg
Kortevest	Galgewater tussen Kort Rapenburg en Valkensteeg
Koudenhoek	Havenplein westzijde
Kraaienvangersteeg	Legewerfsteeg
Langegracht, Lange(re) -	Langegracht
Langegracht, Korte(re) -	Lammermarkt
Looierstraat, Korte -	Het noordelijk deel van de Zijlstraat
Looierstraat	Zijlstraat
Mare, Korte -	Stille Mare
Marendorp	Haarlemmerstraat
Marendorpse Achtergracht	Van der Werfstraat (zie ook Rozengracht)
Meutjessteeg	Kolfmakersteeg
Middel Bolwerkstraat	Dwarsbolwerkstraat
Middelste Hoefstraat	Hoefstraat tussen St. Jacobsgracht en Garenmarkt
Molenwerf(steeg)	Valkensteeg
Moriaansteeg	St. Ursulasteeg
Nieuwe Rijn	Utrechtse Veer
Nieuwstraat, Lange -	Nieuwstraat tussen Beschuitsteeg en Hooigracht
Nieuwstraat, Korte -	Nieuwstraat tussen Burgsteeg en Beschuitsteeg
Nobelstraat	Breestraat van Gangetje tot Plaatsteeg
Oosterlingplaats, Oude -	Garenmarkt tussen Steenschuur en Raamsteeg
Oosterlingplaats, Nieuwe -	Garenmarkt tussen Raamsteeg en Hoefstraat
Oostgracht	1e Binnenvestgracht
Oostgracht	Oostdwarsgracht
Oude Vestgracht	Kort Galgewater
Paardensteeg	Het watersteegje in het verlengde van de Nieuwebrugsteeg, doodlopend op de Nieuwe Rijn
Pancrastorensteeg	Beschuitsteeg (zie ook Torensteeg)
Paradijssteeg, Korte -	Paradijssteeg
Pieterskerkchoorsteeg, Lange -	Pieterskerkchoorsteeg tussen Langebrug en Pieterskerkhof
Pieterskerkchoorsteeg, Korte -	Pieterskerkchoorsteeg tussen Breestraat en Langebrug
Prinsensteeg	Marktsteeg
Raamsteeg, Korte -	Raamsteeg tussen Korevaarstraat en Garenmarkt
Rijn	Aalmarkt, Boommarkt, Stille Rijn, Apothekersdijk en de Havenkade
Rozengracht	Van der Werfstraat (zie ook Marendorpse Achtergracht)
Scheistraat	Lijsbethsteeg
St. Annenstraat	Mirakelsteeg
St. Elisabethsteeg	Lijsbethsteeg
St. Caeciliasteeg	Dolhuissteeg
Steenschuur, Korte -	Gangetje
Stinksteeg	Arend Roelandsteeg (vermoedelijk)
Torensteeg	Beschuitsteeg (zie ook Pancrastorensteeg)
Varkensteeg	Korte Schoolsteeg tussen Breestraat en Langebrug
Varkensteeg	Nieuwebrugsteeg
Verversgracht	Koolgracht
Vollersgracht, (Oude -)	Langebrug
Vollersgracht, Nieuwe -	Volmolengracht
Volmolengracht, (Oude -)	Vollersgracht
Vrouwenkamp	Caeciliastraat
Vrouwensteeg, Korte -	Vrouwensteeg tussen Apothekersdijk en Haarlemmerstraat
Vrouwensteeg, Lange -	Vrouwensteeg tussen Breestraat en Boommarkt
Vrouwensteeg	Nonnensteeg
Vrouwensteeg	Nieuwebrugsteeg
Waardstraat	Kalvermarkt
Warmoesstraat	Koolstraat
Westdwarsgracht	Nieuwe Beestenmarkt (zie ook IJzerengracht)
Willem Wouterssteeg	Kennewegsteeg
Wind (of Winter)steeg	Westzijde Hooglandsekerk, nu Hooglandsekerkgracht
Zand	Oude Varkenmarkt
Zandstraat, Voorste -	Zandstraat
Zijtgracht	Korevaarstraat tussen Levendaal en Plantsoen
Zonneveldsteeg	Zonneveldstraat

Verdwenen straten en stegen

Oude Naam	Tegenwoordige Naam of Ligging
Achtergracht	Dolhuisgracht
Barreveldsteeg	Steegje tussen Haarlemmerstraat en Stille Rijn
Berkendaalsteegje	Steegje aan de zuidzijde van het Levendaal tegenover de Krauwelsteeg
Bouwelouwensteeg, Lange -	Steeg tussen de Oude Vest en Marendorpse Achtergracht, nu ongeveer het beloop van de Druckerstraat
Brechtenpoort	Aantal poortwoninkjes aan het Levendaal tussen de Koenesteeg en Nieuwebrugsteeg
Brouwersteeg	Steegje tussen Apothekersdijk en Haarlemmerstraat ter hoogte van het Leidse Volkshuis (zie Roskamsteeg en Willem Dirxz. van Tetroedesteeg)
Burchtbrugje	Brug over de Burchtgracht, uitkomend in de Oude Rijn (thans de ingang van het Van der Sterrepad)
Burgstraat	Nu Hortus Botanicus
Castiaanbogensteeg	Noord Coleveld
Cathalijne(vest)steeg	Steegje tussen de Doelenachtergracht en de Vestwal, feitelijk het verlengde van de Nonnensteeg (thans Hortus Botanicus)
Coman Claassteeg	Steegje tussen Oude Vest ter hoogte van de Schouwburg en de Ceciliastraat
Doelensteeg, Achterste -	Het verlengde van de Doelensteeg tot aan de Witte Singel (nu Cleveringaplaats)
Duizendraadsteeg, Lange -	Steeg tussen de Marendorpse Achtergracht en Oude Vest, tegenwoordig het beloop van de Hekkensteeg
Dwars Boisenstraat	Straat tussen de Kolfmaker- en Nonnensteeg
Gouden Leeuwpoort	Steegje tussen de Breestraat en de Boommarkt, tussen en tegenover de Mooi Japik- en Korte Schoolsteeg
Hooglandsekerksteeg, Lange -	Steeg tussen de Oude Vest en Marendorpse Achtergracht, nu ongeveer het beloop van de Grevenstraat (zie Paradijssteeg)
Huis te Brem	Muurtoren aan het eind van de Zijtgracht
Jan Bannensteeg	Steegje tussen Apothekersdijk en Haarlemmerstraat en tussen Schapen- en Kennewegsteeg
Kabeljauwbrug	Verbindingsbrug van de Korte en Lange Jan Vossensteeg over de Marendorpse Achtergracht
Kalverstraat	Het gedeelte Geregracht grenzend aan de Korevaarstraat
Kapersgrachtje	De Binnenvestgracht achter de Ververstraat
Keizersteeg	Steeg tussen de St. Jorissteeg en de Koenesteeg tussen de Hogewoerd en het Levendaal (thans de oostzijde van de verbrede St. Jorissteeg, zie Krauwelsteeg)
Klikstraat	Straatje tussen Geregracht en Gerestraat.
Knottersteeg	Nu Van der Werfpark
Koppenhinksteeg, Korte -	Kaasmarkt
Krauwelsteeg	Steeg tussen de St. Jorissteeg en de Koenesteeg tussen de Hogewoerd en het Levendaal (thans de oostzijde van de verbrede St. Jorissteeg, zie Keizersteeg)
Lobbesteeg	Steegje tussen Bouwelouwensteeg en Duizendraadsteeg, lopend van de Haarlemmerstraat naar de Marendorpse Achtergracht
Looierstraat	Tussen Groenesteeg en Zuidsingel ten oosten van de Waardgracht
Lourens van Dalenstraatje	Steegje tussen de Bouwelouwensteeg en de Paradijssteeg, ongeveer waar zich thans de Marendorpse Dwarsstraat bevindt
Michielstraat	Steegje tussen de St. Ursulasteeg en het Klooster
Mierennest	Ter hoogte van de Meermanshof aan de Oude Vest (zie Nazareth)
Moer Annensteeg	Steegje tussen de Vrouwenkamp en Oude Vest, lopend langs de westzijde van de Schouwburg; volgens Driessen zou het echter gaan om een andere benaming van de St. Ursulasteeg
Molenwerf	Ongeveer ter hoogte van de hoek Oranjeboomstraat en Geregracht
Nazareth	Ter hoogte van de Meermanshof aan de Oude Vest (zie Mierennest)
Oost Vollersteeg	Aan de noordzijde van de Langegracht, iets ten oosten tegenover de Volmolengracht, thans het terrein van het energiebedrijf
Oosthavenstraat, Korte -	Tussen Ververstraat en Binnenvestgracht in het verlengde van de Oosthavenstraat
Paardensteeg	Prinsessekade
Paradijssteeg	Steeg tussen de Oude Vest en Marendorpse Achtergracht, nu ongeveer het beloop van de Grevenstraat
Paradijssteeg, Lange -	Ongeveer het beloop van de tegenwoordige Grevenstraat
Prinsensteeg	Steegje aan de noordzijde van de Langegracht, thans op het terrein van het energiebedrijf
Roskamsteeg	Steegje tussen Apothekersdijk en Haarlemmerstraat ter hoogte van het Leidse Volkshuis (zie Brouwersteeg en Willem Dirxz. van Tetroedesteeg)
Scheistraat, Korte -	Het verlengde van de (Lange of Voorste) Scheistraat tussen Korte Langegracht en Vestwal
Serpentsteeg	Steegje tussen aan de Breestraat ter hoogte van de Papengracht
Singelstraat	Tussen Groenesteeg en Kerksteeg, ten oosten van de Waardgracht
Sionstraat	Nu Hortus Botanicus
Speck(en)straat	Straatje aan de noordzijde van de Langegracht ten oosten van de Reineveststeeg ter hoogte van het energiebedrijf (zie Zwarte Varkensteeg)
St. Jacobsgracht, Oude -	Tussen Langebrug en tegenwoordige St. Jacobsgracht (thans Van der Werfpark)
St. Jorisbrug	Brug over het Levendaal ter hoogte van de St. Jorissteeg
Stinksteeg	Steegje tussen Steenschuur en Levendaal, thans in het beloop van de Korevaarstraat
Stommesteeg	Steegje tussen Oude Vest en Vrouwenkamp in het verlengde van de St. Ursulasteeg
Swietenstraat	Nu Van der Werfpark
Veldenstraat	Nu Van der Werfpark
Veststeeg	Ongeveer de huizen tussen Haarlemmerstraat en Oude Rijn aan het Havenplein
Vleeresteeg	Steegje tussen Hooigracht en Middelstegracht ter hoogte van de huidige Ir. Driessenstraat
Vogelstraat	Steegje tussen de noordzijde van de Langegracht en de Vestwal, tussen de Volmolengracht en de Zandstraat ter hoogte van het huidige Stadbouwhuis (zie Werkstraat)
Weitje	Zijstraatje van de Langegracht, waarschijnlijk ter hoogte van de Huigstraat
Werkstraat	Steegje tussen de noordzijde van de Langegracht en de Vestwal, tussen de Volmolengracht en de Zandstraat ter hoogte van het huidige Stadbouwhuis (zie Vogelstraat)
West Vollersteeg	Aan de noordzijde van de Langegracht, iets ten westen tegenover deVolmolengracht, thans het terrein van het energiebedrijf
Wijkstraat	Het verlengde van de Nieuwe Beestenmarkt tot Molen de Valk
Willem Dirxz. van Tetroedesteeg	Steegje tussen Apothekersdijk en Haarlemmerstraat ter hoogte van het Leidse Volkshuis (zie Brouwersteeg en Roskamsteeg)
Willem Daniel Cloostersteeg	Steegje aan de oostzijde van de Vliet tussen Rapenburg en Molensteeg
Zandstraat, Achterste -	Het tweede deel van de Zandstraat aan de noordzijde van de Langegracht
Zwanenburgsteegje	Steegje aan de zuidzijde van het Levendaal tegenover de Koenesteeg
Zwarte Varkensteeg	Steegje aan de noordzijde van de Langegracht, thans op het terrein van het energiebedrijf (zie Speck(en)steeg)
Zwijnhoornsteeg	Later doodlopend zijsteegje van de Groenhazengracht, iets ten oosten van de Sliksteeg; oorspronkelijk zou het steegje zijn doorgelopen tot het Noordeinde

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle 2006	Buurthouden	www.oudleiden.nl

Buurthouden.
Burengebruiken en Buurtorganisaties in Leiden (14e - 19e eeuw)

Buurthouden

DE HERKOMST EN INBURGERING VAN IMMIGRANTEN
EN DE LEIDSE GEBUURTEN IN 1625

Na de val van Antwerpen in 1585 en de latere veroveringen van Parma gingen de Zuidelijke Nederlanden (toentertijd het huidige België en delen van Noord-Frankrijk) voor de Opstand verloren. De herstelling van het Spaanse gezag had tot gevolg dat naar schatting 317.000 uit Vlaanderen, Brabant en Wallonië afkomstige inwoners om religieuze en/of economische redenen naar de Noordelijke Nederlanden uitweken. Daaronder waren ook landgenoten die al eerder naar Engeland (Norwich, Sandwich, Colchester) waren gevlucht.

De voorkeur van veel migranten om zich in Leiden te vestigen, berustte niet op toeval. De meeste nieuwkomers waren al voor hun komst werkzaam in de textielnijverheid. De Sleutelstad kon deze arbeidskrachten goed gebruiken, zowel de kapitaalkrachtige producenten als de bezitsloze, maar vakkundige ambachtslieden. Bovendien introduceerden zij de saai, een nieuwe lichte lakensoort waarvan de vervaardiging een hoge vlucht nam. De aantrekkingskracht van Leiden werd nog vergroot doordat het 16e eeuwse stadsbestuur de Zuid-Nederlanders probeerde te lokken met belastingvoordelen en verlening van het poorterrecht. Die pogingen hadden succes. Blijkens de volkstelling van 1581 telde de stad 12.144 inwoners, terwijl in 1622 de bevolkingsomvang al 44.475 zielen bedroeg. Daarna zou de stadsbevolking rond 1675 toenemen tot ca. 55.000 inwoners. Daarmee werd Leiden in omvang - zij het op grote afstand van Amsterdam - de tweede stad van de Republiek.
Hoewel de pestepidemieën van 1599/1600, 1604, 1625 en vooral die van 1635 duizenden slachtoffers eisten, bleef de hoge bevolkingsgroei aanhouden. Het vroeg 17e eeuwse Leiden was dus met recht `een stad van vluchtelingen'. Sterker nog, er was in die jaren beslist sprake van een allochtone bevolkingsmeerderheid.

Vaak is de vraag gesteld hoe snel en op welke wijze de inburgering van de nieuwkomers plaatsvond. Omdat iedere Leidse inwoner ongeacht zijn geloof, beroep of herkomst wettelijk verplicht was om buurt te houden, is het aannemelijk dat de woonomgeving c.q. het georganiseerde buurtwezen veel aan de maatschappelijke integratie van de migranten heeft bijgedragen. De archiefbronnen die daarop betrekking hebben zijn echter zeer schaars. Wel is het mogelijk om aan de hand van buurtheerbenoemingen na te gaan of en in hoe snel allochtone Leidenaars er in slaagden om tot de buurtbesturen door te dringen.

Om die reden is onderzoek gedaan naar de herkomst van de 154 heren der gebuurten die Leiden in 1625 telde. Meestal was de geboorteplaats vast te stellen of kon aan hand van familienamen een Vlaamse of Waalse afkomst worden toegeschreven.
Over dit onderwerp is in het Historisch Tijdschrift Holland (HTH) van september 2007 (39e jaargang no. 3, ISBN 978-90-70403-57-7.) een uitvoerig artikel verschenen: Kees Walle, 'Dewijle zo veel hooffden ende sinnen sijn'. De inburgering van Zuid-Nederlandse immigranten in vroeg-17e eeuws Leiden.' Zie ook www.verenigingholland.nl onder 'Tijdschrift'. Bijgaand overzicht is vanwege een te grote lengte niet in het HTH opgenomen.
Ook in 'Buurthouden. De geschiedenis van burengebruiken en buurtorganisaties in Leiden' wordt aan de positie van de Leidse immigranten veel aandacht besteed.


Legenda
Herkomst Buurtheren
uit Leiden en Omgeving	uit de Zuidelijke Nederlanden	uit Holland	uit Duitsland
vermoedelijk uit Leiden e.o.	vermoedelijk uit de Zuidelijke Nederlanden	uit de overige Nederlanden	Onbekend
Gebuurten	Ondertrouw
Gebuurten in de 17e eeuwse Stadsvergroting	Schepentrouw, d.w.z. niet Nederduits gereformeerd

HERKOMST LEIDSE BUURTHEREN IN 1625
	Gebuurten	Buurtheren		Jaar	Afkomstig uit	Beroep	Poortersboek of Ondertrouw
1	Abcouder Vossenrijk	Jan Passchiersz.		1609	vermoedelijk Vlaanderen
2	Baronie van de Schuur	Adam Jacobsz.		1622	Sittard	fusteinkaarder	Poortersboek F f. 132v, 14-09-1620
3	Bar. van de Lindenbos	Jan Pouwelsz. van Coolhoven		1621	Leiden	huiszittenmeester	Geref. Ondertr. G f. 45, 17-04-1609
4	Biervliet	Huych Segersz. van Campen		1621	Leiden	goudsmid	Geref. Ondertr. F f. 137, 20-04-1607
5	Billenburg	Jan Wicke		1624	Leiden, 2e generatie uit Menen	velleploter	Geref. Ondertr. L f. 219v, 30-06-1636
6	Bisdom van Napels	Jacques Veeckens		1623	Poperingen		Poortersboek F f. 73v, 26-08-1613
7	Bloem van Jericho	Jan Symonsz. van Schagen		1617	Leiden	bakker	Geref. Ondertr. J f. 31v, 13-09-1619
8	Boterbuurt	Willem Ponsz. van IJsselsteyn		1625	Leiden		Geref. Ondertr. G f. 205v, 08-06-1612
9	Breekhoven	Balten Pietersz. de Roo		1623	Kortrijk	pottenbakker	Geref. Ondertr. J f. 269, 16-05-1625
10	Buitenduin	Floris Reyersz. van Swieten		1617*	Leiden		Schepentrouw A f. 24v, 16-12-1594
11	Burgstreng	Jan Willemsz. van Woldendorp		1620	Woldendorp (Groningen)?
12	Claas Janvossenhoek	Heyndrick Egbertsz.		1624	Leiden	leertouwer	Geref. Ondertr. K f. 208v, 25-10-1630
13	Constantinopolen	Jacob Gerritsz. van der Mij		1632*	vermoedelijk Leiden
14	Doornbos	Cornelis Cornelisz. van der Lee		1624	Rotterdam	timmerman	Geref. Ondertr. H. f. 92, 06-01-1616
15	Fockersrijk	Anthony la Mere		1622	Rijsel	bakker	Geref. Ondertr. H f. 223, 20-04-1618
16	Galicië	Heyndrick Egbertsz. van Hal		1604	Leiden	schepenmeester	Schepentrouw A f. 64v, 09-09-1600
17	Gansoord	Willem Willemsz. Ouwehand		1614	vermoedelijk Leiden
18	Graafschap Prily	Claes Cornelisz. van Naaltwijck		1621	vermoedelijk Leiden
19	Groenendaal	Engel Jorisz. (van Groenendaal)		1614	Leiden	brouwersknecht	Geref. Ondertr. A f. 104v, 12-05-1582
20	Groeneveld	Jan de Noot		1623	Bebere in Vlaanderen	saaidrapier	Poortersboek E f. 178v, 14-03-1603
21	Hartenburg	Willem Mouringsz. van Swanenburg		1622	Leiden
22	H. van Steenhuizen	Pieter Jansz. van Alphen		1624	vermoedelijk Leiden
23	Heer- en Salomonstraten	Franchois Moyaert		1618	Loo in Vlaanderen	koopman	Geref. Ondertr. F f. 119, 22-12-1606
24	Hertogd. van Marenburg	Reyer Evertsz. van Camersvelt		1622	Leiden		Schepentrouw A f. 44,19-06-1597
25	Hertogd. van Orleans	Jan Couvreur		1624	Rijsel	fusteindrapier
26	Hof van Rusten	Jan Dirxsz. van Montfoort		1615	Leiden		Geref. Ondertr. J f. 143v, 27-08-1622
27	Huis te Brem	Cornelis Cornelisz. Brem		1602	Leiden		Geref. Ondertr. C f. 86v, 22-07-1594
28	Jeruzalem	Jacob Hubrechtsz. (van Sparen)		1609	Leiden	molenaar	Geref. Ondertr.
29	Kaarskorf	Adriaan Claesz. van Leeuwen		1617	Leiden		? 01-09-1601
30	Keiz. van Constantinopel	Pieter Ambrosius Brunsdorf		1624	Leiden	kramer	Geref. Ondertr. F f. 164v, 27-10-1607
31	Kikkenburg	Cornelis Jansz. Sloot		1611	Leiden	schuitvoerder	Geref. Ondertr. C f. 133, 02-07-1583 Geref. Ondertr. F f. 87v, 28-04-1606
32	Klein Barbarije	Claes Jansz. van der Laan		1611	vermoedelijk Leiden
33	Klein Egypte	Willem Jansz. Schuylenburg		1612	Leiden		Schepentrouw A f. 140v, 15-08-1608
34	Klein Mariënburg	Joris Claesz. Spijckervat		1620	Leiden	schoenmaker	Bonboek Burgstreng f. 55v Schepentrouw A f. 5, 25-07-1592
35	Klein van Macht	Dirk Jeroensz. van der Tuyn		1625	Ade ?	bezemmaker	Geref. Ondertr. J f. 145, 13-09-1622
36	Knotterveld	Geleyn Serjansz.		1616	Poperingen	wolkammer	Geref. Ondertr. C f. 37, 10-04-1593
37	Koeienfort	Harman Adriaansz. Verbant (Verbaut)		1611
38	Koeienstein	Jan Adriaensz. Coster [Raemsveld]		1615	Leiden	timmerman	Geref. Ondertr. D f. 132v, 14-04-1601
39	Koenekoop	Dirk Pietersz. Coningh [Raemsvelt]		1604		lindewever
40	Korte Hoefstraat	Carel Boeraven (Boraven)		1608	Hondschoten		Geref. Ondertr. B f. 163, 05-10-1591
41	Kortevest	Eduwaer de Clerq		1619	Werwicke, Vlaanderen	conroyer	Geref. Ondertr. D f. 29, 16-01-1598
42	Kostverloren	Martin Carnoy		1624	Atrecht	wolkammer	Poortersboek F f. 125, 17-01-1620
43	Kouwenhoven	Cornelis Pietersz. van Couwenhoven		1617	vermoedelijk Leiden
44	Kranenburg	Cornelis Pouwelsz. Valcken		1622
45	Krauweldaal	Jan Woestijn		1614	Leiden	lintenier	Schepentrouw A f. 123, 03-03-1607
46	Land van Belofte	Jan Zijbrandtsz.		1617	Benthuizen		Poortersboek E f. 57, 21-09-1590
47	Lusthof	Olivier de Wale, saaidrapier		1618	vermoedelijk Vlaanderen
48	Mariënborg	Jan de Blocq		1602	Rijsel	kammer	Geref. Ondertr. D f. 88, 19-02-1600
49	Mariënburg	Gerrit Lenaertsz.		1609	Leiden	schepen
50	Mariëndaal	Jan IJsnoutsz. van de Nesse		1625*	Leiden		`Geringde buffels', p. 50
51	Mariënrijk	Jan Verhagen		1617	Poperingen, Nieuwkerke of Ronsen
52	Mariënschans	Gerrit Evertsz. Roos		1617	vermoedelijk Leiden		Leiden of Rhenen
53	Merenrijk	Mr. Henrick van Bilderbeecq		1618	Leiden	Mr. timmerman	Geref. Ondertr. C f. 31v, 28-01-1593 Grote Bewijzen H f. 342v, 04-01-1641
54	Meyenburg	Cornelis Pietersz. Speck		1618	Leiden	timmerman	Schepentrouw, 18-04-1620, f. 101v
55	Middel Kaarskorf	Arent Dirxs.		1623	vermoedelijk Leiden	warmoesman	Geref. Ondertr. C f. 177v, 25-01-1597
56	Mozes	Isaac Jansz. van der Vloet		1625	Delft		Geref. Ondertr. J f. 76v, 31-12-1620
57	Noord Coleveld	Adriaen Cornelisz. Standaert		1621
58	Noord Duizendvresen	Anthonis Jansz. (Sluyter)		1624			Bonboek West Maredorp LZ f. 553 ?
59	Noord Hooglandsekerkst.	Jacob van Houte		1613	vermoedelijk Vlaanderen	saaidrapier	Leiden, Wolvergem of Hondschoten
60	Noord Koeëind	Jacob Matthijsz. van de Horn		1616	vermoedelijk Vlaanderen
61	Nazareth	Caerl Cerfyser		1605	vermoedelijk Vlaanderen
62	Nieuwgesticht	Jacques van de Berge		1616	Brugge		Geref. Ondertr. C, f. 125v, 07-07-1625
63	Nieuwland	Jan Pellicorne		1621	Antwerpen		`Rapenburg - Geschiedenis' dl.Via p. 90-92
64	Nieuw Compostel	Willem Arentsz. van Immerseel		1609	Wassenaar		Poortersboek 22-09-1608, f. 36v
65	Nieuw Oostenrijk	Jan Sette		1604	Halewijn (Halluin)	vettewarier	Geref. Ondertr. C f. 114v, 07-04-1595
66	Nwe. Rijk van Gravenstein	Andries Henricksz. Clouck		1617	Leiden	boekverkoper	Geref. Ondertr. H f. 59, 30-04-1615
67	Nwe. Rijk van Leeuwenhoek	Jacob Simonsz. van der Wiel		1617	Dordrecht	kleermaker	Geref. Ondertr. F f. 78, 08-03-1606
68	Nwe. Rijk van Pallas	Harman Lucasz. van Westerhuysen		1618	Oost Friesland	boekbinder	Poortersboek. 17-04-1617, f. 102v
69	Nwe. Rijk van Sion	Franck van der Meulen		1616	Zoeterwoude	klerk weeskamer	Geref. Ondertr. E f. 20v, 11-10-1602
70	Oost Billenburg	Cornelis Dirxz. Grijp		1604	vermoedelijk Leiden	glazenmaker	Geref. Ondertr. B f. 21v, 16-01-1587
71	Oost Blik op de Aaszak	Pieter Stevensz. van Brouckhuysen		1617	vermoedelijk Leiden	koperslager	Geref. Ondertr. D. f. 141, 26-05-1601
72	Oost Friesland	Jan Willemsz. van der Pluym		1603	Leiden	leidekker	Geref. Ondertr. B f. 144v, 12-04-1591 Grote Bewijzen L f. 64, 03-04-1643
73	Oost Kaarskorf	Pieter Pietersz. Speck		1630*	Leiden		Bonboek Hogewoerd f. 243 Schepentrouw B f. 26, 10-01-1614
74	Oost Kerstenrijk	Aernt van Cortenbosch		1617	Leiden		Geref. Ondertr. D f. 165v, 17-01-1602
75	Oost Mare	Adriaan Quiringsz. van Paddenpoel		1625	Leiden		Zie huwelijk broer Willem Quiringsz. Paddenpoel, Geref. Ondertr. J f. 93v, 27-05-1621
76	Oost Mariënburg	Frans Adriaansz. van Leeuwen,		1603	Leiden	brouwer en vroedschap	`Geringde buffels', p. 16
77	Oost Ossenland	Reynier Willemsz. van Kerchem		1624	Leiden	perkamentmaker	Geref. Ondertr. E f. 13v, 22-08-1602
78	Oost Rijnewaard	Jan Borritsz. Wayman		1620	Haarlem	rasdrapier	Geref. Ondertr. G f. 168v, 10-10-1610
79	Oost Tuil	Claes Cornelisz. Colijn (of v.d. Mersch)		1609	Leiden	schrijnwerker	Geref. Ondertr. H f. 252v, 09-11-1618
80	Oost Veluwe	Jan Pietersz. Buytevest		1614	Leiden	warmoesman	Geref. Ondertr. E f. 60, 09-05-1603
81	Oost Vliet	Walich Jansz. van Hogerbaers		1617		cuyper
82	Oost Vogelrijk	Mouring Mouringsz. Potael		1624	Leiden	warmoesman	Geref. Ondertr. H f. 19, 06-06-1614
83	Oost Vreugdenrijk	Cornelis Claesz. van Noort		1624	Leiden	stadstimmerman	Geref. Ondertr. D f. 132v, 14-04-1601
84	Oost Vrouwenkamp	Jacob Willemsz.		1624
85	Oost Weidenburg	Esaias Noreth		1623	Amsterdam, daarvoor vermoedelijk Hondschoten	zwartverver	Geref. Ondertr. H f. 41Av, 17-12-1614
86	Oosterlingplaats	Huych Adriaan Andriesz.		1599
87	Oud Barbarije	Harman Evertsz.		1615	Leiden	vleeshouwer	Geref. Ondertr. D f. 34, 03-04-1598
88	Oud Groenendaal	Jacob de Mondt		1622	Poperingen of Nieuwkerk	wolkammer	Geref. Ondertr. F f. 51, 27-07-1605
89	Oud Tuil naar binnen	Cornelis Adriaensz. van Styneveld		1619	Leiden	boomgaardman	Geref. Ondertr. H f. 153, 19-01-1617
90	Oud Tuil naar buiten	Quiring Simonsz. Haverbreecq		1618	vermoedelijk Leiden		Schepentrouw 13-09-1624, f. 164
91	Vredenburg (of Patmos)	Dirk Claesz.		1611?		bierdrager
92	Palsgraafschap op de Rijn	Willem Dirxz. 't Jong		1625	Dordrecht		Geref. Ondertr. C f. 32v, 10-02-1593
93	Paplepel	Sebastiaan Jansz. van Cortenhout		1621	Leiden	veertigraad
94	Pelikaanshoek	Joost Simonsz. Cuyl		1624	Wateringen	raammaker	Geref. Ondertr. E f. 5v, 14-06-1602
95	Prinsdom van Letterrijk	Hendrik (van de) Stock		1625	Amsterdam		Poortersboek F f. 64, 07-07-1612
96	Reinegom	Gilles Pacquet		1618	vermoedelijk Vlaanderen
97	Rijk der Liefde	Simon Simonsz. van Heyningen		1622
98	Rijk der Nederbatavieren	Arent Cornelisz. van Meerwijk		1624	Koudekerk ?		Quit. Onvolj. E f. 130v, 16-11-1632 Poortersboek F f. 3v, 12-03-1604
99	Rijk der Overbatavieren	Oster Matthijsz.		1621	Saarbrücken (Dld.)	drapenier	Schepentrouw A f. 166v, 15-04-1611
100	Rijnenburg	Claes Dirxz. van Lyn		1617	Leiden	wijntapper	Schepentrouw A f. 3, 14-03-1592
101	Rijneveld	Hendrick Reyersz. van Swieten		1617	Leiden		Schepentrouw A f. 66, 20-10-1600
102	Rinnenburg	Pieter Carlier		1624	Brugge	vettewarier saaiwerker	Geref. Ondertr. G f. 71, 30-10-1609
103	Rode Steen	Cornelis Claesz. van Noot		1614
104	Rodenrijk	Isaac Marcusz. Bavelaer		1619	Leiden	schippersgezel	Geref. Ondertr. H f. 185v, 28-07-1617
105	Roma	Andries Jaspersz. van Vesaneveld		1611	Leiden	burgemeester
106	Samaria	Pieter Jacobsz. de Vries		1617
107	Scheidenburg	Pieter Trioen		1624	Leiden / Vlaanderen	saaiwerker	Geref. Ondertr. G f. 110, 27-08-1610
108	Singelsoord	Mr. Jan Willemsz. Werckijn		1625	vermoedelijk Vlaanderen		Zie diverse ondertrouw fam. Werckijn
109	Spring over Rijn	Jan Harmensz. Schuyl		1620	Voorhout		Geref. Ondertr. G f. 205, 08-06-1612
110	St. Aagtenrijk	Jan Jansz. Hanenburg		1625	Utrecht	schrijnwerker	Geref. Ondertr. F f. 138v, 27-04-1607
111	St. Annenrijk	Jan Cornelisz. Groen		1604	Goes		Geref. Ondertr. B 20v, 03-01-1587
112	St. Barbarenrijk	Carel Goossensz.		1622	Killem bij Hondschoten	saaiwerker	Poortersboek E f. 92, 06-08-1597
113	St. Catharinarijk	Adriaan Stalpaert (van de Wijdele)		1624	Dordrecht	steenbakker	Poortersboek F f. 93v, 25-03-1616
114	St. Hubert	Jan Claesz. van der Booch		1624			Geref. Ondert. H f. 163, 30-03-1617
115	St. Jacobsrijk	Floris Lambrechtsz. van Onderwater		1616		warmoesman	Geref. Ondertr. D f. 173, 27-03-1602
116	St. Joris	Jeremias Dirxz. van der Heyde		1624	Vlaanderen (via Engeland)		Poortersboek F f. 132, 14-08-1620
117	Steinenburg	Jacob Willemsz. Verboom		1622	vermoedelijk Leiden	thes. ordinaris
118	Stenenveld	Jan Clarisse		1624	Hondschoten, in ieder geval Vlaanderen.		Zie diverse ondertrouwinschrijvingen
119	Vesthoek	Robbert de Crois		1617	Hondschoten	saaitrapier	Poortersboek F f. 222v, 30-12-1605
120	Vollenburg	Pieter van Twist		1621	Utrecht	voerman	Poortersboek E f. 179v, 05-05-1603
121	Vollersrijk	Abraham Wijnobel	(Vignoble)	1625	Leiden, 2e generatie, oorspronkelijk Belle	baaiwerker	Geref Ondertr. G f. 84, 20-02-1610
122	Vossenburg	Samuel van de Velde		1624	Ronsen	wolscheider	Geref. Ondertr. F f. 24, 17-03-1605
123	Vossenwal	Pieter (van) Lenseel	(Leynselle)	1622	Leiden, 2e generatie, oorspronkelijk Kortrijk	saaiwerker	Geref. Ondertr. H f. 4v, 21-03-1614 Poortersboek E f. 138, 01-08-1597
124	Vosserschagen	Guislain Claesz.		1620	Poperingen		Geref. Ondertr. C f. 157, 22-06-1596
125	Vredenrijk	Cornelis Simonsz. Crul		1615	Leiden	warmoesman	Geref. Ondertr. D f. 179, 25-04-1602
126	West Blik op de Aaszak	Ewout van Schilperoord		1625	Leiden	Procureur voor de Vierschaar	Geref. Ondertr. F f. 49v, 21-07-1605
127	West Catharinarijk	Abraham Christiaensz. Boogstael		1619	vermoedelijk Leiden
128	West Kerstenrijk	Pieter Cornelisz. de Haes		1607	Leiden		Geref. Ondertr. B f. 35v, 04-07-1587
129	West Kleyenburg	Jacob Vermers (of Vermaes)		1625	Cassel in Vlaanderen	volder	Poortersboek F f. 124v, 06-12-1619
130	West Mare	Mr. Cornelis Schouten		1619	Leiden	chirurgijn	Geref. Ondertr. F f. 54v, 31-08-1605
131	West Ossenland	Gerrit Claesz. van Ackeren		1621	Leiden		Geref. Ondertr. H f. 41A v, 12-12-1614
132	West Rijneveld	Pieter Hendriksz. van Buytenvest		1624	vermoedelijk Leiden	schipper
133	West Rijnewaard	Gerrit Govertsz.		1620	vermoedelijk Leiden	houtsager
134	(West) Rode Zee	Pieter Jansz. van der Meer		1620	Leiden	houtcoper	Geref. Ondertr. E f. 60v, 16-05-1603 en F f. 3, 03-07-1642
135	West Tuil	Jan Harmensz. van der Lindt		1623	Leiden	fusteinwerker	Geref. Ondertr. F f. 156v, 01-08-1607 en K f. 269v, 15-03-1632
136	Wester Veluwe	Willem Jacobsz. Prins		1614	Leiden	schrijnwerker	Geref. Ondertr. F 62v, 08-11-1605
137	Wester Vliet	Jan Jansz. Hogeboom		1615		smid
138	West Vogelrijk	Lieven Baryn		1625	vermoedelijk Vlaanderen
139	West Vreugdenrijk	Claude des Obry		1612	Chingeyn (St. Quentin ?)	passementier	Geref. Ondertr. J f. 54v, 06-05-1620
140	West Vrouwenkamp	Jan Cornelisz. Berckhey		1622	Leiden	varkenshouwer	Geref. Ondertr. D f. 35v, 11-04-1598 Voogdenboek D. f. 38, 24-07-1630
141	West Weidenburg	Jeroen Aelbertsz.		1623	Lisse	molenaar	Geref. Ondertr. H f. 61v, 06-05-1615
142	West Wilde Veluwe	Barend Willemsz. van Bijleveld		1615	Leiden	schoenmaker	Poortersboek B f. 76, 15-07-1618
143	West Zijtgracht	Jan Ingelraem		1619	Hondschoten	scheerder en koopman	Geref. Ondertr. D f. 59, 13-03-1599
144	Weidenburg	Huych Liclaesz. (Lyckensz.)		1620	vermoedelijk Vlaanderen	molenaar
145	Weidenwijk	Claes Lybaert		1617	Hondschoten	metselaar	Geref. Ondertr. F f. 172v, 04-01-1608
146	Wilde Oosterveluwe	Jacob Quirijnsz.		1620	vermoedelijk Leiden
147	Witsermouw	Jan Cornelisz. Van Leeusvelt		1606	vermoedelijk Leiden	coorncoper
148	Woud zonder Genade	Gommer Gommersz.		1615	Leiden	drapier	Schepentrouw A f. 76, 09-11-1601 en B f. 200, 31-08-1589
149	Zuid Coleveld	Maljaert Seys		1621	Iesegem in Vlaanderen	lindewever	Geref. Ondertr. F f. 102v, 21-07-1606
150	Zuid Hooglandsekerksteeg	Jan Nepos		1625	Nuys / Dusseldorf	bakker	Geref. Ondertr. H f. 274, 18-04-1619 Poortersboek F f. 119v, 27-05-1619
151	Zuid Koeëind	Willem Claesz. van Hoogeveen		1616	vermoedelijk Leiden	smid
152	Zandwijk	Vedast Hardy		1624	Hondschoten		Geref. Ondertr. D f, 6, 19-04-1597
153	Zevenhuizen	Jan Bouwensz. van Arxhouck		1617	vermoedelijk Leiden		Geref. Ondertr. J f. 10v, 02-07-1625
154	Zwaansoord	Gijsbert Allertsz. de Haes		1627*	vermoedelijk Leiden		Geref. Ondertr. B f. 181v, 08-08-1586
	Gebuurten	Buurtheren		Jaar	Afkomstig uit	Beroep	Poortersboek of Ondertrouw

Samenvatting Herkomst Leidse Buurtheren in 1625
Afkomstig uit	Aantal	in %
Leiden en omgeving	56	36
Vermoedelijk uit Leiden e.o.	20	13
Zuidelijke Nederlanden	34	22
Vermoedelijk uit de Zuidelijke Nederlanden	9	6
Holland	14	9
Overige Nederlanden	5	3
Duitsland	3	2
Onbekend	13	9
Totaal	154	100%
Opmerkingen
Van de 35 gebuurten in de twee stadsvergrotingen werden er 20 bestuurd door (zekere, vermoedelijke en 2e generatie) Vlamingen.
Van de 119 gebuurten in de oude stad werden er 8 bestuurd door (zekere, vermoedelijke en 2e generatie) Vlamingen.
Van de buurtheren afkomstig uit Vlaanderen waren er 4 x 2e generatie Leiden en 1 x 2e generatie Holland

Auteur	Publicatie	Home
Kees Walle Leiden 2007	Buurthouden	www.janvanhout.nl

Buurtheren

Leiden vanaf 1796

Buurtnr :

Naam :

Jaar :

Zie voor locaties
de kaart van
Van der Paauw

Zie voor uitleg
van de tabel de
Toelichting

Aa
Naam	Buurt	Benoeming	Vervanging	Aantekening
Aalbersberg, Gerardus -	Buurt 74	25-02-1806	†
Aardweg, Jacobus Wilhelmus van den -	Buurt 89	08-06-1804	zie buurt 75
Aardwegh, Jacobus Wilhelmus van den -	Buurt 75	12-12-1833	o	*
Aartweg, Willem van den -	Buurt 74	22-08-1796	o	*
Aartweg, Willem van den -	Buurt 74	28-04-1797	o	*

Ab
Naam	Buurt	Benoeming	Vervanging	Aantekening
Abspoel, T. -	Buurt 20	26-06-1798	?

Ad
Naam	Buurt	Benoeming	Vervanging	Aantekening
Adriaans, Matthijs Frederik -	Buurt 73	22-10-1835	†	*

Af
Naam	Buurt	Benoeming	Vervanging	Aantekening
Affourtit, Karel Johannes -	Buurt 3	25-10-1872	o	*
Affourtit, Louis Christiaan -	Buurt 21	?1881	?	*

Al
Naam	Buurt	Benoeming	Vervanging	Aantekening
Alphen, Huibert van -	Buurt 21	30-07-1802	?

Am
Naam	Buurt	Benoeming	Vervanging	Aantekening
Amerom, Dirk Johannes van -	Buurt 13	29-10-1877	o	*
Amerom, Jacobus Johannes van -	Buurt 13	23-07-1855	v	*
Ameyden, Pieter van -	Buurt 36	15-11-1796	o	*