48. Zwaanswijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de noortzijde van de Hooghewoert / de zuytzijde van den Nieuwen Rhijn tusschen de Craeyerstraet en Rhijnstraet / en de huysen aen de oostzijde van de Craeyerstraet / ende de westzijde van de Rhijnstraet tusschen den Rhijn ende Hooghewoert voorn.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 75, 22-07-1662)

Geschiedenis:

Op 22-07-1662 gesticht. De buurt is vernoemd naar Mr. Gerard van Swaenswijck, een van de schepenmeesters die met de gebuurlijke zaken was belast (zie ook 'Buurthouden', pag. 67).

(SA II inv. nr. 1217 fol. 75, 22-07-1662)

De burgers Jan Kleuters en Godfried Helsbecker geven namens de buurt f 70,- ten behoeve van de armen van alle gezindten (zie ook 'Buurthouden', pag. 148).

(SA II inv. nr. 549, 11-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

90. Zwaansoord

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende met de huysinge van Bartholomeus Pietersz. van Thoornwijck opten hoek van het Carnemelksteechgen opten Nieuwen Rhijn / ende eyndende met de huysinge van Pieter Jansz. van Santen opte corte Hoygraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 86, 14-10-1627)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Zwansoort no. liij / Begint van Geryt Jan Kerstantsz. 's huys / tot 't huys van Huych Claesz. scheepmaecker / plach te hebben huysen of cameren 11.

Overigens behoorde de westzijde van de Korte Hooigracht (d.w.z. de Hooigracht tussen de Nieuwe Rijn en de Nieuwstraat aan weerszijden) bij Zwaansoord, maar rond 1550 speelde dat nog geen rol, omdat het hoekperceel Nieuwe Rijn/Hooigracht doorliep tot aan de Nieuwstraat. Zo behoorde de oostzijde van de Korte Hooigracht tot Gansoord.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12 vso, zie ook Pleyte, Bijlage XLIVa)

In 1550 is er sprake van de verkoop van een huis en erf, gelegen aan de Rijn, genaamd Zwansoert. Verkopers zijn Connelia Cornelisdr. en Jacop Cornelisz., raamwachter, de koper is Geryt Mathijsz., strienwerker.

(ORA inv. nr. 73, Inbrengboek O fol. 60 vso)

De geburen verzoeken om verplaatsing van de appelschepen omdat deze hun opslagen opte marctdagen zou verhinderen. Kennelijk was er onvoldoende ruimte voor de winkeliers aan de Nieuwe Rijn om hun waren ter verkoop uit te stallen. Leverland meende uit het bericht op te maken dat met de opslagen het openklappen van de winkelluifels wordt bedoeld, maar gezien de context van het bericht, kan hier ook sprake zijn van de opslag van waren. Hoe dan ook, het Gerecht stemt toe en gelast dat de schepen voortaan aan gene zijde afmeren. Alleen de appelverkopers die het fruit per mand aanvoeren mogen blijven, mits ze de opslag niet verhinderen en een vrij looppad van drie voet breed naar de waterkant vrijlaten (zie ook 'Buurthouden', pag. 120).

(SA II inv. nr. 44 fol. 242 vso, 18-03-1583)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 62 loten in ter waarde van ƒ 15,- (lotnr. 19392). De prose luidde: Den Heer met zijn buyren van Swaensoort / Ingeleyt dat zij dachten te verteeren / omme den beurs der armen te vermeeren (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

In 1627 wordt geconstateerd dat dese gebuyrte nyet starck en is van manspersonen. Daarom hebben de burgemeesters goedgevonden en geordonneerd dat alle geburen, ook de oudraden, alleen met uitzondering van de heer de dode lijcken sullen helpen ter aerde brengen. Degenen die zich excuseren, zullen op eigen kosten een plaatsvervanger moeten vinden. Verder blijkt dat Gijsbert Allertsz. de Haes met toestemming van zijn medebewoners reeds lange tijd als buurtheer optreedt, maar dat zijn bediening nooit door het Gerecht is geautoriseerd. Het bericht besluit met de wat mysterieuze mededeling dat Bartholomeus Pietersz. van Toornwijck om het voorgevallen diffferent tot oudraet van de voors. gebuyrte (es) gekoren. Er was dus sprake van een - ons onbekend - meningsverschil (zie ook 'Buurthouden', pag. 93).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 86)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

81. Zevenhuizen

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen den houck van de Nieuwe Steech / ende eyndende aen de Clockstege / ende zulcx den groten Bagijnhoff daerinne mede begrepen / van gelijcken aen de Coepoortsgraft tot den houck van den Vliet.

(SA II inv. nr. 45 fol. 270 vso - 271, 15-03-1590)

aen de zuytsijde van 't Steenschuyr / beginnende aen de Nyeuwesteech met de huysinge van mr. Michiel Florisz., chirurgijn (i.m. Dominicus van de Pluym) / ende westwaers lopende totte Falide Bagijnhoff / mede begrijpende 't selve Falide Bagijnhoff in 't geheel / de Commanduyrstege aen wedersijden / gelijck aen de Heerenstraet van 't Steenschuyr aff tot de Dwersheerenstraet / mitsgaders de zuytsijde van de selve Dwersheerenstraet.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 39 vso - 40, 02-11-1617)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Zevenhuysen no. xxvj / Begint van de Nieuwebrugge tot 't Falide Bagijnhof toe / ende van der Vliet tot de Coepoortsgraft toe / plach te hebben huysen of cameren 41.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12 vso)

Op 15-03-1590 keurt het Gerecht de door de buren ondertekende buurtkaart van Zevenhuizen goed.

(SA II inv. nr. 45 fol. 270 vso - 271)

Buurtheer Heer Adriaensz. Scheepmaecker brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 71 en fol. 75, 28-10-1613)

Op 02-11-1617 verzoeken de buren van 't Land van Beloften om vergroting vermits de cleynte ende dat sijl(uyden) nyet dan 8 mannen omtrent starck ende nyet machtich waren o(mm)e de doden ter aerde te brengen. Het Gerecht besluit dan op 09-11-1617 om de huizen aan de zuidzijde van het Steenschuur tussen Vliet en Koepoortsgracht ten koste van Zevenhuizen aan het Land van Beloften toe te voegen (zie ook 'Buurthouden', pag. 62).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 37 vso - 38)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

113. Zanendam

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpt de huysen aen de oostzijde van de Veststraet / ende westzijde van de Heeregraft tusschen den Ouden Rhijn ende de slopsteech / en aen de suytzijde van den Ouden Rhijn / ende noortzijde van de gemelte slopsteech.

(SA II 1217 fol. 58, 24-06-1660)

Geschiedenis:

Op 24-06-1660 gesticht met nog enkele andere buurten. Het Gerecht motiveert haar besluit met de mededeling dat in de jongste vergroting albereyts eenige huysen gebouwt ende met inwoonders beseth zijn, ende dat (...) onder de selve de gewoonlycke ordre van der gebuyrten niet wert onderhouden, veele twist, kyvagie, oock bij sterven, confusie ende andere ongelegentheden komen voor te vallen.

(SA II 1217 fol. 58, 24-06-1660)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

6. Zandwijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de noortzijde van de Groenehasegraft te trecken uyt de gebuyrte van Meyenburch / ende sulx de selven te vougen met d'oostzijde van het Zant tot eene gebuyrte, gevende die den tytel van Santwijck.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 74 vso - 75, 12-12-1624)

Geschiedenis:

Aanleiding van de stichting op 12-12-1624 was een klacht van de bewoners aan de oostzijde van 't Zand dat sijl(uyden) onder geene gebuyrte behoorende ende te cleyn getal van huysen zijn oome alleen een gebuyrte te formeren. Na inspectie en rapport van de schepenmeesteren Simon Willemsz. van Kerchem en Willem Paedts, alsmede de stadssecretaris, besluit het Gerecht om de noordzijde van de Groenhazengracht tussen Rapenburg en 't Zand (nu Oude Varkenmarkt) aan de buurt Meyenburg te onttrekken en samen te voegen met de oostzijde van 't Zand. Het feit dat de bewoners aan de oostzijde van 't Zand niet tot een buurt behoorden, heeft waarschijnlijk te maken met de merkwaardige gang van zaken rond de stichting en het niet-functioneren van de buurt Groenhazenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 74 vso - 75, 12-12-1624, zie ook fol. 16 - 16 vso, i.m. 02 of 11-12-1624 en onder de buurten Groenhazenburg en Oost Billenburg, zie ook 'Buurthouden', pag. 52 e.v.)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

4. 't Zand

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de westzijde van 't Sant / de noortzijde van de Groenehasegraft tot aen den houck van den Slicksteech / de gehele Swijnhoornsteech met de poorten / mitsgaders d'oostzijde van de Slicksteech.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 12 vso, 09-01-1653)

Geschiedenis:

Op 09-01-1653 ontstaan na afsplitsing van de gebuurte Billenburg.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 12 vso, 09-01-1653)

Jan Vendel, buurtheer van 't Zand, verzoekt en verkrijgt ontslag vermits (hij) het ongeluk heeft van niet te kunnen leezen nog schrijven.

(SA II inv. nr. 129 fol. 53, 14-05-1767)

De raden van de in 1775 gecombineerde buurten Meyenhof en Oud Groenendaal, verzoeken, gezien het vertrek van hun heer Hendrik Hartwigh en het klein getal der huisgezinnen, om een combinatie met 't Zand waarvan Adolph Tepker heer is. Het Gerecht gaat akkoord (zie ook 'Buurthouden', pag. 137).

(SA II inv. nr. 140 fol. 328, 11-06-1789)

Adolf Tüpke, gewezen heer van de buurt Groenendaal/Meyenhof/'t Zand wordt door de opziener van buurt 11, Matilo, aangeklaagd vanwege vermeende onregelmatigheden in de financiële adninistratie van de voormalige buurt. Tüpke wordt bevolen om zich alsnog ten overstaan van de buren te verantwoorden en de overgebleven gelden te verdelen (zie ook 'Buurthouden', pag. 153).

(SA II inv. nr. 635 fol. 2 vso, 18-11-1796)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

112. Zuid Rode Zee

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnen sal aen Nieuwen Rhijn aen de oostzijde van de Uuterstegracht / de selve gracht langs / noortwaerts aen lopende tot aen de huysinge van Cornelis Gerrytsz. Quaertelaer excluys / ende begrijpende de huysen aen de voet van de Hogewoertsebrugge beginnende / ende noortwaerts aen lopende tot aen de huysinge van Cornelis Gerrytsz. Quartelaer voornoemt mede excluys.

(SA II inv.nr. 1216 fol. 91 vso - 92, 19-07-1629)

Geschiedenis:

Op 19-07-1629 ontstaan als afsplitsing van de buurt Oost Rode Zee. Met de huysen aen de voet van de Hogewoertsebrugge beginnende kan niets anders zijn bedoeld dan de bebouwing aan de Nieuwe Rijn tussen de Uiterstegracht en de tegenwoordige Vestestraat, die toentertijd de stadsgrens vormde. Maar deze zes huizen ressorteerden reeds in de 16e eeuw onder de buurt Gansoord en dat wordt in 1614 nog eens bevestigd (zie SA II inv. nr. 1216 fol. 20). Ook de oudere omschrijvingen van Rode Zee en Oost Rode Zee (waaruit Zuid Rode Zee is voortgekomen), blijken zich te beperken tot bebouwing aan de Uiterstegracht.

(SA II inv.nr. 1216 fol. 91 vso - 92, 19-07-1629)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

134. Zuid Koeëind

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begijpende het taerling huysen gelegen tusschen Marendorp / den Ouden Rijn / de Backersstege / ende de Veststege aen de Zijlepoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso, 15-06-1615)

toegevoegd: den teerling nieu geboude huysen staende aen de oostzijde van de Veststege tusschen het Marendorp ende den Oude Rijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 161 vso, 22-01-1649)

Geschiedenis:

Op 15-06-1615 ontstaan als afsplitsing van de buurt Koeëind.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso)

Vanaf 1705 wordt de buurt vermeld als Zuid Koe Achtereind

(SA II inv. nr. 1217, zie de diverse heerbenoemingen).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

145. Zuid Hooglandsekerksteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

het zuyteynde van de voors. (slop)stege / beginnende mette eerste huysen op 't begin van de stege aen de Achtergraft staende / ende noortwaers lopende aen de westsijde totte voors. huysinge van Claes Cornelisz. van Noordt / ende aen de oostsijde eyndende mette voors. Slopstege van Laurens van Dale / die in dese laetste gebuyrte mede begrepen is.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613 en fol. 127 vso, 22-05-1636)

Geschiedenis:

Op 30-05-1613 ontstaan als afsplitsing van de buurt Hooglandsekerksteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613 en fol. 127 vso, 22-05-1636)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

200. Zuid Coleveld

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de Buyrgraft op de oostsijde van de Oostdwersgraft / ende noortwaers lopende den houck aen de Langegraft om / langs de zelve Langegraft oostwaers de Coolstraet in ten wedersijden / tot aen de Buyrgraft voors. / ende voorts weder langs de Langegraft voors. tot aen de Binnenvestgraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51 vso, 25-02-1621)

Geschiedenis:

Op 25-02-1621 gesticht op verzoek van de bewoners tussen de Oostdwarsgracht, Langegracht, Binnenvestgracht en Buurgracht. De omschrijving van de buurt met die van het zuidelijk aangrenzende Rijk der Liefde spoort niet. Onduidelijk is of de Dwers- ofte Verwersgraft of Buyrgraft (de latere Koolgracht) tot de ene of de andere buurt behoort. Uiteindelijk blijkt dat de noordzijde van de gracht tot Zuid Coleveld behoort en de zuidzijde tot het Rijk der Liefde. De verklaring is dat volgens Van Oerle de huiskavels aan de Langegracht en de Oude Singel oorspronkelijk naar achteren doorliepen tot de Koolgracht. De bebouwing aan de Koolgracht zal dan ook na 1622 tot stand zijn gekomen. Moeilijker is uit te maken tot welke buurt(en) de huizen aan de zuidelijke Houtmarkt behoorden. Waarschijnlijk zijn zij pas gebouwd nadat de vestwal haar functie verloor vanwege de stadsvergroting van 1644.

(Zie Van Oerle, Atlas, kaart 44a)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting