118. West Rijnenveld

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rhijn aen den oosthouck van de Kijfgraft / loopende den Rhijn langs oostwaerts aen / den houck omschrinkelende langs de westzijde van de Minnebroedersgraft / de Zuytchingel langs, westwaerts aen tot aen de Kijfgraft / begrijpende mede de oostzijde van de selve Kijfgraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 70 - 7- vso, 12-09-1624)

Geschiedenis:

Op 12-09-1624 ontstaan als afsplitsing van de buurt Oost Rijnewaard.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 70 - 7- vso, 12-09-1624)

De benoeming van de eerste buurtheer, Pieter Heyndricksz., schipper verliep niet geheel probleemloos. Volgens de Generale Ordonnantie op de Gebuurten was het noodzakelijk dat een buurtheer was gehuisd en geërfd. Dat wil zeggen dat hij niet alleen in de buurt moest wonen, maar minstens eigenaar diende te zijn van het door hem bewoonde huis. Bij Pieter Heyndricksz. en de andere twee genomineerden is dat niet het geval; kennelijk waren zij huurders. Niettemin maakt het Gerecht een uitzondering: alhoewel zij verstonden dat geen van de voors. drye personen in de voors. gebuyrte es gehuyst ofte geerfte, voor dese reyse sonder consequentie, mits voortaen nominerende gehuysden ende geerfden aldaer (zie ook 'Buurthouden', pag. 72).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 70 - 7- vso, 12-09-1624)

Ondanks de waarschuwing van het Gerecht herhaalt de geschiedenis zich en wordt Maerten Jansz. van Coesvelt, die evenmin was gehuisd en geërfd, in 1635 als buurtheer benoemd. Dertien jaar later verzoekt hij om ontslag uit zijn functie. Hij zegt dat hij suppliant is een persoon van kleyne middelen ende geene vaste goederen heeft in tegenstelling tot verscheyden andere in de voors. gebuyrte woonende aldaer gehuyst ende geerft zijnde. Om die reden heeft hij maar cleyn ontsach bij zijn medebewoners. Daar komt nog bij dat in de selve gebuyrte geheel rouwe, questieuse, oproerige ende moetwillige menschen woonen, de welcke door hem suppliant soodanich niet gedisponeert, vereenicht, gestilt off bestraft kunnen werden. Ze zouden hem alleen gehoorzamen wanneer hij een persoon was van meerder middelen, qualiteyt ende aensien. Tenslotte meldt hij dat zijn vrouw zeer swaermoedich, swack ende melancolijck is (...) dat sij dickwils in haer memorien ende herseenen geturbeert wert. Sterker nog: zijn echtgenote verbeeldt zichzelf dat wanneer hij in de vers. bedieninge van heer langer soude moeten continueeren, zij dat niet langer zal verdragen en dat sij in soo grooten swaricheyt, 't sij van siecte, aenvechtinge ofte andersints zall vervallen. Het Gerecht toont begrip en is bereid om Coesvelt ontslag te verlenen op voorwaarde dat hij eerst de buurtbewoners bijeenroept om gezamenlijk een nieuwe voordracht te maken (zie ook 'Buurthouden', pag. 72).

(SA II inv. nr. 68 fol. 178 vso - 179 vso, 30-07-1648)

In 1707 ontstaan er groote oneenigheden tussen de geburen, de heer en de raden. De ruzie loopt zo hoog op dat het stadsbestuur ermee instemt dat een geheel nieuw buurtbestuur wordt gekozen. Normaal benoemt het Gerecht alleen de buurtheer en wordt de keuze van de overige buurtbestuurders aan de buurtvergadering overgelaten. In dit geval benoemt het Gerecht echter alle bestuurders aan de hand van een indrukwekkende nominatie die maar liefst dertien namen bevat. Pieter Gijssen, Jan Thomasse, Arent Arentse, Samuel Flamen en Jan van den Bergh worden resp. als buurtheer, oppertresorier, ondertresorier en oudraden benoemd (zie ook 'Buurthouden', pag. 85).

(SA II inv. nr. 1217 fol. 304 vso, 22-12-1707)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

139. West Ossenland

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de westerhelfte, bestaende in liij huysen / beginnende mette westsijde van Lobbesteech / lopende van de zelve stege langs de noortsijde van Marendorp tot aen Hogelantschekersstege tot aen de Achtergraft / mede aen de zuytsijde van Marendorp de huysen mettet houckhuys aen de Pankraeskercksteech beginnende / ende mettet huys van Jan Dircxz. Styen, genaemt de Hanekamp, eyndende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso - 17, 05-07-1612)

es geresolveert dat aen de westsijde van de Kerckstege de 2 eerste huysen / mitsgaders de huysinge van de Oude Lombart ende van de Drye Hammen bij dese gebuyrte van Oudt Barbarijen gevoucht sal werden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, i.m. 02-09-1621)

Geschiedenis:

Op 05-07-1612 ontstaan als afsplitsing van de buurt Ossenland.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso - 17, 05-07-1612)

Op 02-09-1621 besluit het Gerecht om de eerste twee huizen aan de westzijde van de Hooglandsekerksteeg én de huizen, genaamd de Oude Lombart en De Drie Hammen aan West Ossenland te onttrekken en bij de buurt Oud Barbarije te voegen. Het 'contrabericht' van West Ossenland noemt ook deze huisnamen, maar spreekt verder over de oostzijde van de Kerksteeg en vertelt dat de huizen als van outs tot Oud Barbarije behoorden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, zie ook Oud Barbarije)

Jan van Stipriaan Eliasz., 78 jaar en heer van West Ossenland, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 129 fol. 121, 10-09-1767)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

158. West Mare

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de westsijde van de Maren mette huysinge van Rembrant Jansz. van Rossum beginnende / ende noortwaers lopende tot aen de nedergeleyde walle / den houck aldaer om tot aen de Veststeech / mitsgaders oock de huysen ten wedersijden van 't Choersteechen staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 46 vso, 14-11-1619)

Geschiedenis:

Op 10-10-1619 ontstaan als afsplitsing van de buurt Mare. Met de Veststeeg wordt de tegenwoordige Hazewindsteeg bedoeld.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 45 vso - 46)

De gebuurte van 't Westmarendorp geconsenteert in alle stilte te mogen hoven, mits alvorens ter secretarye overbrengende een memoirie van haar kassa (zie ook 'Buurthouden', pag. 101).

(SA II inv. nr. 191 fol. 105, 06-08-1671)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

133. West Koeëind

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnen sal aen d'ander sijde van 't voorn. bruggetje dezes graft (noot: leggende nevens de huysinge van Maeycken Dammasdr. houtkoopster - zie Noord Koeëind) / langs de d'oostsijde van de Craeyevangersteech tot het bruggitie loopende door 't midde van de Achtergraft / de oostsijde van de Werfstraet / 't Marendorp langs beyde zijde van de Craeyevangersteech tot de brugge / ende weder 't Marendorp langs tot de Groenepoort toe.

(SA II inv. nr. 1217, fol. 20 vso, 06-08-1654)

Geschiedenis:

Op 06-08-1654 ontstaan als afsplitsing van de buurt Noord Koeëind.

(SA II inv. nr. 1217, fol. 20 vso, 06-08-1654)

In 1657 wordt de oudraad Pieter Philipsz. Hachspy om onbekende redenen uit zijn dienst onslagen. Hoewel de buurtheer Warnaer Coesvelt ontkent dat hij op het comportement ofte leven van Pieter Philipsz. ietwes weet te seggen, verlenen Burgemeesteren ende Regeerders der stad Leyden hem toch de gevraagde akte. Overigens keert de ontslagen oudraad in 1678 terug, maar dan is hij zelf buurtheer (zie ook 'Buurthouden', pag. 84-85).

(SA II inv. nr. 153 fol. 18, 20-07-1657)

Jan Teunisse, heer van West Koeëind, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 119 fol. 83 vso, 03-11-1741)

Gerrit van Swanenvelt, Willem Lindenburg en Dirk Ruygrok, resp. heer en raaden van West Koeëind, brengen ter kennis dat de meeste geburen rooms-katholiek zijn en dientengevolge hun dode huisgenoten in Oegstgeest of elders buiten de stad begraven. Aangezien het hier om de meest geringe burgers gaat, wordt er vanwege de uytkoop niet meer dan zes stuivers betaalt. Op die manier mist men de absentieboeten, zulks in tegenstelling tot begrafenissen die in de stad plaatsvinden. Wanneer er dan zo'n twintig buren afwezig zijn, worden er wel absentiegelden betaald waardoor de kas van de Gebuurte meerder komt te proffiteeren als van die, die buyten de stad werden begraven. Zodoende derft men veel inkomsten, terwijl toch de buurtknecht moet worden betaald en er ook kosten zijn bij het afsterven of verhuizen van de buurtheer. Men vraagt het Gerecht erin toe te stemmen dat de uitkoop voor begrafenissen die buiten de stad plaatsvinden, twintig of dertig stuivers moet bedragen. Het Gerecht bepaald dat de uitkoop voortaan dertig stuivers zal kosten.

(SA II inv. nr. 121 fol. 333, 20-04-1747)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

171. West Kleienburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende op de noortzijde van de Cleystraet opten houck van de Cruysstraet / loopende de Cleystraet langs westwaerts aen tot aen de Binnenvestsloot / ende de selve langs noortwaerts aen tot aen de Narmstraet / voorts de zuytzijde van de Narmstraet langs ende den houck omschrinkelende / loopende langs de westzijde van de Cruysstraet tot aen de Cleystraet / mede begrijpende de slopgens daerinne gelegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 69 vso, 05-09-1624)

Geschiedenis:

Op 05-09-1624 gesticht op verzoek van de geburen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 69 vso, 05-09-1624)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

80. West Kerstenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende met de huysinge van Wm. van Wingen, genaemt De Witte Rose, gelegen aen de westzijde van de Voldersgraft / ende deselve zijde noortwaerts aen lopende tot de lange Prs. Kersstege / ende beyde de zijden van dyen begrijpende / midtsgaders den taerling huysen besloten tusschen de vers. Kerssteech ten zuyden / de Voldersgraft ten oosten / de Arent van Roelantstege ten noorden / ende de Dwers Arent Roelantstege ten westen / ende 't kerchoff zoowel zuytwaerts als noortwaerts aen lopende / sal eynden aen noortzijde met 't huys van Prs. Prsz. Vergeyl, genaemt Den Blaeuwen Cloc / ende aen de zuytzijde met 't huys van Mr. Jacob Reygersberch opten houc van de Nieustege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9 vso, 29-11-1607)

Geschiedenis:

Op 29-11-1607 ontstaan als afsplitsing van de buurt Kerstenrijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9 vso, 29-11-1607)

Buurtheer Pieter Cornelisz. de Haes wordt vermeld als aanbrenger van een ouderloos kind uit de buurt bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 84 vso, 21-09-1615)

Bepaald onduidelijk is de precieze begrenzing met het noordelijk gelegen Prily (Koevoet). Volgens de gebiedsomschrijving wordt het bouwblok, gelegen tussen Pieterskerkchoorsteeg, Pieterskerkhof, Arend van Rollandsteeg en Dwars Arent van Rollandsteeg niet genoemd. Daarentegen behoren alle huizen aan weerszijden van de Pieterskerkchoorsteeg en de noordoostzijde van het Pieterskerhof uitdrukkelijk tot Kerstenrijk. Volgens de omschrijving van Prily (Koevoet) in 1607 zouden de twee huizen staande ten zuiden van de Arend van Rollandsteeg tot die buurt behoren, maar in latere omschrijvingen worden die niet meer genoemd en wordt de Arend van Rollandsteeg als grens genoemd. Aangezien deze twee huizen in de Pieterskerkstraat staan, moet echter worden aangenomen dat West Kerstenrijk eindigde met het hoekhuis Pieterskerkstraat/Pieterskerkhof (nu het 'Huys in den Houck').

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

63. West Catharinarijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de noortsijde van de Bredestraet, beginnende mette huysinge van Jannetgen de Hamer, wede. van Christiaen van Boxstael / ende oostwaers lopende tot aen de lange Vrouwensteech / voorts langs de westsijde van dezelve stege tot aen 't houckhuys opte Rijn staende / ende weder aen de zuytsijde van de Bredestraet, beginnende mettet huys van Reynout van Oyen / ende westwaers lopende tot aen de Varckensteech / dezelve aen de oostsijde / voorts langs de noortsijde van de Volresgraft tot aen de achterhuysinge van Daniel Rogge / vervatende mede de Moy Japensteech aen wedersijden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 23 vso - 24, 23-06-1615)

Geschiedenis:

Op 23-06-1615 ontstaan als afsplitsing van de buurt Catharinarijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 23 vso - 24, 23-06-1615)

In 1627 is er sprake van een meningsverschil tussen Abraham Boxtel en Claes Lourisz., de heer en de tresorier van een niet nader genoemde buurt. Vermoedelijk is deze Abraham Boxtel identiek aan Abraham Christiaensz. van Boochstael, heer van West Catharinarijk. Het Gerecht ordonneert dat Claes Lourisz. als tresorier aan dient te blijven tot dat daerinne met ordre sal sijn gedisponeert (zie ook 'Buurthouden', pag. 85)

(SA II inv. nr. 187 fol. 102 vso, 24-09-1627)

De buurt krijgt toestemming om op de Breestraat een ereboog te mogen plaatsen, vermoedelijk vanwege een bezoek van prins Willem V na de patriotse nederlaag van juni 1787.

(SA II inv.nr. 230 fol. 72 vso, 29-09-1787)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

84. West Blik op de Aaszak

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen den houck van het Steenschuyr op de westzijde van de oude Vollersgraft met de huysinge van Cornelis Jansz. van Poelgeest (i.m.: excluys, bijgevoucht door last van de Gerechte deser stede den 20. septembris 1640) / lopende noortwaerts aen langs de selve westzijde van de selve Vollersgraft tot aen de huysinge van dr. Henricus Delmanhorst, die de selve mede es begrijpende / mitsgaders de huysen ten wederzijden van de Sonneveltsteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 79, 16-10-1625)

Geschiedenis:

Op 16-12-1605 ontstaan als afsplitsing van de buurt Blik op de Aaszak. Het Gerecht gelast de gemeene huyshoudende gebuyren aldaer bij de meerderheyt van stemmen te nommen ende verkiesen drie des bequaemste, gequalificeerste menspersonen, in dezelve gebuyrte woondende ende gehuyst en geërft zijnde ende dezelve de voors. van de Gerechte over te leveren (...) ende achtervolgende de generale ordonnantie van de gebuyrten.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

304. Vrijdom buiten de Zijlpoort

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

zowel ten noorden als ten zuyden van den Rijn

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4 vso, 19-12-1602)

Wesende in 't geheel de vrijdomme buyten de Zijlpoorte

(SA II inv. nr. 1216 fol. 15 - 15 vso, 25-08-1611)

Geschiedenis:

Oorspronkelijk stond de buurt bekend als de Vrijdom buyten de Sijlpoort. De Vrijdom bestond uit het gebied tussen de tegenwoordige Haven en de Zuidsingel, maar omvatte ook de schaarse voorstedelijke bebouwing ten noorden van de Rijn, tegenwoordig aan de zuidzijde van de Haven. Zie ook Spring Over Rijn en Looiersbuurt.

De buurt wordt op 19-12-1603 door het Gerecht gesticht op verzoek van de geburen, maar in 1611 blijkt de naam te zijn veranderd in Rijnewaard. Het ontstaan van de buurt houdt verband met de aanleg van een nieuwe stadswijk in de zogeheten stadsvrijdom, thans het gebied tussen de Haven en de Zuidsingel. Over de aanleg van het nieuwe stadsdeel - toentertijd bekend als de voorstad - had het Gerecht al in 1596 besloten, maar het duurde nog wel enige jaren voordat de wijk was voltooid. De reden van de naamsverandering zal zijn geweest dat er door de bebouwing steeds minder sprake was van een vrijdom, d.w.z. een onder de jurisdictie van de stad vallend, maar in hoofdzaak onbebouwd gebied dat buiten de stadsvesting was gelegen. Naarmate de bebouwing vorderde en het aantal woningen toenam, werd opsplitsing in verschillende buurten onvermijdelijk. Op 08-1611 besluit het Gerecht daartoe vermits de groote der zelver gebuyrte ende menichte van de gebuyren, die 't getal van 274 exideerden. Hierna wordt Rijnewaard gesplitst in de buurten Oost Rijnewaard en West Rijnewaard.

(Idem)

Door de splitsing van 1611 verdween de naam Rijnewaard. Ze moet daarom niet worden verward met die van de gelijknamige en in 1664 gestichte buurt Rijnewaard in het bouwblok Nieuwe Rijn/Oranjegracht/Groenesteeg/Waardgracht.

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

13. Vreugdendaal

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de zuydtsijde van de Nonnesteech / beginnende opten westhouck van seeckere slopsteech uytcoemende meede in de Colfmaeckerssteech tot aen de Achtergraft / de oostsijde van selfde Achergraft tot aen Kolfmaekerssteech / de Kolfmaeckerssteech noortsijde tot aen de Dwersboysenstraet / de selfde Dwersboysenstraet / ende vordere slopsteech westsijde tot in de Nonnesteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 139 vso, 07-04-1639)

Geschiedenis:

Op 07-04-1639 ontstaan als afsplitsing van de buurt Oost Vreugdenrijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 139 vso, 07-04-1639)

Op 16-01-1796 verzoekt de buurtheer, Pieter Rouvoirolle, om Vreugdenrijk te verhelen met Oost Vreugdenrijk. De buurt telt maar 14 huizen en de meeste inwoonders werden bedeelt van den Arme. De buurtkas bevat derhalve slechts f 5.5.- en soo er een Lijk mogt vallen die uyt de geburtkas moet begraven werden, soo was het de ondergeteekende onmogelijk de selve te begraven uyt de buurtkasse, en inkomme heeft de geburt niet, en inkomme om de knegt sollang te betalen is er niet. Het stadsbestuur (de Provisionele Raad) vraagt het Comité van Veiligheid om advies, maar kennelijk met het oog op de verwachte komst van een nieuw buurtregelement, wordt het probleem niet opgelost.

(SA II inv. nr. 617, bijlagen)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting