134. Zuid Koeëind

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begijpende het taerling huysen gelegen tusschen Marendorp / den Ouden Rijn / de Backersstege / ende de Veststege aen de Zijlepoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso, 15-06-1615)

toegevoegd: den teerling nieu geboude huysen staende aen de oostzijde van de Veststege tusschen het Marendorp ende den Oude Rijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 161 vso, 22-01-1649)

Geschiedenis:

Op 15-06-1615 ontstaan als afsplitsing van de buurt Koeëind.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso)

Vanaf 1705 wordt de buurt vermeld als Zuid Koe Achtereind

(SA II inv. nr. 1217, zie de diverse heerbenoemingen).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

145. Zuid Hooglandsekerksteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

het zuyteynde van de voors. (slop)stege / beginnende mette eerste huysen op 't begin van de stege aen de Achtergraft staende / ende noortwaers lopende aen de westsijde totte voors. huysinge van Claes Cornelisz. van Noordt / ende aen de oostsijde eyndende mette voors. Slopstege van Laurens van Dale / die in dese laetste gebuyrte mede begrepen is.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613 en fol. 127 vso, 22-05-1636)

Geschiedenis:

Op 30-05-1613 ontstaan als afsplitsing van de buurt Hooglandsekerksteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613 en fol. 127 vso, 22-05-1636)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

200. Zuid Coleveld

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de Buyrgraft op de oostsijde van de Oostdwersgraft / ende noortwaers lopende den houck aen de Langegraft om / langs de zelve Langegraft oostwaers de Coolstraet in ten wedersijden / tot aen de Buyrgraft voors. / ende voorts weder langs de Langegraft voors. tot aen de Binnenvestgraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51 vso, 25-02-1621)

Geschiedenis:

Op 25-02-1621 gesticht op verzoek van de bewoners tussen de Oostdwarsgracht, Langegracht, Binnenvestgracht en Buurgracht. De omschrijving van de buurt met die van het zuidelijk aangrenzende Rijk der Liefde spoort niet. Onduidelijk is of de Dwers- ofte Verwersgraft of Buyrgraft (de latere Koolgracht) tot de ene of de andere buurt behoort. Uiteindelijk blijkt dat de noordzijde van de gracht tot Zuid Coleveld behoort en de zuidzijde tot het Rijk der Liefde. De verklaring is dat volgens Van Oerle de huiskavels aan de Langegracht en de Oude Singel oorspronkelijk naar achteren doorliepen tot de Koolgracht. De bebouwing aan de Koolgracht zal dan ook na 1622 tot stand zijn gekomen. Moeilijker is uit te maken tot welke buurt(en) de huizen aan de zuidelijke Houtmarkt behoorden. Waarschijnlijk zijn zij pas gebouwd nadat de vestwal haar functie verloor vanwege de stadsvergroting van 1644.

(Zie Van Oerle, Atlas, kaart 44a)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

35. Zuid Brem

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende mette huysinge van Cornelis Jansz. warmoesier aen de suydtsijde van Levendael recht over de Sint Jorisbrugge / westwaerts aen lopende tot de Zijtgraft toe ende de oostzijde van dien zuydwaerts aen totter walle toe / met de sloppen en poorten daer tusschen gelegen, voor desen aen dese gebuerte (t.w. het Huis van Brem) behoort hebbende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Geschiedenis:

Op 16-05-1642 afgesplitst van Huis te Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Maarten den Hollander, 79 jaar en heer van 't Huis te Zuid Brem, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 126 fol. 301, 27-05-1762)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

142. Zuid Bouwelouwensteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende met de westhouck van de poort ofte ingange van Nazareth / lopende westwaerts aen tot aen de oosthouck van de Paradijssteech / begrijpende mede in sich de huysen in de Bouwelouwesteech ten wedersijden / tot aen het Louris van Dalenstraetge.

Niet geheel duidelijk is wat met de westhouck van de poort ofte ingange van Nazareth wordt bedoeld. Nazareth had voor zover bekend twee ingangen: één ten noorden aan de Oude Vest en een andere ten zuiden op de Achtergracht (nu Van der Werfstraat). Het is waarschijnlijk dat de laatste ingang wordt bedoeld.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 79 vso, 19-10-1662)

Geschiedenis:

Op 19-10-1662 ontstaan als afsplitsing van de buurt Bouwelouwensteeg.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 79 vso, 19-10-1662)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

73. Witsermouw

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder 't Wanthuys aen de zuytwestzijde van de Rijn / beginnende mitten houc van de corte Coornbrugstege, te weten 't huys van Grietgen Huygendr., wedue van Pieter Joostenz. de Bije / ende van daer zuytoostwaerts aen loopende / eyndende mit 't huys opten houc van t Steenschuyr aen de Caernemelxbrugge, ancomende Willem Pouwelsz. van Thorenvliet.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8 vso, 02-02-1606)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Witsermou no. x / Begint opten Nieuwen Rijn aen de Caernemelxbrugge / ende eynt in de Coornbrugsteech aen `t hec / plach te hebben huysen of cameren 31.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12 vso)

De oudst bekende buurtheer, Jan Hcz. van der Does, coorncoper in De Blaeuwe Druyf, verzoekt in 1606 om ontslag als gecomen zijnde tot 76 jaren ende ten opzichte van dien op zijn onvermogentheyt omme de voors. gebuyrte langer zo goede diensten te doen als hij tot noch toe hadde gedaen. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8 vso, 02-02-1606)

Buurtbestuurder Jacob Vrederyckz. (hij wordt vermeld als buurtheer, maar waarschijnlijk gaat het om een tresorier of oudraad) brengt een ouderloos kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 75 vso, ?-12-1613)

De gebuurte Wiskermouw krijgt toestemming om te mogen hoven (zie ook 'Buurthouden', pag. 103. De mededeling in het boek dat er nadien geen verzoeken bekend zijn en dat de gevolgtrekking dat daarmee het fenomeen van de buurthoven ophield te bestaan, is niet juist. Er is namelijk nog één later verzoek uit 1794 bekend van de buurt Nieuwland).

(SA II inv. nr. 224 fol. 63 vso, 25-07-1780)

De burgers C.J. van Oyen, C. van de Kop en J. Gersom schenken namens de gebuurte een som van f 40-11-0 aan het stadsbestuur ter verlichting van de noodlijdende stadskas (zie ook 'Buurthouden', pag. 148).

(SA II inv. nr. 549, 04-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

109. Wilde Ooster Veluwe

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer Regiokaart met Buurtnamen
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van het Gebuurte. Klik voor Detailkaart en informatie

Ligging:

begrijpende de huysen beginnende aen de Veste aen de zuytsijde van den Ouden Rijn / ende westwaers lopende de houck van de Uyterstegraft om tot aen de Pollenbrugge.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 24 vso, 11-07-1615)

begrijpende huysen aen de oostsijde van de Uyterstegraft / beginnende mettet huys van Pieter Jasparsz. weeskint nevens het quackeltgen genaemt 't Pollenbruggetgen staende / ende noortwaers lopende tot aen de Ouden Rijn / den houck aldaer om tot aen de vestwalle / ende langs (...) de vestwalle de huysen die van den Ouden Rijn aff tot des voors. weeskints huysinge, haer uytgang aldaer hebbende. Laatstgenoemde huizen liggen aan de westzjde van de latere Vestestraat.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 46 vso, 16-04-1620)

Geschiedenis:

Op 02-07-1615 ontstaan als afsplitsing van de buurt Wilde Veluwe.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 24 vso)

In 1630 ontstaat er tussen de buurtheren van Wilde Oosterveluwe en Woudfriezen¹ een meningsverschil over de vraag tot welke buurt het huis van de weduwe en erfgenamen van Claes Dircksz. Moey behoort. Het Gerecht meent dat de twee buurtheren er in aanwezigheid van burgemeesteren maar om moeten loten. Het lot beslist dat de woning bij de buurt Woudfriezen wordt gevoegd (zie ook Buurthouden', pag. 64-65; de mededeling dat zich na 1619 geen 'grensgeschillen' meer hebben voorgedaan, klopt dus niet).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 14, i.m. 06-09-1630)

¹ Er staat: Wilde Veluwe. Dat is óf een misverstand, óf het gevolg van de mogelijkheid dat de naam van de Wilde Veluwe in 1630 nog in de volksmond voortleefde. Wilde Oosterveluwe grensde aan de buurt Woudfriezen.

Compareerde voor de E.E. Heeren, ondergeschreven Schepenen der Stadt Leyden, Hendrick Jansz. Schrey, heer van de gebuyrte genaemt Wilde Ooste Veluwe ende Passchier van Mesbos. Ende hebben zij Comparanten bij solemnele Eede haer wettelicken gestaefde eede affgenomen, getuycht ende verclaert waarachtigh te wesen dat (doorgestreept: Josijntge Jans, wed. van) Jacob Willemsz. Doncker is de vader van Willem Jacobsz. Doncker, de welcke in de laetste slach op `t Schip de Dordrecht onder het commando van de heer Capiteyn Panhuysen voor marinier(?) is gevaren ende de welcke op `t selve Schip is Doot geschoten, sonder eenige andere erffgenamen naer te laten als requirant in dese. Gevende sij deposanten voor redenen van wetensschap dat hij requirant des tijt van (doorgestreept: twee en dertich) vijftien jaren in de selve gebuyrte heeft gewoont, sulcx dat `t gunt bij haer hier verclaert is waerachtich soo waere. Actum den vijfentwintichsten November xvjc ses en tsestich (zie ook 'Buurthouden', pag. 80).

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 174, 25-11-1666)

Thomas van Hest (hieronder van Eest), 73 jaar en buurtheer van Wilde Oosterveluwe, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 126 fol. 185, 09-07-1761)

Bewaard gebleven is een gipsafgietsel van een buurtpenning (doorsnede 35 mm). Op de voorzijde een landschap met jager en een hond die een haas achtervolgt, met het randschrift: WILDE . OOSTER . VEELWE. Op de keerzijde een staande leeuw onder een kroon met hieronder OOSTER . VEELWE (zie ook 'Buurthouden', pag. 234 noot 141).

(Lakenhal, Cat. van Voorwerpen 1924 no. 41)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

184. Weidenwijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortsijde van de Maren opte nyeuwe Langegraft mitte huysinge van Willem Heyneman, saaywercker / ende lopende langs de selve graft oostwaers aen tot aen de Reyneveststege / de zelve stege voorbij ende voorts langs de selve Langegraft tot aen de ingang van het hofgen van Willem Cornelisz. Bilderbeeck / ende eyndende zulx mettet houckhuys aen de voors. ingang comende, toecomende de voorn. Bilderbeeck.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 33 - 33 vso, 22-06-1617)

beginnende aen de noortzijde van de Langegracht opte houck van de Reyneveststeech / lopende westwaerts aen langs de Langegracht tot aen het houckhuys aen de Westdwersgraft (moet zijn: Mare) / begrijpende mede de gehuysden in de poorte ende sloppen aldaer gelegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 93 vso - 94, 19-07-1629)

Geschiedenis:

Op 22-06-1617 gesticht op verzoek van de gebuyren wonachtich aen de noortsijde van de lange gedolven graft van de Maren aff beginnende ende oostwaers lopende tot den ingang van zekere vergaderinge van enige huysgens bij Willem Cornelisz. Bilderbeeck (....) ten eynde zyl(uyden) onder eene gebuyrte begrepen souden mogen werden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 33 - 33 vso, 22-06-1617)

Het verzoek tot stichting is wat merkwaardig, omdat nog geen jaar eerder de buurt Groeneveld was gesticht, omvattende het gehele bouwblok Mare/Binnenvestgracht/ Reineveststeeg/Langegracht. Formeel is de argumentatie van de geburen ten eynde zyl(uyden) onder eene gebuyrte begrepen souden mogen werden dus onjuist. De beweegredenen van het Gerecht om toch akkoord te gaan met de stichting van Weidenwijk zijn onbekend. Kennelijk was de buurt Groeneveld te groot geworden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 28 vso - 29, 07 en 14-07-1616)

In 1624 verzoeken de bewoners van de eerder genoemde vergaderinge (of hofgen) van Willem Cornelisz. van Bilderbeecq om bij een buurt te worden ondergebracht. Het Gerecht besluit om de hof in tweeën te delen. Het westelijk deel komt aan Weidenwijk en het oostelijk deel wordt bij de buurt Reinegom gevoegd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 33 vso, i.m.)

Op 27-09-1629 besluit het Gerecht tot een herverdeling van Weidenwijk en de aangrenzende buurt Reinegom, waardoor een derde buurt Reinewei ontstaat. Daardoor worden de huisjes in de hof van Van Bilderbeecq aan Weidenwijk onttrokken en wordt de buurt terug gebracht naar haar oorspronkelijke omvang.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 93 vso - 94)

Jan van Griecken, heer van Weydenwijck en Andries van der Ros verklaren op verzoek van Jacob Lichtvoet, de wettige zoon van Claes Lichtvoet die op 19-03-1683 is overleden, dat zij altijd goede ende familiaire kennisse met vader en zoon hebben gehad.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Z fol. 63, 04-06-1683)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

305. Weidenburg bis

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de gebuyren van de twee taerlingen huysen gelegen tusschen de Maren / de West Dwersgrafte / mitsgaders de Langegraft / ende Binnenvestsloot / in de vergrotinge deser stede.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 36 vso, 31-08-1617)

Geschiedenis:

Op 31-08-1617 gesticht op verzoek van de geburen, die zelf de naam Weidenburg bedacht hadden.

Het is het merkwaardig dat zich in de directe omgeving - aan en achter de tegenover liggende zuidzijde van de Langegracht - nóg een buurt met de naam Weidenburg bevond, die in 1620 was gesticht. Om verwarring te voorkomen, vermelden wij de hier beschreven buurteals Weidenburg bis. Overigens wordt deze in 1623 gesplitst in Oost Weidenburg en West Weidenburg (zie onder), zodat er nadien van een dubbele naamgeving geen sprake meer is (zie ook 'Buurthouden', pag. 67).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48 vso - 49, 06-08-1620)

In 1619 verklaren de buurtheer en zijn oudraden dat verschillende kopers van erven het 4e artikel van de Generale Ordonnantie negeren. Daarin wordt bepaald dat wanneer de koopprijs van een huysinge, huys, huysken, camer of erve f 600,- of minder bedraagt, de koper twintig stuivers moet betalen, bij een koopprijs tussen f 600,- en f 1000,- dertig stuivers en voor een huis tussen de f 1000,- en f 2000,- twee gulden. Deze recognitie stond bekend als de huyscoop of - zoals in dit geval - het recht van de buyrt. De gemelde kopers zijn kennelijk speculanten die er op uit zijn om de nog onbebouwde erven in de stadsvergroting zo snel mogelijk met winst door te verkopen. Op grond daarvan denken zij onder hun betalingsverplichting uit te komen. Het Gerecht gelast dat de betrokken kopers wel degelijk moeten betalen. Dergelijke kwesties doen zich ook elders voor zoals in de buurt St. Annenrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 114).

(SA II inv. nr. 53 fol. 40 vso - 41 vso, 13-06-1619)

In 1620 wordt aan de overzijde van de Langegracht in het bouwblok Oude Singel/Scheistraat/ Westdwarsgracht een buurt gesticht die eveneens Weidenburg wordt genoemd. Om verwarring te voorkomen wordt de hier beschreven gebuurte als Weidenburg bis vermeld.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48 vso - 49)

Aan het bestaan van twee gelijknamige buurten komt op 02-11-1623 een einde mits de selve met huysen betimmert ende dicht beset was, alsnu veel te groot was omme onder de heerschappij van één heer geregiert te werden. Het Gerecht besluit om Weidenburg bis te splitsen in de buurten Oost Weidenburg en West Weidenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 64 vso - 65)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

179. Weidenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

te weten dat de selve sal bestaen in den taerling gelegen tusschen de Oude Chingel / de Westdwersgraft / de Langegraft / ende de Scheystrate.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48 vso - 49, 06-08-1620)

Het is het merkwaardig dat zich in de directe omgeving - aan en achter de tegenover liggende noordzijde van de Langegracht tussen de Nieuwe Mare en de Westdwarsgracht - nóg een buurt met de naam Weidenburg bevond, die in 1617 was gesticht. Om verwarring te voorkomen, vermelden wij deze buurt als Weidenburg bis. Overigens wordt deze buurt in 1623 gesplitst in Oost Weidenburg en West Weidenburg, zodat er nadien van een dubbele naamgeving geen sprake meer is (zie ook 'Buurthouden', pag. 67).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 36 vso, 31-08-1617)

Geschiedenis:

Op 06-08-1620 gesticht op verzoek van de gebuyren wonachtich aen de Oude Chingel tusschen de Scheystraet ende de Westdwersgraft / mitsgaders aen de oostsijde van de selve graft tusschen de Chingel ende Langegraft. Uit het bericht blijkt verder dat buren al een vergadering hadden belegd, maar zonder de bewoners van de Langegracht en de Scheistraat daar bij te betrekken. Het Gerecht besluit ook hun huizen bij de nieuwe buurt te voegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 36 vso, 31-08-1617)

Overigens doet zich het eveneens merkwaardige feit voor dat de westzijde van de Lange Scheistraat een jaar later, op 17-06-1621, door het Gerecht op verzoek van de geburen bij de nieuw gestichte buurt Scheidenburg wordt ondergebracht. Maar bij de stichting van Scheidenburg wordt met geen woord over de gang van zaken in 1620 gerept (zie boven).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 54 vso, 17-06-1621)

Iets dergelijks herhaalt zich in 1624 wanneer de nieuwe buurt 't Hertogdom van Orleans wordt gesticht. In verband daarmee wordt de Langegracht tussen Scheistraat en Westdwarsgracht (nu de zuidzijde van de Lammermarkt tussen Scheistraat en Nieuwe Beestenmarkt) aan Weidenburg onttrokken, hoewel dit opnieuw niet wordt vermeld. De reden van de splitsing of herverdeling zal zijn geweest dat inmiddels het Fockerstraatje en enkele slopjes binnen het taerling waren gebouwd, zodat de buurt te groot was.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 68 vso - 69, 29-08-1624)

Willem van Haren (Hazen), heer van Weidenburg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 139 fol. 261, 13-07-1786)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting