38. Patmos

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt al ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Pathmos no. xxxviij / begint aen de brugge van Bouwen Louwenstege totter Vest toe / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11 vso)

Geschiedenis:

Uit de buurtbeschrijvingen van Jan van Hout wordt niet duidelijk of de Bouwelouwensteeg oudtijds tot de buurten Hooglandsekerksteeg of Patmos behoorde. Volgens die berichten zou de begrenzing van beide buurten beginnen en eindigen bij de brug (over de Marendorpse Achtergracht) voor de Bouwelouwensteeg. Maar van wélke buurt de Bouwelouwensteeg deel uitmaakte, wordt niet gezegd.

Bij nadere bestudering blijkt dat de Bouwelouwensteeg oorspronkelijk deel uitmaakte van de buurt Hooglandsekerksteeg. Ten eerste omdat in januari 1602 uitdrukkelijk wordt gemeld dat de buurt begint aan de westhoek van Nazareth of het Mierennest, de 64 huisjes die op het terrein van het voormalige klooster van de Grauwe Zusters waren gebouwd en waar weer later de Meermanshof zou verrijzen. De Bouwelouwensteeg ligt echter westelijk van Nazareth, maar ten oosten van de Hooglandsekerksteeg. Ten tweede wordt de buurt Hooglandsekerksteeg op 05-12-1602 gesplitst in een deel dat haar naam behoudt en een ander deel dat voortaan de buurt Bouwelouwensteeg wordt genoemd. Ten slotte stond Cornelis Lanckheere of Landsheere in januari 1602 als vierde op de voordracht van een heerbenoeming van de buurt Hooglandsekerksteeg, terwijl hij in augustus 1603 als eerste heer van de nieuwe buurt Bouwelouwensteeg wordt benoemd.

Ook de in 1600 gestichte buurt Nazareth behoorde voorheen niet tot Patmos. Maar daarvoor is een eenvoudige verklaring. De 16e-eeuwse kloosterzusters zullen als religieuzen geen gebuurschap hebben gehouden, noch met de buren van Patmos, noch met die van de westelijk aangrenzende buurt Hooglandsekerksteeg. In die zin kan dan ook niet worden gezegd het klooster tot een bepaalde buurt behoorde, niet bij Patmos en niet bij Hooglandsekerksteeg.

De conclusie is dat de ligging en omvang van Patmos identiek is met de sinds 1601 genoemde buurt 't Lant van Vreden of Vredenburg. Waarschijnlijk gaat het slechts om een naamsverandering. Het oude Patmos was het stadsdeel dat thans wordt begrensd door de Hekkensteeg, de Van der Werfstraat en de Oude Vest tussen de Maria Gijzensteeg en de Hekkensteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3vso, 4 en 11vso)

16. Paplepel

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostzijde van Rapenborch mitten houc van de Volresgraft / streckende noortwaerts aen naer de Bredestraet toe / vorder de zuytzijde van de voors. Bredestraete oostwaerts aen tot den houc van de Varckenssteech / ende de westzijde van dezelve stege eyndende aen de Volresgraft / weder beginnende aen de noortzijde mit de huysinge van Mr. Jan Symonsz. Hiec, chirurgijn / westwaerts aen lopende tot den houc van cort Rapenborch / ende de oostzijde vandien / eyndende aen de Bostelbrugge / ende ten laetsten noch beginnende aen de zuytzijde van den Rijn mitten houc van de Borrensteech / oostwaerts aen lopende / eynt mit 't achterhuys van Mr. Jan Symonsz. Hiec voorn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 6 - 6 vso, 04-12-1603. Zie ook fol. 57)

beginnende van de huysinge van de heer burgemr. Swanenburch op de Bredestraet / met de westsijde van de Schoolsteeg aff tot de St. Anthonisbrugge / als meede de huysen staende in de Serpentsteeg wesende tusschen de voorn. Schoolsteegh ende St. Anthonissbrugge / voorts aen de oostzijde van Rapenburch soo verre het Princenhoff strect / ende wijders aen de oostsijde van t'cort Rapenburch tot aen de Bostelbrugge / ende oock aen de Houtmart tot aen de huysinge van de voorn. van der Eem toe / mitsg(ader)s noch de wedersijdige huysinge van de Borresteegh coomende tusschen 'tselve cort Rapenburch ende huyseninge van de voorn. van der Eem.

(SA II inv. nr. 69 fol. 40 vs0 - 41, 22-07-1649)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Paplepel no. xvj / Begint van de Varckensteech aen wederzijde van de straet tot St. Antonisbrugge toe / mitte Bornstege ende achter opten Rijn tot 't achterhuys 't welc Geryt Prsz. Timmermans was / plach te hebben huysen of cameren 39. Mogelijk is de naam ontstaan vanwege haar ligging en de flauwe knik aan het eind van de Breestraat die de vorm van een lepelkom heeft (zie ook 'Buurthouden', pag. 66).

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

Op 11-07-1596 wordt Jacob Vrerixsz. In de Gulde Valc benoemd als buurtheer. Claes Jansz. in de Rosmoelen en Jan Dirx. Steen die als 1e en 2e op de voordracht van de buren staan, worden door het Gerecht gepasseerd.

(SA II inv. nr. 48 fol. 24, 11-07-1596)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van f 30,- (lotnr. 16886). De prose luidde: Trecker laet u niet versuren en roepen smact Knepel / dat de fortuin sal geven is voor die gebueren van de paplepel. / Int Noortende (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Het achtergelaten kind van Jeremijn de Fever verblijft tijdelijk bij Maritge Dirx, huisvrouw van Claes Jansz. in de Rosmolen. Het Gerecht gelast dat het kind daar moet blijven ten eynde 't zelve aldaer bij hem mach werden onderhouden.

(SA II inv. nr. 50 fol. 237, 05-04-1607)

Op 22-07-1649 wordt de buurt verkleind, doordat de oostzijde van de Borrensteeg en een aantal huizen op de Rijn (nu Boommarkt) onder het bestuur van de aangrenzende buurt  Doornbos worden gebracht (zie ook 'Buurthouden', pag. 92).

(SA II inv. nr. 69 fol. 40 vso - 41, 22-07-1649)

In 1673 staat het Gerecht toe dat de buren van Paplepel straatlantaarns mogen plaatsen, mits de inwoners daarvoor geen contributie behoeven te betalen en dat ook het onderhoud uit het normale inkomen van de buurt zal worden bekostigd. Het lijkt er op dat dit een gezamenlijk initiatief is van Paplepel met de buurten Billenburg en Biervliet die enkele weken later onder de zelfde voorwaarden toestemming krijgen om lantaarns te plaatsen. In de volgende jaren volgen meerdere buurten dit voorbeeld (zie ook 'Buurthouden', pag. 124).

(SA II inv. nr. 84 fol. 1 vso, 19-10-1673)

In 1741 blijkt uit een mededeling van de heer en raden van de buurt Doornbos dat er op verzoek van burgemeester Van Tol drie à vier jaar eerder ten gunste van Paplepel zeven huizen aan hun buurt zijn onttrokken. Om welke huizen het gaat, wordt niet duidelijk (mogelijk gaat het om de huizen aan de oostzijde van de Borresteeg), maar het Gerecht maakt deze maatregel ongedaan. Bovendien moet het bestuur van Paplepel de inkomsten die men gedurende de achterliggende periode van de betreffende gehuisden heeft genoten, aan Doornbos restitueren. Tenslotte besluit het Gerecht dat Paplepel de oostzijde van het Kort Rapenburg tussen Breestraat en Bostelbrug aan Doornbos moet overdragen (zie ook 'Buurthouden', pag. 93).

(SA II inv. nr. 119 fol. 231, 20-12-1741)

Mr. Gijsbert Huyssen krijgt toestemming om op 08-07-1767 met de geburen van Paplepel te hoven aan het fontein (een herberg op de Hoge Rijndijk buiten de stad).

(SA II inv. nr. 213 fol. 30)

Bewaard gebleven is een afdruk op papier (doorsnede 27 mm) van het buurtzegel met de afbeelding van een gevleugelde zandloper waaronder een doodshoofd en met het randschrift: PAPLEPEL . BVERT . 1662 (zie ook 'Buurthouden', pag. 89).

(Lakenhal, Cat. van Voorwerpen 1924 no. 33)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

59. Oude Tuil

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen opte Middelstegraft / streckende van de Vleresteegsbruge tot de Groenesteegsbrugge / aen wederzijde van de graft / ende eensdeels in de stegen opte vers. bruggens responderende.

(SA II inv. nr. 46 fol. 218 vso, 15-06-1592)

beginnende aen de westzijde van de Middelstegraft opten houc van de Groenstege mit 't huys van Jan Matijsz. van Tol / van daer noortwaerts aen loopende tot de Vleerstege / eyndende aen de zuytzijde van dien mit 't huys van Jan de Winter timmerman / ende weder beginnende aen de oostzijde van de Middelstegraft mit 't huys van Vranc Gerytsz. lindewever / van daer zuytwaerts aen lopende tot den houc van de Groenstege / ende eyndende aen de noortzijde van dien mit 't huys van Maerten Lourysz.

(SA II 1216 fol. 7, 24-06-1604)

Geschiedenis:

Mogelijk was de buurt in 1519 nog verenigd met Nieuwe (jonge) Tuyl, want in dat jaar wordt tLant van Tuyl genoemd als prijswinnaar in de stadsloterij. Men wint een zilveren kroes met een gewicht van zeven ons (zie ook 'Buurthouden', pag. 33).

(SA I inv. nr. 988 fol. x vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Outtuyl no. lix / Begint opte Middelstegraft / van St. Huybrechtsbrugge tot St. Joostenbrugge / plach te hebben huysen of cameren 23.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11 vso)

Op 15-06-1592 wordt de buurtkaart van de Tuyl door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 218 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 67 loten in voor een bedrag van ƒ 15.15.- (lotnr. 21301). De prose luidde: Die bueren van den Ouden tuyl op de middestegraft / die hebben in dese Lotery geleyt haer vergaerde gelt / samen leest offe spelt (........) segt ons dat sullen wij hebben niet of wort ingeleyt (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

In 1601 wendt de heer van den Ouwen Tuyl zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

In april 1618 beklagen de bewoners zich dat de buurt te groot is, als bestaende in tnegentich huysen of cameren ende dat sijl(uyden) metten anderen soo starck in getale waren, dat nergens soo grote plaetse in heurl(uyder) gebuyrte was waerinne sij souden connen tesamen comen; oock dat vermits de menichte te meer 't(wa)st ende oneenicheyt onder henl(uyden) was. Na schepeninspectie en rapport wordt de buurt op 03-05-1618 gesplitst in de gebuurten Oude Tuil naar Binnen en Oude Tuil naar Buiten (zie ook 'Buurthouden', pag. 61 e.v.).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 41 vso)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

39. Oud Barbarije

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen in Marend(orp) / tusschen de Cuyperssteech ende Hogelantschekercstege

(SA II inv. nr. 5112 fol. 106 vso, 29-07-1599)

beginnende aen de zuytzijde van Marendorp mit 't huys van Salomon Lenaertsz. van der Woert / ende oostwaerts aen lopende / eyndende aen dezelve zijde aen den houc van de Kercbrugsteech mit 't huys nu ancomende Jacop Bogaert / ende weder beginnende aen de noortzijde van Marendorp mit 't huys van Antonis van de Bosch / mede oostwaerts aen loopende / eynt aen dezelve zijde mit de huysinge van joncheer Niclaes de Groot, genaemt De Oude Lombeert / ende zulx in hem begrijpende de huysen in de corte Jan Vossensteech / Schagensteech / ende corte Hoochlantskersteech / totter Achtergraft toe.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 24-06-1604)

es geresolveert dat aen de westsijde van de Kerckstege de 2 eerste huysen / mitsgaders de huysinge van de Oude Lombart ende van de Drye Hammen bij dese gebuyrte van Oudt Barbarijen gevoucht sal werden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, i.m. 02-09-1621)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Out Barbarijen nr. xxxix / Begint van de Hogelantse Kersteech ende van den houc van de stege naer de brugge / tot de steech naest Mr. Lenaert ende 't huys daer Claes Jansz. den Drogen plach te woonen excluys / ooc eensdeels van Jan Vossensteech / ende van de Kercbrug opten Rijn totter voors. steech onder Mr. Lenaerts huys / placht te hebben huysen of cameren 48

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 24-06-1604 brengen de geburen naar voren dat Salomon Lenaertsz. van der Woert al voor eenige jaren gecoren ende gestelt es geweest tot heer van de voors. gebuyrte ende zulx de heerschappye van dien wel ende lofelicken tot noch toe hadde bedient, zonder dat hem alsnoch acte van commissie (...) was verleent. Het Gerecht verstrekt een aanstellingsbrief, waarvoor de buurt echter wel f 3,- moet betalen (zie ook 'Buurthouden', pag. 118).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7)

Op 02-09-1621 besluit het Gerecht om de eerste twee huizen aan de westzijde van de Hooglandsekerksteeg én de huizen, genaamd de Oude Lombart en De Drie Hammen aan de buurt  West Ossenland te onttrekken en bij Oud Barbarije te voegen. Het 'contrabericht' van West Ossenland noemt ook deze huisnamen, maar spreekt verder over de oostzijde van de Kerksteeg en vertelt dat de huizen als van outs tot Oud Barbarije behoorden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso. Zie ook West Ossenland)

Jacob de Coup Jacobsz., 60 jaar en heer van Oud Barbarije, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 127 fol. 193, 01-03-1764)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

37. Ossenland

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

Osland no. xxxvij / Begint van de Hoygraftstege / aen beyden zijden van Marendorp / tot de Hogelantsekerstege / plach te hebben huysen of cameren 62.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als boven.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

Op 01-08-1596 winnen de geburen van Ossenland op lotnummer 23308 in de Grote Loterij een zilveren lepel. De bijgevoegde proze luidt: De buyren van Osselant leggen in zonder verbeyen / crijgense een goet lot zoe mogense wel weyen (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 426)

Op 05-07-1612 wordt de buurt op verzoek van de bewoners gesplitst vermits de groote van hare gebuyrte ende de menichfuldicheyt van de gebuyren. Het Gerecht gaat akkoord. Een deel krijgt de naam Oost Ossenland, het andere deel wordt West Ossenland genoemd.

(SA II 1216 fol. 16 vso - 17)

Buurtheren:

onbekend

30. Oosterlingplaats

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende op de zuytsijde van het Levendael met de huysinge van Lydewy Dirxdr. / lopende westwaerts aen / ende omspringende langs de oostsijde van de Oosterlingplaets tot aen de huysinge van Gedeon Walkier in de corte Raemsteech / voorts overspringende aen de noortsijde van de middelste Raemsteech tot aen de huysinge van Jan de Vrijer / lopende voorts van de middelste Raemsteech af langs de westsijde van de Gaernmarct tot aen het Steenschuyr / eyndende met het huysken van Jacob Cornelisz. de Haes.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 87 vso, 11-05-1628)

(i.m.) de huysen in de Veldensteech sijn hier door ordre van die van de Gerechte bijgevoucht den 06-10-1662

(SA II inv. nr. 1217 fol. 13 vso, 26-02-1653)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Oostenrijc of Oosterlingplaets no. xxx / Begint van den houc van Levendael / d'eene zijde van de plaets tot in de Raemstege mit 't huys daer Jan Jacobsz. Velas (?) plach te woonen / ende d'ander zijde van de plaets beginnende aen den houc van 't Steenschuyr tot 't huys van Antonis Cornelisz. Timmerman incluys / plach te hebben huysen of cameren 20. Blijkens de benoemingen van de eerste twee buurtheren staat de buurt in 1599 nog bekend onder de naam Oostenrijk.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11 en inv. nr. 5112 fol. 106 vso en 108)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van f 30,- (lotnr. 20986). De prose luidde: Die heer van Oostenrijck met sijn ondersaten / willen thoven liever laeten / alst den armen zou baten. Kennelijk is er nog een gezelschap in de buurt dat eveneens met 128 loten inlegt (lotnr. 17370). Deze prose luidde: Broeders eendrachtich zijn leevende / wachten wat hem Godt is geevende / In Oostenrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Op 06-10-1662 worden de huizen in de Veldensteeg aan Oosterlingplaats toegevoegd in verband met de opheffing van de gebuurte Knotterveld.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 13 vso)

Jacob van Ouderkerk, heer van Oosterlingplaats, als sijnde ruym in de 't seventig Jaeren, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 127 fol. 211, 26-04-1764)

Jacob le Poole, heer van Oosterlingplaats, vraagt aan de Provisionele Raad een uittreksel van haar resolutie van 31-12-1795 die opdracht geeft om de buurtknechten f 3 uit te keren voor bewezen diensten, zoals het rondbrengen van stemoproepen. Voor het verspreiden van toekomstige oproepen zullen zij per keer zes stuivers ontvangen (zie ook 'Buurthouden', pag. 150).

(SA II inv. nr. 550, 18-01-1796)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

72. Ommariënburg (Mariënborg)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn mitten houc van Vrouwenstege / westwaerts aen tot de Brouwerstege / de oostzijde van dien / de zuytzijde van Marendorp tusschen de voors. Brouwers- ende Vrouwenstege / beyde de zijden van dezelve Vrouwenstege / voorts de huysen in Marendorp van de Vrouwenstege oostwaerts aen, eyndende mit Cornelis Jansz. Snijders's huys / vorder de oostzijde van 't kerchof, beginnende opten houc mit 't huys van Aernt Pietersz. kistemaecker tot 't Coersteechgen / de noortzijde van 't kerchof tusschen 't Coersteechgen ende d'Achtergraft / de westzijde van 't kerchof tot aen 't huys opten houc in Marendorp / ende alle de huysen aen der kerc vastzijnde.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, 21-02-1602)

aen de noortsijde van den Rijn beginnende mette huysinge van Frans Pietersz. de Bije / oostwaers aen lopende tot de huysinge van Jan de Block incluys / de Corte Vrouwensteech aen wedersijden / aen de suytsijde van Marendorp Jan Geerloffsz. 's huys lopende tot aen de Brouwersstege / noch begrijpende aen de noortsijde van Marendorp 't huys van Aernt Pietersz. (....) mette huysinge daerachter aen ende (sic) oostsijde van 't kerckhoff.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout zou er ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) sprake zijn geweest van de buurten Oost Marienborch en Ommarienborch. De ligging van de eerste buurt wordt omschreven als: Oost Marienborch no. xlvij / begint van 't huys daer Willem Dirxz. van Tetroede plach te woonen / naer de Marenbrugge toe / mit de Vrouwensteech aen beyden zijden / eyndende mit 't huys daer Jan de Cruyemen plach te woonen / plach te hebben huysen of cameren 22. De ligging van de tweede buurt wordt omschreven als: Ommarienborch no. (?) / 't Vrouwenkerchof mit de heele Vrouwensteech ende St. Ceciliensteech / plach te hebben huysen of cameren (?)

Uit deze omschrijvingen kan worden afgeleid dat het latere Mariënborch - ook na de splitsing in 1617 - bestond uit delen van beide buurten. De precieze overeenkomst is echter moeilijk vast te stellen.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 23-01-1591 wordt de buurtkaart van Mariënborch door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 54 vso)

In 1615 verzoeken de heer en geburen van de Vrouwenstege om de straat te plaveien. Getekend door Jan de Block, Tobias de Vos, Adryaen van Boterbecq e.a. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 52 fol. 164, 12-11-1615)

In 1617 verzoeken de heer van Mariënborch, Jan de Block en zijn raad om splitsing, omdat de buurt soo groot was, dattet nyet mogelyck was de zelve in obedientie ende goede ordre te houden. Zij klagen dat er onder de geburen zoveel confusie was dat de gelden (vereeringen) die de nabestaanden van overledenen aan het buurtbestuur moesten afgedragen, onmiddellijk door sommigen werden verteerd en dat elx hun meester maecte ende sijn eygen goetduncken volchde. Na inspectie van schepenen en stadssecretaris besluit het Gerecht om de buurt te splitsen. Een deel behoudt de naam Mariënborch, het andere andere deel krijgt de naam Mariënrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 61).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

47. Oost Mariënburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn opten houc van de Goe Gerriddensteech / lopende denselven Rhijn langs oostwaerts aen / ende omschrinckelende de westzijde van de corten Maren / voorts de zuytzijde van de Haerlemmerstraet tot aen het houckhuys van seecker steechgen toebehoorende het selve huys Adriaen Jansz. van Staveren, schepen / voorts overspringende aen de noortsijde van Haerlemmerstraet / begrijpt de Spijckerboorsteech ten wederzijden / ende lopende de voors. Haerlemstraet langs tot aen de Marenbrugge.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 100, 22-08-1630)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout zou er ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) al sprake zijn geweest van een buurt Oost Marienborch. De ligging van deze buurt wordt omschreven als: Oost Marienborch no. xlvij / begint van 't huys daer Willem Dirxz. van Tetroede plach te woonen / naer de Marenbrugge toe / mit de Vrouwensteech aen beyden zijden / eyndende mit 't huys daer Jan de Cruymen plach te woonen / plach te hebben huysen of cameren 22. Deze buurt - die o.m. de Vrouwensteeg omvatte - was dus groter dan het latere Oost Mariënburg. Zie ook Mariënborg.

(SA II inv. nr. 1220)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

1. Oost Kaarskorf

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van de Hogewoert opten houck van de Paerdesteech met de huysinge van Gillis Jansz. van Walwijck / oostwaerts aen lopende naer de Hogewoertspoort tot de huysinge van Willem Alewijnsz. van Swanenburch incluys / ende overspringende aen de zuytzijde van de Hogewoert / begint met de huysinge van de poortier westwaerts aen tot aen de huysinge van Garbrant Auckes incluys / begrijpende mede de Wielmaeckerssteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 132, 15-01-1637)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Oost Kaerskorf no. j / Begint van de Hogewoertspoort af tot Jacob Willemsz. van der Burch incluys / mitte Wielmaeckersteech ende Varckensteech / plach te hebben huysen of cameren 41.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Het echtpaar Johannes Casparus Wallerchem en Maria Elisabeth Stammetz berichten dat hun (schoon)zuster Helena Rosina Stammetz, wonend op de Hogewoerd tegenover de Vrouwensteeg zich sedert een geruimen tijd tot hun groot Leetweezen dagelijks zodanig dissolut van gedrag komt aan te stellen, zo in het te buiten gaan van sterken drank als met het frequenteren van slegte en infame Huizen (...) het welke door Simon Prins als Heer der Gebuurte waarinne hun supplianten voornoemde suster is wonende, meede kan worden getuigd. Het echtpaar verzoekt een ondercuratelestelling door het stadsbestuur.

(SA II inv. nr. 295 no. 110/111, 09-09-1784)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

27. Oost Friesland

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen in de Nieustege onder 't bon van Zevenhuysen / beginnende aen den houc van 't Steenschuyr mit 't huys van Claesgen (...), wedue van Sem Ysbrantsz. / noortwaerts aen lopende tot aen 't huys van de wedue ende erfgen. van Dirc Jacopsz. van Reygersberch staende opten houc van St. Pieterskerchof / ende weder beginnende aen de westzijde van de voors. Nieustege mit 't huys opten houc van 't voors. kerchof, ancomende Jan Gijsbrechtsz. coerncoper / zuytwaerts aen lopende ende eyndende aen den houc van 't Steenschuyr aen 't huys ancomende Evert Quirijnsz. in den Hage.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, tussen 21-02-1602 en 15-03-1602)

Op 't versouck gedaen ter vergaderinge van de Gerechte d(eser) st(ad) L(eyden) onder wat gebuyrten verstaen zullen werden te wesen of ressorteren de huyskens gebout aen St. Pieterskerc, es geresolveert dat (....) / 't huysken oostwaerts van de zuytgevel mitte gebuyren van de Heerenstraet / ende 't huysken beneffens de Nieustege onder de gebuyrte van Oost Vrieslandt / mit bevel elc een mitsdesen gedaen zich naer de jegenwoordige verclaringe te gedragen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 06-05-1604)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Oostvrieslandt no. xxvij / Begint aen de Nieubrugge / beyde de zijden van de Nieustege / d'een zijde tot aen 't kerchof / d'ander zijde tot aen Commanderijsgraft toe / plach te hebben huysen of cameren 28

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

De gemeene gebuyren aende westzijde van de Nieuwesteech ende zulx streckende tot achter aende Commanduyrsgraft verzoeken dat de kosten van het uitdiepen van de gracht op eenparigen voet zal plaatsvinden, d.w.z. dat de aangehuisden ieder in gelijke mate betalen. Het Gerecht besluit na rapport van de schepenmeesteren dat de omslag uit zal gaan van de waarde van de huizen, maar dat ook rekening zal worden gehouden met het gerief van degenen die het meest gebaat zijn bij de opslach als vande waterlosinge. Daarin zal ook de Pieterskerk worden betrokken. Vermoedelijk gaat om een verzoek van de belanghebbende bewoners en niet van het buurtbestuur, omdat de buurt zich uitstrekt over beide zijden van de Nieuwsteeg.

(SA II inv. nr. 45 fol. 83 vso - 84, 19-08-1588)

Op 28-05-1592 keurt het Gerecht een buurtkaart, bestaande uit 12 artikelen goed, uutgeseyt dat in 't vje articule verandert es in plaetse van vi stuvers, een hamme off xx stuvers daerboven, ende in plaetse van xii stuvers te stellen twe gelijcke hammen.

(SA II inv. nr. 46 fol. 214 vso)

Hoewel alle buurten sinds 1593 onder de van stadswege uitgevaardigde Generale Ordonnantie vielen en daarmee alle afzonderlijke statuten (de buurtkaarten) kwamen te vervallen, kwam het nog wel voor dat sommige buurten er voor hun buurtfeesten, de z.g. buurthoven, een eigen reglement op na hielden. Zo verzoekt de buurt Oost Friesland op een onbekende datum na 1593 goedkeuring van een ordereglement waarvan de tekst luidt:

Behalven welcke voorgaende gemeene keuren en ordonnantien bij die vande Gerechte deser stadt Leyden ten opsichte van alle de gebuyrten gemaect, bij de heer van Oostvrieslandt mit die van zijnen rade goet gevonden ende geordonneert es dat geduyrende die anstaende hof houdinge of hoveeringe van de voors. heer mit alle de gemeen gebuyren ooc zullen werden onderhouden de poincten en articulen hier naer volgende.

Ten eersten dat elc een wie ende van wat aensien die ooc zijn haer kint of kinderen jong of out zullen houden ende blijven buyten thoff, beginnende mitte voordeur ende dit al ende telcken op verbeurte van tien stuyvers over elc hooft twelc bevonden zal werden desen te overtreden.

Elc een thoff geduyrende es gehouden te compareren ende hem in thoff te laeten vinden smiddaechs op twaelff uyren preciselicken ende mit hem te brengen voor elc hooft een serviet om te gebruycken ende zo wie smiddaechs ten twaelf uyren niet te hoff en comt zullen de jegenwoordich zijnde personen tsamen ter maeltijt gaen zonder yemant te wachten. Ende zullen alle te zamen moeten scheyden des avonts voor zeven uyren preciselicken ende opte boete in tstadts ordonnantie van gemeenre gebuyrten begrepen ende niet jegenstaende de zelve het uyr van scheyden voorbescheyt op tien uyren in den avont als ontwijfelicken zulx gestatueert ten opsichte van laete vergaderingen diemen eerst jegens den avont plach te beginnen. [//]

Dat hem elc een eerlijcken gedragen ende zijn vrolicheyt zulx anstellen ende matigen zal dat hij in thoff geen ontucht of onhebbelicheyt en bedrijve, noch daer toe geen oorzaec en geve, op peene zo wie hem bevonden werde merckelicken te ontgaen ter bescheydenheyt van de heer mit die van zijnen rade, waer onder men mitsdesen ooc verstaet en begrijpt het breecken van glasen, onredelicken storten of plengen of andersins yet te doen dan op een gebuyr vergaderinge gewoon es van te staen tot straffe van de heer mit die van zijnen rade.

Het Gerecht stemt in: Behalven welcke voorgaende gemeene keuren en ordonnantien bij die vande Gerechte deser stadt Leyden ten opsichte van alle de gebuyrten gemaect, bij de heer van Oostvrieslandt mit die van zijnen rade goet gevonden ende geordonneert es dat geduyrende die anstaende hof houdinge of hoveeringe van de voors. heer mit alle de gemeen gebuyren ooc zullen werden onderhouden de poincten en articulen hier naer volgende. (zie ook 'Buurthouden', pag. 105).

(ELO, Bibl. nr. 15251, Keuren van Leiden; afschriften uit de 16e, 17e en 18e eeuw. 49 stuks. Eén blad, geschreven door Jan van Hout tussen 1593 en 1609 (na de uitvaardiging van de generale ordonnantie op de gebuurten, vóór het overlijden van Van Hout). Het blad is rechtsboven door Van Hout gemerkt met 265^a ; daaronder, waarschijnlijk in een latere hand, met 19)

De tekst is mogelijk geformuleerd door Jan van Hout, en blijkens het handschrift in ieder geval door hem geschreven. Van Hout was overigens woonachtig in de Nieuwsteeg en stond op 15-10-1603 bovenaan de voordracht voor een buurtheerbenoeming. Hij zal vanwege zijn drukke werkzaamheden wel voor de eer hebben bedankt, want het Gerecht benoemt Jan Willemsz. van der Pluym (SA II inv. nr. 1216 fol. 6, 15-10-1603).

Op 06-05-1604 besluit het Gerecht om het huis oostelijk gelegen naast de zuidgevel van de Pieterskerk (nu Kloksteeg 16) bij de buurt van de Heerenstraat te voegen (zie ook Heer- en Salomonstraten en Prily), terwijl 't huysken beneffens de Nieustege onder Oost Friesland wordt gerekend.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7)

In 1646 worden Maria van Sonnevelt, weduwe van Isaack van Swanenburch, haar dochter en andere kinderen zeer ernstig beledigd door Maria van Egmont, weduwe van Jan Bastingius en haar dochter, Maria Bastingius. Zij zouden voor haar woning de weduwe Swanenburch en zelfs haar overleden echtgenoot groffelick hebben geïnjureert en de buurtheer, Dominicus van der Pluym en zijn oudraden, zijn er aan te pas gekomen. Het Gerecht neemt de kwestie hoog op en ontbiedt beide vrouwen. Het resultaat is dat Maria van Egmont en haar dochter alle beledigingen herroepen en verklaren dat zij Maria van Sonnevelt en haar dochter hielden voor eerlicke ende vrome luyden ende mitsdien Godt, de Justitie ende alle de voorn(oemde) geïnjureerden baden om vergiffenisse, ende daerenboven belooft haer voortaen in alle modestie ende betamelicke stillicheyt ende gebuerschap tegens de voorn. geïnjureerden ende alle anderen te gedragen. Zij moeten deze verklaring ook schriftelijk bevestigen en tenslotte worden de twee vrouwen door het Gerecht gemaand zich te wachten van eenige onruste in de gebuerte te veroorsaecken op pene van sware correctie ende straffe (zie ook 'Buurthouden', pag. 81).

(SA II inv. nr. 67 fol. 104 - 105 vso, 08 en 12-09-1646)

Dr. Pieter Jan Wierman, heer van Oost Friesland, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom en ziekte.

(SA II inv. nr. 127 fol. 256, 06-08-1764)

De buurtbewoners Goddeus, Van Wessem, Van Hulsel en negen andere geburen beklagen zich in 1796 over de afrekening van de buurtkas die vanwege de invoering van het nieuwe Reglement op de Gebuurten voor het laatst is gemaakt. Zij maken problemen over een post uit 1777 (er zou f 20,- teveel zijn opgeteld) en menen dat er in 1787 en 1794 tijdens de verkiezing van een thesorier en onderthesorier ten onrechte f 26-6-0 en f 12-0-0 verteerd zou zijn. De heer van Oost Friesland, Andries van Warendorp, wordt door het Comité van Algemeen Belang ontboden. Uit zijn uitvoerig verweer blijkt dat de inkomsten vanaf 28-10-1764 in totaal f 566-19-4 bedroegen en dat het geld (f 427-8-8) is verdeeld onder 41 geburen. De verteringen waren terecht, want in de 32 jaar dat van Warendorp buurtheer is, zijn de vergaderonkosten nooit in rekening gebracht. De klacht dat een jood bij de verdeling van het batig saldo is meegenomen, wordt verworpen: hier op zullen de onderget. alleen zeggen dat zij geen aanzien des Persoons, maar zich verplicht reekenden alle bewoond werdende Huyzen zonder onderscheid in de Verdeeling te brengen, zooals in meerdere Gebuurten heeft plaats gehad. Het verweer is ondertekend door de voormalige buurtbestuurders van Oost Friesland (en bekende patriotten) A. van Warendorp, Pieter Noordziek, Felix de Klopper en G.W. van Gaasbeek. Het Comité van Algemeen Belang stelt de klagende bewoners in het ongelijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 153).

(SA II inv. nr. 635 fol. 2, 6 en bijlagen, 15-11, 09-12 en 30-12-1796 en inv. nr. 635 fol. 8)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting