19. Land van Belofte

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen gelegen aen de suytsijde van 't Steenschuyr / tusschen de Cellebroeders- en Coepoortsgraften.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38 vso, 14-12-1617)

Geschiedenis:

Mogelijk wordt de buurt al in 1519 genoemd als prijswinnaar in de stadsloterij. Het zou ook kunnen gaan om Vreugdenrijk. De prose luidt: Die buyren van de witte nonnen hadden gaerne tgrote lot gewonnen. Men wint een zilveren schaal met het gewicht van een mark (zie ook 'Buurthouden' pag. 33).

(SA I inv. nr. 988 fol. vj vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als:'t Landt van Beloften no. xxj / Begint in de Vrouwestege (Nonnensteeg) opten houc van d'Achtergraft, langs 't Steenschuyr tot de Vliet toe / plach te hebben huysen of cameren 22

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 09-01-1582 wordt de buurtkaart - inclusief drie door het Gerecht aangebrachte correcties - goedgekeurd. De ligging van de buurt blijkt nog steeds te beginnen aan de noordwesthoek van de Vliet en bij de zuidwesthoek van de Nonnensteeg te eindigen.

(SA II inv. nr. 44 fol. 148)

Eind 1608 worden de huizen, staande aan de westzijde van het Rapenburg tussen Kolfmakerssteeg en Nonnensteeg aan de buurt onttrokken en toegevoegd aan de buurt Oost Vreugdenrijk. Blijkbaar zijn de huizen aan de zuidzijde van de Nonnensteeg al in of voor 1602 aan laatstgenoemde buurt toegevoegd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 10 vso - 11, tussen 06-11-1608 en 12-02-1609, zie ook Oost Vreugdenrijk, inv. nr. 1216 fol. 2 - 2 vso, 01-08-1602)

Door het verlies van huizen aan het Steenschuur (nu Rapenburg) bestaat de buurt slechts uit de huizen tussen Vliet en Cellebroersgracht. Op 02-11-1617 verzoeken de buren om vergroting vermits de cleynte ende dat sijl(uyden) nyet dan 8 mannen omtrent starck ende nyet machtich waren o(mm)e de doden ter aerde te brengen. Het Gerecht besluit dan op 09-11-1617 om de huizen aan het Steenschuur tussen Vliet en Koepoortsgracht ten koste van de buurt Zevenhuizen aan het Land van Beloften toe te voegen (zie ook 'Buurthouden', pag. 62).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 37 vso - 38)

Isaac Bosmaar, turfdrager, en Pieter de Bruyn,  knegt van de gebuyrte genaamt het Landt van Belofte verklaren op verzoek van Philip Oeljé, lakenwerker, dat diens huisvrouw Maria Focker omtrent vastenavond overleden is, dat de overledene in de buurt woonde, dat zij haar zeer goed hebben gekend en dat de buurtknecht het Lijck ter aerde heeft helpen geleyden.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Z fol. 244 vso, 25-03-1693)

De heer van 't Land van Beloften krijgt toestemming om te mogen hoven.

(SA II inv. nr. 215 fol. 48 vso, 11-07-1771)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

43. Krauweldaal

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

aen wedersijden van de Crauwelsteecht ofte anderssints genaemt de Keysersteech opte Hogewoert

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22, 21-11-1614)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Crauwelstege no. vj / Begint aen de Hogewoert / eynt aen Levendael / plach te hebben huysen of cameren 14

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

In 1614 zijn er klachten dat veel buren in gebreke blijven om bij begrafenissen te assisteren. Hun verzuim wordt niet gestraft wegens het ontbreken van een heer ende opsiender.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

In 1734 richten Harmen Gravekamp, Illis Molenaar en Hendrik Frans, allen raden van de buurt Krauweldaal zich tot het Gerecht met de mededeling dat hun heer Pieter van den Brand uit de buurt is verhuisd. Maar ook, dat zij door de kleynheyd van de buurd en dat d'ingesetenen van de selve buurt beneevens haar supl. meest alle Rooms sijn, vervolgens U. Ed. Gr. Agtb. Ordre niet in in staat sijn omme een Heer van de Gebuurte, sijnde van de Gereformeerde Religie (....) te kunnen verkiesen,en dat zij verder buyten staat sijn omme bij 't afsterven van een of meer der arme gebuuren, tot ontlasting van den Arme ofte Huyssittenhuys binnen deese Stad, uyt de kas van de gebuurte te kunnen begraven. Men verzoekt dat de buurt mag werden vernietigt en wordt ondergebracht bij de buurten Middel Kaarskorf en Kikkenburg. Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole worden ingelijfd bij de buurt Middel Kaarskorf, de resterende 14 huizen moeten bij de buurt Kikkenburg worden gevoegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 71 en 138).

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

95. Woud zonder Genade

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostsijde van de Hoygraft aen den Ouden Rijn mettet huys van de wede. van Frans Cornelisz.houtcoper / zuytwaers lopende voorbij de Vleerensteech / ende in de selve steech aen de noortsijde begrijpende de huysen van Jan G(erri)tsz. trapyers wede. / aen de zuytsijde de huysen tusschen de Hoygraft ende 't slopgen van Pr. Cornelisz. Schaics wede. / mitsgaders aen de westsijde van 't selve slopgen staende /ende loopt voorts langs de oostsijde van de Hoygraft tot Quirijn Jansz. witmakershuys, 't welck hij zelfs bewoont ende 't laatste huys aen de selve sijde is / ende aen de ander zijde van de Hoygraft / beginnende aen de noortsijde van de Heerensteech mettet huys aencomende Wm. Jacobsz. Prins scrijnwercker / loopt naer de Hoygraft toe den houck om / langs de westsijde van de zelve noortwaers tot aen den Ouden Rijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 27 - 27 vso, 10-12-1615)

Geschiedenis:

De buurt wordt in 1519 genoemd als prijswinnaar in de stadsloterij. De vermelding luidt: Die heere van twout sonder genaden een lepel van een onsche (zie ook 'Buurthouden', pag. 33).

(SA I inv. nr. 988 fol. vj)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Wout sonder Genade no. lxiij / Begint opte Hoygraft / van den Ouden Rijn beyde de zijden totte Heerensteech toe / plach te hebben huysen of cameren 40.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12)

In 1601 wendt de heer van het Wout Sonder Genaede zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de overige stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

De bewoners hebben gehoord dat Dirck Berckel zijn huis, achterhuis en erf aan de Hooigracht wil verkopen aan Dirck Claesz. van Pottenhoven, die daar zijn beroep als pottenbakker wil uitoefenen. Maar liefst 25 omwonenden waaronder de buurtheer, Cornelis Dirxz. Blocq, protesteren heftig. Zij menen dat het seer onredelick zou zijn wanneer een dergelijk bedrijf zich zomaar midden in het beste deel van de stad kan vestigen. Bovendien wijzen zij op het feit dat diverse omwonenden bouwerije, paerden, koeyen ende schapen (..) houden en dat de hoyschuyrbargen met quaede (slecht) toesicht van de voorn. pottebacker aen groot peryckel (gevaar) onderworpen sijn. Men heeft zelfs gehoord dat de pottenbakker voornemens is om zijn ovens te plaatsen naast de hooischuur van een vleeshouwer die het hele jaar door beesten en hooi in zijn schuur heeft staan. Daarom is het te vrezen dat bij onachtzaamheid van de pottenbakker of zijn knechten die altijts haer ovens stoocken met tackenbossen ende pechout, ongelucken staen te verwachten, jae een groot gedeelte van de stadt souden cunnen geconsumeert ende verbrant werden, behalve noch dagelijcx alle de roock ende damp die de gebuyren moeten lijden. Het lijkt de buren beter om dit soort handwerkslieden te gelasten om hun beroep op de Uiterstegracht uit te oefenen óf in de nieuwe stadt aen de veste (de stadsvergroting van 1611). Op 08-12-1637 worden de klagers in het gelijk gesteld, maar een maand later krijgt de pottenbakker toch toestemming van het Gerecht om zich met zijn bedrijf aan de Hooigracht te vestigen. Wanneer de geburen niet binnen acht dagen akkoord gaan, hebben zij gelegenheid om de pottenbakker schadeloos te stellen door de koop van het huis over te nemen. Doen zij dat niet, dan moet de pottenbakker aantonen dat hij bij het maken en stellen van de pottenbakkersovens in alles rekening heeft gehouden met de daarop betrekking hebbende Keur van 1634 (zie ook 'Buurthouden', pag. 121).

(SA II inv. nr. 61 fol. 341 - 341 vso en 355 vso - 356 vso)

Op 29-09-1729 wordt Johannes Verburg als buurtheer ontslagen omdat hij in decadentie geraekt en sijn boedel onder Curatele is gestelt (zie ook 'Buurthouden', pag. 76).

(SA II inv. nr. 1217 fol. 384)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

65. Kranenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn aen de noorthouck van de Vrouwenstege met 't huys van Zymon Zijbrantsz. 's wedue / zuytwaers aen lopende tot aen de poort uytcomende aen de Visbrugge / den houck van de selve poorte ommeslaende / begrijpt de gehele noortsijde oock mede beyde de sijden van de Mandemaeckersstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 13 vso, 24-02-1611)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt - ook onder naam Craneveld - reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cranevel of Cranenborch no. xiiij / Begint van 't hart opte Vischmarct tot de Vrouwenbrugge toe / aen 't beyde de zijden van de Mandemaeckersteech / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In zijn opstel over de Leidse buurten meent Pieck dat de buurt reeds in de 15e eeuw bestond. Hij verwijst daarbij naar enkele rekeningen in de z.g. Manboeken van de Abdij van Rijnsburg, waarin sprake is van transportkosten voor het halen van hoenderen te Cranenburch en 's Gravenzande. Zijn mededeling berust echter op een misverstand, omdat iedere verwijzing naar Leiden, laat staan naar een Leidse buurt, ontbreekt. Hoewel daarvoor eveneens bewijzen ontbreken, gaan onze gedachten eerder uit naar het gelijknamige landgoed (of klooster ?) in het nabij 's Gravenzande gelegen Loosduinen. Datzelfde landgoed wordt overigens ook al door Overvoorde in SA I genoemd (zie ook 'Buurthouden', pag. 20).

(Pieck, pag. 40. Zie ook Hüffer, pag. 819, 823 en 827 en Overvoorde, I. 1803 en R. 1913)

De gebuyren van de Mandemaeckersteech verzoeken dat hun straat op stadskosten wordt gerepareerd. Zij mochten geen stoepen hebben, omdat de wijnwagens door de steeg moeten. Maar deze hebben het wegdek beschadigd. Het Gerecht wijst het verzoek af.

(SA II inv. nr. 45 fol. 14 vso, 17-12-1587)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van f 30,- (lotnr. 17207). De prose luidde: Tgelt is ingeleyt vanden dooden lijcken / geeft Godt een guet lot / men salt aen den armen doen blijcken. Ook de vrijsters van de buurt leggen 41 loten in (lotnr. 17163); hun prose luidde: De vrijsters van de buert van Cranburch geheten / geeft Godt haer een guet lot / zij zullen den armen niet vergeten (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

De buren van Cranenburch klagen over de kapotte walkant tussen de Craen ende de Vrouwenbrugge. Bovendien is het water te ondiep voor de aanleg van schepen en ook de buren uit de Vrouwensteeg en de Mandemakersteeg die hun opslag aan de Rijn hebben, ondervinden er last van. De kaasverkopers op de weekmarkt hebben hinder van de kapotte en zelfs ongeplaveide straat en de vaak stinkende afvalput. Men verzoekt derhalve om nieuwe beplating, dieping en volledige bestrating. Het Gerecht gaat akkoord. De kosten van nieuwe beplating worden hoofdelijk omgeslagen ten laste van de huiseigenaars.

(SA II inv. nr. 52 fol. 267 - 267 vso, 27-07 en 10-08-1617)

Volgens de Generale Ordonnantie op de Gebuurten waren de acht naaste geburen verplicht om de doden vanuit het sterfhuis naar hun laatste rusthuis te brengen. De buren van het St. Catharinagasthuis op de Rijn beklagen zich in 1624 over hun vaak vereiste presentie bij de veelvuldige begravingen vanuit het gasthuis. Het Gerecht besluit zonder verandering van de Generale Ordonnantie op de Gebuurten niet alleen dat de naaste geburen van het gasthuis, maar ook de overige buurtbewoners draagplichtig zijn, zodat de gasthuyslijcken door den gemeenen gebuyren met ordere malkanderen bij gebuerten (om de beurt) vervangende ende vervolgende ter aerden sullen werden gedragen te weten beginnende met de suytsijde van dese gebuyrten af ende soo vervolgens ten uuteynde toe in conformite van het vje articul van het concept bij den gemelden gebuyrten geraemt. Met het concept wordt waarschijnlijk een 'dienstrooster' bedoeld dat het buurtbestuur aan het Gerecht heeft voorgelegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).

(SA II inv. nr. 55 fol. 57 - 58, 28-01-1624)

De buurt Kranenburg krijgt toestemming om het geld in de buurtkas onder de geburen te verdelen, mits men een zesde deel afstaat ten behoeve van het H.G. Weeshuis (zie ook 'Buurthouden', pag. 104).

(SA II inv. nr. 191 fol. 124, 11-02-1672)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

57. Kraaienvest

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de oostzijde van de Craeyerstraet / en westzijde van de Rhijnstraet / tusschen en aen de zuytzijde van de Haverstraat / en op de Binnevestgraft tusschen de Craeyer en Rhijnstraten.

(SA II inv. nr. 1217 fol 74, 22-07-1662)

Geschiedenis:

De buurt is op 22-07-1662 gesticht na inspectie, rapport en advies van de schepenen Johan van Staveren en Mr. Gerard van Swaenswijck, waarschijnlijk op initiatief van het stadsbestuur.

(SA II inv. nr. 1217 fol 74, 22-07-1662)

Buurtheer Gerrit van Hien, 81 jaar, verzoekt om ontslag wegens ouderdom. Een week later overlijdt hij.

(SA II inv. nr. 135 fol. 45, 30-07-1778)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

55. Kraaienstein

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de oostzijde van de Craeyerstraet / ende westzijde van de Rhijnstraet / tusschen en op de zuytzijde van het Levendael / en aen de noortzijde van de Gorstraet tusschen de Craeyer en Rhijnstraten voorn.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 74 vso, 22-07-1662)

Geschiedenis:

De buurt is op 22-07-1662 gesticht na inspectie, rapport en advies van de schepenen Johan van Staveren en Mr. Gerard van Swaenswijck, waarschijnlijk op initiatief van het stadsbestuur.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 74 vso, 22-07-1662)

Bewaard gebleven is een afdruk (doorsnede 30 mm) van het buurtzegel, voorstellende een vogel - waarmee een kraai zal zijn bedoeld - met het omschrift: DE . BVIERT . VAN . CRAIESTEIN (zie ook 'Buurthouden', pag. 87).

(Lakenhal, Catalogus van Voorwerpen 1924 no. 32)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

196. Kouwenhoven

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

dat derselver beginnen sal mettet huys van de Kalckton, toecomende Thyman Fransz. metselaer, opten houck van de Nyeuwe Volresgraft aen de Oude Chingel / voorts d'Oude Chingel langs oostwaers aen tot aen de Santstraet / ende voorts de westsijde van de zelve Santstraet tot aen de Langegraft / eyndende mettet huys van Cornelis Gijsbrechtsz. Groenendael, staende in de zelve straet / zijnde beyde de selve huysen daerinne begrepen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 39 - 39 vso, 14-12-1617)

Geschiedenis:

De buurt wordt op 14-12-1617 na verzoek van de geburen door het stadsbestuur gesticht. Het lijkt er op dat de buurtnaam is ontleend aan de familienaam van de eerste buurtheer, Cornelis Pieters. van Couwenhoven (zie ook 'Buurthouden', pag. 67).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 39 - 39 vso, 14-12-1617)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

10. Kostverloren

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder Noort Rapenburch / beginnende aen de walle mit de noortzijde van St. Katrijnenenveststeech / in hem begrijpende dezelve noortzijde / vorder de westzijde van de Achtergraft totten Doelstege toe / ende de zuytzijde van dien / weder eyndende aen der walle toe.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 11-10-1602)

latende de vordere huysen van de voors. kercke beginnende / lopende zuytwaerts tot aen de St. Catrinenveststege / begrijpende de noortsijde van dezelve / mitsgaders de huysingen in de Sy(on)- ende Burgstraten, aldaer nieu gemaect.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 15 vso, 25-08-1611)

in de Cathelinesteech aen de noortsijde beginnende aen de veste / ende oostwaers lopende tot aen de Achtergraft / de Achtergraft langs / noortwaers tot de huysinge genaemt Verlorencost inclus / begrijpende mede de huysen ten wedersijden van de Syon- ende Burchstraten staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 47, 22-05-1620, zie ook fol. 128, 29-05-1636)

Blijkens de 16e-eeuwse opgave zijn er aanwijzingen dat de buurt de Catharinaveststeeg (het verlengde van de Nonnensteeg, nu Hortus Botanicus) aan weerszijden omvatte en ten noorden doorliep naar het St. Catrijnenzusterhuis.

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) als een deel van het 16e-eeuwse Vreugdenrijk. De ligging van laatstgenoemde buurt wordt omschreven als: Vreugdenrijc no. xxij / Begint ten halven van de Blaeuwestege tot St. Katrijnenzusterhuys toe / St. Katrijnenstege aen beyde zijden tot opten houc van de Nonnenstege toe / plach te hebben huysen of cameren. De datum waarop Kostverloren zich afsplitste van Vreugdenrijk is onbekend, maar moet ergens voor of omstreeks 1602 zijn geweest.

(SA II inv. nr. 1220 fol.12)

In het stadsdeel ten westen van de Achtergracht tussen de St. Catrijnenveststeeg (het verlengde van de Nonnensteeg tot aan de vest) en de Doelensteeg bevond zich oorspronkelijk het St. Catharinaklooster met de bijbehorende bebouwing, in de volksmond bekend als Groenendaal. Na de Reformatie werd het terrein langzaam bebouwd met woonhuizen. Een deel, bekend als Cost Verloren en toebehorend aan de stad, bleef lang onbebouwd en daaraan ontleende de buurt haar naam. De stichtingsdatum is onbekend, maar het oudste bericht dateert van 18-07-1602.

Dat bericht luidt als volgt: Nopende 't Innemen van personen begaeft mitter pesten / die van de Gerechte disponerende opt versouck van de innewoonders van verloren cost opte Achtergraft / verbieden voor zo veel in hem es Johannie de Leu ende Tousein beyde in desen genomt / van nu voortsaen yemant uyt vuyrige of geinsecteerde huysen comende of mit de heete ziecte besmet zijnde bij hem mitterwoon in te nemen of in haer huysen te ontfangen / ende belangen de geene die zij alreede innegenomen mogen hebben als voren besmet of uyt vuyrige huysen gecomen zijnde / belasten hem de zelve te doen vertrecken / tzij ter plaetse daer zij van daen gecomen zijn / tzij die mit behoorlicke kennisse ende opsicht te doen brengen in deser stede ordinaryse pesthuys ofte bestellen buyten deser stede / Ende dit al op pene van bij weygeringe of vertrec daer over te werden gecorrigeert ende bij provisie ende ter tijt ende wijlen toe op (...) zaecken yet generael sal zijn gestatueert ende geordonneert / aldus gedaen opten xviij July xviCij / onder stont mij jegenwoordich ende was get. j. van hout.

(SA II inv. nr. 1216, fol. 2 / inv. nr. 5112, 18-07-1602, zie ook 'Buurthouden', pag. 95)

Op 17-01-1603 vraagt Adriaen Jansz.of de gebuyrte wederom gebracht ende verd(eel)t gelijc die voorgaende es geweest, ten opsicht dat in dezelve gebuyrte weynich mannen zijn woonende, meest vrouwen, weduwen of cloostermaechden. Daarmee bedoelt de buurtheer dat er te weinig mannen zijn om de doden ter aarde te dragen. Uit deze mededeling kan worden opgemaakt dat de buurt voordien groter is geweest. Hoe het ook zij, het Gerecht weigert het verzoek te honoreren - evenals de gelijktijdige ontslagaanvraag van Adriaen Jansz. Een jaar later, op 25-10-1604 na het overlijden van de buurtheer, besluit het Gerecht om aen de oostzijde van de voors. Achtergraft tusschen de voorste Doelsteech ende de Nonnensteech eenige huysen tot vier off vijf aen toe aldaer uytgaende zouden zijn, gelegen alsnoch onder geen gebuyrte ressorterende aan Kostverloren toe te voegen. Of Adriaen Jansz. in 1603 op deze huizen doelde, is niet duidelijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4 vso en 7 vso)

Na 1604 groeit de buurt aanzienlijk in omvang door de aanleg van de Paterstraat, de Burchtsteeg en de Sionsteeg. Rond 25-08-1611 besluit het Gerecht om de buurt in tweeën te verdelen. De voormalige kloosterkapel van het Catharina (ongeveer de plek waar zich thans de orangerie van de Hortus bevindt) vormt de begrenzing. Het zuidelijke deel tot de Catrijnenveststeeg behoudt de naam Kostverloren, het deel ten noorden tot de achterste Doelensteeg wordt Oud Groenendaal genoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 15 vso, zie ook Van Oerle, pag. 309)

Jan Carpentier en Jan de Corte, heer en thesaurier van Kostverloren, geven te kennen dat Henrick Albertsz. van Groeninge vier maanden terug uit de stad is verbannen (wegens ontduiking van de impost op bier). Zijn vrouw is kort daarop overleden. De twee dochtertjes, de een zes jaar, de ander vijf maanden oud, zijn ouderloos achtergebleven. Toen de moeder ziek was, hebben de huiszittenmeesters het gezin ondersteund, maar nu willen ze niet meer betalen, voordat ze weten of het weeshuis zich al of niet over de kinderen zal ontfermen. Het Gerecht besluit dat de buurtbestuurders de verbannen vader moeten opsporen en op zijn onderhoudsplicht aanspreken. De speurtocht naar de vader blijft vruchteloos. Intussen betaalt het huiszittenhuis voor het onderhoud van de kinderen en iedere keer wordt die periode verlengd - tot eind 1612 toe (zie ook 'Buurthouden', pag. 88).

(SA II inv. nr. 51 fol. 274 - 275, 01-09-1611 / 12-05-1612, zie ook Van den Heuvel, pag. 99)

In 1736 wordt de gehele buurt gesloopt ten gunste van een uitbreiding van de Hortus Botanicus en houdt zij op te bestaan. Mogelijk was de buurt al eerder ontruimd, want het is onwaarschijnlijk dat Pieter Coolen, de laatste buurtheer, zijn dienstverband vanaf 1672 tot 1736 heeft voortgezet. Het lijkt waarschijnlijker dat zijn opvolger nooit door het Gerecht is benoemd of dat een van andere buurtbestuurders het buurtheerschap onofficieel heeft overgenomen (zie ook 'Buurthouden', pag. 136).

(Zie W.K.H. Karstens, De Leidse Hortus, een botanische erfenis, pag. 36 e.v.)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

2. Kortevest

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de oostzijde van de Molenwerf beginnende van de Vestsloot tot aen 't Noorteynde / voorder de noortzijde van 't Noorteynde tot aen de houc bij St. Antonisbrugge / ende de westzijde van Cort Rapenborch tot aen de Vestsloot / mitsgaders alle 't geene binnen 't begrijp van dien gelegen es.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3, tussen 29-08 en 11-10-1602)

de huysen staende aen de noortsijde van Cort Rapenburch / beginnende achter de huysinge van de drye Haringen / ende lopende langs Cort Rapenburg den houck van de Corte Vest om tot aen de Valckstege / ende voorts het suyteynde van de selve stege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 46, 17-10-1619)

Geschiedenis:

De buurt is onder de naam Drie Haringvliet tussen 29-08 en 11-10-1602 ontstaan als een afsplitsing van Billenburg, maar daarna vernemen we er niets meer van. Ook zijn er geen buurtheerbenoemingen bekend. Opmerkelijk is overigens dat de buurtnaam grote overeenkomst vertoont met Drieharingvlietervest, een door Jan van Hout bedachte buurtnaam voor het bouwblok Vest/Molenwerf/Noordeinde/Kort Rapenburg in zijn ontwerp voor een herindeling van buurten. Dat zal geen toeval zijn geweest, omdat de stichting van Drie Haringvliet vrijwel samenvalt met het gereedkomen van Van Houts ontwerp. De naam Drie Haringen is duidelijk afgeleid van een gelijknamig pand op de hoek van het Noordeinde/Kort Rapenburg. In ieder geval heeft de buurt Drie Haringvliet nooit gefunctioneerd (zie ook 'Buurthouden', pag. 52 e.v.).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3, zie ook inv. nr. 1120)

De huizen aan de noordzijde van het Noordeinde tussen Kort Rapenburg en Molenwerf (of Valk)steeg blijken onder de buurt Oost Billenburg te ressorteren. Daarbij moet worden bedacht dat de bebouwing van de voormalige vestwal (het tegenwoordige Galgewater) niet eerder dan na de sloop van de overbodige verdedigingswerken in 1613 op gang kwam. Omdat de huizen aan de noortzijde van het Noordeinde tussen Kort Rapenburg en Molenwerf (of Valk)steeg in werkelijkheid onder Oost Billenburg ressorteren, stelt de buurt dus weinig voor. Pas in 1619 verzoeken de gebuyren aen de nedergeleyde Corte Veste, wonende tusschen Cort Rapenburch ende de Molenwerff om in 't begraven van de doden ende andere gebuyrlicke saken ordre te connen observeren. Na schepeninspectie en rapport gaat het Gerecht op 25-04-1619 akkoord, maar duurt het nog tot 17-10-1619 voordat de buurt Kortevest daadwerkelijk wordt gesticht. Overigens is de omschrijving niet erg duidelijk wanneer gesproken wordt over het zuyteynde van de Valksteeg. Mogelijk bedoelde men tot het zuideinde van de Valksteeg waarvan alleen de oostzijde nog was bebouwd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 46, zie voor de bebouwing van de Kortevest, Van Oerle, pag. 357)

Buurtheer Cephas Longespee, oud 70 jaar, verzoekt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 134 fol. 104, 03-04-1777)

Pieter Longepee, buurtheer van Kortevest, verschijnt voor het Comité van Veiligheid met Albertus Ferniel en Willem de Jong. De twee laatsten zijn afkomstig uit Hazerswoude en familieleden van Pieter Braveswijk die met zijn drie kinderen in de buurt woont en in bittere armoede verkeert. Het drietal bepleit onderstand voor Braveswijk die uit Leiderdorp afkomstig is. Leiderdorp weigert financiële hulp, omdat het gezin al drie jaar geleden is vertrokken. Het Comité ontbiedt de armmeester Schipperman die toezegt om het gezin nog dezelfde dag te bezoeken om in de nood te voorzien.

(SA II inv. nr. 675, 19 en 20-01-1796)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

32. Korte Hoefstraat

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende van de Zijtgraft tot den opslach westwaerts van de huysinge van Claes de Witte / ende zulx in hem begrijpende de zuytzijde van de voors. corte Houfstraet / mitsgaders de noordzijde van dien mit de twee huysen op de nieuwe Oosterlingplaetse staende / haren uytgang hebbende bij de voors. strate

(SA II 1216 fol. 4, 19-12-1602)

mitsgaders noch de negen huysen ten wedersijde van de middelste Houffstraet / bijgevoucht door ordre van de Gerechte den 29-01-1658

(SA II 1216 fol. 4, 19-12-1602, aantekening i.m. en inv. nr. 1217 fol. 35 vso, 31-12-1655)

Geschiedenis:

De stichtingsdatum is niet bekend, maar zal - in verband met de aanleg van de Hoefstraat in en na 1592 - ongeveer samenvallen met de datering van het oudste bericht in 1602. Uit een mededeling van 27-08-1668 kan worden opgemaakt dat de Korte Hoefstraat is ontstaan uit de buurt Nieuw Oostenrijk, maar dat lijkt in tegenspraak met het feit dat Nieuw Oostenrijk pas in 1604 is ontstaan. Het omgekeerde - dat Nieuw Oostenrijk is afgesplitst van de Korte Hoefstraat - zou wél mogelijk zijn, hoewel uitdrukkelijke berichten daaromtrent ontbreken.

(Van Oerle, Beschrijving, pag. 313)

In 1603 verzoeken de heer en geburen van de Nuwe Oosterlingplaetse an de upslach neffens de voors. Oosterlingplaetse tot in de vest dat de voornoemde opslagplaats voor turf, hout e.d. met een poort wordt afgesloten, omdat het terrein wordt gebruikt als vuilstort. Men zou graag zien dat de sleutel van de afsluiting ter naester deur aanwezig is. Het Gerecht gaat akkoord, maar zal de kosten van de buren door middel van hoofdelijke omslag terugvorderen. De lijst van betalende omwonenden is bewaard gebleven.

(SA II inv. nr. 49 fol. 339 vso - 340 vso, 18-12-1603 en inv. nr. 5245, 1603 - 1604)

Op 29-01-1658 worden negen huizen ter weerszijden van de Middelste Hoefstraat (het gedeelte tussen de Nieuwe Oosterlingplaats en de Nieuwe St. Jacobsgracht) die eerst tot de buurt Nieuw Oostenrijk behoorden, aan de Korte Hoefstraat toegevoegd. Het besluit wordt op 27-05-1666 herhaald.

(SA II inv .nr. 1216 fol. 4 (i.m.) en inv. nr. 1217 fol. 35 vso)

Op 27-08-1668 wordt buurtheer Hubert Couwen wegens zijn hoge ouderdom op eigen verzoek ontslagen. Op verzoek van de officiers (de overige buurtbestuurders) van de Korte Hoefstraat en Nieuw Oostenrijk volgt een schepeninspectie en besluit het Gerecht dat de twee voors. gebuerten voortaen weder sullen werden gecombineert ende tot eene gebuerte vereenicht onder den naem van Nieuw Oostenrijk onder de heerschappij van Hendrick Jonasz. Uit deze laatste mededeling lijkt het alsof de Korte Hoefstraat en Nieuw Oostenrijk eerder één buurt vormden, maar daarvan is niets bekend. Waarschijnlijk bedoelde men dat daardoor de overdracht van negen huizen van Nieuw Oostenrijk aan de Korte Hoefstraat in 1658 (zie boven) op deze wijze weer ongedaan werd gemaakt. Voorts wordt besloten dat alle de outraden ende verdere officiers van beide buurten voorlopig aanblijven, met dien verstande dat de geldmiddelen van de Korte Hoefstraat worden overgedragen aan de thesaurier van Nieuw Oostenrijk.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 117, 136 en 139, zie ook inv. nr. 81 fol. 75 vso - 76)

De vereniging is echter van korte duur, want nadat Hendrick Jonasz. in 1670 is overleden klagen de inwoners dat de gecombineerde buurt 80 huizen telt en bij nader inzien te groot is. Bovendien herinneren zij zich dat beyde de voors. gebuyrten van over de tseventich jaeren ende mitsdien van den beginnen off tot twee separatie gebuyrten sijn onderhouden geweest. Het Gerecht gaat akkoord met splitsing en voor beide buurten worden weer afzonderlijke heren benoemd.

(SA II inv. nr. 82 fol. 61 - 62)

Gerrit van Bemmel, heer van de Korte Hoefstraat, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 132 fol. 309, 10-02-1774)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting