85. Klein Egypte

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de zuytsijde van den Ouden Rijn tusschen de St. Jansbrugge ende het Burchbruggetgen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, 22-03-1612)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging is identiek en wordt omschreven als: Cleyn Egipten no. xxxv / Begint opten Ouden Rijn / van St. Jansbrugge tot 't burchbruggetgen toe / plach te hebben aen huysen of cameren 14.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In verband met een heerverkiezing krijgt de buurt toestemming voor het houden van een vrolijke maaltijd.

(SA II inv. nr. 193 fol. 165, 14-10-1702)

Jan van Pelt, heer van Klein Egypte, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 137 fol. 51 vso, 20-06-1782)

Van de buurt Klein Egypte is een kasboek bewaard gebleven. Over de periode 1740 - 1764 zijn de aard en omvang van de inkomsten en uitgaven berekend. Onderstaande tabel toont een overzicht van samengetelde inkomsten en uitgaven naar soort:

(SA II inv. nr. 6964, zie ook 'Buurthouden', pag. 114-115).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

150. Klein Barbarije

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostsijde van de Kuypersteech met 't huys van Harpar Pouwelsz. Bode / lopende zuytwaers aen den houck om langs de noortsijde van den Ouden Rijn / begrijpende de Dollebackerssteech aen weersijden / voorts oostwaers aen tot den houck van de Hogelantschekercksteech / de westsijde van de zelve / ende eyndigende aldaer met 't huys van Lourijs Joostensz. hoedemaecker.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 15, 02-08-1611)

Geschiedenis:

De naam herinnert vermoedelijk aan het voormalige Barbaragasthuis (het latere Huiszittenhuis) en kan tegelijkertijd een woordspeling zijn die verwijst naar Barbarije, het huidige Marokko. Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) onder de naam Nieuw Barbarije, die echter aan de westzijde doorliep tot aan de Donkersteeg en dus wat groter was. De ligging wordt dan omschreven als: Nieut Barbarijen no. lxxj / Begint van de Donckersteech tot de Hogelantsche kerckbrugge mitten twee stegen / plach te hebben huysen of cameren (?).

Overigens was er in de 16e eeuw wel sprake van een buurt Klein Barbarije, maar deze omvatte de St. Jorissteeg en de St. Barbarasteeg met de Dwarskamp, het wat latere St. Joris.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

De gemene gebueren van Cleyn Barbaryen brengen een ouderloos kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 79, 15-09-1614)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

45. Kikkenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder Oost Nieulandt ende Hogewoert / beginnende mit de noortzijde van Levendael aen St. Jorisbrugge / eyndende aen de Vrouwenstege ende zulx in hem begrijpende de huysen in Brechtenpoort zonder in eenige stegen te comen / vorder beginnende aen de zuytzijde van Levendael mit de Moelenwerf / eyndende mit 't huys van Henric Meynertsz. beneffens Sinct Jorysbrugge / ende zulx in hem begrijpende de huysen staende in Berckenpoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-10-1602 en fol. 14 - 14 vso, 21-04-1611)

beginnende (...) met (de) noortsijde van het Levendael aen de St. Jorisbrugge / eyndende aen de Vrouwesteech / ende sulcx in hem begrijpende de huysen in den Brechtenpoort sonder aldaer in eenige steegen te comen / vorder de huysen van de Molewerff tot het Swanenburchsteechgen toe / ende de huysen aen de oostsijde van tselve steechgen / mitsgaders die bij oosten t selffde steechgen aen de vest van nieus gebout sullen werden ofte alrede gebout sijn / tot aen de stadtsturffschuer.

De mededeling dat de oostzijde van het Swanenburgsteegje tot Kikkenburg behoort, is in tegenspraak met de gelijktijdige omschrijving van Vluchtenburg die vermeldt dat het steegje aan beide zijden tot deze buurt behoort.

(SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso, 30-03-1662)

Na 30-03-1662 bestaat de buurt uitsluitend uit de bebouwing aan het Levendaal tussen de St. Jorissteeg en de Vrouwensteeg, inclusief de zich daar bevindende poortjes. Alle bebouwing die zich aan de zuidzijde van het Levendaal en op de Geregracht bevindt, wordt samen met een gedeelte van Luchtenburg geformeerd tot de nieuwe buurt Vluchtenburg.

(SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso, 30-03-1662)

In 1734 wordt de buurt Krauweldaal opgeheven, waardoor de veertien huizen aan weerszijden in de Krauwelsteeg, beginnende van het Levendaal, bij Kikkenburg worden gevoegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Kickenborch no. xxxiiij / Begint op Levendael / van St. Jorysstege tot de Vest toe / beyde ten zuyden van Levendael / plach te hebben huysen of cameren 40.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

In 1602 klagen de buren van Vrouwenland (het latere Vesthoek) dat hun buurt niet groter is dan de Vrouwensteeg aan weerszijden en dat zij bij vermeerdering van sterff den anderen qualic zouden connen helpen. Het Gerecht komt de bewoners tegemoet door huizen aan het Levendaal tussen de Vrouwensteeg en de Koenesteeg van Kikkenburg af te nemen en bij Vrouwenland te voegen. Dit is niet in overeenstemming met de in 1652 en 1662 geschetste situatie (zie SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso e.v.) waarin de bedoelde huizen aan het Levendaal wel degelijk tot Kikkenburg worden gerekend.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 07-11-1602)

Buurtheer Philip Symonsz. brengt ouderloos geworden kinderen aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 49, ?-11-1604 en fol. 58 vso, 19-06-1606)

Op 30-01-1652 wordt de buurt gesplitst in een deel dat de naam van Kikkenburg behoudt en een ander deel dat de naam Luchtenburg krijgt.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 14)

Na de bebouwing van de oude vestwal (de noordwestzijde van de Geregracht) met woningen is de buurt, maar ook het aangrenzende Luchtenburg veel te groot geworden. Zo klaagt het bestuur van Kikkenburg dat wegens het afbreken van een brug over het Levendaal bij de Vrouwensteeg (nu Nieuwebrugsteeg) de buurt in tweeën is gedeeld sulcx dat yemant uyte huysen van de Molenwerff tot het Swanenburchsteechgen toe, ofte uytte oostsijde van 't selve steechgen (...) begraven werdende de verdere gebueren die aen de ander (noord)sijde van Levendael woonachtich sijn, seer verre omme moeten loopen, ende dienvolgende geheel moeyelijc valt an de begravenisse bij te wonen - en vice versa. (zie ook 'Buurthouden', pag. 92).

Inmiddels zou Kikkenburg uit 120 woningen bestaan. In overleg met het buurtbestuur van Luchtenburg wordt besloten om het stadsbestuur te verzoeken een nieuwe buurt te formeren door een gedeelte van beyde de voors. gebuyrten afte nemen. Zodoende zouden er dan drie buurten met ieder ca. 60 huizen ontstaan. De heren van beide buurten, Franchois de Sitter en Jan van der Voorde, wenden zich derhalve tot het Gerecht. Overigens is het uit de omschrijvingen van Kikkenburg en Luchtenburg moeilijk uit te maken tot welke buurt de noordwestzijde van de Geregracht behoort, de diverse berichten lijken elkaar in dit verband tegen te spreken. Mogelijk heeft dat te maken met het feit dat in de jaren 1660-1662 de aansluiting plaatsvindt van de stadsvergroting Zuid Rijnevest op het bon Oost Nieuwland in de oude stad. In die periode wordt de oude vestgracht getransformeerd tot de Geregracht en wordt er aan weerszijden druk gebouwd. De situatie schijnt zo te zijn geweest dat de westzijde van het Swanenburgsteegje bij Luchtenburg behoorde, evenals de huizen op de Geregracht tussen de ingang van het voornoemde steegje en de Zijtgracht. De driehoek, gevormd door de oostzijde van het Swanenburgsteegje, Levendaal en Geregracht tot de ingang van het steegje aldaar behoorde dan tot Kikkenburg. Ook zou het plukje woningen op de Molenwerf (goed zichtbaar op de stadsplattegrond van Hagen) tot Kikkenburg behoren. In ieder geval gaat het Gerecht akkoord met het voorstel en sticht op 30-03-1662 de buurt  Vluchtenburg uit delen van Kikkenburg en Luchtenburg. Kikkenburg verliest de huizen die liggen in de voornoemde driehoek en de molenwerf, dus feitelijk alle bebouwing ten zuiden van het Levendaal. Het aangrenzende Luchtenburg verliest haar huizen in het Swanenburgsteegje en op de Geregracht.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 70 vso, 30-03-1662. Zie ook inv. nr. 77 fol. 269 vso)

De gebuurte Kiekenburgh krijgt toestemming om het geld in de buurtkas onder de gemeene geburen te verdelen, mits men een zesde deel afstaat ten behoeve van het H.G. Weeshuis (zie ook 'Buurthouden', pag. 104).

(SA II inv. nr. 191 fol. 121, 22-12-1671)

In 1734 verzoeken de raden van Krauweldaal dat hun buurt wordt opgeheven en onder Kikkenburg en Middel Kaarskorf worden gebracht. Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole worden ingelijfd bij de buurt  Middel Kaarskorf, de resterende 14 huizen moeten bij Kikkenburg worden gevoegd.

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Abraham van der Post, heer van de gebuyrte genaemt het Oude Levendael en Jacob Boeckaart, mede woonachtig in de buurt, verklaren op verzoek van Annetje Marcusdr., weduwe van za. Steven Stevensz., dat zij de natuurlijke moeder is van Steven Stevensz. die in 1675 als bosschieter op 't schip Schieland naar Oost-Indië is gevaren. Beide deposanten verklaren de voors. Steven Stevensz. als sijnde te samen gebuyren geweest, van jongs af (te) hebben gekent en te samen in de voors. Gebuyrte sijn opgevoet.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 317, 22-09-1677)

Abraham van der Post, heer van Kickenburg en Jacob Boeckaert, oudraad, verklaren op verzoek van Trijntje Jacobs en Jacob Cornelisz. dat Trijntje Jacobs de wettige moeder, en Jacob Cornelisz. de wettige en enige broeder is van Claes Cornelisz., die in dienst van de E.E. Heeren bewindhebberen der Nederlandsche Ootyndische Compagnie ter camere van Amsterdam in het jaar 1677 met het schip Rammekens naar Oost-Indië is gevaren ende nu gesegt werd overleeden te wesen. Men weet zich te herinneren dat Claes bij zijn vertrek 15 jaar oud was en geen andere of nadere erfgenamen heeft dan zijn moeder Trijntje Jacobs die de deposanten al meer dan 50 jaar kennen en waarmee ze al 40 jaar in de buurt hebben gewoond.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek AA fol. 35, 19-02-1698)

Ferdinand van der Star (Stap), heer van Kiekenborgh verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 135 fol. 434, 18-11-1779)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

203. Keizerrijk Warmond

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begint met de huysinge van Cornelis Palm op de Heregraft opten zuydthouck van de Veruwerstraet / begrijpende de huysen van daer suydtwaerts aen lopende op de Heeregraft / opte Haven tusschen de Heerengraft ende de West Havenstraet / aen de oostsijde (moet zijn: westsijde) van de West Havenstraet / ende aen de suydtsijde van Veruwerstraet tusschen de West Havenstraet ende Herengraft.

(SA II 1216 fol. 159, 09-04-1648)

Geschiedenis:

Op 09-04-1648 gesticht op verzoek van de geburen in de jongste vergrotinge.

(SA II 1216 fol. 159, 09-04-1648)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

72. Keizerrijk van Constantinopolen

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de zuytsijde van stadthuys met 't huys van Maerten Adriaensz. laecken-bereyder / loopende zuytwaers aen den houck om langs den noortsijde van de Coornbrug-steecht tot aen de Clocksteeg / vorder begrijpende het taerling huysen belent ten westen de Bredestraet / ten oosten 't heck / ten noorden de corte Coornbrugsteech / ende ten zuyden Coorlammensteech / ende aen de westsijde van de Bredestraet beginnende met 't huys van Jannetgen Huygendr. opten houck van de Plaetstege / loopende noortwaers voorbij de Ketelboeterstege tot aen Wolstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 12 vso, 30-07-1609)

In de marge: een verzoek van geburen aen de oostsijde van de Wolstege (die) tot noch toe onder gene gebuyrte en waren begrepen, verzoeken om óf bij de buurt van de Voldersgracht, óf bij de buurt van de Breestraat te worden gevoegd. Het Gerecht besluit de gehuisden bij de buurt van de Breestraat te voegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 12 vso, 08-06-1617)

Geschiedenis:

De buurt neemt als het Rijck van Constantinobelen deel aan de Grote Loterij van 1596. De inleg bedraagt 80 loten onder lotnr. 24596 (zie ook 'Buurthouden´, pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) en wordt vermeld als Constantinopolen no. ix (niet te verwarren met de latere gelijknamige en aangrenzende buurt, toentertijd Hadrianopolen). De ligging wordt omschreven als: Begint van de Plaetstege ende Koerlammerstege / ende strect tot de Wolstege toe / plach te hebben aen huysen of cameren 27.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Op 07-02-1585 wordt zeeckere gebuyrcaert van het keyserijc van Constantinobilien goedgekeurd. Op 30-11-1589 wordt de gebuurkaart van de Heerlicheyt van Constantinopolen goedgekeurd, waarbij wordt verwezen naar een voorgaande buurtkaart. Het is niet geheel duidelijk of het hier gaat om een tweede kaart van het Keizerrijk van Constantinopolen of van het aangrenzende Constantinopolen. De keuze is moeilijk, omdat er ook gesproken wordt over de kaart van de Nobelstraat, het gedeelte Breestraat tussen stadhuis en Steenschuur, waarin beide buurten waren gelegen.

(SA II inv. nr. 44 fol. 333 vso en inv. nr. 45 fol. 240 vso)

De gemeene gebuyren vande Nobelstraet zeggen dat zijluyden zeer vercort werden in het stellen vande cramen en verzoeken het Gerecht te gelasten om deze bij wijze van proef met het oog op de aanstaande jaarmarkt rugge aan rugge te stellen. Men verwijst daarbij naar een soortgelijk en door het Gerecht gehonoreerd verzoek van de bewoners van de Breestraat (zie Steinenburg, SA II inv. nr. 45 fol. 9, 27-11-1587). Het lijkt hier niet om een verzoek van de buurt te gaan, maar eerder een initiatief van omwonenden te betreffen. Het is mogelijk dat het verzoek ook werd gesteund door de inwoners van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 120).

(SA II inv. nr. 45 fol. 90 vso, 08-09-1588)

Op 30-08-1607 klaagt het buurtbestuur dat het Gerecht heeft verzuimd om de huiskoop te betalen. Uit het rekest blijkt dat de stad ten behoeve van de nieuw gebouwde Baljuw Vierschaar en andere getimmerten eerder twee huizen heeft aangekocht. Men verzoekt alsnog om betaling, daarbij verwijzend naar 4e artikel van de Generale Ordonnantie op de Gebuurten. Het Gerecht geeft de tresaurier-ordinaris Claes Adriaensz. opdracht om volgens het geldende tarief vijf gulden te betalen. Het geld wordt overhandigd aan Cornelis Huygensz. Gael, keyser van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 113).

(SA II inv. nr. 50 fol. 265 vso)

De buurt krijgt toestemming om op de Breestraat een ereboog te mogen plaatsen, vermoedelijk vanwege een bezoek van stadhouder Willem V na de patriotse nederlaag van juni 1787.

(SA II inv.nr. 230 fol. 72 vso, 27-09-1787)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

38. Kaarskorf

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen wedersijden van de Hogewoert / tusschen de Hogewoertsche brugge ende St. Jorisstege aen de eene sijde ende de Watersteech aen d'ander sijde staende / mitsgaders noch de huysen aen de westsijde van de voors. Watersteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38, 09-11-1617)

Tot dese gebuyrte sijn noch gevoucht de huysen aen de oostsijde van de Stinckstege staende tusschen 't Steenschuyr ende poort van Aelbt. Cornelisz. Slet / mitsgaders de huysen in de selfde poort / als hiernae fol. xlij vso.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38, 31-05-1618)

Geschiedenis:

Wordt in 1504 genoemd als deelnemer in de stadsloterij, waar 82 loten waren ingelegd.. De vermelding luidt: Cornelis Jansz. van Noorde opt woort Rommel dy Bommel dy Kaerskorf (zie ook 'Buurthouden', pag. 32).

(SA I inv. nr. 986 fol. 9 vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt staat dan (tot 1602) bekend als West Kaarskorf, waarvan de ligging wordt omschreven als: West Kaerskorf no. iij / Begint aen de houc van de Nieubrugge ende opten houc van St. Jorissteech tot de Hogewoertsbrugge toe / plach te hebben huysen of cameren 28.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Op 11-11-1587 vragen de geburen aan de westzijde van de Hogewoerd tussen de Hogewoerdsbrug en de Barbarasteeg om op stadskosten de brugsteiger te laten repareren. Het Gerecht meent echter dat de kosten over de omwonenden moet worden omgeslagen. Overigens lijkt het hier om een verzoek van een aantal omwonenden en niet om een verzoek van of namens de gehele buurt te gaan, die zich trouwens uitstrekte aan weerszijden van de Hogewoerd tot de St. Jorissteeg. Op 30-06-1588 worden nog enkele bewoners tussen de Barbarasteeg en de St. Jorissteeg voor de onderhoudskosten aangeslagen, omdat zij ook gebruik maken van de steiger (zie ook 'Buurthouden', pag. 21).

(SA II inv. nr. 45 fol. 2 - 8 en 69)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen buurt behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende buurt te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galicië) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf het Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat moet de buurt Huis te Brem zijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Hendrik Isaac Kreet, notaris en heer van Kaarskorf, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 131 fol. 56, 16-05-1771)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

17. Jeruzalem

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de innewoonders van het taerling huysen gelegen onder 't bon van Suydt Rapenburch / belent ten noorden de Segerstege / ten oosten de Cellebroertgesgraft / ten suyden de Vestsloot / ende ten westen de Achtergraft / samen begrijpend huysen of cameren behalven de Aelmoeshuysen van Jerusalem, Betanien ende van Joost Wiggersz. die daarinne niet begrepen sijn, noch getelt sijn, ten getale van xlviij

(SA II inv. nr. 1216 fol. 11, 06-11-1608 / 12-02-1609)

Geschiedenis:

De buurt heeft haar naam ontleend aan het sinds 1467 bestaande en gelijknamige hofje aan de Cellebroedersgracht (nu Kaiserstraat). Van Hout spreekt echter in zijn opgave van 16e-eeuwse buurten al over Jericho of Jerusalem aen beyde zijden van de Cellebroedersgraft, de halve Blaeuwestege, de halve Backerstege ende de halve Zegerstege.

De bronnen (SA II inv. nr. 1216 fol. 11 - zie boven) suggereren dat de buurt tussen november 1608 en februari 1609 is gesticht als een afsplitsing van Oost Vreugdenrijk. Dit is echter onjuist, want uit een bericht in 1599 kan worden afgeleid dat deze splitsing in of zelfs al voor dat jaar moet hebben plaatsgevonden. Van een ongedeelde buurt Jericho of Jeruzalem, gelegen aan weerszijden van de Cellebroersgracht, is dan al lang geen sprake meer. In plaats daarvan wordt Bloem van Jericho omschreven als liggend aan de oostzijde van de gracht - en dat impliceert derhalve het bestaan van een buurt aan de westzijde. Deze veronderstelling wordt in 1600 bevestigd, wanneer de heren van de gebuyrten ten wedersijden van de Broertgensgraft verzoeken om lagere contributies voor het openen van het watergat (zie hieronder). In de berichten van 1599 en 1600 wordt echter niet gesproken over een verzelfstandigde gebuurte Jeruzalem. In theorie zou het dus mogelijk zijn dat het 'Jeruzalemdeel' van het oorspronkelijke Jericho of Jeruzalem - wat de berichten in 1608/1609 doen veronderstellen - in of na 1599 door het aangrenzende Vreugdenrijk is geannexeerd. Maar bij de splitsing van Vreugdenrijk in Oost en West Vreugdenrijk in 1602 blijkt de oostzijde van de Cellebroersgracht uitdrukkelijk niet tot de 'erfenis' van het ongedeelde Vreugdenrijk te behoren (zie ook 'Buurthouden', pag. 62).

Het bericht uit 1608/1609 over de verdeling van Oost Vreugdenrijk moet daarom worden beoordeeld als een gebuurtelijke herindeling waarbij het al bestaande Jeruzalem de huizen aan de westzijde van de Cellebroersgracht tussen Zegersteeg en Kolfmakersteeg afstaat ten behoeve van de nieuwe buurt  Samaria, terwijl zij zelf wordt uitgebreid met de westelijke bebouwing van de Blauwesteeg en Zegersteeg en het daartussen gelegen deel van de Achtergracht (nu 5e Binnenvestgracht) dat voordien tot het nog ongesplitste Vreugdenrijk behoorde. Zie ook onder Bloem van Jericho.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso en inv. nr. 5112 fol. 106, 03-06-1599, zie ook inv. nr. 49 fol. 186 - 186 vso, 31-08-1600 en inv. nr. 1216 fol. 2 - 2 vso, 01-08-1602)

In 1600 verzoeken geburen ten weerszijden van de Cellebroedersgracht of zij voortaan minder mogen betalen voor de sluiting en ontsluiting van het watergat (bij de Witte Singel). Ten eerste voeren zij aan dat de buren die in 1589 om de ontsluiting hadden verzocht dit hadden gedaan zonder medeweten en raadpleging van de overige geburen. Weliswaar had het Gerecht daartoe toestemming gegeven, maar het blijkt dat Lambrecht Hobbensz., portier van de Koepoort via een stadsbode het geld - drie stuivers per huishouden per jaar - opstrijkt. De verzoekers wijzen er bovendien op dat de gebuyren van andere watergaten van dezer stede, zoals bij het Levendaal en de Rijnsburgerpoort niets of veel minder contribueren. Het Gerecht meent dat de contributies aan de stad toekomen, omdat de portier al een ambtelijk salaris ontvangen.

(SA II inv. nr. 49 fol. 186 - 186 vso, 31-08-1600)

Jacob Huybrechtsz., molenaar en heer van de Graeffelickheyt van Jerusalem richt zich mede namens de geburen tot het stadsbestuur. Uit het wat onduidelijke bericht kan worden opgemaakt dat er ooit over dezelve graft plagen te leggen twee eycke schalen met een leen (een recht van overpad ?) ten dienste ende overgang van de molenaer. De schalen zijn kennelijk verdwenen en nu vraagt Huybrechtsz. om een quaeckeltgen, d.w.z. een bruggetje van 7 of 8 voet breed. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 51 fol. 280 vso - 281, 15-12-1611)

Bewaard gebleven is een begrafenispenning die o.i. foutief wordt toegeschreven aan de buurt de Grafelijkheid van Jeruzalem en Jericho. Aan de ene zijde het buurtwapen, t.w. een roos (vandaar de buurtnaam De Bloem van Jericho) en een randschrift: DE BVERT VAN JERICHOO SOO IS BEGRAEFENIS . Aan de andere kant een merk (JWP) en de tekst OM TE DRAGEN - IN 1691. In werkelijkheid gaat het - zoals het randschrift vermeld - om (de Bloem van) Jericho en níet om - zoals de catalogus van de Lakenhal beweert - om de Grafelijkheid van Jeruzalem of Jericho, de nog ongedeelde buurt die in 1599 al niet meer bestaat.

(Lakenhal, Cat. van Voorwerpen 1924 no. 31)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

33. Huis te Brem

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder Oostnieulandt ende Hogewoert / beginnende aen de noortzijde van Levendael mit 't achterhuys van Griet Joostendr., wedue van oude Adriaen Wmz. van Warmont / tot aen de St. Jorysstege / vorder aen de zuytzijde van Levendael mit 't huys van Henric Meynertsz. gelegen beneffens St. Jorysbrugge / totter Zijtgraft toe ende de oostzijde van dien tot aen der walle / vorder in de corte Raemstege de noortzijde mit 't huys van de Crancken Paus den houc van de Zijtgraft ommelopende / eyndende mit 't huys van Jan Jansz. Schilde (?) aen de zuytzijde van Levendael.

In de marge: Aernt Cor. van Brem bij de gebuyrte genaemt 't Huys te Brem zijn bij apostille van de 31-05-1618 gevoucht de huysen aen de oostzijde van de Stinckstege tusschen Levendael ende de poort van Aelbt. Corns. ende Sloth - staende alhier naar fol. 42

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-10-1602 - zie ook idem fol. 84, 06-05-1627)

beginnende aen de oostsijde (moet zijn: noordzijde) van Levendael met het huys van Cornelis Jansz. glasemaecker / oostwaerts tot aen de St. Jorissteech / vorder aen de noortsijde van de Corte Raemsteech beginnende met het huys van Jacques Valckenaer daer de Krancke Paus uythangt / oostwaers den houck van de Zijtgraft ommelopende / voorts westwaerts aen / eyndende met het huys van Annetgen Leenerts, wedue van Lambert Willemsz. Buysscher.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Geschiedenis:

De buurt bestond volgens Jan van Hout reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Bremmen no. xxxiij / Begint van St. Jorysbrugge / langs Levendael totten Steenschuyr ende Oosterlingplaetse toe / mitten Zijtgraft tot 't huys te Brem / plach te hebben aen huysen of cameren 46. De naam van de buurt is ontleend aan de gelijknamige muurtoren die was gelegen omtrent de plek bij de ingang van het Plantsoen waar tegenwoordig het 3 Oktobermonument staat.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 01-03-1584 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. De buurt wordt dan vermeld als de Heerlicheyt van Bremmen. De kaart wordt geregistreerd in het Registro Diversorum, dat echter verloren lijkt te zijn.

(SA II inv. nr. 44 fol. 268)

In 1601 vinden er enkele burenruzies plaats, waarbij o.a. Catrijn Jorisdr., de vrouw van Arent Cornelisz. van Brem, de buurtheer, betrokken is. Er komt een vergelijk tot stand, waarbij wordt afgesproken dat degene die opnieuw beledigingen jegens de ander uit, twee tonnen bier zal verbeuren. Daarbij beroept men zich op de oude buurtkaart (van 1584 ?) alsof de Generale Ordonnantie hier niet van toepassing is (zie ook 'Buurthouden', pag. 79).

(Weeskamer inv. nr. 4900, als bijlage hieronder)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen buurt behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende buurt te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric. Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galicië) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf de Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat is de buurt Huis te Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Op 16-05-1642 wordt op verzoek van de geburen en na inspectie van de schepenmeesters de buurt gesplitst in Huis te Brem en Huis te Zuid Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146)

De heer en raden van 't Huis te Brem en de raden van de buurt  West Zijtgracht brengen ter kennis dat zij niet langer in staat zijn om hun buurten apart te onderhouden en de doden ter aarde te bestellen. Bovendien is de heer van West Zijtgracht, Johannes van Thoir, overleden en is tot dusver geen nieuwe heer benoemd. Derhalve verzoekt men het stadsbestuur om beide buurten te combineren. Het Gerecht besluit conform, met dien verstande dat de buurt West Zijtgracht onder het bestuur van 't Huis te Brem wordt gebracht (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 127 fol. 145, 28-10- 1763)

Hendrik Lieffers, heer van 't Huis te Brem en bonmeester van Oost Nieuwland, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens drukke privébezigheden. Vooral wanneer het zijn beurt is om (als bonmeester) het lantaarn- en klappergeld op te halen, moet hij veel moeite doen om zich vrij te maken.

(SA II inv. nr. 136 fol. 64, 23-03-1780)

Bijlage: ELO, Arch. Weeskamer inv. nr. 4900. Huis te Brem, kwestie van injurie d.d. 10 maart en 27 augustus 1601

Eigenlijk gaat om een smeulende ruzie in de buurt Huis te Brem, waarvan het vreemd is dat de betreffende stukken zich in het archief van de Weeskamer bevinden.

Zoveel is duidelijk dat er begin (?) 1601 bij Heinrick Meyndertsz. (hij woonde bij de St. Jorisbrug aan het Levendaal) een burenhof werd gehouden, waarbij Catrijn Jorisdr., echtgenote van (de buurtheer) Arend Cornelisz. van Brem, als eerste begon te schelden tegen Jan Arentsz. (of Adriaensz.). Na enige tijd en door bemiddeling van de buren werd de ruzie bijgelegd en vergaven Jan en Catrijn elkaar de beledigingen die ze elkaar in hafticheyt hadden toegevoegd. Bovendien beloofden ze elkaar niet meer te beledigen, te bedreigen en te slaan (dus het zal er hard aan toe zijn gegaan). Degene die opnieuw begint te ruziën zal twee tonnen van het beste bier verbeuren, waarin de betaling van de impost en de accijns zijn begrepen. Wanneer de beledigde partij zich niet weet te beheersen, zal hij/zij één ton bier verbeuren. Daarbij wordt verwezen naar de bepalingen van het buurtreglement (de gebuyrtechaerte). Overigens is er reeds in 1584 sprake van dit reglement wanneer het Gerecht de buurtkaart goedkeurt.

Ook geeft Catrijn toe dat ze kwaad heeft gesproken van Claertge (of Claesge) Cornelisdr. de zuster en huishoudster van Jan Adriaans. Ze heeft gezegd dat Claertge met vier knechten bastert (kennelijk een soort wijn) heeft gedronken daarna in de goete (de goot ?) was gelegd en vervolgens de wil van haar hadde gehadt.(mogelijk gaat het hier om niet nader te preciseren seksuele handelingen ?). Tenslotte zouden de knechten haar met de voet hebben aangestoten en gezegd dat haar dat beter was bekomen dan de wijn. Catrijn geeft toe dit alles te hebben gelogen uit weerwraak om zo via zijn zuster Jan Adriaensz. te beledigen. Claertge is uit medelijden bereid om Catrijn te vergeven. Wanneer Catrijn haar buurvrouw weer beledigt, zal ze de tonnen met bier verbeuren.

Een half jaar later, in augustus, is het weer hommeles in de buurt wanneer Gerritge Cornelisdr., de vrouw van Jan Adriaensz. de moeder en zuster van Joris Claesz. voor resp. oude en jongehoere, zelfs dieffachtige hoere heeft uitgescholden. Joris Claesz. die namens zijn dochter en vrouw optreedt, wil het er niet bij laten zitten en schakelt het College van Vredemakers aan. De heren Vredemakers hadden o.a. tot taak om te proberen conflicterende partijen te verzoenen. Wanneer dat niet lukte gaf men 'opening tot justitie', d.w.z. dat de klagers toegang kregen tot de 'echte' rechtbank. Niet geheel duidelijk is in dit geval wat de twee kwesties Jan Adriaensz. versus Trijn Jorisdr. (maart 1601) en Joris Claesz. versus Gerritge Cornelisdr., de vrouw van Jan Adriaensz. (augustus 1601) met elkaar van doen hebben. Ook onduidelijk is of het bij Jan Adriaensz. om één en dezelfde persoon gaat. In ieder geval is Jan Adriaensz. die zijn beklag doet bij Vredemakers en als zodanig Arent Cornelisz. (de buurtheer) laat verdagen. Hij verkrijgt toegang tot de rechtbank.

Interessant is vooral dat:

¹ het in dit stuk nog om boetebepalingen gaat die in natura moeten worden voldaan. Dit was niet onbekend, maar wél dat dit begin 1600 nog werkelijk in zwang was. Ook is het interessant dat de bepalingen van de Generale Ordonnantie worden genegeerd; men beroept zich op het eigen en oudere buurtreglement;

² er van Huis te Brem een oudere buurtheer wordt genoemd ,die tot dusver onbekend was (de reeks begint in 1602).

toelichting op onderstaande stukken

Jan Adriaensz. van wegen Claertgen Cornelisdr. zijn huysvrou ende zuster hadde voorde Gecommitteerde Vredemaeckers doen verdagen Aernt Cornelisz. man ende voocht van Trijn Jorisdr. Om twee tonnen van tbeste bier ten behouve vande gemene gebuyren met exchijs ende al ten aensien (...) (...) huysvrou de zelve contrarie (..) innehouden van taccordt in date den Xen Marty 1601 geinjurieert heeft den (...) (...) de twee tonnen bier en te geven en ontkende dat zijn huysvrou Claertgen geinjurieert hadde / Commissarissen niet cunnende partijen verdragen openen partijen de wech van Justitie. aldus gedaen opten XXVIIen Augusty ano. XVI ende een.

eerste pagina

Alsoe de gemeene gebuyren van de Heerlickheyt van Brem met den anderen versaemelt zijn geweest ten huyse van Heyndrick Meynertsz. van Hoegendyck buyerman der voors. gebuerte alwaer men alsdan nyet dan vrolicheyt behoort te bedryven ende den anderen nyet dan min ende vruntschap te doene / Soe es ter contrarie dat tusschen Jan Arent zoen ter eenre ende Catryn Jorisdr., huysvrou van Arent Cornelisz. van Brem, heere van de voors. gebuyrte ter andere sijde oneensheyt gevallen geseyt deurt eerst hovenspreecken vande voors. Catryne Jorisdr. ende sulcx den anderen groffelicken in eer, faem ende naem geiniureert / Twelck de gebuyeren met naemen onderschreven verdroeten hebbende ende overdocht wat daer vuyt soude te verwachten ende te (...) ende oock te tenderen tot elcx groete costen / hebben zyluyden naer heur toornicheyt was gepasseert de voors. persoenen op versouck by henluyden geroepen ende affgevraecht off deen als dander bij sijn gedaen injurie persisteerde ende daar van (reflierende) (end) affwyckende mitsgaders leet wesen toonende / Soe es tusschen henluyden een ewige vrede geleyt / denvolgens hebben de voors. Tryntgen Jorisdr. ende Jan Ariaensz. deen den anderen vergeven ende vergeven ( ) alle tgunt zyluyden malcanderen te naegeseyt moegen hebben (naer) zij verclaeren beyde vuyt een hafticheyt te zijn geschiet / ende off syluyden malcanderen yemants eer te nae mochten gesproecken hebben dat zyluyden daer van (...) ende ter contrarie dat zij van malcanderen nyet aen (...) dan alle eer ende vromicheyt / Belovende mede malcanderen nyet (...) te injureren (diffameren)

tweede pagina

(Dreygen) noch slaen in gheene manieren / Ende soe wye contrarie doet ende daer van overtret verbeurt ten behouve vanden gemeen gebuyren twee tonne biers van tbest met impost ende excijs met al / ende den overtreet anderen yet aenseggende ende deselve dat aengeeft sonder tegen te spreecken nyet en sal verbeuren / maer wederomme spreckende ende sijn partien mede injureert smyt off slaet verbeure sal ten behouve als voren een tonne biers mede met impost ende excijs / Die den overtreder als dander gehouden sullen wesen te voldoen volgende het verbant inde ordonnantie van de gebuyrtcarte verhaelt / daer onder sij haer (subject) maecken / Vorder bekent de voors. Catrijn Jorisdr. hoe dat sy in int mynste gheen questie noch gekijff gehadt en heeft met Claertgen Cornelisdr. huysvrouw en suster van Jan Aryensz. / Ende dat zij in wederwraecke vande woorden met de voorn(oemde) Jan gehadt haer heeft vordert / de selve Claertgen te injureeren seggende dat de selve Claesgen in geselscap van knechts hadde geweest ende met de selve vyer stoopen bastert hadde helpen drincken ende naer dat gedaen dat de knechts zij in den goet leggende de wil van haer hadde gehadt ende dat oock de selve haer stoetende met en voet seyden off haer dat beter hadde becomen dan de wijn. / Ende alsoe zij Catrijn de voors. Claesgen met onrecht heeft betijt ende als geloegen dat tonrecht heeft naegegeven ende sulcx van haer nyet en noch en can seggen te sijn gedaen, maer dat sy es een jonge dochter met eeren ende dagelicx nyet dan eer ende vromicheyt aen haer siende / Soe heeft de voors. Catrijn aen de voors. Claesgen versocht

derde pagina

gheen wraeck daer op (..)oeme maer haer tselve te willen vergeven. Twelck de voors. Claesgen uyt compassie gaerne heeft gedaen gelyck sy doet by desen / Twelck de voors. Catrijn danckelyk aennemende belooft heeft de voors. Claesgen nyet meer te injureren noch heur eer nyet te nae te spreecken int groot noch cleyn up peene contrarie doende gelijcke boete te verbeuren als vooren te verbeuren als vooren es verhaelt. / Sonder fraude Actum bij partien ende gebuyren geteyckent den Xe marty ao. 1601 ende geslooten ten huyse van Heyndrick Meynertsz. van Hoegendijck ende was onderteyckent tzijn Joriso merck / Jan van Gootenso merck / Jan Aryensz.. Dirck Gerritsz.o merck.

Op een apart vel met het opschrift Copie

Joris Claesz. internemerende voor sijn moeder ende suster verclaert hoe dat nyemant van wat staet of qualite hij sije geoerloft es eeneen anderen te injureren sijn eer goede naem ende faem te beneden hij behoort daer van te werden gestraft andere ten exempel / Tis sulcx dat eenen Gerritge Cornelisdr. huysvrou van Jan Adriaens zoon clappecluysmaecker haer vervordert heeft de moeder van hem Joris nae te geven dat zij es een oude hoere ende diefachtige hoere ende oock een (...)maeckster ende sijn suster zij was de jongehoere ende diefachtige hoere ende tselve tot diversche reysen gerepeteert hebbende / Twelck hem was nyet en staet te lijden, noch oock en begeert te verdraegen ongestraft. / Soe wilt (...) (...) up versocht (...) (...) aen de voors. Gerritgen Cornelisdr. ende haer affvraegen off sij bij de voorgaende injurienste woorden persisteert ende sulcx diende haer presizeren dach voor vredemakers om haer aenseggen te bewijsen ende daer van (...)thierende dat sij sulcx doet met de clausule / dat sijt tselve vuyt een hafticheyt heeft geseyt ende van de voors. sijne moeder ende suster nyet dan alle eer ende vromischeyt en weet te spreecken / Daeromme begerende up t heer boede dit selve de voors. (...) voorte lesen ende te injumeren ende van heure antwoort relaes te maecken. In forma Actum XXVIe Augusty ao. 1601 ende was onderteyckent bij mij Joris Claesz.

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

49. Houtenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de oostzijde van de Rijnstraet / de westsijde van Binnevestgraft / de suytsijde van de Nieuwe Rijn / ende noortsijde van de nieuwe Hoogewoert.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 95, 25-04-1666)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

54. Hofbuurt

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

sal begrijpen de huysen aen de westzijde van de Packhuysstraet tusschen de Gorstraet ende zuydelicke Binnevestgraft / en soo vervolgende langs de voorn. Binnenvestgraft tot aen de Rhijnstraet / de huysen aen de oostzijde van de selve straet tot aen de Gorstraet / mitsgaders alle de huysen in de Haverstraet tusschen de Packhuys en Rhijnstraeten.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 87 vso en 90 vso, 14-10-1666)

Geschiedenis:

Ontstaan op 14-10-1666 als afsplitsing van Pakkenburg.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 87 vso en 90 vso, 14-10-1666)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting