| Nopende de loosinge |
{148r} <67> De voirs. losinghe moet wesen 'tsij ter plaetse daertoe van eerstenaen gestelt, 'twelck men nompt den ordinarisen gang ofte waterlosinghe, off daer de wetbrekende noot bij veranderingen van saecken, tijden ende gelegentheyden anders heenen geweesen heeft off voirts wijsen sal, 'twelck men nompt extra-ordinaris. |
| 1e ordinaris waterlosinge |
De ordinarise gang off waterlosinge hebben de graven van Hollandt - als hiervoiren is geseyt - gestelt ende gegeven deur Sparendam opter Zuyderzee ende voirts deur de gaten off monden in de Noortzee {148v} off oceaen, den houwer off ontfanger van alle ryvieren ende wateren. Ende dat op drie verscheyden plaetsen. D'eerste bij 't privilegie des jaers 1285 maendaechs naer Valentini. Ten welcken tijde - so geseyt es - 't Waterlant noch onbedijckt wesende, 't water tot Sparendamme geloost zijnde, strack in der wijde off brede van de Zuyderzee was. |
| 2e ordinaris waterlosinge ten Halfwegen |
Mer metter tijt ende naer verloop van ontrent 78 jaeren, 't voirs. Waterlant bedijckt sijnde ende sulcx het IJe sijn naem gecregen hebbende, de gaten ende monden van de {149r} Noortsee vermeerderende, de wateren hoger werdende ende tusschen 't Waterlandt ende den Sparendamschendijck geperst staende, heeft <68> Rijnlandt gebreck in sijn waterlosinghe gevonden ende sulcx bij privilegie van hartoge Aelbert van Beyeren den 21en julii 1363 vermits een summe van 1500 schilden vercregen consent van eenen nyeuwen watergang, die uytgaen soude tusschen Amsterdam ende Sparendam in der Tije. Dye de welgeboiren heemraet bij haeren eedt keuren souden daer sij vermoeden daer de landen van Rijnlandt ende allen dengeenen die tot Sparendam mede uytwaterden, nutste {149v} ende oirbairlicxste soude sijn. |
| |
Welcke ordinarise waterlosinge ter tweede plaetse genomen is ten Halffweghen. Ende verclaert de grave dat deselve watergang ende sluysen altoos blijven souden tot keur ende schouwe der heemraet van Rijnlandt; met uytdruckelicke verclaringe dat de heemraet voirs. mochten sluysen doen leggen tusschen Amsterdam ende Sparendam ende wateringen maecken tot wat steden hem dat dochte dat den landen nutst waere, ende soveel hem docht oirbairlicxt te weesen. Ende {150r} de voirs. sluysen off watergang mochten sij leggen tot wat steden dat sij wilden binnen den palen voirs. sonder meer vervolchs off costs daeraff te hebben. |
| |
Dit was 't beginssel van de openinghe aen 't huys ter Hart ende werde 't water ter voirs. nyewe waterlosinge gebrocht uyter Groter Meeren deur < <68v> nyuwe Vrouwen vaert86 > naer de Leede, 'twelck voirts deur de Spieringmeer (dewelcke dier tijden apparentelicken nyet en was ten opsicht 't privilegie voirs. daervan nyet en spreeckt mer alleen deur de ambachten <69> van Symon van Haerlem {150r} ende heer Wouter van Heemskercke) tot in der Ye. |
| |
Ende laeten hun de voirs. van Leyden beduncken dat dier tijde ten Halffwegen mer eene sluyse geleyt en es geweest, in plaetse van drie <69r> steenen > sluysen daer jegenwoordich leggende, daervan de Westersche ... <1 roede 5 voeten 2 duymen> lichts heeft, de Middelsluys ... <1 roede 6 voeten 5 duymen> ende de Oostersche sluys ... <1 roede 5 voeten 2 duimen, in wercken tesamen 4 roede 6 voeten 9 duimen van tienen. |
| |
| Op Sparendam, voor 66 x vs, |
6.2.2 |
| hier |
4.6.9 |
| |
|
| |
10.9.1 |
|
| |
Mer belangende de twee vordere sluysen dat die voir den jaere 1521 bij seeckere commissarissen geordonneert sijn te leggen opte differenten doen wesende {151r} tusschen de stat van Haerlem aen d'een zijde ende de innegelanden van Rijnlandt ter andere. |
| |
Met de voirs. tweede waterlosinge beneffens de eerste, beyde ordinarise sijnde, waren - so 't schijnt - de landen voir een wijl tijts gedient, temeer ende beter so een gedeelte van 't lant van Wourden oick die van Alphen ende Haserswoude uyten waterschap waeren gescheyden off waterlosinge ten IJssele hadden gesocht. |
| 3e ordinarise waterlosinge |
Mer naer verloop van ontrent vijftich jaeren weder in gelijck gebreck van behoirlicke waterlosinge gevallen sijnde, {151v} heeft hartoge Willem van Beyeren opten 23en augustii 1413 't gemeenlandt een privilegie gegeven daerbij hij seyt dat hij, aengesien hebbende groote swaernisse ende last van waeter 'twelcke de goede luyden gelant in Rijnlandt in der schouwe tot Sparendam tot dier tijden toe gehadt hadden, bevolen hadde den welgeboren heemraet eenen watergang te keuren <70> ende maken uyter Groter Meer bij den Heyligenwech ende voirts besijden den cathuysers bij Amsterdam met twee sluysen, die men noch maecken soude, uytgaende in den Thijen. {152r} Daerbij oick bekennende dat de heemraet voirs. tusschen Amsterdam ende Sparendam also veel sluysen keuren ende leggen mochten als hem bij heuren eede tot des lants behouff nutte ende oirboir dochte ende sij wilden, sonder dat yemant daer eenige sluysen leggen off maken soude tensij bij den voirs. heemraet. |
| |
Dit soude mede geweest sijn een ordinarise waterlosinge tot de derde plaetse. Ende hoewel de grave - so 't schijnt - seer ernstich begeerde dat deselve waterlosinge ten dienst van 't landt soude werden {152v} gevordert, als hebbende bij seecker ander privilegie van date den 11en octobris 1413 gewilt ende bevolen dat alle landen, die met dese waterschappen van Rijnlant beholpen waren ende mede uytwaterden - het waeren veenen, innegewonnen landen off anders eenich landt, hoe 't genompt mochte wesen - allen oncost die daeraff roerde off roeren soude, mede betalen ende gelden souden morgen morgens gelijck als de heemraden dat ordonneren ende setten souden. Ende dat bij seeckere derde privilegie van {153r} date den 21en novembris 1413 Henrick Willemsz., dijckgrave, geautoriseert wert om den ommeslach van drie leeuwen87 tot vervallinge van den cost ende oncost daertoe te doen, die binnen de vier heylige dagen van Kerstmisse aen Jan van Wourden, rentmeester <71> van de heemraden, gedaen most zijn, uyt te leggen ende tweeschat aen gelde off vierschat aen pande weder te innen naer des landts recht. Welck bevel van uytlegginge de voirs. grave bij vordere brieven van date den 7en februarii 1414 weder vernieut heeft. {153v} Vorder oick bij latere brieven van date den 20en februarii 1414 de executie van de voirs. drie leeuwen beveelt allen bailliuwen, schouten, boden, rechteren ende dienaren overal in sijnen landen binnen steden ende daerbuyten geseten. |
| |
Uyt alle welck so dickwijlen gereereerde beveelen immers blijckt, dattet den grave seer ernst es geweest dat de voirs. derde ordinarise waterlosinge ter voirs. plaetse immer souden werden gevordert ende gemaeckt. |
| Niet gevordert mer achterwegen gebleven |
So en is daerop - dat die voirs. van Leyden weeten - nochtans nyet gevolcht. Meugelicken deur de partischappe {154r} van Houcx ende Cabbeljaus, doen in den lande sijnde, ende dat hartoge Willem van Beyeren verhindert was metter oirloge tusschen hartoge Philips van Bourgongi sijnen tweevoudigen schoonbroeder ende de coninck van Vrancrijck off mits sijnen sterffdach, 'twelck daernae viel den lesten mey des jaers 1417. Off ysser yet op gevolcht ende dat Rijnlant 't genot van de waterlosinge heeft gehadt, so en heeftet nyet lang geduyert, mer is weder wechgenomen ten groten ondienste van 't landt. |
| |
Also 't voirs. gemeenelandt blijvende de principale off ordinaris waterlosinge in de Zuyderzee, nyeuwers meerder noch beter {154v} waterlosinge en soude hebben dan ter voirs. plaetse. Doordien - so geseyt es - Rijnlandt de meeste winden ende stormen opcomen uyten westen, noortwesten off zuytwesten, dewelcke <72> 't meerwaeter in der Nyeuwer Meer opsetten ende drijven naer den Overtoom. Ende ter contrarie het Tije ofte water voir Amsterdam hol, leech ende laech maecken ende sulcx de meeste losinge in de Zuyerzee soude geven. Daer het ter contrarie jegenwoirdelicken ende deselve losinge gestopt blijvende, terugge wederkeeren moet naer de meeren ende met so langen, wijden ende verdere ommeloop de Spieringmeer off de Sparen moet soucken, {155r} daer 't met veranderingen van winden ende 't weeder opsetten van 't buytenwater dickwijlen geen losinge en kan crijgen. Blijvende sulcx de innegelanden ende sonderlinghe de laechlanders ende andere, metten bosem gemeen leggende, belast met alle de wateren. 't Welck hoe schadelicken hem 'tselve is, ygelicken goet heeft te considereren. |
| |
Temeer ende beter die overleggen wilt, hoe hooch dat het binnenwater door storm en windt, 'twelck men nompt het jachwater, kan werden opgeset, [dat] 't waeter in 't jegenwoirdige 1595e jaer metterdaet gesien es, dat den noorden- off noortoostenstorm - sonder inbreck off eenich buyten waeter - in ende om Leyden ende tot aen den Hogen Rijndijck toe, {155v} so hooch geweest es; geen drie vingeren breet minder als het voirgaende bij doorbreecken van dijcken es geweest. 't Welck die van Leyden, als den lagen landen naest sijnde ende daeraen leggende, nyet en connen laeten te openen, teneynde de hooftingelanden eenmalen in bedencken mogen nemen off nyet voir 't gemeenlandt nodich ende oirbaerlick es deselve waterlosinge metten eersten bij de hant te nemen ende 't landt 't genot van dien te doen hebben. |
| Extra-ordinarise waterlosingen |
{156r} De extra-ordinarise waterlosingen sijn driederley. Ten eersten in der IJssele, ten tweeden met gedooch opten bosem van andere heemraetschappen, ten derden in der Noortzee. |
| IJssele |
Voir soveel als aengaet de waterlosinge in der IJssele en heeft 't gemeenlandt <in> <73> 't brede vanouts noeyt waterlosinge gehadt, mer - gelijck boven is aengeroert - eenige in 't particulier. Als eerst die van Alphen aen de westsijde met Haserswoude, Buscoop en Wensveen bij privilegie, gegeven maendage naer Palmen anno 1306. Die van Alphen aen de oostzijde bij privilegie van date maendaechs nae Jaersdach anno 1360. Die van de zuytsijde van Wourden ende {156v} 't Sticht bij privilegie van date 's vrijdaechs naer Petri-ad-vincula anno 1363. |
| |
Mer in den jare 1380 opten Paeschavont, ende sulcx 17 jaeren naer de ordinaris waterlosinge Halffwegen was geopent, heeft hartoge Aelbert van Beyeren, als ruwaert, die van Rijnlant bij privilegie verleent een watergang, die gaen soude uyter Gouwe in d'IJssele, streckende doir 't ambacht van Moordrecht; de watergang, sluysen ende dijcken ter keure van den heemraet. Mer off deselve oeyt gemaeckt sij geweest off nyet, es de voirs. van Leyden onbekendt. Laeten hun beduncken 'neen'. Immers en hebben dairvan noeyt yet gevonden. Oick nyet wetende off {157r} daervan eenige merckteykenen noch resteren mogen. Connen oick nyet gevoelen dat 't gemeenlandt daerdoor eenichsins gebaet soude connen sijn. |
| Verlaet ende colc ter Goude |
Ende in den jaere 1413 opten 12en octobris heeft hartoge Willem van Beyeren tot nutschap ende proffijt der steden van Haerlem ende der Goude ende van den gemeenenlande van Noort-Hollandt, een verlaet ende een colck doen maken binnen der voirs. stede <74> van der Goude aen beyde sijden van de grote sluyse aldaer. Tot 't maecken van welcken sluyse oick gedient heeft den ommeslach van drie leeuwen opte mergen - hiervoiren88 - volgende de brieven van date 1414 den 20en februarii. |
| Mallesluyse ter Goude |
Vorder in den jare 1536 den 10en jannuarii sijn die {157v} van der Goude bij keyser Caerle geoctroyeert tot 't leggen van een nyeuwe sluyse in den IJseldijck achter 't slot ter Goude, die men nompt de Mallesluys, om daerdoor te losen 't water in der IJssele, mits boven 400 gulden bij sijn majesteyt daertoe gecontribueert, heffende 3 stuyvers op elcke morgen in Rijlant ende Schielandt, die daerbij souden sijn geproffiteert. Ende hebben die van der Goude belooft de sluys ten eeuwigen dagen buyten sijn majesteyts coste te onderhouden volgende heur verbandtbrieven van den lesten martii 1536. |
| Contribuanten tot de Mallesluyse |
Dienvolgende hebben de voirs. van der Goude opten 10en decembris 1541 quitantie gespasseert nopende de voirs. 3 stuyvers {158r} opte mergen bij hem gegeven over 270 mergen opte Westsijde van de Gouwe onder de molen van Zanen; over 66 morgen van Diewer Dirck Govertsz. onder de Hornmolen opte Gouwe bij Alphen; over 221 margen onder de molen van Laech Boscoop; over 257 margen in Groensfoort, 407 margen in Poelijen ende 307 margen in Snijdelwijck, alle drie <75> gelegen onder de Noorteyntsche molen van Waddincxveen; over 300 margen onder Brouck en 't landt van Tuyl, over 200 morgen in Coenecoop ende over achthondert margen van die van 't Zuyteynde, alle drie gelegen onder {158v} de Zuyteyntsche molen van Waddincxveen; ende over 347 margen onder de molen van Randenburch. Makende t'samen 3185 morgen onder Rijnlandt gelegen, behalven 300 margen leggende in den Brouck ende Tuyl, die met Schielandt uytwaterende, mede in 't particulier losinge hebben off geacht werden te hebben opte Gouwe. |
| Groote Sluyse ter Goude |
Ende in den jare 1575 opten 20en jannuarii es op 't versouck van de gecommitteerde raden van de Admiraliteyt geordonneert in den IJsseldijck bij, aen off ontrent der stede van der Goude geleyt te werden een sluyse, wijdt 28 off dertich voeten, met een {159r} colck om daerdeur - t'allen tijden des noot sijnde - so cromstevens89 als gelijcke schepen, ter oirloge dienende, uyt ende inne te mogen brengen. Ende waren de hogeheemraden van Rijnlant, Delfflandt ende Schielandt tot de vorderinge van dien specialicken gecommitteert met autorisatie om de penningen ende oncosten, daertoe nodich, te vinden ende ommeslaen over de landen van Rijnlandt, Delfflandt ende Schielandt, de landen boven der Goude aen de noortsijde van der IJssele, mitsgaders over de landen van Wourden ende die sijluyden bevinden ende verstaen souden so in haer uytwateringen, waterlosingen, watertochten off <76> andersints bij deselve sluyse geprofiteert te mogen werden. |
| |
{159v} 't Welck dusverre geseyt sij van de extra-ordinaris waterlosinge opter IJssele deur de Gouwe, wijt sijnde:
de twee Gousche sluysen t'Alphen, d'een ... , d'ander ... ;
de brugge tot Boscoop ... ;
de brugge tot Wensveen ...
ende de brugge voir der Goude ... .
Ende hebbende sodanige losinge in der IJssele als die es deur drie sluysen als:
de Mallesluyse met < <76r> 14 voeten> lichts;
de Middelste <te weten de sluys in der stadt> met <15 voeten> lichts
ende de nyeuwe spoye met <26 voeten> lichts. |
| |
Nopende het tweede poinct van de extra-ordinaris {160r} waterlosinge, 'twelck gestelt is met gedooch opten bosem van andere heemraetschappen. 'tselve is twederley, te weten op Delfflant off op Amsterlant. |
| Op Delflant |
Voir soveel aengaet de losinge op Delfflandt, deselve valt deur den duycker aen den Leytschendam, dewelcke met believen van de heemraden tot sodanige tijden als sij geen gebreck daerbij en hebben, geopent wert ende ontfangende het Rijnlantsche water in off op haren bosem, loost in de Mase ende wederomme ter noot uyt Delfflandt in Rijnlandt ende opten bosem vandien. |
| |
< <76v> in de marge: Zie d'acte van den Hoven in date 4 november 1514.> |
| |
Ende dit al volgende de overcompsten die hiervan mogen zijn, dewelcke die van Leyden nyet en hebben, so sij anders nyet gelaten en souden hebben daervan {160v} alhier naerder openinge ende verclaringe te doen. |
| Op Amsterlant |
<77> Mer voir soveel belangt de losinge op Amsterlandt staet te weeten, dat in effecte Rijnlandt ende Amsterlandt mits de wechneminge ende 't verdelven van de lantscheydinge van Swadenburchdam - als voiren - leyt in een gemeen waterschap, ende dat offwel die van Amsterlandt souden mogen bewilligen om den Legmeerdijck te nemen ende achten voir de lantscheydinge. Dat evenwel deselve bij inbreck - daer Godt almachtich de landen voir bewaere - deselve 't water geensins en souden cunnen schutten, hoe men die oick souden mogen of willen maken als noch breette noch {161r} gront hebbende om een zeeweer te maecken. In vougen dat de voirs. van Leyden hem laeten beduncken, dat alle 'tgeen daerop wert gebout ende gebesoingeert nyet es, nyet wesen en sal dan cost ende tijt verloren ofte 't ooch op wat anders heeft, namelicken dat het voirste - 'twelck in desen bij eenige wert gedreven - nyet en compt uyt eenich interest, dat het landt van Rijnlandt deur de gemeenschappe des waters lijden soude, mer meer uyt eenige exorbitante affectie, die men de stede van Haerlem toedragende es ende langen tijt gedragen heeft. |
| |
< <77v> in de marge: Ende bij za: Milde met dezelve woorden geposteert.> |
| |
Ende 't es een saecke die langen tijt oick onder dengeenen die in de materie van 't waterschap best ervaren {161v} sijn, in twijffel heeft gestaen off Rijnlandt deur de gemeenschap van 't water met Amsterlant gebatet off beschadicht es. |
| Of de gemeenschap met Amsterlant Rijnlant batet of schadet. |
Wesende de voirs. van Leyden genouch voirsekert dat Jan van Brouckhoven, saliger, die behalven dat Dirck van Brouchoven, sijn vader, eenige jaren lang rentmeester van Rijnlant geweest ende hij als sijn clerck 't cantoir bewaert hadde, selffs veertich jaeren lang aen den anderen rentmeester van Rijnlandt geweest <78> was, ende sulcx in der saecken - nyemant te na gesproken - so wel ervaren was als yemant soude mogen sijn, in sodanige gevoelen is geweest ende door lange ervarentheyt geleert hadde, dat Rijnlandt {162r} deur de voirs. gemeenschappe grote baet hadde ende in 't minste geen schaede. |
| |
Ten eersten deurdien Amsterlandt - oick nae sijn proportie ende grote - nyeuwers nae soveel meeren en grote wateren en heeft als mer de Diemermeer ende Legmeer. Daer ter contrarie de meeren ende grote wateren van Rijnlandt bij gissinge wel tien maelen so groot sijn. Als wesende de Grote Meer, vanouts geraempt op elff off 12 mijlen ommegaens90, jegenwoirdelick wel seventien off achtien mijlen ommegaens, gelijck onlancx deur de mate, ten bevele van de voirs. van Leyden daerop geleyt, bevonden is. |
| |
Ten tweeden dat dat 't lant off den gront gelegen tusschen {162v} den ring van Amsterlandt bij vergelijkinge van 't begrip tusschen den ommedijck van Rijlandt nyet en soude moghen uytbrengen 't vijffde deel. |
| |
Ten derden dat de weste-, noortweste- ende zuytwestestormen - gelijck oick hiervoiren is aengeroert - meest in Hollandt waeyen, deur dewelcke 't water op Amsterlandt moet vallen ende aenperssen. |
| |
Ten vierden dat Amsterlant naer sijn proportie ongelijck meer lichts heeft in hoiren dijck dan Rijnlandt, als hebbende91 jegens <10 roeden 9 voeten 1 duym vijf greynen92> licht 'twelck - als hiervoiren - Rijnlant heeft, <zes sluysen duyckers> gelegen binnen Amsterdam <ende bovendien eene sluys tot Ypersloot ende eene sluys op Diemerdam, wijt zijnde:
binnen Amsterdam de duycker aen de Haerlemerpoort, jegenwoordelicken gestopt zijnde, vijf voeten 3 duymen 5 greynen;
de Haerlemersluys 1 roede 7 voeten;
den duycker in den Dam 1 roede 1 voet 8 duymen;
de Damsluys 1 roede 3 voeten 6 duymen;
de Oude-Zijssluys 1 roede 2 voeten 7 duymen 7 greynen;
ende de duycker aen Sint-Antoniuspoort 1 roede 9 duymen
al van tienden;
de sluys op Ypersloot ... >
ende hebbende t'samen ... lichts. |
| |
{163r} <79> Ende ten laetsten dat de sluysen van Amsterlandt, soveel naerder de Zuyderzee leggende als de sluysen van Rijnlandt, veel eer ende veel langer moeten losen ende dat de losinge van Amsterlandt, daertoe so hem als Rijnlant eenerleye winden dienen, de Rijnlandsche losinge moet verhinderen ende ophouden. |
| |
Dit waren de redenen die den ouden Brouckhoven onbeweechlicken in sijn gevoelen hielden. Ende also men nae rechten ygelicken schuldich is te geloven in sijn professie, so achten die van Leyden nyet onbillick te sijn, dat sij hun hierin met desselffs gevoelen vergelijcken. Immers so lange totdat sij beter redenen sullen hebben gehoirt. |
| Combineren van de heemraetschappen |
{163v} 't Welck hemluyden doet geloven dat voir den lande van Rijnlandt nut ende oirboir waer de waterschappen off te combineren ende te maken één waterschap onder één opsicht ende beleyt. Sonderlinge also vergeeffs es dat men met grote costen, moeyten ende beswaernissen sijnen dijck starck ende onverwinnelicken maeckt als aen d'ander sijde van gelijcken nyet en wert gedaen. Mer dat men 't water ter noot van deselve nyet en sal connen uytsluyten noch ontgaen. |
| |
Off datter gemaeckt werde een collegie superintendent van alle de landen ende heemraetschappen daervan men bij inbreck 't water souden hebben te verwachten. |
| Opwater van de Rijn des jaers [15]95 |
{164r} Het opwater, 'twelck in den lopenden jaeren 1595 van boven den Rijnstroom <80> aff in so groten menichte, als oeyt menssche hoecht, gecomen is, jae so, dat men tot Coelen93 vastelicken meenden, dat de heele Nederlanden souden hebben versopen. Sulcx oick datter geen dijcken en sijn geweest beneden Coelen, die nyet óf overgelopen óf innegebroken en zijn, hoirt ons billicken wacker ende wijs te maecken ende soveel te leeren. Dat heeftet innebreeckende tusschen Reenen ende Wageningen sijn wech ende losinge connen vinden deur de Renentsche veenen, Enckhuysen94, Scharpenseel, Wouwenberch, Leusden met wechneminge van de poorten ende wallen van Amersfoort, tot in de {164v} Zuyderzee toe. |
| |
't Soude oick voir 't eerste heel Amsterlandt ende vervolgens oick geheel Rijnlandt wel hebben connen bevloeyen, indien den Leckendijck tusschen Amerongen ende de Waert deur de naersticheyt ende goede toesicht van die van den gestichte van Utrecht met geweldiger handt nyet gehouden, mer dat die óff overlopen ófte deurgebrocken ware geweest. Gheen dijken noch caden en souden 't water connen hebben wederstaen. |
| |
Des hem de voirs. van Leyden gedragen tot kennisse van dengeenen die des lants gelegentheyt beter bekent is. |
| Noortsee |
De derde extra-ordinarise waterlosinge es in de Noortzee, daervan nae veel ende {165r} lange disputati off het den lande oirbaerlicken ende vorderlicken soude sijn. Ende verscheyden peylingen ende waterpassen eyntelicken in den jare 1572 van Catwijck opten Rijn tot Catwijck op 't Zee toe een heerlicke prouve gedaen ende metterdaet bevonden es, dat 't lant - alle andere <81> waterlosingen feylende - aldaer ten hoochsten, besten ende meesten sal werden geryft. Daervan 't canael noch in wesen is. |
| |
<80v> in de marge: ziet desen angaende de notelen omme dit t'extenderen. |
| |
<81r> tekst: 'kennisse D en HH' doorgehaald en o.a bijgeschreven: 'Zouct fo. 51 tot fo. 60 verso'. |
| Kennisse Dijckgraef ende Hogeheemraden comende bij delegatie |
{165v} Behalven welcke voirgaende kennisse off juridicature tot het heemrecht daervan tot noch toe es geseyt. So compt den voirn. heemraden bij delegatie oick kennisse ten eersten opte zeeduynen, wesende een gedeelte van den ommedijck, ring ofte cirkel, oick soveel de helmplantinge aengaet, mer vorder noch anders nyet, ende ten tweeden opte ontgrondinge ende 't weeder toemaecken van de landen. |
