41. Middel Kaarskorf

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van de Hogewuert mit de steech van de Gansoortbrugge oostwerts aen / eyndende mitte huyzing opten houc van de watergang / beneffens de Vrouwensteech / ende weder beginnende aen de zuytzijde van de Hogewuert mitten houc van de Vrouwensteech westwerts lopende / eyndende mitten huuc van Sint Joryssteech

(SA II inv. nr. 44 fol. 148 vso, 12-01-1582)

beginnende in de Watersteech aen de Gansoortbrugge aen de zuytoostzijde / ende den houck om de Hogewoert langs zuytoostwaerts aen tot aen de Vrouwewatersteech toe / ende overspringende / begint weder met de Vrouwensteech ende noortwaerts aen verbij de Coene- ende Crauwelsteech tot aen den houck van de Sint Jorissteech toe daer het varcken uutsteect.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 63, 08-06-1623)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Middel Kaerskorf no. 2 / Begint van Jacop Willemsz. van de Burch / de Hogewoert aen beyden zijden tot St. Jorysstege / ende 't naetste huys van de steyger in 't Waterstecchgen / plach te hebben huysen of cameren 36.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Op 12-01-1582 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Volgens Jan van Hout die de registratie uitvoert wordt een kopie geborgen aen de coppel van gildebrieven ende ordonnantien.

(SA II inv. nr. 44 fol. 148 vso)

De vrijsters van de Middelkaerskorff nemen in 1596 deel aan de Grote Loterij en leggen 76 loten in ter waarde van ƒ 18,- (lotnr. 18055). De prose luidde: De vrijster van de Middelkaerskorff van Leyden / haer hoetgelt ingeleyt hoepen een goet lot te verbeyden (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

In 1734 verzoeken de raden van Krauweldaal dat hun buurt wordt opgeheven en onder Kikkenburg en Middel Kaarskorf worden gebracht Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole worden ingelijfd bij Middel Kaarskorf, de resterende huizen moeten bij de buurt Kikkenburg worden gevoegd.

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Notaris Klinkenbergh krijgt toestemming om met zijn buurt Middel Kaarskorf te hoven.

(SA II inv. nr. 215 fol. 43 vso, 20-06-1771)

De burgers Bruyns, van Klinkenberg en van Staphorst schenken namens de buurt ƒ 180,- aan het stadsbestuur ter verlichting van de noodlijdende stadskas.

(SA II inv. nr. 549, 12-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

8. Meyenhof

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van het Gebuurte. Klik voor Detailkaart en informatie

Ligging:

het taerling van de Doelen /de huysingen van de Doelens genomen zoo opte Groenhasengraft als in de Doelsteech daerinne gerekent / mitsgaders de oostsijde van de Achtergraft tusschen de Groenhasengraft ende Doelsteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso, 08-03-1612)

begrijpende beyde de Doelhuysen / ende de huysingen van de Doelens genomen aen de suytsijde van de Groenhasengraft / ende aen de noortsijde van de achterste Doelensteech staende / mitsgaders noch de huysen aen de oostsijde van de Achtergraft tusschen de Doelsteech ende Groenhasengraft voors. staende

(SA II inv. nr. 1216 fol. 35, 03-08-1617)

vervatende het taerling van de Doelens / mitsgaders de huysen aen de oostsijde van de Achtergraft tusschen de Doelsteech ende Groenhasengraft staende (.....) dat de zuytsijde van de Doelsteech alleen ende uytgesondert het houckhuys staende op de Achtergraft, sal comen onder gebuyrte van Meyenhof, blijvende `t voors. houckhuys onder de gebuyrte van Groenendael

(SA II inv. nr. fol. 45, 01-08-1619)

van dese gebuyrte es afgenomen de noortzijde van de Groenhasegraft ende gevoucht aen de nieu geformeerde gebuyrte van het Zant

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso, i.m. 02 of 11-12-1624)

Geschiedenis:

Op 26-07-1612 ontstaan als afsplitsing van de buurt Meyenburg, zulks vermits de groote en menichfuldicheyt van de geburen van laatstgenoemde gebuurte. De buren doen een (onbekend) verdelingsvoorstel dat echter door het Gerecht wordt afgewezen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 17)

Merkwaardig is dat deze splitsing niet wordt geëffectueerd met de benoeming van een buurtheer, want op 03-08-1617 doen de buren van Meyenhof een voordracht met de opmerking: zedert dezelve separatie zonder heer geweest zijnde.

(SA II inv. nr. 1216 fol. fol. 35)

In april 1619 wordt verzocht om vergroting van de buurt met zuidzijde van de Doelensteeg tegenover de Doelen vermits 't cleyn getal der huysen. Na schepeninspectie wordt het verzoek van Meyenhof op 01-08-1619 gehonoreerd ten koste van Oud Groenendaal (waartegen Sander Vincquier, heer van laatstgenoemde buurt zonder succes protesteert). Het hoekhuis Doelensteeg/ (westzijde) Achtergracht blijft echter deel uitmaken van Oud Groenendaal.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 45)

Engelbrecht Blommendaal, heer van de aangrenzende buurt Oud Groenendaal, meldt dat hij vermits de geringheyd en de weynige thuysgezinnen geen raden en thesaurier kan vinden die hem bij het buurtbestuur terzijde staan. De gebuurte telt slechts drie manspersonen die bij overlijden van ymand tot het draagen en het behoorlijk ter aarde te bestellen van een Lijk kunnen worden ingeschakeld. Het geval wil dat Meyenhof met een soortgelijk probleem kampt, alleen kan men hier na het overlijden van Jan Melchior Smit geen heer vinden. Daarom verzoekt Blommendaal dat Oud Groenendaal en Meyenhof tot één buurt worden gecombineerd waarvan hij wel heer wil worden. Het Gerecht gaat akkoord, feitelijk verdwijnt daarmee Meyenhof als gebuurte en komt men onder het bestuur van Oud Groenendaal (zie ook 'Buurthouden', pag. 137).

(SA II inv. nr. 133 fol. 136, 16-03-1775)

De raden van de in 1775 gecombineerde buurten Meyenhof en Oud Groenendaal, verzoeken gezien het vertrek van hun heer Hendrik Hartwigh en het klein getal der huisgezinnen om combinatie met de buurt 't Zand waarvan Adolph Tepker heer is. Het Gerecht gaat akkoord (zie ook 'Buurthouden', pag. 137).

(SA II inv. nr. 140 fol. 328, 11-06-1789)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

7. Meyenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

streckende van de Thonisbrugge tot de Doelsteech toe / de Doelens daerinne begrepen / tot de Vest toe / ende wederomme van de Doelsteech tot de Groenehasegraft / streckende tot aen Rapenburg toe ende van de ander sijde soe verre Michiel Bruynen huysinge streckende es

(SA II inv. nr. 46 fol. 185, 05-03-1592)

beginnende aen de St. Anthonisbrugge mitte huysinge van Claes Cornelisz. coperslager opten houc van 't Noorteynde / lopende langs de westzijde van Rapenborch tot de Doelstege toe / de noortzijde van dien totter wallen toe / de zuytzijde van Groenhasengraft van der walle of tot aen Rapenb. / mitsgaders de achterhuysgens behoordende aen 't huys van Michael Gerytsz. Bontecray aen de noortzijde van de voors. Groenhasengraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, 15-03-1602)

begrijpende de twee taerlingen belent ten noorden de Groenhasengracht / ten oosten Rapenburch / ten zuyden de Doelsteech ende ten westen de Vestwalle / mitsgaders noch de huysingen aen de westsijde van Rapenburch tusschen de Thonisbrugge ende de Groenhasengraft / ende noch de huysen aen de noortsijde van de Groenhasengraft / van Rapenburch tot aen 't Sant

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso, 08-03-1612)

beginnende aen de Thonisbruge nae de Groenhasengraft toe / de zelve graft ten wedersijden tot aen de brugge nevens het Sant / voorts Rapenburch langs tot aen de Doelsteech / ende de noortsijde van de zelve steech tot aen de Achtergraft / alwaer de zelve gebuyrte eynden zal met het laetste huys in de steech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso, 08-03-1612).

begrijpende de huysen van 't Noorteynde aff / langs Rapenburg zuytwaers aen lopende tot de Doelstege / de huysen aen de noortsijde van de voorste Doelstege / ende opte Groenhasen-graft aen wedersijden van Rapenburch tot aen 't Sant ende de Achtergraft respective.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 vso - 43, 27-09-1618)

van dese gebuyrte es afgenomen de noortzijde van de Groenehasegraft ende gevoucht aen de nieu geformeerde gebuyrte van het Zant

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso - i.m.: 02 of 11-12-1624)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Meyenborch no. xx / Begint aen de Tonisbrugge tot de Doelstege toe / de Doelgraft ende d'een helft van Groenhasengraft / plach te hebben huysen of cameren 20.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

Op 26-03-1592 wordt de gebuurkaart van Rapenburch, bestaande uit 17 artikelen na uitgebracht schepenrapport door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 185 en 170)

In mei 1602 is er sprake van een 'grensgeschil' tussen de geburen van Meyenburg en Billenburg (SA II inv.nr. 1216 fol. 1 vso, 29-05-1602). Volgens Huych Claesz., waard in De Doelen en heer der gebuurte, willende die van de gebuyrt van Billenborch houden en beweren dat de huizen aan het Rapenburg tussen Noordeinde en Groenhazengracht haerluyder gebuyrte toehorich zouden zijn. De Billenburgers motiveren hun standpunt door te zeggen dat de huysgens getrocken zijn van het huis van Claes Cornelisz. coperslager, wonend aan het Noordeinde op de hoek van het Rapenburg. Aangezien zijn woonhuis in Billenburg was gelegen, meent men historische aanspraken te hebben. Inderdaad zijn de panden Rapenburg 3 - 7 (overigens níet de resterende huizen) ooit eigendom geweest van Pieter Cornelisz., de vader van Claes ('Het Rapenburg', pag. 82 en 93). Daarentegen brengt de heer van Meyenburg naar voren dat de huizen tussen het Noordeinde en de Groenhazengracht van outs onder haer gebuyrt zijn geweest. Het Gerecht heeft geen boodschap aan de wederzijdse historische argumenten. In plaats daarvan vaardigt het stadsbestuur op 29-05-1602 een voor alle buurten geldende generale resolutie uit die bepaalt dat alle huysen gebuyrschap moeten houden daer sij uytgaen. Omdat de betrokken woningen hun in- en uitgang hebben op het Rapenburg, behoren zij dus tot de buurt Meyenburg. Kennelijk leidt dit besluit tot verzet bij de Billenburgers, want enkele weken later beklaagt Huych Claesz. zich over de onwillicheyt ende verhinderinge van de gebuyren van 't Noorteynde jegens de resolutie (SA II inv. nr. 1216 fol. 1 vso, 20-06-1602). Ook meldt hij dat de professoren Franciscus Gomarus, Cornelis Grotius en jonkheer Philips van Assendelft weigeren om gebuurschap te houden. Het Gerecht houdt voet bij stuk en gebiedt de Billenburgers te gehoorzamen aan de resolutie. Overigens draagt het stadsbestuur bij tot de nodige verwarring, want wanneer later in het jaar de gebuurte Billenburg wordt gesplitst, wordt het gewraakte gedeelte weer tot Groenhazenburg gerekend (zie Oost Billenburg, SA II inv. nr. 1216 fol.). Met betrekking tot de onwillige geburen Gomarus, Grotius en Van Assendelft merkt het stadsbestuur op dat alle huysen, gronden ende erven binnen deser stede ende de vrijheyt van dien onderworpen zijn aan de bepalingen van de Generale Odonnantie op de Gebuurten, ende dat zulx geene inwoonders van dien, hoe ende van wat ansien die mogen wesen, hem daaervan onder dexel van eenige gerechticheyden, privilegen of vrijdommen zich mogen verontschuldigen. Het houden van gebuurschap was dus een verplichting (zie ook 'Buurthouden', pag. 64 en 68).

Op 08-03-1612 wordt de buurt na inspectie door de schepenmeesteren Tybault en Paedts gesplitst vermits de groote ende menichfuldicheyt van de gebuyren daerinne woonachtig, enkele geburen hebben daartoe een concreet voorstel gedaan, maar het stadsbestuur besluit anders. Eén gedeelte behoudt de naam Meyenburg, een ander deel krijgt de naam Meyenhof.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 17, 08-03 en 26-07-1612)

Op 02 of 11-12-1624 besluit het Gerecht om de noordzijde van de Groenhazengracht bij de nieuwgestichte buurt Zandwijk te voegen (niet te verwarren met de pas in 1655 gestichte buurt 't Zand).

(SA II 1216 fol. 16 - 16vso, i.m.)

Op 16-07-1635 had het Gerecht bepaald dat wanneer in tijden van pestilentie de geburen uit angst voor besmettingsgevaar zouden weigeren om de pestlijcken uit de sterfhuizen te halen en te begraven, zij dit door ingehuurde 'buitenstaanders' mochten laten doen. In dat geval behoorden de gehuurde uithalers met acht tot tien stuivers te worden beloond. In 1655 meldt de heer der gebuurte, Adriaen de Knotter, zich bij het Gerecht met de mededeling dat hij bequame persoonen heeft gevonden die bereid zijn om de doode lichamen voor minder dan acht of tien stuivers uyt (te) haelen ofte ter aerde brengen, zulks tot verlichtinge van de onvermogende sterffhuysen off van de beurse van de arme deser stede. Het Gerecht ziet er geen enkel probleem in. Wat het stadsbestuur betreft mag het uithalen geschieden tot de minste coste ende met de meeste mesnage hem doenlijck, oock selfs beneden de acht stuyvers. (zie ook 'Buurthouden', pag. 98).

(SA II inv. nr. 73 fol. 93 vso - 94, 20-08-1655)

Op verzoek van de Heer Griffier de Munt, uit naem van zijn gebuurte Meyenburgh gedaen om zonder recht of aftrekking te betalen, het kasgeld van de buurt te mogen verteren, is hetzelve door Burgn. toegestaen.

(SA II inv. nr. 193 fol. 16, 29-10-1698)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

194. Merenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de gebuyren woonachtig aen de Oude Chingel in de vergrotinge tusschen de Maren ende Volmolengraft

(SA II inv. nr. 1216 fol. 43, 22-11-1618)

Geschiedenis:

Gesticht op 22-11-1618. Staat tot 1670 bekend als Marentrijck.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 43, 22-11-1618)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

128. Meerburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

behelsende de huysen gelegen in den taerling E tusschen de Groenestraet / Heeregraft / Nieuwen Rijn / en Langestraet.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 88, 04-07-1664)

Geschiedenis:

Gesticht op 04-07-1664.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 88, 04-07-1664)

De buurt Meerenburgh krijgt toestemming van het Gerecht om het geld in de buurtkas onder de gemeene geburen te verdelen, mits men een zesde deel afstaat ten behoeve van het H.G. Weeshuis (zie ook 'Buurthouden', pag. 101).

(SA II inv. nr. 191 fol. 123, 13-01-1672)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

169. Mariënschans

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

lopende langs de noortsijde (van de Rijn, nu Apothekersdijk) van de Brouwersstege (een niet meer toegankelijk steegje rechts naast het Leidse Volkshuis) aff tot aen de Paerdestege (nu Prinsessekade) / ende begrijpende noch de huysen in de Paerdestege aen de oostsijde tusschen den Rijn ende Gt. Lenaertsz. 's huysinge staende / ende aen de westsijde zes stadtsthooren met de twee huysen daeraen / aen de westsijde van de Schapensteech de huysen tusschen den Rijn ende des voorn. Gt. Lenaertsz. 's huysinge staende / in de Jan Bannenstege de achterhuysgens van Dignaer Jansz. scheepmaker aen de westsijde / ende in de Kennewechsteech aen de oostsijde Frans Gillis 's huysinge ende aen de westsijde Broer Jansz. 's huysinge.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 36 - 36 vso, 24-08-1617)

Geschiedenis:

Onder de naam Over die Maren Rijnzijde bij de Rijnsburgpoorte wordt de buurt al in 1509 genoemd wanneer ze twee kannen wijn wint. Deze beloning wordt toegekend nadat men tijdens de grote processie op Ommegangsdag met succes een Hollandse graaf heeft uitgebeeld. Omdat in het begin van de 16e eeuw dit stadsdeel wellicht minder dicht bebouwd was, is het niet uitgesloten dat de bewoners samen met die van Mariënpoort, t.w. het latere Marienburg één buurt vormden (zie ook 'Buurthouden', pag. 32).

(SA I inv. nr. 589 fol. 58 vso)

Jan van Hout noemt de buurt onder de naam Vrouwen Rijn uit de opgave die ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) zou dateren.. De ligging wordt dan omschreven als: Vrouwen Rijn no. l: Begint van den Rooden Thoorn of Bostelbruge tot Willem Dircxz. van Tethroedenstege toe / plach te hebben huysen of cameren 25.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van ƒ 30,- (lotnr. 23584). De prose luidde: Wat sullen sij hebben naer dit leven / die een trompet blasen als sij aelmisse geven / de buyeren van Maryenschans opten Rijn. Ook de vrijers van Maryenschans leggen 20 loten in (lotnr. 23586) en winnen een zilveren lepel. Hun prose luidde: De vrijers van Marienschans doen vragen / wat zij uyten loterye zullen dragen (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429 en 426)

Hendrik Fortman, heer van Mariënschans, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom en doofheid.

(SA II inv. nr. 140 fol. 338, 16-07-1789)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

162. Mariënrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de west- ende noortsijden van 't Vrouwenkerckhof / mitsgaders de corte ende lange Agnietenstraten aen wedersijden / ende alle de huysen aen de kerck vast sijnde

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Geschiedenis:

Op 20-07-1617 ontstaan als afsplitsing van de buurt Mariënborg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Dirk Badon, heer van Mariënrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom. Bovendien is hij slechtziend, waardoor hij steeds afhankelijk is van de hulp van zijn zoon (zie ook 'Buurthouden', pag. 75).

(SA II inv. nr. 129 fol. 380, 12-05-1768)

Hendrik van der Meulen, heer van Mariënrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 141 fol. 195, 16-12-1790)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

168. Mariëndaal

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begint aen de oostzijde van de Ursulensteech mette huysinge van Lijsbeth Jans Saly tot aen het Marendorp / ende lopende langs de noortsijde van Marendorp oostwaerts aen tot de Josephsteech / de westzijde van de selve steech tot aen het bruggetgen leggende over de Achtergraft / ende de oostzijde van de selve steech van het voors. bruggetgen beginnende / lopende weder naer Marendorp / ende voorts de noortzijde van het Marendorp tot aen het Vrouwenkerckhof / eyndende aldaer met de huysinge van Dirck Jasparsz. byerdrager / ende overspringende / begint aen de zuytzijde van het Marendorp met de huysinge van de brouwer in De Roscam / ende eyndet met de huysinge staende op den oosthouck van de Kennewechsteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 82 vso - 83, 20-08-1626)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds onder de naam Middel Mariënborch ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Middel Mariënborch no. xlviij / begint aen d'een zijde van 't Vrouwenkerchof tot St. Ursulensteech toe / ende aen d'ander zijde van 't huys daer Willem van Tetroede plach te woonen tot Willem Woutersz. 's steech toe / plach te hebben huysen of cameren 27.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 07-02-1585 wordt de buurtkaart door het Gerecht goedgekeurd. De buurt wordt dan al als Mariëndaal vermeld.

(SA II inv. nr. 44 fol. 333 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in (lotnr. 23408). De prose luidde: Godt is den wijnstock en wij zijn die rancken / (...........) die buyeren van Mariendael zij zullen haer bedancken (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

167. Mariënburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortsijde van Marendorp aen de Reynsburgerpoort met 't huys van Quirijn Adriaensz. Padt in Pooh (?) / loopende oostwaers aen tot aen St. Ursulensteech / de westsijde van de zelve tot aen 't bruggetgen / ende beginnende weder aen de westsijde van de Kennewechsteech met 't huys aencomende d'erfgen. van Adriaen Gerritsz. coman / loopt den houck om langs de zuytsijde van Marendorp tot aen de Reynsburgerpoort / begrijpende tusschen beyden in 't steechgen oostsijde de huysen van Gerrit Dircxz. coman ende Pieter Anthonisz. ende aen de westsijde Willem Lenaertsz. 's huys / mitsgaders aen de westsijde van de Paerdesteech Pieter Arentsz. straetmaeckers ende Joris Andriesz. timmermans wede. huys.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 13, 27-08-1609)

beginnende aen het bruggetgen op de Turfmarct / voorts de noortzijde van het Marendorp oostwaerts aen tot aen de St. Urselensteech / begrijpende mede de westzijde van dien / overspringende aen de zuytzijde van het Marendorp / begint met de Jan Bannesteech* ende begrijpt de westzijde van de selve steech / ende voorts de zuytzijde van het Marendorp langs westwaerts aen / begrijpende mede de Schapensteech tot aen de oude Rijnsburgerpoort / insluytende mede de huysinge van Pieter Arentsz. van Kegelenberch

* Foutief: dat moet de Kennewegsteeg zijn. De (niet meer bestaande) Jan Bannensteeg lag een meter of tien oostelijk van de Schapensteeg, naast (nu) Apothekersdijk 7.

(SA II inv. nr. 1216, fol. 100 - 100 vso, 22-08-1630)

De begrenzing van Mariënburch, voorheen Mariënpoort, is niet geheel duidelijk. In de omschrijving van 1609 zou de Kennewegsteeg de meest oostelijke begrenzing vormen, maar in 1630 is dat de meer westelijk gelegen Jan Bannensteeg. In dat laatste jaar wordt de Paardensteeg niet meer genoemd als de westgrens, maar de Schapensteeg. Van enig besluit tot grenswijziging is niets bekend en omdat de belendende buurt Mariëndaal in het westen grenst aan de Kennewegsteeg, moet worden aangenomen dat de omschrijving van 27-08-1609 correct is.

Geschiedenis:

Onder de naam Over die Maren Rijnzijde bij de Rijnsburgpoorte wordt de buurt al in 1509 genoemd wanneer ze twee kannen wijn wint. Deze beloning wordt toegekend nadat men tijdens de grote processie op Ommegangsdag met succes een Hollandse graaf heeft uitgebeeld. Omdat in het begin van de 16e eeuw dit stadsdeel wellicht minder dicht bebouwd was, is het niet uitgesloten dat de bewoners samen met die van Vrouwenrijn, t.w. het latere Marienschans één buurt vormden (zie ook 'Buurthouden', pag. 32-33).

(SA I inv. nr. 589 fol. 58 vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt onder de naam West Mariënborch of Mariënpoort reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: West Marienborch of Marienpoort / Begint aen d'een zijde van St. Urselensteech / aen d'ander zijde van Willem Woutersz. 's steech / totte Rijnsborgerpoort toe / plach te hebben huysen of cameren 30

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Met de Grote Loterij van 1596 winnen de geburen van Mariënpoort op lotno. 25265 een zilveren lepel. Hun prose luidde: 't Voornemen van menschen mit al haer wenschen / So haest verkeert snel / d'Een hoopt op `t beste / d'Ander opte reste / Maer hoop faelgaert wel (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 426)

Buurtheer Gerrit Lenaertsz. wordt in 1615 vermeld als aanbrenger van een kind in het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis, inv.nr. 3386 fol. 86 vso, 17-11-1615)

Adrianus Waalwijck is op Frederik Mostert van Oost Tuil na de langst regerende buurtheer die Leiden heeft gekend. Vermoedelijk is hij gedoopt op 29-05-1707 als zoon van Joost van Waalwijk en Rachel van Akkeren, ondertrouwt hij op 27-04-1737 met Anne Vlasveld en tussen 14-02 en 21-02-1801 wordt hij in de Hooglandse kerk begraven. Volgens het buurtregister van Mariënburg was Waalwijck op 15-12-1795 - dus op ruim 88-jarige leeftijd - nog heer der gebuurte. Hij is dan inwonend bij Willem Wardenaar in het huis van het turfdragersgilde. Overigens is het niet uitgesloten dat Adrianus van Waalwijk al eerder, tussen 19-02-1733 en 07-04-1735, buurtheer was van Haverenburg (zie ook 'Buurthouden', pag. 74).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

161. Mariënborg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn mitten houc van Vrouwenstege / westwaerts aen tot de Brouwerstege / de oostzijde van dien / de zuytzijde van Marendorp tusschen de voors. Brouwers- ende Vrouwenstege / beyde de zijden van dezelve Vrouwenstege / voorts de huysen in Marendorp van de Vrouwenstege oostwaerts aen, eyndende mit Cornelis Jansz. Snijders's huys / vorder de oostzijde van 't kerchof, beginnende opten houc mit 't huys van Aernt Pietersz. kistemaecker tot 't Coersteechgen / de noortzijde van 't kerchof tusschen 't Coersteechgen ende d'Achtergraft / de westzijde van 't kerchof tot aen 't huys opten houc in Marendorp / ende alle de huysen aen der kerc vastzijnde.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, 21-02-1602)

aen de noortsijde van den Rijn beginnende mette huysinge van Frans Pietersz. de Bije / oostwaers aen lopende tot de huysinge van Jan de Block incluys / de Corte Vrouwensteech aen wedersijden / aen de suytsijde van Marendorp Jan Geerloffsz. 's huys lopende tot aen de Brouwersstege / noch begrijpende aen de noortsijde van Marendorp 't huys van Aernt Pietersz. (....) mette huysinge daerachter aen ende (sic) oostsijde van 't kerckhoff.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout zou er ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) sprake zijn geweest van de buurten Oost Marienborch en Ommarienborch. De ligging van de eerste buurt wordt omschreven als: Oost Marienborch no. xlvij / begint van 't huys daer Willem Dirxz. van Tetroede plach te woonen / naer de Marenbrugge toe / mit de Vrouwensteech aen beyden zijden / eyndende mit 't huys daer Jan de Cruyemen plach te woonen / plach te hebben huysen of cameren 22. De ligging van de tweede buurt wordt omschreven als: Ommarienborch no. (?) / 't Vrouwenkerchof mit de heele Vrouwensteech ende St. Ceciliensteech / plach te hebben huysen of cameren (?). Uit deze omschrijvingen kan worden afgeleid dat het latere Mariënborch - ook na de splitsing in 1617 - bestond uit delen van beide buurten. De precieze overeenkomst is echter moeilijk vast te stellen.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 23-01-1591 wordt de buurtkaart van Mariënborch door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 54 vso)

In 1615 verzoeken de heer en geburen van de Vrouwenstege om de straat te plaveien. Getekend door Jan de Block, Tobias de Vos, Adryaen van Boterbecq e.a. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 52 fol. 164, 12-11-1615)

In 1617 verzoeken de heer van Mariënborch, Jan de Block en zijn raad om splitsing, omdat de buurt soo groot was, dattet nyet mogelyck was de zelve in obedientie ende goede ordre te houden. Zij klagen dat er onder de geburen zoveel confusie was dat de gelden (vereeringen) die de nabestaanden van overledenen aan het buurtbestuur moesten afgedragen, onmiddellijk door sommigen werden verteerd en dat elx hun meester maecte ende sijn eygen goetduncken volchde. Na inspectie van schepenen en stadssecretaris besluit het Gerecht om de buurt te splitsen. Een deel behoudt de naam Mariënborch, het andere andere deel krijgt de naam Mariënrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 61).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting