| |
<9s> Mer om weder te keeren ter plaetse daer de redenen voor de voorgaende digressie van den Rijndijck van doen getrocken es, 'twelck was nopende den ommedijc of ring daervan geseyt es voor zooveel Hoevenzijtwinden angaet, ende dat de plaetse van dien noch in wesen ende vintbaer zoude zijn. |
| Waer den ommedijc boven der Gouwe sij |
So begeren die van Leyden dat men eens wijse waer den ommedijck of ring op geen zijde van der Gouwe nyet alleen vanouts gelopen of gelegen heeft, mer selffs noch jegenwoordelicken {29v} loopt. Ende dat men hem wederbrenge tot aen den Sparendamschendijck, 'twelck notelicken moet wesen, also alle waterschappen mit eenen ring moeten werden gesloten ende aen malcanderen gehecht. De voornomde van Leyden geloven dat het seer qualicken sal willen vallen off dat men weynich daervan sal weten te spreecken. |
| Lantscheydinge tuschen Amsterlant en Rijnlandt |
't Welck daeruyt blijct dat men nu wel tot verscheyden tijden op de bane gebracht heeft om de lantscheydinge tusschen Rijnlandt ende Amsterlant te soucken, te heelen ende dicht te maecken, daertoe menichfuldige vergaderingen zijn gehouden, resoluti genomen, reysen ter plaetse ende vistati gedaen, caerten getrocken ende gemaect ende 'tgunt bevonden es geverbaliseert ende bij geschrift gestelt es. |
| |
< <9s r> marginale aantekeningen. |
| |
Tusschen folio 28 en folio 29 notelen nopende de zaec van den binnenvaerten. |
| |
De bladeren opten cant gedragen hem tot de reeckeningen. |
| 1544 |
32 verso articel 4: 3en junii es Milden in Den Hage geweest om mit mr. Vranck Boot te spreecken beroerende zeecker octroy gepetreert bij die van Haerlem ende der Goude angaende de binnenvaert naer Amsterdam, mer en dede niet mits de absentie. |
| |
33 articel 2: 5en junii heeft Milde doen maecken deur Boot zekere grieven zo die van Leyden geappelleert hadden van 't octroy vercregen bij die van der Goude ende Haerlem beroerende de binnenvaert naer Amsterdam. |
| |
33 verso articel 2: 2en octobris es Milde geweest in Den Hage omme mit de heeren van de Camere van de Reeckeningen te spreecken beroerende de binnenvaert van Leyden naer Amsterdam doer de Billerdam. |
| |
28 verso articel 4: 12en octobris blijft Milde in Den Hage zo hij noch te doen hadde van de binnenvaert van Leyden naer Amsterdam. |
| |
27 articel 2c: 13en octobris zijn Buytewech ende Deyman gereyst naer Den Hage omme aan den heeren van den Reeckencamer te solliciteren om te mogen gebruycken de binnenvaert naer Amsterdam, achtervolgende zekere request van der stede wegen denzelven heeren van de Reeckencamer overgelevert, gelijc eenige van de cleyne steden bij namen Woerden ende Oudewater voortijts gegunt es geweest. Ende alsoe mijne voorseyde heeren van den Reeckeningen tenzelven dage zeer geoccupeert waren doer de compste van onsen nieuwen stadhouder15, zo en worde ten zelven dage daerinne niet gedaen, maer des daechs daeraen volgende, naerdat zij ooc den tollenaren van Haerlem ende der Goude mitsgaders eenige van Haerlem daerop gehoort zijn geweest, is bij monde van de procureur-generael op de Reeckencamer verclaert: indien wij yet daervan wilden solliciteren, 'tzelve boven te mogen doen om verscheyden redenen bij hem geallegeert ende dat de voorseyde tollenaren zouden procederen naervolgende die placcaten daervan gepubliceert. |
| |
26 articel 1: 16en octobris zijn Claes Adriaenss., Deyman ende Milde geweest in Den Hage om te spreecken mit die van Delff ende Amsterdamme van de zaeck van de binnenvaerten naer Amsterdam. |
| |
<9s v> missyf: opten 3en november wert vanwegen de stadt aen Does ende Milde, zijnde tot Brussel, geschreven aengaende de zaec van de binnenvaert, nopende denwelcken 't goetduncken van die van Amsterdam om zaecken alsnoch te supersederen mitte requeste over te geven ende dat die van Delf docht dat men in de requeste stellen zoude, dat men buyten costen van den keyser zoudde houden een wacht opte Billerdam ende dat de schuyten nergens anders en zouden mogen varen dan doer de Billerdam of doer Haerlem, om alsoe den keyser niet te defrauderen ende dat men daerenboven bij zoude mogen voegen, dat indien de Keiserlicke Majesteyt noch eenich interest conde pretenderen, dat men Zijne Majesteyt tot redelicheyt ende naer behoren presenteren zoude te contenteren ende dat hem de voornoemde Does ende Milde zouden roupen ende conform maecken mit die van Delf omme naer alle doenlicheyt ende behoorlicheyt daerinne gedaen te werden, gelijc voren breder verhaelt es ende dat tot costen van degeenen die daerbij geproufiteert zullen zijn. |
| Anno 1545 |
fo. 20 articel 2: 22en januarii zijn Claes Adriaenszoon ende Deyman geweest in Den Hage omme mit die van Delff over te leveren zekere brieven van advise bij de Keyserlicke Majesteyt gescreven aen mijne heeren van den Rade in Hollandt beroerende de binnenvaert tusschen Amsterdam ende Leyden ende daervan ooc te spreecken mit eenige heeren ende goede vrinden. |
| |
20 verso articel 2: 4en martii zijn Claes Adriaenszoon ende Deyman geweest in Den Hage ter dachvaert om te spreken mit die van Delf om te crijgen advis van mijn heeren van den Rade beroerende de binnenvaert. |
| |
21 articel 4: 5en meye es Claes Adriaensz. geweest in Den Hage om te communiceren van de binnenvaert van de Bilderdamschelaen. |
| |
25 articel 3: 30en mey es Milde geweest in Den Hage om te zien of zij mit de Keyserlicke Majesteyt die van Haerlem ende der Goude zouden connen accorderen beroerende de zaecke van de binnenvaert. |
| |
21 articel 2: 16en junii zijn Claes Adriaensz., jonge Dirc Jansz. ende Milde geweest in Den Hage omme te advancheren de zaecke van de binnenvaert ende te zien of men zouden connen accorderen. |
| |
Die van der Goude remonstreren haer grieven, daer ic copie van hebbe. |
| |
25 articel 1: 20en junii es Milde geweest tot Delf om mit die van Delf te communiceren de replycke van de binnenvaert. |
| |
21 verso articel 4: zijn Claes Adriaensz., jonge Dirc ende Milde geweest in Den Hage om te vorderen de zaec van de binnenvaert. |
| |
25 verso articel 2: 3en julii es Milde in Den Hage geweest om te ontfangen 'tgunt die van Haerlem ende der Goude overleveren zouden opte replycke van die van Leyden. |
| |
Duplycke van die van Haerlem, daervan ic copie hebbe. |
| |
25 articel 3: 15en julii es Milde in Den Hage geweest om te ontfangen de duplycke van die van Haerlem nopende de binnenvaert. |
| |
44 articel 4: 21en julii zijn binnen Leyden gebracht zeker brieven mitte replycke van de binnenvaert omme daerop gedupliceert te werden bij heemraden. |
| |
45 verso articel 3: 28en september bethaelt Philips Vranckenzoon uyt zaecke van acte van appellatie gemaect voor deser stede anno [15]44 van zeecker appellatie gegeven bij den Hove van Hollandt angaende de binnenvaert binnendoer naer Amsterdam.> |
| 1545 |
Nopende denwelcken die van Leyden bevinden dat in den {30r} jaere 1545, naedat die van Haerlem de Billerdam gestopt hadden, opten 2en meye den voorschreven dijcgrave ende hogeheemraden ten versoucke van die van Delft ende Leyden vergadert sijnde, afgevordert was off de stoppinge van den Billerdam bij die van Haerlem gedaen, geschiet was bij heurluyder consent ende onthiet, dan off die van Haerlem zulcx gedaen hadden uyt haer eygen temeriteyt. Ende also bij die van Delft ende Leyden bij requeste weder openinge van den Billerdam werde versocht, soo hadden dijcgrave ende hogeheemraden daerjegens geopposeert, ende Bekesteyn, haerluyder medebroeder, gecommitteert hem te informeren opte gerechte kennisse van de vaerten ende uytwateringen tusschen Rijnlandt <9t> ende Amsterlandt, dienende tot destructie van 'tgundt bij replycke {30v} bij die van Delft ende Leyden was geposeert. Ende reysende op Swammerdam nam met hem Symon Plemper, die met hem reysde doir alle de veeren, hem wijsende alle de vaerten ende wateringen tusschen der Gouwe ende Leyden, comende uyt den Rijn doir de veenen nae Amsterdam, daerdoor men -zoo die van Delft ende Leyden sustineerden- vaeren mocht zonder den Billerdam te raecken. Van 'twelck Aelbert Claeszoon Raet, secretaris der stadt Haerlem, een verbael ende Alling van Leeuwerden16 een caert gemaect heeft. |
| |
Es vorder in den voorgaenden jaere 1545 in augusto doir Symon Meessoon van Edam een caert gemaect van de gelegentheyt der voorschreven lantscheydinge om te werden gebruyct in 't proces hangende voir den Hove van Hollandt tusschen {31r} die van Haerlem ende der Goude mitsgaders dijcgrace ende hogeheemraden, gevouchden, ter eenre jegens de voorseyde burgermeesteren van Delft ende Leyden. Waernaer es in augusto anno 1555 doer Jacob van der Does ende Lieven van Boschuysen, hogeheemraden, met Jan van Brouchoven, rentmeester, ten versoucke van de burgermeesteren van Haerlem ende Amsterdam met ende beneffens den gedeputeerden van den voorseyde steden inspectie oculair genomen opte lantscheydinge ende watering van Amsterlant ende de gebreecken als van zijlen, heulen, bruggen ende andere open gaeten deur dewelcke 't water van Amsterlandt ende sticht van Utrecht op Rijnlandt et de contra dagelicx viel ende wederkeerde, bij geschrift te stellen. |
| 1556 1557 |
Vorder in den jaere [15]56 {31v} ende [15]57 in junio ende julio hebben <9u> meester Jacop Sluyter ende Alleyn van Leeuwerden inspectie genomen van de lantscheydinge van Amsterlant door last van de heemraden van Rijnlant ende de burgers17 der stadt Leyden ende van Haerlem, verclarende dat Rijnlant overal 't water van Amsterlant ende 't Sticht mette molens van dien opten hals creech. |
| <1559> |
In den jaere 1559 in aprille es deur commissie van dijcgrave ende hogeheemraden bij Jacop van der Does ende Lieven van Boschhuysen, hogeheemraden, ende mr. Jacob de Milde, secretaris van Leyden, informatie genomen op de ondichticheyt, gesteltenisse ende gelegentheyt van de lantscheydinge, gelegen tusschen Rijnlant, Amsterlandt ende 't gesticht van Utrecht, ende hebben getuygen gehoirt off men de lantscheydinge wel zoude mogen dichtmaecken {32r} dat 't gemeenlandt van Rijnlandt ontlast soude mogen werden van de vreemde wateren. Daerbij geseyt wordt dat Rijnlandt meer waters loosde deur Amsterlandt dat de contra ende dat die lantscheydinge nyet wel te stoppen en was. |
| |
In den selven jaeren '59 es bij de voornomden Van der Does, Boshuysen ende Milden een memorie ende instructie beraempt voor den lantmeter om de lantscheydinge te soucken ende beschrijven van achter Amsterveen tot opte Zijtwijn van de Mije. |
| 1565 |
Naer verloop van ses jaeren es opten 21en augusti [15]65 resolutie genomen bij den hooftingelanden, waerbij gecommitteert sijn den rentmeester van Wassenaer, den <9w> bailly van Haserswoude beneffens eenen van den heemraden om de lantscheydinge te visiteren, de gebreecken {32v} van dien te ondersoucken off men die mocht remedien. Ingevalle jae, middelen daertoe dienende te concipien ende een raminge te maecken van de costen daertoe van node. |
| 1566 |
Dienvolgende hebben de voornomde joncheer Jacob van der Does, Jacob de Jonge, Sweer Harmanss. ende de rentmeester Brouchoven haer inspectie ende besichtinge, begonst den 23en augusti [15]66 van Swammerdamme off tot opte Noordammerbrugge toe. In den Amsterveen aldaer zijn haer besoingie mits de veranderingen ende 't oprijsen van de troublen in den jaere '66 gestaect ende voorts naergelaten hebben. Ende naer bij de voorschreven gedeputeerden opten 9en decembris '66 van heur {33r} bevinden aen den hooftingelanden rapport was gedaan, es de saecke weder daerbij blijven berusten tot in den jaere 1568 dat die weder opten baen gecomen is. |
| 1568 |
Ten welcken tijde onmogelick bevonden sijnde de oude lantscheydinge te stoppen off dicht te maecken, mits de menichfuldigen gaten daerinne bevonden, ende dat die tot verscheyden plaetsen verdolven, wech ende tenyet gecomen was, 't voornemen werden verandert ende voorgeslagen om de lantscheydinge op een ander plaetse te brengen. Te weten dat men den principalen Rijndijck off den Heerwech, streckende van Amsterdam deur Amsterveen, deur Cuydelstaert ende voorts tot Calslagen ordonneren souden tot een waterschuttinge. {33v} <9x> Op welck voorslach opten 10en augusti [15]68 bij die van Amsterdam versocht zijnde eyntelicke resolutie van die van Rijnlandt van de middelen bij dewelcke men de bruggen in de heerwegen zouden mogen stoppen. |
| 1569 |
Ende daerop metten hooftingelanden bij beschrijvinge van den 8en april [15]69, opten 15en gecommuniceert ende opten 7en junii daeraen met die van Amsterdam in naerder onderhandelinge getreeden sijnde, hebben die van Amsterdam daerover seeckere geschrifte overgelevert daerbij sij in effecte schrijven te consenteren in de stoppinge van de bruggen ende den Billerdam onder seeckere conditi ende mits dat de deurvaert nyet en werde belet. |
| |
Mer was daerjegens geopposeert bij die van Amsterveen voir soveel als aenging de bruggen in haer bedrijff gelegen, {34r} als sustinerenden ongehouden te sijn de Noordammerbrugge te stoppen voor ende aleer de Billerdam ende andere bruggen, elders open leggende, mede gestopt souden wesen. |
| 1570 |
Ende daerop vervolgenden hadden die van Rijnlandt opten 8en april anno [15]70 versocht verclaringe van die van Nyeuweveen ende Zevenhoven off zij geteresseert souden zijn, indien men de wegen in heur bedrijve gebruycte tot een waterlosinge, blijvende de jurisdictie ende contributie soo die tevooren was. |
| |
Sonder dat de voorschreven van Leyden weeten off alsnoch gevonden hebben, wat bij de voorschreven van <9y> Nyeuweveen off Zevenhoven daerop sij geantwoort mer achten dat daermede geswegen is tot in den jaere 1571. |
| 1571 |
{34v} Ten welcken tijden bij Geryt van der Laen, als gemachticht van seeckere dorpen ende gehuchten, met eenyge ambachtsbewaerders weder inspectie genomen es van de lantscheydinge volgende 't verbael daervan gemaect van date den 13en octobris [15]71, innehoudende onder andere dat Dirck Janss. tot Warmont, Willem Damass., Hubrecht Henricxs. ende Jacob Pieterss. tot Hillegom de stoppingen van de open gaeten ende van de bruggen wilden aennemen ende sulcx dichtmaecken, dat se water soude connen houden, voir de somme van 8000 gulden, mits beschut sijnde deur de justitie ende den aennemers sulcke assistentie doende, dat sij nyet geslagen noch qualicken toegesproocken souden werden. |
| 1572 |
Volgende denwelcken opten 3en januarii 1572 {35r} bij den hooftingelanden geresolveert ende goetgevonden es voor 't eerste een generael gebot te werden gedaen, dat ygelick ontrent de lantscheydinge gelandt, deselve dichtmaecken ende de gaten daerinne, bij hem off zijn voorsaeten gedolven, wederomme stoppen ende dammen souden binnen sekeren tijt op peyne van 'tzelve voor d'onwilligen metter daet gedaen te werden bij den dijcgrave tot costen van denselven onwilligen te verhaelen ende innen metten dijcrechte. Dan was bij die van Leyden verstaen dat de Billerdam nyet geheel gestopt, mer sulcx gemaect behoirde te werden met een colc, verlaten ende anders, dat buyten groot interest van 't gemeenlandt, <9z> de gemene deurvaert ende passage aldaer zijnde nyet {35v} verhindert noch verachtert en souden werden. |
| |
Ende opten 5en martii des voorseyde jaers [15]72 hadden de hooftingelanden gecommitteert IJsbrant van Sparwoude ende Henrick van der Laen, hogeheemraden, metten rentmeester van Wassenaer omme hem te informeren opte plaetse ende situatie van de lantscheydinge met last om tot haerer assistentie te nemen Geryt van der Laen, poorter tot Haerlem, die men verstondt de voorseyde lantscheydinge t'anderen tijden gevisiteert ende daerop eenich ondersouck gedaen te hebben. |
| |
Vorder opten 22en aprilis daeraen es naer gedaen rapport ende eenyge communicatie geresolveert, dat men in alle dilengentie de dichtmaeckinge van de lantscheydinge souden vorderen. Sulcx dat opten 6en, 7en ende {36r} 8en mey [15]72 deur Spaerwoude, De Jonge ende Brouchoven weder inspectie genomen es van de lantscheydinge, beginnende van Swammerdamme off tot aen het eynde van Rijckeroirt, ontrent den Rijckeroirtschenwech, 'twelck - so eenen Jan Sijbrantss. hem aenwees - het uyterste slot van de lantscheydinge zoude sijn van 't waterschap van Rijnlant. |
| |
Ende daervan rapport gedaen zijnde den 20en meye [15]72 ende ten selven dage als oick opten 10en junii daeraen, daerop naerder gedelibereert ende gecommuniceert hebbende - sonderlinge nopende 't furnissement van de penningen daermede men sulcx zoude mogen effectueren - es opten 27en <9aa> junii ende zulcx terstont naer 't begin van de twede troublen geresolveert, {36v} dat men metter stoppinge noch souden supercederen overmits den troublen tijt. |
| 1592 |
Dewelcke een stilstant van de nodelose stoppinge veroorsaect hebbende tot in den jaere 1592 in aprille, dat deselve sake weder met een ernst bij der hant gegrepen es onder den deckmantel van 't gemeenlandt ende de lantscheydinge dicht te maecken, hoewel de schae elders wringt. Want die 'tselve momaensicht offtrock, gewis, men soude ondervinden dattet 't werck is van die van Haerlem, dewelcke onder so schonen schijn de deurvaert soucken te stoppen ende benemen omme deselve deur heurluyder stadt te trecken. Daertoe sij geen privilegi van de Graeffelicheyt hebbende, des sij hem nochtans beroemen, soucken indirectelicken hem te behelpen met 't dichtmaecken van den waterkeer van Rijnlant, hoewel {37r} tevergeeffs. Ende dat alle de costen, die men daeraen geleyt heeft off voorts leggen sal mogen, in 't alderminste tot geen voirdeel off baet van 't lant en sullen strecken. |
| |
Nyettemin hebben sooveel bij den hooftingelanden weten te procureren, dat de heere van Warmont opten 21en aprilis des voorseyde jaers [15]92 bij de dijcgrave, hogeheemraden ende hooftingelanden sij gecommitteert beneffens eenyge van Leyden ende van Haerlem. Waervan de voorschreven van Leyden, verwitticht zijnde ende meteenen dat de voorschreven gecommitteerden hem den 21en aprilis zouden laeten vinden opter Oude Weteringhe, hadden opten 16en aprilis eenyge uyten heuren <9bb> gecommitteert om hem op 't spoedichste ende voir den voorschreven dach behoorlick {37v} te informeren: |
| |
- hoelange Amsterlant ende Rijnlant metten anderen in een waterschappe gemeen waeren geweest; |
| |
- deur hoeveel canalen off watertochten, mitsgaders bruggen off heulen in 't water opten anderen loosden ende ontfingen; |
| |
- met wat winden ende stromen Rijnlant loosde op Amsterlant ende wederomme Amsterlant op Rijnlandt; ende off Rijnlant met deselve gemeenschappe beschadicht werde off gebaet. |
| |
Gelijck bij den voorschreven gecommitteerden der stadt Leyden gedaen is volgende 't verbael daervan gehouden. |
| |
Waeren nyetemin de voorseyde gedeputeerden ten voorgestelden daege, namentlicken den 21en aprilis [15]92 mede gecomen opter Ouder Weteringe beneffens de voornomde heer van {38r} Warmont, Willem Deyman ende Gerijt Willemszoon, burgermeesters der stadt Haerlem. Ende so de voorseyden van Leyden - gehoort de commissie - verstonden nyet genouchsaem bij den hooftingelanden gecommitteert te wesen om daerop te besoingeren, zoo waeren sij terugge gekeert. |
| |
Mer was bij den voorschreven heer van Warmondt beneffens de voorschrevenen van Haerlem seeckere besichtinge gedaen mede volgende den verbael daervan gemaect. Gelijck sij daerop heurluyden advys van date den lesten aprilis 1592 innegebrocht hebben in deser vougen: |
| Rapport van de heer van Warmont18 |
<9cc>Namentlick dat de voorseyde Bilredam ende alle de bruggens ende open plaetsen, gemaect sijnde in de Sevenhovenschewech, de Legmeerdijck, de wegen van Cudelstaert ende Calslagen souden werden gestopt ende {38v} dicht gehouden. Waermede nyet alleen 't landt van Rijnlandt vorder bevrijt soude wesen van 't water comende uyt 't Sticht ende Amsterlant, mer soude bij middel van dien geprecaveert sijn het vorder bederff der landen ten wedersijden van de Legmeerdijck, so in 't dijckgraeffschap van Rijnlandt als Amsterlant gelegen. In respect dat aldaer onredelick geslachturft ende de turff met seer grote schepen deur de voorschreven bruggen vervoert wordt, 'twelck met de stoppinge eensdeels soude cesseren. Ende waer andersints te beduchten, dat in corten tijt de Legmeer, de Nyeuwe Meer ende de Stommeer ineen soude commen. In vougen dat hoochnodich daerinne dient versien. |
| |
Al 'twelck in vougen voorseyt gedaen wesende souden de voorseyde wegen daerinne, {39r} de bruggens alsnu gelegen zijn in effecte wesen de lantscheydinge tusschen Rijnlant, Sticht ende Amsterlant. Gelijck oock andersints 't water nyet geschut en soude connen werden in regardt, dat nyet mogelick en is de oude lantscheydinge dicht te maecken. |
| |
Van alle 'twelck de vergaderinge van de hooftingelanden rapport gedaen sijnde, was opten 6en mey [15]92 geresolveert dat men sich naerder soude informeren: |
| |
- off oirboirlick ende doenlick waer te remedien tegens de losinge van 't water <9dd> comende uyt 't Sticht ende van Amsterlant tot op Rijnlant; |
| |
- tot wat plaetsen 'tselve soude geschieden; |
| |
- hoeveel sulcx bij raminge soude costen; |
| |
- off daerjegens eenyge oppositi souden mogen vallen; |
| |
- ende dat alvoirens daerop souden werden gesien alle de besoingis ende {39v} inspecti eertijts opte lantscheydinge ende dichtmaeckinge van dien gedaen ende genomen. |
| |
Tot alle 'twelck gecommitteert waeren uyten heemraeden Nycolaes Ruychaver ende uuyten hooftingelanden mr. Jan van Banchem beneffens een van Leyden ende van Haerlem. |
| |
Denselven volgende es de voorschreven lantscheydinge weder gevisiteert door de heemraet Bouchorst, gesurrogeert in de plaetse van Ruychaver, Jan van Banchem, Pieter Adriaenss. van der Werff, burgermeester der stadt Leyden, ende de burgermeesteren van Haerlem, Willem Deyman ende Gerrit Willemss. Schoterbosch, volgende 't verbael, 'twelck bij hem daervan gemaect ende onderteyckent es. |
| |
Van alle 'twelck deur de voorseyde gecommitteerden ter vergaderinge van de {40r} hooftingelanden rapport gedaen sijnde, es eyntelicken opten 11en septembris [15]93 geresolveert te treden in communicatie met die van Amsterdam ende Amsterlant in wiens jurisdictie verscheyden wegen ende bruggen, die men totte lantscheydinge souden moeten gebruycken, gelegen sijn. Daertoe de voorgaende gedeputeerden oock sijn gecommitteert met last om voir te houden de dichtmaeckinge ende verhelinge te doen tot gemene costen van Rijnlant ende Amsterlant, <9ee> omdat men - daer 't nodich waer - souden maecken verlaeten tot gelijcke costen. Dat de landen die mit 'tselve verheelen der lantscheydinge uyt onse landen souden getrocken werden, souden blijven contribuerende met Amsterlandt, daer deselve voirgaende gecontribueert hadden. Ende dat - so die voorseyden van {40v} Amsterlant daertoe nyet en soude willen verstaen - hemluyden bij den voorschreven gecommitteerden onder 't behagen als vooren soude mogen werden aengebooden de voorschreven verhelinge gedaen ende den verlaeten gemaect te werden tot costen van Rijnlandt alleen om daernaer de raminge van deselve costen gedaen sijnde, vorder eyntelicken te doen als men ten oirboir van den lande bevinden soude van node te wesen. |
| |
Sedert welcken tijt - dat die van Leyden weeten - in der saecke van 't dichtmaecken van de lantscheydinge nyet en is gedaen, uytgesondert dat opte vergaderinge van de hooftingelanden, gehouden den 3e augusti [15]94, goet gevonden es dat nopende 't poinct van de lantscheydinge tusschen Nyeucoop, Arlanderveen, 't Schoot ende Zevenhoven bij keure van dijcgrave ende {41r} hogeheemraden soude werden versien opte breete ende hoochte van dien tot conservatie van 'tgene alsnoch in wesen was, gelijck sij bevinden souden tot 's lants oorboor te dienen. Ende indien hemluyden diesangaende proces bejegenden, dat zijluyden hem bij wegen van justitie zouden behelpen, gelijck met <9ff> advys van eenyge der hooftingelanden, in Den Haege sijnde, bevonden soude werden van node te sijn. |
| |
Alle 'twelck dusverre geseyt sij nopende het soucken, heelen, dichtmaecken van de lantscheydinge. |
| |
Alle 'twelck wel pondererende ende overwegende men sal bevinden dat alle 'tselve nyet uytgebracht en heeft ende voorts nyet uytbrengen en sal dan onnutte ende vergeeffsche costen ende tijtverlies, so lange den ommedijck, ring {41v} off cirkel nyet gebrocht ende verheelt en wert aen ende in den Sparendamschendijck. Ende dat als 'tselve al gedaen soude sijn, 'twelck geen cleyne somme van penningen en soude costen, so soude wel den ommedijck dicht mogen sijn, mer 't lant zodanygen vrucht nyet brengen, dat het - geswegen een inbreck van dijcken - mer oock nyet van 't daegelicx jachtwater, deur stormen ende wint veroorsaeckt, nyet en souden connen schutten. Ende voor soveel de voornoemden van Leyden aengaet, mogen zeer wel lijden dat diegene die dit dus ernstich drijven, daermede voortvaeren als die hunselffs hiermede houden gequeten, dat sij den hooftingelanden van alle gelegentheyt ende 'tgundt sij desen aengaende bevonden hebben voor de {42r} laetste reyse vermaent ende verwitticht hebben. |
| |
Verhopende dat degeene die 't voorverhaelde - alle perticuliere affectien tersijden stellende - terecht verstaet ende overleyt, wel bevinden sal dat alle degeene die 't begin van de Rijnlantsche lantscheydinge met Amsterlant tot Swammerdam soucken grootelicken feylen ende vergeefsche moeyten doen. |
| Swadenburchdam/Dam in den Rijn tot Zwammerdam |
Ende en connen de voorseyden van Leyden nyet imagineren hoe off waeruyt 'tselve misverstant mach sijn gecomen - hen latende beduncken dat sij daertoe geport sijn geweest deur 't woort Swadenburchdam, 'twelck bij de graven gestelt wert tot een van de mercken. <10> Welck woort, naerder overleggende ende bedenckende, zal men wel bevinden dat de grave daermede heel {42v} wat anders heeft gemeent. Nyet eenen dam, die - zo veel luyden meenen - tot Swammerdam ter plaetse daer nu ter tijt de brugge leyt, in den Rijn gelegen soude hebben, 'twelck nyet mogelicken es om redenen hiernaer breder te verhaelen. Maer meent daermede waerschijnlicken de landtscheydinge tusschen Amsterlant ende Rijnlandt, even gelijck als met Oyvenzijtwinde gemeent wert de lantscheydinge tusschen Rijnlandt, Delfflandt ende Schielandt. |
| |
< <10r> in de marge: Suatie beteyckent op out nederduyts: vlieten, losen of aflopen. De Vlamingen gebruycken zulx noch in dezelve bediedenisse. Es wel mogelicken dat Suadenburch comt van suweren, 'twelc niet vreemt en waer ten opsichte in ende omtrent Miert19 drie verscheyden wateringen suwen werden genomt als de Miertsche suwe, de Willensche suwe, de Vinckeveensche suwe.> |
| |
Om nyetemin te openen 'tgeen die van Leyden nopende den ring off ommedijck tot noch toe hebben connen vinden. |
| Nieucoop in 't waterschap |
Soo is 't waer dat denselven ommedijck off ring vanoudts in hem begrepen heeft nyet alleen 't vrije ambacht van Nyeucoop metten {43r} geenen die met hem van rechtswegen plachten te wateren, mer oock 't heele lant van Woerden ende een gedeelte van 't sticht van Utrecht. |
| Woerden ende 't Sticht in 't waterschap |
't Welck zoo claer blijct als de sonne, soo uytdien de voorseyden van Nyeucoop ende een gedeelte van 't lant van Woerden ende van 't Sticht noch huyden opten dach in possessie sijn met die van Rijnlant uyt te waeteren als in een gemeen waterschap leggende. Mer oock daertoe sijnde geprivilegeert de voorseyden van Nyeucoop bij brieven, <11> gegeven in Den Haege bij hartoge Aelbert van Beyeren in den jaere 1394 opten beloocken Paesschen, daer hij seyt dat die van Nyeucoop ende die met hem wateren, bewaeren souden alsulcken aertwerck als Rijnlant hadde ende ongehoufslaecht was op Swammerdam ende hieromme {43v} souden sij mede uytwateren in den Rijn t' Sparendamme uyt als hoir ouders altoos gedaen hadden. |
| |
Hoe ist nu mogelick dat t' Swammerdam in den Rijn eenen dam gelegen zoude hebben, naerdien de grave seyt dat sij mede uytwateren souden in den Rhijn ende voorts t' Sparendamme uyt als hoir ouders gedaen hadden. |
| De Mye |
Daer het notoir is dat die van Nyeucoop hun water nyet anders en cunnen losen dan met den Mye door de brugge t' Swammerdam. Door welcke brugge oock de waterlosingen moeten vallen van 't lant van Wourden ende van 't Sticht voor sooveel 'tselve noch met Rijnlandt in gemeen waterschappe leggende ende uytlosende is. Van gelijck oock meest alle de innegenomen landen. |
| Dam in de Mye |
{44r} Mer voir soveel den dam aengaet, die tot Swammerdam - gelijck veel oude luyden seggen - gelegen soude hebben, es wel mogelicken dat de voorseyden van Nyeucoop vanoudts questie hebbende metten bailly ende hogeheemraet van Rijnlant - gelijck de uytspraecke van den voorschreven hartoge Aelbert dat medebrengt - dat de voorseyde bailly ende hogenheemraet de Mije, daer die t' Swammerdam in den Rijn compt, hebben doen toedammen ende dat 'tselve bij de voorschreven uytspraecke <12> van den grave ter neder geleyt es. Geensins den Rijn daer -als vooren- die van Wourden ende Sticht altijts door hebben moeten losen. |
| Woerden en een gedeelte van 't Sticht / Eensdeels uuyt 't waterschap gescheyden |
Ende voor soveel aengaet de waterlosinge van die van Wourden ende een gedeelte van 't Sticht, dat die vanouts aen, jae {44v} met 't begin van het heemraetschap, in gemeen waterschap gelegen hebben ende onder eenen ommedijck off ring gesloten zijn geweest, blijct bij drie verscheyden privilegi van date 1363 's vrijdaechs nae Petri-ad-vincula20. De twe gegeven bij hertoge Aelbert van Beyeren als ruwaert ten opsicht hertoch Willem van Beyeren, zijn broeder, die men de Dulle Graeff nompt, dier tijde noch in leven was, ende 't derde bij Jan van Arckel, de 46e biscop van Uytrecht in 't laetste jaer zijnder bedieninge, wesende genouch van eenen inhouden. Daerbij de voornomde hertoge Aelbert seyt, dat hij bij gemenen rade des lants van Hollandt ende bij den gemenen heemraet van Rijnlandt overgedragen was eenre voirwaerden ende eens eeuwelijcx {45r} gescheyts metten goeden luyden van den Lande van Wourden. Ende in den tweden privilegie metten goeden luyden van den gestichte van Utrecht, die gelant sijn in den watergang van Sparendam ende daer uyt te wateren plaegen. |
| |
In den eersten dat alle degenen die opte zuytsijde gelegen waeren ende doen ter tijt watergang in der IJssel hadden, die souden geven van de morgen thien grooten Vlaemsch ende daermede souden sij vrij ende quyt wesen ende eeuwelicken gescheyden van alle rechten dat <13> sij t' Sparendam plagen te hebben ende ten onrade dat daerinne roerende was. Ende sij en souden van doen voorts nimmer meer in den Rijn wateren totten waterganck te Sparendamme uyt. |
| |
Voort alle degene die opte {45v} zuytsijde voorseyt gelegen waeren ende doentertijt geenen waterganck opte IJssele en hadden, die souden geven van den mergen vijff grooten Vlaems ende die souden blijven in allen rechte daer de noortsijde in blijven soude. |
| |
Voort alle degene die aen de noortsijde gelegen waeren, die souden geven van de mergen vijff Vlaemsche grooten ende daermede souden sij gebetert hebben alle versuymenisse ende breucke, die sij tot dien daege toe gehadt hadden roerende van Sparendam. Ende van doen voorts souden sij houden ende maecken twe sluysen in Sparendam mitte goede luyden van Den Gestichte, die mede tot Sparendam uytwaeteren souden ende alle waterganck ende werck bewaren ende houden als sij vanouts plagen te doen, {46r} uytgeseyt dat sij mer twe sluysen souden houden als voorschreven es. |
| |
Hieruyt is immers claer ende geheel notoir dat 't geheel Landt van Wourden ende een groot deel van 't Sticht hun water losende in den Rijn, 'twelck 't principaelste canael es van de waterlosinge van Rijnlandt, tot Sparendamme alleen uytgaende ende exonererende tot dier tijt toe geheel onder eenen ommedijck off ring moeten hebben gelegen ende met geenen dam tot Swammerdam off elders affgesloten en hebben cunnen werden. |
| Reyerscoop, Bijlevelt, Achthoven, Mastwijck |
Tot meerder bevestenisse van dien bevinden de voorseyden van Leyden uyt een privilegie van date 1413 den 1en octobris, verleent bij hertoge Willem van Beyeren aen den gelanden in Reyerscoop ende Bijlevelt {46v} tusschen den Marendijck bij Uytrecht ende Haenwijckercae boven Woerden, daer hij zeyt dat hertoge Aelbert, zijn vader, den voornomden gelanden zijne brieven gegeven hadden, (Dees brieven, daervan den dach hier onbekent is, moeten gegeven sijn geweest tusschen 't jaer 1358 als hertoge Willem sijn zinnen onmachtich werde ende hertoch Aelbert gecoren werde ruwaert, ende 't jaer 1363 als de zuytsijde van 't Sticht ende Woerden gesepareert werde uyt 't waterschap, als die mede aen de zuytsijde van den Rijn leggen.) dat zij wateren souden in den Rijn, 'twelck sulcx tot Sparendamme soude moeten losen, maer voucht daer strack bij: die sij onbruke geworden sijn. Te weten mits die separatie off affscheydinge van de zuytsijde - als vooren - ende dat die van Rijnlandt, {47r} selffs mit hun waeter teveel belast sijnde, dezelve in hun waterschap nyet en hebben begeert te ontfangen als van die van de zuytsijde laeger leggende verlost sijnde. Zeyt voorts de grave dat also de voorscreven gelanden zulcke brieven als zij daeroff hadden, hadden overgegeven mit belofte nemmermeer daerom te vervolgen naer daer naer te staen. Zo heeft hij een verdrach gemaect dat de voorseyden van Reyerscoop ende Bijlevelt mitten gelanden in Achthoven ende Mastwijck, gelegen tusschen de Marendijck ende der heeren wet van Sint-Katrijnen t' Uytrecht, ontfangt in 't waterschap van Amsterlandt volgens den innehouden van 't voorseyde privilegie. |
| Oorsaecke van de separatie van Woerden / Bescrijvinge van den ommedijck |
<14> Omme nu oock yet te zeggen van de oorsaecken die tot sodanygen gescheyt - daervan hiervooren is {47v} geroert - mogen hebben beweecht voor sovele 'tselve uyt soe oude stucken es te speuren ende vinden, soo schijnt dat 't heemraetschap - als vooren - gesticht wesende in den jaere 1285, ende maeckende haeren ring ende ommedijck, die - als geseyt is - in hem begrijpen most Nyeucoop ende 't geheele Landt van Wourden mit een gedeelte van 't Sticht, ende sulcx mit 't maecken van de voorschreven ommedijck gecomen sijnde tot Noorden boven Zevenhoven en hebben denselven ommedijck nyet westelicken off zuytwestelicken gebogen naer de Vrije Houff off 't Corteraersche Roggelant, voorts nae 't Arlanderveensche Roglandt vorder nae de zijden om tot Zwammerdam te comen, mer hebben hem genouch oostewerts aengeleyt om te wesen de lantscheydinge van Amsterlandt {48r} naer den Slickendam, voorts nae 't Woerderverlaet, vorder de Hollantschekade off Meent langens naer Outhuysen ende Spengen, voorts suytoostewerts aen lopende naer den Breudijck, laetende aen de noortwestsijde de waterlosinge van Amsterlandt, genaempt Bijlevelt, ende comende omtrent daer nutertijt 't Huys ter Haer staet, genouch dicht aen de waterlosinge, genaemt Heycoop, oostwaerts boven 't waterschap van Amsterlant gelegen ende nyet gemeens daermede hebbende, hebben hem suydwestwaerts aen gedraeyt nae Harmelen ende aldaer metten Haenwijckendam den Rijn stoppende voorts gepasseert nae Kattenbrouc ende 't lant van Montfoort tot aen den IJsseldijck. |
| |
< <14v> in de marge: 'Ziet B fol 156d notele in Jacops Does handt.'> |
| |
Ende hem aldaer kerende hebben den voorschreven ommedijck voorts getrocken westwert off zuytwestwert naer de Goude ende langs de Gouwe heenen met de {48v} caden <15> aen wedersijden hem hebbende21 in den anderen mitte Goutsche sluyse, in den Rijndijck gelegen, tot aen Hoevenzuytwinde, eyndende als vooren aen de zeeduynen bij 't bosch van Den Haege. |
| Begrotinge van 't waterschap |
Welcken ommedijck, ring off circkel, bij raminge bevangende ende in hem begrijpende meer als honderttwintich- off hondertdertichduysent margen lants, mettertijt deur de sluysen op Sparendam waerschijnlicken nyet genouch en hebben connen werden geryft. Oock nyetjegenstaende zij aldaer allengskens meerder ende meerder sluysen maecten. In als tot negen in getale toe. |
