 |
 |
 |
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
| Nopende den Rijndijck | <9a> Also hiervoiren is aengewesen dat Houvensijdtwinde bij de grave gehouden es voor een zeeweer bij innebreck van dijcken oock jegens Delfflandt, verbijgaende ende als onnodich achtende den Rijndijck, nyetjegenstaende deselve als hiervooren, ouder zij dan het overgaen van den Spaerne. Ende sulcx dat het heemraetschap zoo't jegenwoordelicken es, soo achten de voirseyden van Leyden nyet buyten propooste hier bij manier van digressie of afweydinge eenige verclaringe te doen van 'tgunt sij nopende den Rijndijck bevonden hebben. Opte welcke noch huyden opten dach geen houfslach en es, in vougen dat men nyet en weet wye in 't onderhout vandien gehouden zij, mer {10v} men heeft deselve in effecte laeten vergaen. Waerschijnlicken deurdien de grave - als vooren - die als nyet en heeft geacht mer in effecte liet leggen voir 'tgeen sij doen mocht mits de hoochte, breede ende zwaerte van Hoevenzijtwinde. |
| Sulcx en hebben de voorseyden van Leyden voor alsnoch geen gewach van den Rijndijck gevonden noch van het onderhout van dien voor in den jaere 1509 in octobri als den Sparendamsschendijck, de Amsterlantschendijck ende de Velserdijck teffens waeren innegebroocken. Ten welcken tijde nopende het provisioneel maecken van den Rijndijck bij den Hove van Hollandt den 8en octobris 1509 geordonneert is als blijct bij acte hier innegelijft. | |
| (insertie) Acte van de provisioneel op 't maecken van den Rijndijck, 1509.4 | Also onlangs geleden bij den groten storm, onweder ende den groten vloet van den {11r} waeter innegebroken sijn die dijcken tusschen Sparendam ende Amsterdam ende tusschen Amsterdam ende Muyden. Ende oick de Velserdijck daerbij, dat 't waeter van de Zuyderzee compt doer al het landt tot aen die een sijde van der stede van Leyden, binnen Leyden ende aen den Rijndijck ende indien den Rijndijck inbraecke - dat Godt verhoeden willen - metten selven souten waeter bevloeyen soude dat ander quartier van Rijnlant, dat quartier van Delfflant, Schielant ende <9b> meer andere landen onder den Rijndijck gelegen, tot irreparabele ende onverwinlicke schaede. Soo is bij den Hove van Hollandt een dach beschreven geweest alhier in Den Haege, daer vergadert sijn geweest die gedeputeerden van de steden van Leyden, Delft, der Goude, Rotterdam ende Schiedam. Ende oick die dijcgraven van {11v} Rijnlant, Delfflandt ende Schielant off hoiren gedeputeerden. Ende naedat sij met een tijt lange gecommuniceert hadden op die onderhoudenisse van den Rijndijck, bijsonder van Bodegraven tot Woerden den selven Rijndijck zeer behoort gerepareert te zijne ende gemaect, zoo is den hove voorschreven gerapporteert dat die gedeputeerden van Delff wel considereerden ende aenmerckten, dattet van grooten noot was den Rijndijck te maecken ende te verstercken. Ende dat sij tevreden waeren in den name van heurluyder poorteren - soverre die in Delfflandt gegoet waeren - daertoe te contribueren bij maniere van preste. In also verre dat men eerst weeten soude wye diegeene sijn, die behoiren den Rijndijck vanouts te onderhouden, die ongemaect leyde, ende dat die geweten, dat deselve borge stellen souden die penningen, die over {12r} Delfflant verschoten worden totten Rijndijck, te restitueren ende te betaelen tot seeckeren daege. Die gedeputeerde van Schiedam seyden dat die van Schiedam selver groote lasten hadden omme hoir sluysen ende waterkeringen te onderhouden ende daeromme nyet en mochten contribueren tot reparatie van den Rijndijck. De dijcgrave ende heemraden voorseyd ende de gedeputeerden van Delft, der Goude ende Rotterdam deden verclaeren, dat sijluyden aenmerckten den grooten <9c> last van den water daer 't landt van Hollandt innestaet, dat die last bij 's mensschen gedeynckenisse nyet so groot geweest en is ende te vresen is, dat de voorschreven innegebroockene dijcken van dese winter nyet gerepareert en sullen mogen wesen. Ende dat daeromme den Rijndijck - Godt betert - gesien is alle den winter te wesen den zeedijck {12v} ende schuttinge van dat zeewater, comende doer alle die gebroocken dijcken, zoowel in Vrieslant als die vooren genompt zijn. Ende oock dat ondersouck te doen wye den ongemaeckten Rijndijck vanouts heeft onderhouden, groot tijt behouft. Ende dat dese reparatie te doen geen dylay en begeert. Dat daeromme sijluyden sijn van der opinie ende advyse dat men terstont sal procederen tot maeckinge ende reparatie van den Rijndijck. Immers streckende van Bodegraven tot Wourden ende so voorts daer 't van node es in sulcke breette, hoochte ende dickte als de gedeputeerden van de drie heemraetschappen voorseyd mette gedeputeerde van de vijff steden voorschreven off diegeene die ter plecken sullen willen comen met een commissaris die 't Hoff daertoe sal willen nemen ende ordonneren. 't Selve {13r} sullen opte plecke wesende ordonneren ende ramen ende dat men dit werck besteden sal openbaerlicken bij den gedeputeerden voorseyd die vergaderen souden op zondachavont ofte 's maendaechs voir de middach eerstcomende tot Bodegraven. Ende dat die penningen van de oncosten van dien verleyt ende verschoten souden wesen bij de drie heemraetschappen voorseyd ende die ingelanden van dien. Ende dat men als dan vernemen sal wye dat schuldich sijn vanouts ende in voortijden den voirseyde ongemaeckten Rijndijck <9d> te onderhouden. Ende dat men opte selve procederen sal omme restitutie van de voorseyde verleyde penningen ende omme hemluyden te constringeren tot onderhoudenisse van denselven Rijndijck als dan van rechtswegen behooren sal. Ende 't voorseyde Hoff, gehoort hebbende {13v} de voorschreven communicatie ende die advisen van die van Delft, van Schiedam ende van de dijcgraven ende heemraden van Rijnlant, van Delfflant ende van Schielant ende van de gedeputeerden der stede van Leyden, der Goude ende Rotterdam, die van één advys sijn met de dijckgraven ende hogeheemraden voorseyd, heeft geordonneert ende verclaert, ordonneert ende verclaert dattet advys genomen bij den dijcgraven ende heemraden voorseyd ende oock bij den gedeputeerden der steden van Leyden, der Goude ende Rotterdam zijn voortganck hebben sal ende dat men sal procederen tot maeckinge ende reparatie van den Rijndijck van Bodegraven tot Woerden ende also voirt dair 't van node is in der manieren gelijck deselve dat geadviseert hebben ende hierboven gesereert staet. {14r} Ende omme dit advys te helpen te werck stellen metten gedeputeerden van den heemraden ende van de steden voorschreven, die sullen willen comen ten plecke ende dage voorseyd. Soo ordonneert 't Hoff daertoe mr. Abel van Coulster, raet van denselven hove, ende aucthoriseert 'tselve Hoff den voornomde dijcgraven ende heemraden voor nu omme te mogen procederen in der manieren boven verclaert mette gedeputeerde van de steden voorschreven, die aldaer sullen willen comen. |
| Tot hiertoe insertie van der acte van date 1509 den 8en octobris. | |
| <9e> Hier vint men immers claerlicken dattet tot daer toe in questie gestaen heeft, wye den Rijndijck behoorden te onderhouden. | |
| Swaerte van de Rijndijck | Ende so 't meeste gebrec dier tijden schijnt geweest te sijn tusschen Bodegraven ende Woerden ende zoo voorts op, so was {14v} den 9en octobris denselven dijck besteet op twaelff voeten aenleggens, hebbende twe voeten oplopens binnen- ende vier voeten buytensdijcx, boven zes voeten breet blijvende, te maecken met harde, vreemde aerde, te haelen ter naester laege ende minste schade sonder den lagen dijck off wech te roeren. Waertoe een blanck opte mergen was ommegeslagen. |
| Waernaer opten 19en martii 1510 bij H.M. Keyser Maximiliaen ende Kaerl, eertshartoge van Oostenrijck, opte voorschreven nyeuwen Rijndijck, beginnende van Bodegraven totte Lynschoterdijck toe, verleent es een octroy, inhoudende de naevolgende poincten ende articulen. | |
| Insertie van 't octroy van den jaere 15105 | In den eersten dat opten voorseyde nyeuwen Rijndijck sullen wesen vijff heemraden. Te weten een uyter stede van {15r} Leyden, een uuyter stede van Delff, twe uuyter stede van der Goude ende een uuyter stede van Oudewater. Ende sullen deselve vijff heemraden den voorseyde dijck beschouwen metten castalain van Woerden als dijcgrave. Ende indien deselve castalain onwillich waere off hem anders drougen in 't officie van dijcgraefschap dan 't behoort, dat alsdan de voorseyde heemraden ons heuren naemen ende toenamen seynden sullen in geschrifte omme eenen dijcgrave daeruuyt te kiesen t'alre tijden als 't van node wesen sal. Ende sullen <9f> die voorschreven dijcgrave ende heemraden mogen keuren, schouwen ende berechten alle 'tgundt dat den dijcgraeff aldaer aengaet. |
| 't Penningelt is der heemraden beloninge voor arbeyt en vacati. | Item de voorschreven heemraden sullen jaerlicx hebben voor de arbeyt ende vacatyen van schouwen op elcken margentale eenen deuyt optengenen die onder den voorschreven dijck gelegen sijn ende bij den {15v} voorschreven heemraden in houfslagen gecavelt sullen worden in de onderhoudenisse van denselven dijcke. |
| Item de voorseyde heemraden sullen mogen stellen ende ordonneren eenen clercq, bode ende anderen dienaeren die hemluyden duncken sullen nutst ende bequaemst daertoe te zijne. | |
| Item dat die costen die gedaen sullen worden in 't schouwen van desen dijck bij den voorseyde dijcgrave ende heemraden vooraffgaen van de boeten ende breucken die aldaer vallen sullen. Ende indien van der boeten ende breucken boven die costen yet overbleve, dat sal gedeelt werden bij de voorschreven dijcgrave ende heemraden halff ende halff. | |
| Item de voorseyde heemraden sullen mogen keuren ende weder ontkeuren nae heuren besten goetduncken ten meesten oirboor ende proffijte van den lande. {16r} Ende de voorschreven vijff heemraden sullen blijven elcx heuren leven lanck. Ende als yemant van hemluyden afflijvich werde, zoo sullen die van de stede ofte plecken daer die gesturven sal wesen, ons noemen ende overseynden de naemen ende toenamen van vier goede notabele personen van de voorschreven stede. Ende indien de vier heemraden in 't kiesen discorderen ende twedrachtich waeren, zoo zal den Raet van Hollandt nemen ende kiesen eenen van der twe die aldus gekoren sullen wesen. Ende nyemant <9g> anders. | |
| Item sullen dese vijff nyeuwe heemraden gehouden wesen heuren behoirlicken eedt te doen in handen van den stadthouder ende raden van Hollant t'allen tijden als sij aencomen sullen. | |
| [Item elcx van den voirschreven stede sullen6] voor d'eerste reysen kiesen heure heemraden. Ende indien sij in 't kiesen discorderen, so sullen die gecoren worden bij mijn heere {16v} de stadthouder ende raden van Hollandt. | |
| Item dat alle diegeene die tot desen daege toe enyge schouwe, recht ofte toeseggen mogen pretenderen opten voorseyde nyeuwen Rijndijck van Bodegraven tot Lynschoterdijck toe daeraff verdragen ende ontlast zullen wesen. | |
| Item dat de voorschreven dijcgrave ende heemraden oick macht, auctoriteyt ende jurisdictie hebben sullen te mogen berechten ende schouwen 't quartier van den Rijndijck van Alphen tot Bodegraven toe, geheten Swammerdam ende die heerlicheyt van de heere van Brederode, daer alsnu luttel toegesien wort ende geen schouwe op en is. | |
| Ende also bij goede informatie deuchdelick bevonden ende gebleecken is dat de dorpen ende ambachten van Breezwaerde7, de oostsijde van Waerder, {17r} de westsijde van Waerder, Ruygeweyde, Langeweyde, Sluypyck, Nyeuwenbrouck, Oudencoop, Reewijck, Blommendael ende de zuytsijde van Bodegraven tot geenen plaetse enyge lasten van dijckagie en hebben off houden ende sijn bij des nyeuwen Rijndijck geheel ende al ontlast van den Rijn ende zeewater, zoo sullen zij daerom gehouden zijn denselven nyeuwen dijck te onderhouden tot eeuwygen daegen nae de keure ende ordonnantie als die nyeuwe ende toecomenden heemraden dat goetduncken sal. | |
| Tot hiertoe insertie van 't octroy van 't jaer 1510. | |
| <9h> Hiernaer in den jaeren 1514 de dijcken weder innegebroocken sijnde omtrent Sint-Michielsdach, was opten 4en novembris bij den Hove van Hollandt bij communicatie ende goetduncken van den heemraden van Rijnlant, Delfflant, Schielant ende van den nyeuwen Rijndijck in 't quartier van Bodegraven {17v} omme den Rijndijck te stercken ende den ingelanden aen dese sijde te preserveren van de zeewateren geordonneert 'tgundt dat hiernae volcht. | |
| Insertie van den ordonnantie van den Hove van 't jaer 15148 | Eerst dat men den voorschreven Rijndijck gaende van Catwijck off tot de stede van Leyden toe maecken sal twaelff roede voeten toeleggens. Item van der siecken buyten Leyden, de cingelen derzelver stede tot die colck ende voort tot die Coepoort toe, ende van de Coepoort totte Hogewoertsche poort toe, insgelijcx gemaect te werden twaelff voeten toeleggens tot coste derselver stede. Item van deselve stede van Leyden tot Bodegraven toe deselve te maecken 14 voeten toeleggens. Item van Bodegraven tot de Helmwech te maecken twaelff voeten toeleggens. |
| Item de voorseyde dijck van Catwijck tot de voorschreven Helmwech toe deurgaens te {18r} hogen een roe voet op 't alderhoochste nae den waterpasse, boven zes voeten breet blijvende, lopende binnen ende buyten tot discretie van dengenen die gecommitteert sullen werden om 'tzelve te besteeden. | |
| Item 'tselve te maecken tot cost van degeene die daerbij beschermpt sullen sijn, morgen morgens gelijcke. Ende dit voor dese reyse alleen, sonder prejuditie. Item de costen van desen sullen verschoten werden bij den pachters ende gebruyckers ende sullen heur eygens daervan <9i> corten de rechte helft. | |
| Item omme de innegelanden van Rijnlandt gelegen aen dese sijde van den Rijndijck te geryeven, so sullen de heemraden van Delfflant gedogen dat men in den Leitschendam sal mogen maecken ende leggen een duycker off zijltgen daerdeur sij heure water sullen mogen losen in tijden {18v} als de voorschreven Rijnwech gesloten es ende de voorseyden van Delfflant bij heur water nyet geprejudicieert werden. Welck zijltgen gesloten sal wesen met twe slooten, daervan de eene slotel bewaeren sal een van den heemraden van Rijnlant ende d'ander een van den voorseyde heemraden van Delfflant. Ende sal 'tselve zijltgen nyet geopent werden dan bij consent ende goetduncken van beyde de voorseyden heemraden. | |
| Ende heeft het voorschreven Hoff gelast ende bevolen de voorseyde heemraden van Rijnlandt, Delfflandt, Schielandt ende van den nyeuwen Rijndijck dese ordonnancie van stonden aen t'achtervolgen ende te procederen tot executie van dien. Ende voort van gelijcken gelast den ingelanden, die hierbij beschermpt sullen wesen, deselve te volcomen ende volbrengen sonder enich wederseggen. | |
| Item omme dese ordonnantie te volcomen ende volbrengen, zijn bij den voorschreven Hove {19r} geordonneert ende gecommitteert mrs. Jan van Du[ven]voirde ende Franchoys Cobel, raeden ordinaris, met een off twe die elcx van den voorschreven heemraden uyt haeren naeme daertoe <9k> sullen willen ordonneren, mits dat elck van de eedelen ende steden onder de beschermenisse van den voorschreven Rijndijck gelegen, daerbij oock sullen mogen vougen heure gemachtichde. Bij welcke commissarissen, gedeputeerden ende geordonneerden besteet ende opgenomen sal werden 't werck voorseyd naer luyden der articulen in de voorschreven ordonnantie begrepen ende verclaert. | |
| Tot hiertoe insertie van den ordonnantie van den Hove van 't jaer 1514. | |
| Ende also die van Leyden in gebreecke waeren gebleven haer cingele, wesende mede een gedeelte van den Rijndijck, volgende de voorgaende ordonnanti te maecken, waeren sij daertoe doir {19v} mrs. Abel van Coulster met Frans Coebel ende enyge heemraden van Delflandt, comende om den Rijndijck te schouwen, vermaent ende bevolen 't werck te maecken off sij souden 't beschouwen. 't Welck opten 14en decembris des voorseyde jaers [15]14 in deliberatie geleyt sijnde met die van de grote vroetschappe, was - ten opsichte 't werck swaer was so men sulcx doende de buytenramen, doen oick opte cingelen staende, zoude hebben [te] verhogen - geresolveert sluysen te leggen binnen Leyden bij de Hogewoertspoort, bij de Hogewoertbrugge ende Tonisbrugge omme 't water te schutten indien daer enich opwaeter quaem. Ende dat men 'tselve die van den Rade soude te kennen geven, begerende dat sij daermede tevreden wilden wesen, der stede tijt gevende van de sluysen te maecken. Daerbij vougende {20r} dat den tijt sulcx wel vermocht, aengesien den dijck, innegebroocken sijnde, gestopt was. | |
| <9l> Mer es evenwel daernaer nyet gevolcht noch van 't leggen van de sluysen, noch van 't verhogen van de chingele. | |
| 1e keur van Dijcgrave ende Hogeheemraden opten Rijndijck anno 15219 | Opten 5en martii 1521 es bij dijcgrave ende hogeheemraden geordonneert dat de ambachtsbewaerders hoiren Hogen Rijndijck ende de haspelen daerop staende maecken ende opnemen10 souden naevolgende de keuren daervan sijnde. Ende dat elck opten affganck van sijn houfslach midden opten hogen dijck stellen zoude een eycken pael, dick wesende vier11 duym viercant met een cruys in der aerde ende hooch boven den dijck twe roede voeten vóór den 25en maert toecomende op een derdendeel van 10 pond. Ten welcken daege de {20v} heemraden den dijck souden schouwen met bevel dat elck opten dijck soude sijn om sijn aen- ende affgang te wijsen op thien stuvers. |
| Es noch bij dijcgrave ende hogeheemraden gekeurt dat tot maeckinge ende reparatie van den Hogen ende Laegen Rijndijck men geen aerde slaen noch nemen en souden uyt boomgaerden, houtthuynen, cingelenbanen noch huyswerven, mer souden andersints ten minsten quetse de naeste ende bequaemste aerde daertoe gehaelt werden uyten lande neffens denselven dijck gelegen, op een derdendeel van thien ponden. | |
| In den jaere 1532 es beschrijvinge gedaen van den Hove om de verhelinge van den Rijndijck, mer wat daerinne gedaen of daerop gevolcht es en hebben die van Leyden noch nyet gevonden. | |
| 2e keur van Dijcgrave en Hogeheemraden opten Rijndijck van 't jaar [15]46 daervan geappelleert wert.12 | {21r} In den jaere 1546 hadden dijcgrave ende hogeheemraden een keur gemaect op 't verhogen ende verbreden van den Rijndijck van dewelcke d'ambachtsbewaerders van de dorpen aen de zuytsijde van den Rijndijck als Haserswoude, <9m> Alphen, Zoeterwoude, Catwijck opten Rhijn, Valckenburch, Wassenaer, Voirschoten, Waddincxveen, Soetermeer ende Zegwert over ende in den naeme van den ingestenen mitsgaders burgemeesteren van Leyden in den name van haere poorteren, innegelanden aldaer, met hem gevoucht, hadden geappelleert. Dewelcke voorseyde commissaris van den Hove daer oock beschreven waeren de dijcgrave ende hogeheemraden van Montfoort, Wourden ende Swammerdam van seeckere concept te vinden op 't hogen ende breeden van den Rijndijck naervolgende de keur daerop bij dijcgrave ende hogeheemraden in heur jurisdictie gemaect, {21v} comparerende opten 11en februarii anno 1547 metten anderen gecommuniceert hebben off geraden was Delfflant ende Schielant met justitie te constringeren tot maeckinge van den Rijndijck. Also de voorseyde gelanden sustineerden dat, dewijle sij den dijck so lange hadden onderhouden, dat zij 't nyet langer gehouden en waeren, aengesien Delfflant ende Schielant daermede waeren gepreserveert. Oick dat Delfflant ende Schielant laeger gelant waeren. Ende so de ingelanden mits verscheydenheyt van opini nyet en consten accorderen, werde geresolveert te beschrijven de principaelste ingelanden metten dorpen geteresseert. Ende middelertijt aen den Hove te solliciteren dat Woerden ende Swammerdamme haer Rijndijck oock hooch ende breet souden maecken {22r} als in Rijnlandt gekeurt was. |
| 1549 | <9n> Ende so de saecken in dier vougen op sijn beloop bleven staen sonder daer in te vorderen, es eyntelicken den voornomden dijcgrave ende hogeheemraden in den jaere 1549 omtrent de maent van april bij apostille van den Hove belast metten hooftingelanden te adviseren tot wiens costen den Rijndijck van doen voortsaen soude werden gemaect ende onderhouden. |
| 1552 | Mer en es daerop evenwel nyet gevolcht 'twelck daeruyt blijct dat opten 23en aprilis 1552 nopende den Rijndijck op haer vergaderinge binnen Leyden bij de dijcgrave, hogeheemraden ende hooftingelanden geraempt es ter dachvaert in Den Haege te allegeren dat men met dier sake wel behoirden te supercederen nademael yegelick genouch te doen {22v} hadde omme sijn oude dijcken te repareren ende maecken. Ende dat men overmits den oorloge 't gelt overal genouch te doen soude hebben ende mede overmits den duyren tijt. Ende of men daervan al wilde spreecken, so most men eerst weten wat die van Montfoort ende haer consorten daerop seggen wilden. Ende mede most men weten wie al tot den Rijndijck gehouden waer, zoo uuyt d'acte van 't jaer van negenen13 die van Rijnlandt ende anderen daer nyet seer en schenen innegehouden te sijn <9o> dan alleen enyge penningen toe geleent hadden om den Rijndijck van Boodegravan off tot Lynschoten toe te maecken ende tot heuren costen den Rijndijck van Catwijck tot Bodegraven mosten onderhouden. Ende of men dit al wiste, so souden die van Rijnlandt wel begeeren te weten wat de {23r} steden van Delff ende der Goude daertoe zouden willen geven binnen muyren, so sij in haer brouwerijen bij inbreck van den zeedijck seer geprejudiceert souden sijn. Ende dat men nootlicken soude verstaen dat den nieuwen dijck beter onderhouden soude werden dan de dijck onderhouden es tusschen Bodegraven ende de Lynschoten, die bijnae vergaen was. Ende op als resolutie gehoort breeder de saecke alsdan metten anderen te communiceren ende daerop naerder antwoort te geven. |
| 1553 | Hiernaer in den jaere 1553 op 't doen van de reeckeninge van Jan van Brouchoven van den jaere ... es bij den commissarisen Assendelft ende Suys opte altricati gevallen op 't capittel van de voorseyde reeckeninge {23v} van verteerde ende verleyde penningen van salaris, schrijffloon, munimenten, acten etc. ende 't artyckel van dien, mentionerende van den Rijndijck, genouch bij consent van partijen geaccordeert ende geordonneert dat dijcgrave ende hogeheemraden voor den toecomenden tijt souden communiceren ende adviseren <9p> metten hooftingelanden desselffs Rijnlandts tot wiens coste den voorseyde Rijndijck van doen voortsaen gemaect ende onderhouden soude werden. |
| Alle denwelcken nyetjegenstaende zo es geseyt ende besloten geweest als blijckt uyt de seste reeckeninge van de jaeren [15]54 ende '55 folio 219 dat men den Rijndijck laeten leggen soude ongerepareert ende den Sparendamschendijck so souden doen hogen, breden ende beswaren dat de landen, beyde gelegen soo an de noort- als aen de zuytsijden, {24r} mochten zijn beschermpt. Waermede de saecken van den Rijndijck, die men onnodich achteden, sijn blijven berusten sonder daer yet toe te doen dat die van Leyden weten off hebben connen bevinden, tot in den jaere 1570. | |
| 1570 | Ten welcken tijde naedat den eersten ende tweden novembris den Amsterlantschendijck, die men nompt den Diemerdijck, innegebroken ende sulcx oick Rijnlant bevloeyt was tot aen den Rijndijck die van Delfflandt ende Schielant genouch gewapender hant opten Rijndijck sijn gecomen om dien te houden. Ende deselve oick tot laste van Rijnlant es gemaect, gelijck de reeckeningen daervan <9q> zijnde dat uytwijsen, uyt dewelcke Rijnlant aen den anderen landen noch merckelicke penningen ten achteren staet, gelijck vanwegen die van Leyden den {24v} hooftingelanden t'anderen tijden verscheydelicken geopent es geweest. |
| 1578 | Mer in den jaere 1578 opten 28en aprilis es bij de hooftingelanden op 't versouck van de hogeheemraden om te hebben advis op wat mate ende ordonnantie men den Rijndijck voortsaen soude repareren ende vastmaecken jegens alle innundati ende opwateren. Ende sulcx oick te voorsien dat de hogeheemraden van Delfflant ende Schielant de hant daeraen nyet meer en souden comen te slaen als bij de tijden van hartoge van Alva was gedaen, verstaen dat de hogeheemraden van Rijnlant tot de voorseyde reparatie sulcke ordonnantie souden mogen maecken als sij naer gelegentheyt des tijts ende andere ommestandicheyden der saecken tot bewaringe ende welvaringe van Rijnlandt {25r} bevinden zouden te behooren. |
| Volgende denwelcken dijcgrave ende hogeheemraden opten 12en augusti [15]78 nopende den voors. Rijndijck gemaect hebben seeckere pretense keure hier innegelijft: | |
| Also naer de innundatie ende doorbreecken < <9q v> ... (privilegeboek fol. 30 vs14)> van den Diemerdijck ende andere dijcken, gebeurt den 1en ende tweden novembris 1570, den Rijndijck streckende van Catwijck aff tot aen den IJsseldijck toe verhoocht, verbreet ende verheelt es geweest met zeer zwaere costen ende contributi van allen landen bij denselven Rijndijck beschermt ende bewaert. Ende dat naderhant deur d'oorloge ende de zware twe belegeringen der stede van Leyden zoo bij den gemeenen viant als oock anderen tot {25v} wederstant van denzelven viant den voorseyde dijck tot enyge plaetsen, namentlick aen de oost- en westsijden der voorschreven stede van Leyden ende ontrent de Doedincxlaen ende elders, geslecht, gedemolieert ende afgegraven es, sulcx dat nyet alleenlyck alle de voorgaende costen van dezelven dijck tevergeeffs gedaen, maer oock de landen daeronder leggende jegens gelijcke inundatie ende inbreck van zeedijcken nyet beschermt en souden zijn, indien den voornomden Rijndijck van nu voortsaen in sijne bequame hoochte ende breete nyet en worden onderhouden. Soo hebben de dijcgrave ende hogeheemraden van Rijnlant gekoert ende geordonneert, keuren ende ordonneren mitsdesen zoo ver de hoere jurisdictie is streckende dat bij provisie ende voor 't eerste de gehoufslaechden van den voorschreven {26r} dijck voor Baemisse eerstcomende ter plaetsen daer die afgegraven ende in den heerwech geslecht es, de afgeworpen aerde, wesende opten heerwech, zullen opnemen tot op anderhalve voet boven 't waeter ende daervan wercken ende maecken aen de noortsijde van dezelve wech een kaede ofte dijcke van zes Rijnlantsche voeten toeleggens slecht recht opgaende blijvende boven breet vier voeten ende hooch als den ouden Rijndijck aen wedersijden es aencomende. Maeckende aen de zuytsijde van de voorseyde caede een greppel van anderhalve voet breet ende diep een voet ende sullen voorts den voornomden dijck daer die nyet geslecht ofte gegraven es alsvooren, maer enichsins door 't verloop des tijts vergaen ofte verargert es wederomme van den eenen eynde totten {26v} anderen maecken. Ende voortaen onderhouden in zijne oude hoochte, breete ende viercante. Elck houfslach op een boete van twintich ponden van 40 grooten Vlaems 't pont. | |
| Item dat alle diegeene die sluysen ofte bruggen hebben ende houden door den Rijndijck, 'tsij off diezelve sluysen off bruggen geleyt ende gemaeckt zijn tot geryff van waterlosinge off gebruyck van particuliere personen, gehouden sullen zijn te stellen ende onderhouden op elcke zijde van de voorschreven brugge vijff roeden van den cruyn een hecke van alsulcke hoochte, breette ende dicte als de oude hecken geweest ende noch enyge opten dijck jegenwoordich staende zijn. Ende dieselve gestelt wesen voor Baemisse als vooren. Elcke heck op eene boete van drie ponden munte voornomt. Ende evenwel die voorseyde {27r} hecken te stellen off bij gebreecke van dien zal den dijcgrave van Rijnlant deselve doen maecken ende stellen tot costen van dengenen die daertoe gehouden zullen sijn ende zijne uuytgeleyde penningen weder innehaelen nae den dijcrechte. | |
| Item die dese hecken ofte paelen van dien opbraecke ofte uyttoge, zal verbeuren eene boete van thien ponden, munte als vooren ende daerenboven arbitralicken gestraft te werden. | |
| Item dat men alle de sluysen in den Rijndijck gelegen dichtmaecken sal tot bovenaen het wulffsel ofte dexel op een boete van thien ponden ten prijse voorseyd. | |
| Item dat men desen dijck nyet en sal mogen weyden noch beesten op jaegen ende dat alle beesten opten dijck schutbaer zullen wesen. Te weten een {27v} vercken ongerinct voor eygen, een paert gerinct, varcken ende andere beesten bij dage elcke voet op een stuver ende halff. Een schaep die voet een halve stuver ende bij nachte op dobbelde voeten. Ende hiervan sullen schutters wesen de gesworen boden van Rijnlant, dijcgrave, hogeheemraden ende baillius dienaeren ende ambachtsbewaerders ende schouten mit hoeren gesworen boden, elcx in den zijnen. | |
| Item so wie bevonden wert op desen dijck met een paert off met een wagen ofte sleeden rijdende, sal verbeuren tien ponden van veertich grooten: een derdendeel tot profijt van den schutter ende d'ander twe deelen tot profijte van den dijcgrave ende men sal den breuckigen mogen arresteren naester stede ofte dorpe ter tijt toe hij den schutter van de voorseyde 10 pond vernoucht zal hebben. | |
| Item dat nyemant desen {28r} dijck sal mogen verlaegen ofte versmalen op een boete van gelijcke thien pont. | |
| Item dat alle degeene die gaten ende overpaden hebben, leggende in den voorschreven Rijndijck, dezelve zullen stoppen ende dichtmaecken ter volre hoochte ende breette van denselven dijck voor Baemisse voorseyd op eene boete van thien ponden, munte als vooren. Ende deselve nyet weder openen ofte geen nyeuwe gaeten ende overpaden in den voorseyde dijck te maecken dan bij consente van den dijcgrave ende hogeheemraden voorseyd ende 'tselve geregistreert te werden in haere register op gelijcke boeten van 10 pond. | |
| Aldus gedaen binnen der stede van Leyden bij den voorschreven dijcgrave ende hogeheemraden van Rijnlant opten 12en augustii 1578. | |
|
Alle 'twelck de voorschreven van Leyden alhier bij digressie nopende den Rijndijck in 't lange wel hebben willen vermaenen, so om de hooftingelanden {28v} te doen verstaen watter van den Rijndijck sij ende met wat groter recht dijcgrave ende hogeheemraden de <9r> questi nopende de jurisdictie opter voorseyde stadt Leyden chingele tot groten costen van 't lant ende van de stadt soo hooch gedreven hebben als oock die van onwaerachticheyt te convinceren 'tgene hem t'anderen tijden bij eenyge in 't aensicht is geseyt, datter eenen houfslach opten Rijndijck was, die ter schouwe stont van dijcgraeve ende heemraden. 't Welck desulcke goet te doen hadden spreeckende van saecken daervan hij de gelegentheyt off nyet en wist off bedriechlicken versweech jegens zodanige luyden, die van 'tgene voor heuren tijt gepasseert was, nyet wetende sijn woorden hielden als de brieven van Sinte Pouwels, dewelcke zooveel met sijn stoutspreeckende {29r} ende onbeschaemde tonge heeft geprocureert datter zonder op het openen off te kennen geven van die van Leyden veel te achten, enyge saecken daer 't lant ten hoochsten aen gelegen was, in de wint geslagen ende voorbij laeten passeren sijn. |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
