71. Oost Blik op de Aaszak

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de inwoonders van de huysen van outs onder dees gebuyrte (Blik op de Aaszak) gehoorich comende in 't bon van 't Wolhuys / te weten aen der oostzijde van de Volresgraft / onder den tytel van Oost blic opten Aessac / van welcke gebuyrte heer es en blijven zal Jacob Dcz. van Bockenberch.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8, 16-12-1605)

begrijpende de huysen aen de oostsijde van overwulfde Volresgraft tusschen 't Steenschuyr ende de Wolstege staende / mitsgaders de huysen in de Plaet- en Ketelboeterstegen / ende in de Boomgaertstege de huysen aen de westsijde staende / mitsgaders de zuyt- en de noortsijden van de Volresgraft aff tot aen de poort van Jacob van de Mij ende den jen houck respective.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 32 vso - 33, 29-06-1617)

beginnende aen de oosthouck van de Wolsteech tot de westhouck van de Bogaertsteech / met de huysen in de Ketelboetersteech / Plaet- ende Sacksteegen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 154 vso - 155 vso, 08-11-1646)

Geschiedenis:

Op 16-12-1605 ontstaan als afsplitsing van de buurt Blik op de Aaszak.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8)

In 1607 verzoekt Jacob Dircksz. van Bockenberch om zijn ontslag als heer der gebuurte, omdat eenige ongerustheyt hem (is) aengedaen bij eenige gebuyren, namelic Claes Jansz. schoenmaecker (en) Matijs Jansz. cleermaecker. Er lijkt dus sprake te zijn van dreigementen jegens de buurtheer. Het Gerecht weigert hem ontslag te verlenen, zeggende dat de toonder zal hebben patiencie (geduld) ende continueren in den dienst en 't ampt daerinne hij gestelt es. Ook krijgt hij het advies om de onwillige te straffen volgens de Generale Ordonnantie opte gebuyrten, daeraen die van de Gerechte des versocht zijnde, gaerne de handt zullen houden (zie ook 'Buurthouden', pag. 75)

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 04-01-1607)

In 1617 meldt de buurtheer, Pieter Stevensz. van Brouckhuysen, dat in zijne gebuyrte dispuyte voorvalt op 't verstant ende d'uytlegginge van 't iiije articule van de ordonnantie opte gebuyrten. In dit artikel is bepaald dat wanneer iemand een huis koopt, deze aan de buurtkas behoort bij te dragen. Deze recognitie, beter bekend als de huiskoop, bedraagt twee gulden voor een huis met een koopprijs van f 2.000,-. Verder is bepaald dat bij een hogere koopprijs, voor elke duizend gulden meer, de bijdrage tien stuivers extra zal bedragen. Sommigen menen nu dat deze extra bijdrage al moet worden betaald wanneer het huis duurder is dan f 2.000,-. Anderen werpen tegen dat dit pas het geval is wanneer de koopprijs f 3.000,- bedraagt. Desgevraagd worden de laatsten door het Gerecht in het gelijk gesteld (zie ook 'Buurthouden', pag. 113-114).

(SA II inv. nr. 52 fol. 263 - 263 vso, 27-07-1617)

In 1646 besluit het Gerecht om de Boomgaardsteeg tot een afzonderlijke buurt te maken. In verband daarmee staat Oost Blik op de Aaszak, evenals het aangrenzende Constantinopolen de huizen in de Boomgaardsteeg af.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 154 vso - 155 vso, 08-11-1646)

In 1654 verzoekt Pieter Stevensz. van Brouckhuysen om, na 38 jaar buurtheerschap en vermits sijnen hoogen ouderdomme van de tachtig jaeren, van zijn dienst te worden ontslagen. In zijn plaats zou dan een andere eerelicke persoon moeten worden aangesteld. Het Gerecht gaat akkoord en gelast de geburen een voordracht te doen voor een nieuwe heer (zie ook 'Buurthouden', pag. 74).

(SA II inv. nr. 72 fol. 181 vso, 27-08-1654)

Jacob Verkouw, Hendrik Danus en Cors Franken, raden en thesaurier van de buurt Boomgaard, melden dat het aantal huisgezinnen in de buurt sterk is verminderd. Men meent de verantwoordelijkheid voor de goede gang van zaken niet langer te kunnen dragen en verzoekt om aansluiting bij Oost Blik op de Aaszak. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 139 fol. 107, 22-08-1785)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

5. Oost Billenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de westzijde van Rapenburch tusschen Groenhasengraft ende den houc aen St. Anthonisbrugge / vorder aen de zuytzijde van 't Noorteynde tusschen 't Rapenburch ende 't Zant / noch aen de oostzijde van 't Zant tusschen 't Noorteynde ende Groenhasengraft / ende aen de noortzijde van dezelve van 't Zant of totten houc van Rapenborch / ende alle degeene dien binnen 't begrijp van dien gesloten zijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, tussen 29-08 en 11-10-1602)

beginnende aen de Theunisbrugge opten houck van de zuytzijde van het Noorteynde met de huysinge van Jan Jansz. Poth, hoefsmit, / lopende westwaerts aen tot den hoeck van 't Noorteynde aen den houck van de Molenwerffsteech / oostwaerts aen tot aen den houck van het Cort Rapenburch / eyndende met de huysinge van De Drye Haringen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 117 - 117 vso, 07-10-1635)

Geschiedenis:

Oorspronkelijk behoorde Oost Billenburg tot de grotere en nog ongedeelde buurt Billenburg. Tussen 29-08 en 11-10-1602 besluit het Gerecht op verzoek van de geburen om Billenburg te splitsen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3, tussen 29-08 en 11-10-1602)

Behalve een deel dat de naam Billenburg behoudt, ontstaan er vier nieuwe buurten, t.w. Pelikaanshoek, Drie Haringvliet (later gedeeltelijk Kortevest en Oost Billenburg) en Groenhazenburg. Over Groenhazenburg bestaan echter misverstanden. Wanneer de eerste buurtheer van Groenhazenburg, Seger Huygensz. van Campen, in 1604 wordt vervangen door Cornelis Dirxz. Grijp, blijkt laatstgenoemde te zijn benoemd als heer van Oost Billenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 6 vso, 22-01-1604)

De naam Groenhazenburg was overigens bedacht door Jan van Hout, maar kennelijk hechtten de geburen meer aan de oude buurtnaam. We vernemen daarna ook niets meer van Groenhazenburg.

(SA II inv. nr. 1220)

Maar het gaat niet alleen om een naamsverandering. Problematischer is dat de werkelijke ligging van de buurt niet spoort met de omschrijving van 1602. Dat is merkwaardig, want iets eerder dat jaar bepaalde het Gerecht naar aanleiding van een meningsverschil tussen de geburen van (het nog net niet opgedeelde) Billenburg en Meyenburg dat de huizen aan het Rapenburg tussen de Anthonisbrug en de Groenhazengracht tot de laatstgenoemde buurt behoorden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1 - 1vso, 29-05-1602, zie ook Meyenburg)

Het zou mogelijk zijn - maar in dit verband ontbreekt iedere mededeling - dat Oost Billenburg zich al of niet met medeweten van het stadsbestuur door annexatie van de huizen aan het Noordeinde tussen Kort Rapenburg en Molenwerfsteeg wilde compenseren. Weliswaar ging dit ten koste van de buurt Drie Haringvliet, maar deze buurtschap blijkt nooit te hebben gefunctioneerd. Pas in 1619 is er sprake van de buurt Kortevest, die echter slechts de bebouwing in het driekant Kort Rapenburg, Vest en Molenwerfsteeg omvat, maar niet de noordzijde van het Noordeinde.

Ook in andere opzichten blijkt de omschrijving van Groenhazenburg c.q. Oost Billenburg niet te kloppen. Zo behoort de noordzijde van de Groenhazengracht tussen het Zand en het Rapenburg tot de gebuurte Meyenburg, Dat deel wordt in 1624 met de oostzijde van het Zand geformeerd tot de gebuurte Zandwijk.

De conclusie kan slechts zijn dat de gebuurte Groenhazenburg nooit heeft bestaan. In werkelijkheid bestond Groenhazenburg voor een deel dat tot Oost Billenburg behoorde en een ander deel dat ressorteerde onder Meyenburg, Vanaf 1624 is het bouwblok Noordeinde-'t Zand-Groenhazengracht-Rapenburg verdeeld onder de buurten Oost Billenburg, Zandwijk en Meyenburg. De omschrijving van Groenhazenburg in augustus/oktober 1602 is dus foutief, maar die van Oost Billenburg op 07-10-1635 correct (zie ook 'Buurthouden', pag. 52 e.v.).

Het bovenstaande betekent ook dat de titel Groenhazenburg, dl. I van 'Het Rapenburg - geschiedenis van een Leidse gracht' historisch gezien niet geheel correct is.

Cornelis Dirxz. Grijp brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis. Overigens wordt hij foutief vermeld als buurtheer van Billenburg.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 67 vso, 20-06-1611)

Carel de Tombe, heer van Oost Billenburg verzoekt en verkrijgt ontslag wegens podegra (zie ook 'Buurthouden', pag. 75 e.v.)

(SA II inv. nr. 117 fol. 2 vso, 02-08-1737)

Bekend is een Dankdicht voor de Buurt Oostbillenburg aan haaren Buurtheer, den Hoogeerwaarden Hooggeleerden Heere D. van der Kemp, op de Verteering der Buurtpenningen door J. le Francq van Berkhey. Prof. Didericus van der Kemp was heer der gebuurte tussen 1770 en 1780. De dichttekst luidt als volgt:

Waar 't schitterend gezach met vriendlijkheid zig paart,

En hoogmoed, meest van deugd en menschenmin ontaart,

't Eerwaerdig hart ontzegt, voor nedrigheid blijft vluchten,

Wanneer het gul vermaak geen' tegenstand kan duchten:

Waar 't achtbaar geestlijk kleed geen' bangen schrik verwekt,

Daar eensgezinde vreugd bijzondre menschen trekt,

En staatelijk verwacht, wil waare erkentnis spreeken.

Dat ongewoon geluk, Oostbillenburg gebleeken,

Verpligt ons, VAN DER KEMP ! Tot waare dankbaarheid.

De vreugde en lekkernij, door uw bestel bereid,

Door u zelfs toegedeeld met waare vriendschaps-teugen,

Bevelen we ongestoord aan 't vrolijke geheugen.

Elk riep: hoe aangenaam is zulk een vrienden disch,

Daar braave VAN DER KEMP zo gul en vrolijk is !

Gewonnen overvloed, nooit door den twist verminderd,

Die in de stilste Stad de beste buuren hindert,

Werd rijklijk uitgedeeld waar de overdaad, geweerd,

Met ongezoute taal, die God en mensch onteert,

Geen stof tot dronkenschap, of ergerlijke weelde,

Of morrend onbescheid, of laffe twisten teelde.

Zo leerde uw voorbeeld ons, hoe weinig hoogmoed wint,

Die enkel op gezach den onderdaan verbindt,

En niet gemeenzaam leeft met Stad- en Feestgenooten;

Zijn vreugde is zijne waan - een haatlijk ding in Grooten.

Wij zijn u duur verpligt; we erkennen uw beleid,

Zo achtbaar als bezorgd, met wijze nedrigheid,

Die eensgezinden maakte in zulk een kring van zinnen.

Wie zou de vrede en rust in 't Buurschap niet beminnen,

Die, onder `t zagt bestuur van zulk een' wijs Regent,

De pligten van een' mensch en van een' burger kent ?

Wij zullen, daar ons hart blijft van uw gunst gewaagen,

Met waare nedrigheid als buuren ons gedragen.

Vrees nooit dat ons vermaak, in 't allerminst geval,

Een oorzaak van verzuim in de achting weezen zal

Die we u als Buur, als Heer, als Leeraer moeten geeven.

Och mochten wij nog eens dien blijden dag beleeven

Dat onze kas op nieuw weêr zulke vruchten gaf !

Wij stonden dat vermaak voor geen vermaaken af,

Daar VAN DER KEMP niet was; nooit kunnen we ons verwijten

Een zondig oogenblik met hem in vreugd te slijten.

O Brave VAN DER KEMP, elks roem en achting waard !

Die bij uw kloek verstand de burgerpligten paart,

En uitmunt in den kring van uw natuurgenooten;

Uw leven, uw bestuur moge ons geluk vergrooten

Zo lang ons Buurschap spreekt van die gebeurtenis,

Waar van 't oprecht gelooft dat ze onvergeetlijk is.

(Uit: 'Mengelpoëzie' pag. 115 - 117. Band 6 g, Collectie J. le Francq van Berkhey. Mevr. I.W.L. Moerman maakte mij opmerkzaam op het gedicht. Zie ook 'Buurthouden', pag. 104-105).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

135. Nieuw Vredenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende op de nedergeleyde walle aen den westhouck van de Pellicaenstraet met de huysinge ende brouwerie genaemt De Paeuw, werd bewoent bij Gillis de Roy / westwaerts tot aen de Duysentraetsteech / ende voorts van de nedergeleyde walle af begrijpende omtrent de helfte van de Duysenraetsteech te wedersijden / eyndende aen de oostsijde met de huysinge van Gerryt Willemsz. coornmeter / ende aen de westsijde met het partye no. 26, toecomende Jacob Melgersz. / begrijpende mede de huysen aen de nedergeleyde walle beginnende van de Duysentraetsteech tot aen den houck van de inganck van het Mierenest.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 110 - 110 vso, 05-05-1634)

Geschiedenis:

Op 05-05-1634 ontstaan door afsplitsing van de buurt Vredenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 110 - 110 vso, 05-05-1634)

Pieter de Kuyper, heer van Nieuw Vredenburg, en Jan Dircxz. van Alphen, oudraad, verklaren op verzoek van Hendrick Michielsz., rogetreder, dat Hendrick Michielsz. (ook wel Isaac Michielsz. genoemd) gelegerd is in het garnizoen van Den Briel, maar al drie weken ziek te bed ligt.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 153 vso, 24-09-1665)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

76. 't Nieuwe Rijk van Sion

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

tusschen de Papegraft ten westen / Volresgraft ten noorden / de Schoolstege ten oosten / ende 't pleyn voor 's Gravensteyn ten zuyden / ende sulcx in hem begrijpende den taerling huysen daerbinnen gelegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 22-06-1607)

Geschiedenis:

Op 22-06-1607 ontstaan als afsplitsing van de buurt 't Nieuwe Rijk.

(SA II inv. nr. 1221 en inv. nr. 1216 fol. 9)

Michiel Benedictus, heer van 't Nieuwe Rijk van Zion, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 138 fol. 368, 18-11-1784)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

11. 't Nieuwe Rijk van Pallas

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

tusschen Rapenburch ten oosten / de Universiteytstrate (Nonnensteeg) ten zuyden / de Doelgraft ten westen / ende de voors(te) Doelstege ten noorden / bij dewelcke mitdtdesen gevoucht zijn ende blijven sullen de huysen staende aen de zuytzijde van 't Prs.kerchof tusschen de Commandurije ten oosten ende de Donckregraft ten westen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 22-06-1607

het taerling gelegen tusschen de Nonne- ende voorste Doelstegen / mitsgaders tusschen Rapenburch ende d'Achtergraft / ende noch de huysen staende aen de suytsijde van 't St. Pieterskerckhoff / tusschen de Commandurie ende de poort van de Donckeregraft

(SA II inv. nr. 1216 fol. 21 vso, 21-08-1614)

beginnende aen de suytsijde van het Pieterskerckhoff neffens de Commandurie met de huysinge van joncr. van Naeltwijck / lopende voorts westwaerts aen mede langs de zuytsijde van de Clocksteech / voorts springende over de Nonnenbrugge / loopt langs de noortsijde van de Nonnensteech / ende omspringende langs de oostsijde van de Doelgracht noortwaerts aen / voorts langs de zuytsijde van de voors(t)e Doelsteech / ende omspringende langs de westsijde van Rapenburch zuytwaerts aen tot de Nonnesteech toe.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 120 vso, 22-11-1635)

Geschiedenis:

Op 22-06-1607 ontstaan als afsplitsing van de buurt 't Nieuwe Rijk. Hoewel de huizen aan het Pieterskerkhof (nu de gedeeltelijke zuidzijde van Kloksteeg) voorlopig bij 't Nieuwe Rijk van Pallas worden ondergebracht, is het Gerecht voornemens om deze ter tijt en wijlen toe (....) met meerder bequaemheyt bij een ander gebuyrte te voegen. Op zichzelf was dat logisch, omdat het grootste gedeelte van de buurt aan de westzijde van het Rapenburg lag.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9)

In 1621 verzoeken de geburen dat de huizen aan het Pieterskerkhof definitief aan de buurt worden toegevoegd, evenals de woningen in het Faliede Begijnhof en aan de Kloksteeg tussen de Donkeregracht en de hoek van het Rapenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 52 vso - 53, 10-06-1621)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

75. 't Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

besloten tusschen Rapenburch ten westen / de Volresgraft ten noorden / de Papegraft ten oosten / ende de Houtstrate ten zuyden / ende zulcx in hem begrijpende den taerling huysen daerbinnen gelegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 22-06-1607, zie ook inv. nr. 1221)

Geschiedenis:

Ontstaan op 22-06-1607 door afsplitsing van de buurt 't Nieuwe Rijk. De eerste buurtheer, Lucas Pietersz., was dat voordien van het nog ongedeelde Nieuwe Rijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 22-06-1607, zie ook inv. nr. 1221)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

79. 't Nieuwe Rijk van Gravenstein

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende het taerling huysen besloten met Rapenburch ten westen / de Houtstraet met 't pleyn ten noorden / de corte Lochorststege ende kerchoff ten oosten / ende Clockstege ten zuyden / ende sulcx in hem begrijpende alle de huysen daerbinnen gelegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 22-06-1607, zie ook inv.nr. 1221)

Geschiedenis:

Ontstaan op 22-06-1607 door afsplitsing van de buurt 't Nieuwe Rijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9, 22-06-1607, zie ook inv.nr. 1221)

In 1795 schenken de burgers Herdingh, Van Dalen de Leeuw en Cijfveer namens de buurt een onbekend bedrag aan de noodlijdende stadskas. De Provisionele Raad bedankt met de volgende woorden: De bij dit voorstel gedane gift is bij acclamatie geaccepteerd en de Raad heeft insgelijks gedecreteerd dat deze gebuerte welverdiend heeft aan de gemeente van Leyden en door haar blijk van vaderlandsliefde een goed voorbeeld van navolging in dit vak het eerste heeft daargesteld - voorts, dat van deze honorable mentie in de notulen van deze Raad aan haar eer blijk zal worden gegeven en de secretaris ter Rekenkamer (...) een apart Capittel in de Blaffer van ontvang te maken onder de Rubricq: 'Vaderlandsche giften tot onderstand van de Kas der gemeente' - en het offer van deze gebuerte op den altaer des vaderlands en de gemeente aldaar het eerste worden ingeschreven (zie ook 'Buurthouden', pag. 148).

(SA II inv. nr. 549, 28-05-1795)

Bewaard gebleven is een buurtreglement op perkament. Op zichzelf is dit merkwaardig, omdat alle afzonderlijke buurtreglementen bij de invoering van de Generale Ordonnantie in 1593 werden afgeschaft en tot nul, crachteloos en van onwaerde waren verklaard. Dat zal ook de reden zijn waarom de bepalingen in het reglement uitsluitend betrekking hebben op de gedrags- en omgangsvormen tijdens het zogeheten buurthof. Vermeld wordt dat de buurt onder het beheer staat van LOUWIJS ELSEVIER, DOMINATEUR ENDE BESIITER VAN D' OOSTZIJDE VAN RAPENBURCH, DE ZUYTZIJDE VAN DE HOUTSTRAET ENDE DE WESTZIJDE VAN ST. PIETERS KERC-HOFF, MET DE CLOCKSTEEGH, MARCKGRAVE VAN DEN ACKERGRAFT. EN VRIJHEER VAN STADTSTIMMERWERF. Tevens wordt het Gravensteen afgebeeld met aan weerszijden de wapens van Holland en Leiden. Het perkament dateert dus uit de periode tussen 1607 en 1617 tijdens de heerschappij van Louis Elsevier.

(Lakenhal, Cat. van Voorwerpen 1924 no. 30, zie ook 'Buurthouden', afbeelding pag. 60 en voorts pag. 105).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

31. Nieuw Oostenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

ten wederzijden van de nieuwe Oosterlingplaetse / ende in de Raemstege negen huysen / ende in de Houfstrate ten wederzijden gel. negen huysen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7 vso, 23-09-1604)

begrijpende de nyeuwe Oosterlingplaetse ten wederzijden / mitsgaders in de middelste Raemstege de negen eerste huysen aen de zuytzijde / ende in de Houfstrate mede negen huysen ten wederzijden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 123, 07-01-1636)

Op 29-01-1658 wordt de buurt verkleind doordat de negen huizen ten wederzijden in de Hoefstraat bij de buurt Korte Hoefstraat worden gevoegd.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 35 vso)

Geschiedenis:

Gesticht op 23-09-1604 op verzoek van de geburen. Zij berichten het Gerecht dat zij nog geen heer hebben ende dat zulx haer gebuyrt was zonder ordre of beleyt, in vougen dat zij in 't begraven van de doden den anderen niet en connen verstaen. Met die anderen worden mogelijk de buren van de Oude Oosterlingplaats bedoeld en doet zich kennelijk een soortgelijke situatie voor als bij de geburen van het nabij gelegen Nieuw Compostel. (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).Verder merkt men op dat wanneer de minst vermogende geburen niet vrijwillig de begrafenisplichten op zich zouden nemen, de dode lichamen ongeaert zouden blijven (dus niet begraven zouden worden). Er zijn echter ook aanwijzingen dat de buurt is afgesplitst van de wat oudere buurt Korte Hoefstraat. Dit vanwege het feit dat de heer ende gemeene gebuyren van de nuwe Oosterlingplaets in 1603 verzoeken om de plaatsing van een hek naast de upslach. Zie ook hieronder.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7 vso)

Buurtheer Jan Sae[ ?] van Halewijn brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 68, 26-08-1611)

Op 27-08-1668 wordt buurtheer Hubert Couwen van de aangrenzende buurt Korte Hoefstraat wegens zijn hoge ouderdom op eigen verzoek ontslagen. Op verzoek van de officiers (de overige buurtbestuurders) van de Korte Hoefstraat en Nieuw Oostenrijk volgt een schepeninspectie en besluit het Gerecht dat de twee voors. gebuerten voortaen weder sullen werden gecombineert ende tot eene gebuerte vereenicht onder den naem van Nieuw Oostenrijk onder de heerschappij van Hendrick Jonasz. Dit is een tweede aanwijzing dat de Korte Hoefstraat en Nieuw Oostenrijk eerder één buurt vormden (zie ook boven), maar daarvan is niets bekend. Waarschijnlijk bedoelde men dat daardoor de overdracht van negen huizen van Nieuw Oostenrijk aan de Korte Hoefstraat in 1658 (zie boven) op deze wijze weer ongedaan werd gemaakt. Voorts wordt besloten dat alle de outraden ende verdere officiers van beide buurten voorlopig aanblijven, met dien verstande dat de geldmiddelen van de Korte Hoefstraat worden overgedragen aan de thesaurier van Nieuw Oostenrijk.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 117, 136 en 139, zie ook inv. nr. 81 fol. 75 vso)

De vereniging is echter van korte duur, want nadat Hendrick Jonasz. in 1670 is overleden klagen de inwoners dat de gecombineerde buurt 80 huizen telt en bij nader inzien te groot is. Bovendien herinneren zij zich dat beyde de voors. gebuyrten van over de tseventich jaeren ende mitsdien van den beginnen off tot twee separatie gebuyrten sijn onderhouden geweest. Het Gerecht gaat akkoord met splitsing en voor beide buurten worden weer afzonderlijke heren benoemd.

(SA II inv. nr. 82 fol. 61 - 62)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

27. Nieuw Compostel

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende in de middel Raemstege mit de huysen van Jan Willemsz. cramer in de iij Mollen / ende in hem begrijpende de huysen aen de oostzijde totter wallen toe / ende de halve oude Hoefstrate / eyndende aen de noortzijde mit 't huys van Franchois van de Broucke / ende beginnende aen de zuytzijde mit 't huys van Pr. Prsz.. Spec (?) / weder beginnende aen de westzijde van de graft (....) af tot de lange Raemstege / eyndende mit 't laetste huys van Stijn Gerytsdr., Andries Prsz. (...) wedue ende zulx in hem begrijpende de halve Kijfhoucstrate (?) / eyndende aen de zuytzijde mit 't huys van Pr. Gosescher (?) ende weder beginnende aen de zuytzijde mit 't laatse huys van Adr. Prsz. van de Werff

(SA II inv. nr. 1216 fol. 6, i.m. 29-08-1596)

beginnende aen de zuytsijde van de Middelsraemstege mette huysen van Jan Willemsz. 's weduwe / lopende westwaerts aen / de houck om langs de oostsijde van de St. Jacobsgraft tot aen de Vest / in hem begrijpende aldaer de helfte van de Oude Houfstraet / eyndende aen de noortsijde met 't huys van Pieter Prsz. Speck / ende beginnende aen de zuytsijde met 't huys van Baeltgen Cornsdr., wede. van Corns. Adrieaensz. schuytvoerder / ende beginnende weder aen de westsijde van de graft aen de Vest / loopt noortwaers aen tot aen de lange Raemstege / ende eyndet in dezelve met 't laetste huys van Christina Gerritsdr. / mede in hem begrijpende aldaer de halve Kijffhoufstraet / te weten aen de zuytsijde eyndende met 't huys van Pieter Goodtschalk / ende weder beginnende aen de noortsijde mit het laetste huys van Adriaen Prsz. van der Werff.

(SA II inv. nr. 1216, fol. 12 - 12 vso, 30-07-1609)

Geschiedenis:

Het gebied dat thans wordt begrensd door Doezastraat, Raamsteeg, Korevaarstraat en Jan van Houtkade was tot het eind van de 16e eeuw onbebouwd raamland. Wanneer de grond in 1595 voor woningbouw wordt bestemd, rekenen de nieuwkomers zich tot de al bestaande buurt van de St. Jacobsgracht en assisteren zij als vanzelfsprekend bij de begrafenissen sonder eenige commocie te maecken. Dat verandert wanneer de heer van St. Jacobsrijk, Claes Govertsz., overlijdt. De geburen van de Oude St. Jacobsgracht gaan sindsdien hun eigen gang met uitsluiting van de bewoners aan de Nieuwe St. Jacobsgracht. De laatsten klagen dat zij zelfs niet op de buurtvergaderingen worden gedoogd, laat staan bij het helpen begraven van hun doden. Ook negeren de bewoners van de Oude St. Jacobsgracht de oproepen van de nieuwgehuisden om bij hun begrafenissen de helpende hand te bieden. Overigens lijkt zich een soortgelijke situatie voor te doen bij de buren van het nabij gelegen Nieuw Oostenrijk. Om die reden verzoeken de bewoners van de Nieuwe St. Jacobsgracht om zelf een buurt te mogen vormen, vergezeld van een voorstel waarin de begrenzingen staan vermeld. Op 29-08-1596 stemt het Gerecht toe en gaat tevens akkoord met de voorgestelde afpaling van de nieuwe buurt. Oorspronkelijk heette de buurt Nieuwe St. Jacobsgracht, maar vanaf 1606 is uitsluitend sprake van Nieuw Compostel (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).

(SA II inv.nr. 48 fol. 43 - 43 vso, 29-08-1596)

In 1606 wordt in verband met de benoeming van een nieuwe buurtheer een uitgebreide voordracht gedaan. Jan Gerytsz. molenaar, Maerten Rosee saaitrapier en Marcus de Wit baaidrapier krijgen resp. 21, 17 en 9 stemmen van hun buren. Frans Cornelisz. van Tette timmerman en Antonis Pietersz. eveneens timmerman ieder 7 stemmen, Tyman Willemsz. en Jan de Hane elk 2 stemmen, terwijl Eewout Joostensz. en Willem Aerntsz. ieder slechts 1 stem krijgen.. In dit geval volgt het Gerecht de voordracht van de buurt en wordt Jan Gerytsz.tot heer der gebuurte benoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8 vso, 16-02-1606)

In 1647 verzoeken de gemeene gebuyren aan de westzijde van de St. Jacobsgracht tussen Raamsteeg en Kijfhoefstraat het stadsbestuur om bij het vernieuwen van de platingen minstens één van twee trappen naar het water te handhaven. Het Gerecht stemt toe, mits de buren de aanlegkosten en het onderhoud voor gezamenlijke rekening nemen.

(SA II inv. nr. 67 fol. 278 vso, 04-07-1647)

Andries Hennion, heer van Nieuw Compostel, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom en steeds ernstiger wordende doofheid.

(SA II inv. nr. 130 fol. 198, 08-12-1769)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

25. Nieuwland

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de houte brugge gelegen tusschen de Volresgraft ende St. Jacobsgraft / met beyde de zijden van 't Steenschuyr / lopende tot aen de Nieuwbrugge

(SA II inv.nr. 1216 fol. 13 - 13 vso, 03-08-1610)

begrijpende de huysen ten wedersijden van 't Steenschuyr / tusschen de Nyeuwe brugge ende den Houten brugge nevens de St. Jacobsgraft staende

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51, 18-02-1621)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Nieulant of Steenschuyr no. xxxij / Begint van de brugge beneffens de Volresgraft tot de Nieubrugge toe / aen beyde zijden / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in voor f 30,- (lotnr. 21645). De prose luidde: Die bueren van Nyewe Lants brugge vragen wat men hem thuys sal dragen (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Overmeer, heer van Nieuwland, krijgt toestemming om met zijn buurt te mogen hoven.

(SA II inv. nr. 192 fol. 267, 15-10-1692)

Mr. Maarten Marcus, heer van Nieuwland (tevens Raad en oud-burgemeester), verzoekt en verkrijgt ontslag wegens zijne tegenwoordige swakke constitutie.

(SA II inv. nr. 136 fol. 284, 25-04-1781)

De buurt Nieuwland krijgt toestemming om te mogen hoven (zie ook 'Buurthouden', pag. 103; de mededeling in het boek dat met de aanvraag van de buurt  Witsermouw in 1780 het fenomeen van het buurthoven ophield te bestaan, klopt dus niet).

(SA II inv. nr. 234 fol. 14 vso, 05-06-1794)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting