193. Nieuwgesticht

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de westsijde van de nyeuwe Volmolengraft bij de oude Chingel mette huysinge van Jan del Tombe / noortwaers lopende tot aen de Langegraft / den houck aldaer om / langs de zuytsijde van de zelve graft westwaers / tot aen de poort van Jan Adriaensz. bouman

(SA II 1216, fol. 29 - 29 vso, 21-07-1616)

Geschiedenis:

Op 21-07-1616 gesticht op verzoek van de geburen. Zij brengen naar voren dat zij wel enige tijd gebuyrlicken hadden geleeft, maer nochtans, vermits de voors. hare huysen huysen tot een gebuyrte nyet en waren geordonneert ende nyemant 't beleyt ende d'opsicht van dien was bevolen, dat in 't begraven van de dooden, voornemel. van de armen. Bij de begrafenissen van rijke buren worden de gebruikelijke vereeringen (de geldgiften van de nabestaanden) onmiddellijk verteerd (zie ook 'Buurthouden', pag. 69).

(SA II 1216, fol. 29 - 29 vso, 21-07-1616)

Van de eerste buurtheer, Jaques van den Berge, is nog een aanstellingakte bewaard gebleven (zie ook 'Buurthouden', pag. 73).

(SA II inv. nr 1221)

In 1705 verzoeken de geburen van Fockersrijck om samenvoeging met Nieuwgesticht, omdat Fockersrijk maar 15 huizen telt die door slechts 23 mannen worden bewoond, inbegrepen de vrijers die geen buyrt houwen. Wanneer er tegelijk twee buren moeten worden begraven, zou dat grote problemen opleveren. Het Gerecht stemt toe.

(SA II inv. nr. 96 fol. 146 vso, 24-03-1705)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

138. Nazareth

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

bestaende van lxiij huyskens van wegen deser stede gebout opter plaetse eertijts gecomen van de Graeu-zusteren

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8, 20-10-1605)

Geschiedenis:

Het in 1474 gestichte Nazareth van de Grauwe Zusters werd na de reformatie evenals andere kerkelijke goederen door de stad geconfisceerd. In 1596 werden op het terrein van het gesloopte klooster 64 huisjes gebouwd (dus één meer dan hierboven vermeld). Zij stonden geplaatst in vier rijen van dicht opeen gebouwde rug-aan-rugwoninkjes, die waren bedoeld om ruimte te bieden aan de snel groeiende beroepsbevolking in de textielnijverheid. Als zodanig kan de bouw worden gezien als een zeer vroeg voorbeeld van een 'sociaal', althans door de overheid geïnitieerd woningbouwproject. Nazareth - reeds in 1600 gesticht - stond in de volksmond beter bekend als het Mierennest. In de zogeheten Inneemboeken wordt de buurt herhaaldelijk vermeld als het Clooster. Deze naam herinnert aan het ter plaatse in 1474 gestichte klooster van de Grauwe Zusters dat na de Reformatie verdween om ruimte te bieden aan woningbouw.

Over de 'afkomst' van de buurt Nazareth wordt niets gezegd, maar daarvoor is een eenvoudige verklaring. De 16e-eeuwse kloosterzusters zullen als religieuzen geen gebuurschap hebben gehouden, noch met de buren van Patmos, noch met die van de westelijk aangrenzende buurte Hooglandsekerksteeg. In die zin kan dan ook niet worden gezegd het klooster tot een bepaalde buurt behoorde, niet bij Patmos en niet bij Hooglandsekerksteeg.

(Van Oerle, pag. 308; voor de oudste vermelding zie SA II inv. nr. 5112 fol. 108 vso - 109, 26-10-1600)

Hoewel formeel onjuist, werd Nazareth kennelijk toch met het voormalige Patmos geassocieerd. Ernst Brinck, burgemeester van Harderwijk, schreef in zijn Itenerarium: In die buyrte Pathmos is een strate genant het Mierennest / daer sijn seer veel kinders / dicunt istum locum fecundissimum esse.

(Leids Jaarboekje 1925/26 pag. 23 - 24).

Drie achtereenvolgende buurtheren dienen hun ontslag in wegens ouderdom ende swackheyt. Het ontslag van de 61-jarige Nicasen Brijneel wordt overigens door het Gerecht geweigerd met de mededeling dat hij zal hebben paciencie (geduld) ende continueren in de bedieninge van het heerschap van de gebuyrte Nasareth daerover hij gestelt es (zie ook 'Buurthouden', pag. 76).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 5 vso, 07-08-1603)

Buurtheren: 

12. Noord Vreugdenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

op de westsijde van de Achtergracht opten houck van de Colfmaeckersveststeech / lopende langs de noortsijde van voors. Colfmaeckerssteech den houck om langs de vestwalle noortwaerts aen / voorts omspringende ende lopende langs de suytsijde van de Catalineveststeech / ende den houck om langs de westsijde van de Achtergracht zuytwaerts aen tot het begin van dese gebuyrte.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 107 - 107 vso, 13-01-1633)

Geschiedenis:

Op 13-01-1633 ontstaan als afsplitsing van de buurt West Vreugdenrijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 107 - 107 vso, 13-01-1633)

In 1770 brengen de raden van West Vreugdenrijk ter kennis dat hun heer Johannes Muggen (of Nuggen) is overleden. Zelf zijn zij oud en zwak van gezondheid en er zijn in de buurt maar weinig huisgezinnen, zodat het niet mogelijk is een nieuwe heer te benoemen. Men verzoekt om aansluiting bij het aangrenzende Noord Vreugdenrijk. Het Gerecht gaat akkoord, met dien verstande dat de heer van Noord Vreugdenrijk voortaan de heerschappij over de gecombineerde buurt heeft.

(SA II inv. nr. 130 fol. 291, 17-05-1770)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

111. Noord Rode Zee

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

sal beginnen op de Uuterstegracht met de huysinge van Cornelis Gerrytsz. Quartelaer / lopende noortwaerts aen tot aen de Groeneveststeech / ende begrijpende de zuytzijde van de selve Groeneveststeech / omspringende ende lopende langs de Vest zuytwaerts aen / ende begrijpende de huysingen aldaer tot de huysinge van Cornlis Gerrytsz. Quartelaer incluys.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 92 - 92 vso, 19-07-1629)

Geschiedenis:

Op 19-07-1629 ontstaan als afsplitsing van de buurt Oost Rode Zee (zie ook 'Buurthouden', pag. 99).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 92 - 92 vso, 19-07-1629)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

132. Noord Koeëind

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de huysen belent ten noorden ten deele de Oude Vestgrafte / ende voorts de Achtergraft / ten zuyden Marendorp / ten oosten de Veststege / ende ten westen de Craeyvangersstege, anders genaemt de Werffstrate.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso, 22-05-1615, zie ook inv. nr. 72 fol. 173 vso)

sal beginnen van de Groenepoort staende aen de noortsijde van Marendorp / ende loopen oostaen 't Marendorp langs / begrijpende de huysen gebout ten noorde van de oude Zijlepoort het Castiaenbogensteech / beyde de zijde van de Koestraet / de Oude Vest langs tot aen het bruggetgen leggende nevens de huysinge van Maeycken Dammasdr. houtkoopster.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 20 vso, 06-08-1654, zie ook inv. nr. 72 fol. 174)

Geschiedenis:

Op 22-05-1615 ontstaan als een afsplitsing van de buurt Koeëind.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22vso)

In 1627 klagen de geburen en huiseigenaars van de Koestraat dat zij niet in staat zijn om hun huizen te verhuren aen eerlicke huyshoudende luyden. Volgens de klagers houden de meeste bewoners van de Koestraat oneerlick herberg. Men herinnert er aan dat het stadsbestuur al eerder twee huisgezinnen vanwege hun quaet regiment de stad heeft uitgezet en in een van die verlaten woningen is wederom desgelijck volck, off ymmers arger, mit der woon gecomen als sijnde een schuylhoeck van aller onvromen. Men verzoekt dat het stadsbestuur ordonneert dat geen huizen mogen worden verhuurd aan lieden die wijn, bier, brandewijn, tabak of anderszins verkopen dan mit voorweten van de heer van de gebuyrte. Het Gerecht gaat akkoord en beveelt dat in de eerstkomende drie jaar niet mag worden verhuurd aan mensen die herberg houden zonder voorkennis van de buurtheer.

(SA II inv. nr. 56 fol. 148 vso - 149, 18-03-1627)

Op verzoek van de buurt wordt Noord Koeëind op 06-08-1654 gesplitst in een deel dat de naam behoudt en een ander deel dat de naam West Koeëind krijgt. De reden is dat de buurt te groot is geworden en honderd of meer huisgezinnen telt soodat vermits de veelheyt ende verscheydentheyt van de gebuyren veel questien ende oneenicheden ende insonderheyt onder d'arme ende onvermogende persoonen ontstaen ende den voorn. heer ende sijnen raede daerdoor dagelijcx veele moyelicheden werden aengedaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 61).

(SA II inv. nr. 72 fol. 173 vso - 174 en inv. nr. 1217 fol. 20 vso, 06-08-1654)

Abraham Lieffers, heer van Noord Koeëind en Cornelis Kooiman, Leendert Rodenburg en Johannes Kleynenberg, buurtraden, zeggen dat de meeste geburen rooms-katholiek zijn en hun doden buiten de stad begraven. De betrokken nabestaanden geven echter een zeer geringe erkentenis en dit slechte voorbeeld wordt nu ook door bewoners van andere gezindheden gevolgd. Dit zou niet het geval zijn wanneer men in de stad zou worden begraven, want dan ontvangt de buurt uytkoop en absentgelden. Zo doorgaand zal het niet langer mogelijk zijn om de minvermogenden te begraven. Graag zou men zien dat - evenals in de aangrenzende buurt West Koeëind - dertig stuivers aan uitkoop wordt betaald. Het Gerecht besluit conform (zie ook 'Buurthouden', pag. 71).

(SA II inv. nr. 129 fol. 550, 15-12-1768)

Abraham Lieffers, heer van Noord Koeëind, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 133 fol. 34, 29-09-1774)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

144. Noord Hooglandsekerksteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

het noorteynde van de lange Hogelantschekersstege, anders genaemt de Paradijsstege / beginnende mette houckhuysen aen wedersijden van 't noorteynde van de voors. stege staende / ende zuytwaers lopende aen de oostsijde tot aen 't Slopsteechgen gemaect bij Laurens van Dale / ende aen de westsijde eyndende mettet huys van Claes Cornelisz. van Noordt, 't welck jegenwoordich bewoont wert bij Pieter de Coninck.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1618)

Geschiedenis:

Op 30-05-1613 ontstaan als afsplitsing van de buurt Hooglandsekerksteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1618)

Bij de eerste nominatie voor de benoeming van een heer der gebuute krijgen Jacob van Houte, saaidrapier, Willem Claesz. Bouman en Jacob van den Abele, spinder resp. 19, 5 en 4 stemmen van de geburen. Het Gerecht volgt de voordracht, zodat Jacob van Houte wordt benoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18 vso, 13-06-1613)

Op 30 juni 1638 leggen Abraham de Decker, heer van de buurt Noord Hogelandsekerksteeg en zijn oudraad, Guillaume van Male bij notaris Jacob Jansz. de Haes een verklaring af. Zij blijken daartoe te zijn opgeroepen door de lakenbereider Ju de Cockel, de echtgenoot van Annetge Jansdr., voordien weduwe van Pieter Jansz. Wacker. De buurtheer verklaart dat laatstgenoemde, die schuin tegenover hem in de Paradijssteeg woonde, twee jaar eerder is overleden. Verder zeggen de twee buurtbestuurders dat Annetge seven maenden naer de dooth van haer voorn. man in de craem bevallen is van een dochtertgen, twelck genaemt wierd Maritge Pietersdr. Ook weten zij te vertellen dat het kindje enkele dagen eerder is overleden en op 25 juni bij haar vader Pieter Jansz. Wacker in de Hooglandse kerk is begraven. Ze besluiten met de mededeling dat ze het kind goed hebben gekend. Wat precies de reden was om de verklaring af leggen, wordt niet vermeld, maar het zou kunnen dat er over Annetge Jansdr. werd geroddeld dat zij het kind in overspel had verwekt (zie ook 'Buurthouden', pag. 81).

(Notarieel Archief, notaris Jacob Jansz. de Haes, inv. 471, 30-06-1638).

De verklaring van de twee buurtbestuurders wordt volledig bevestigd door de informatie uit de doop-, trouw- begraaf- en voogdenboeken. Pieter Jansz. (Wacker) uit de Paradijssteeg werd op 1 juli 1636 in de Hooglandse kerk begraven, terwijl Maria, dochter van Pieter Janssen op 17-02-1637 in dezelfde kerk werd gedoopt. Bij die gelegenheid was een familielid van vaderszijde, Jacobus Jacobsen Wacker, doopgetuige. Op 20-05-1637 werden Robrecht le Fault en Noel Cola als voogden benoemd.

(Voogdenboek D fol. 185)

Op 25-06-1637 gingen Annetge Jansdr. en Ju de Cockel in ondertrouw.

(Geref. Ondertrouwreg. L fol. 318vso)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

152. Noord Duizendvrezen

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortsijde van de Miraeckelsteech (die bij Mr. Lieven van de Cruyce genaemt wert St. Annenstrate) mitten houc van dien / oostwaerts aen loopende tot Jan Vossenstege / ende voorts den houck om de westsijde van dien noortwaerts aen tot aen der vesten / eyndende aen de Zacksloot / te zamen belopende huysen of cameren xlvij.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 11 vso, 14-05-1609)

begrijpende de huysen aen de westsijde van de Jan Vossenstege / beginnende aen de nedergelyde walle / zuytwaers lopende tot aen de Claesstege / den houck aldaer om / de noortsijde langs tot aen de St. Annenstrate ofte anders genaemt de Miraeckelstege / ende begrijpende de oostsijde van dezelve.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 19 vso, 06-02-1614)

begrijpende de huysen aen de westsijde van de Jan Vossensteech / beginnende aen de oude nedergeleyde walle / ende zuytwaers aen lopende tot aen de Claesstege / den houck om langs de noortsijde van de zelve Claesstege / tot aen de St. Annenstraet, anders genaemt de Miraeckelsteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 28, 23-06-1616)

Geschiedenis:

Op 14-05-1609 ontstaan als afsplitsing van de buurt Jan Vossenrijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 11 vso)

In 1614 verzoeken de geburen dat de gebouwde en nog te bouwen huizen aan de Oude Vest tussen de Janvossensteeg en de St. Annensteeg (nu de Mirakelsteeg) bij de buurt worden gevoegd, omdat deze te klein en te onbeduidend is om de begrafenisplichten goed uit te voeren. Het Gerecht antwoord een en ander in overweging te zullen houden totdat alle erven zullen zijn bebouwd. In 1620 besluit het Gerecht echter om de huizen aan de Oude Vest tussen de Janvossensteeg en de Mirakelsteeg met de woningen tussen de Mirakelsteeg samen te voegen tot de nieuwe buurt Vossenburg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 21 vso - 22, 30-10-1614, fol. 48, 16-07-1620 en inv. nr. 52 fol. 196 - 196 vso, 07-07-1616, zie ook St. Annenrijk)

In 1660 wordt de buurt vergroot met vier huizen in de Knoopmakerspoort, afkomstig van de buurt St. Annenrijk.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 107 vso, i.m. 19-08-1660)

Buurtheer Isaac Sacleu, 84 jaar en heer van Noort Duyzenden Vreezen verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 135 fol. 209, 03-12-1778)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

190. Noord Coleveld

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostsijde van de Oostdwersgraft / ende suytwaers lopende den houck aen de Langegraft om / de noortsijde van de selve langs tot aen de Binnenvestgraft / begrijpende mede de huysen ten wedersijden van de Bolwerckstraet / ende noch van seecker ander nyeue straetgen aldaer gelegen staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51 - 51 vso, 25-02-1621)

aen de oostzijde van de Oostdwarsgraft op den houck van den Langegraft / lopende de noortsijde van de selffde langs / de straet genaemt het Weytge door / behelsende de huysen staende aen de westzijde van het voorn. Weytge / ende alle straten komende tusschen beyde.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 24 vso, 12-06-1655)

Geschiedenis:

Op 25-02-1621 gesticht op verzoek van de bewoners tussen de Oostdwarsgracht, Langegracht en Binnenvestgracht

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51 - 51 vso)

Op 12-06-1655 wordt de buurt - die inmiddels uit 126 woningen bestaat - op verzoek van de heer en zijn raden gesplitst. Het Gerecht besluit dat de eerste buurt de naam Noord Coleveld behoudt, het andere deel krijgt de naam Oost Coleveld.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 24 vso)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

141. Noord Bouwelouwensteeg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende in de Bouwenlouwensteech met het Lourys van Dalenstraetge / begrijpende de helfte van de huysen in 't selve straetge / ende de huysen ten wedersijde van de Bouwelouwensteech tusschen voorn. straetge ende d'Oude Vest.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 79 vso, 19-10-1662)

Geschiedenis:

Op 19-10-1662 ontstaan door afsplitsing van de buurt  Bouwelouwesteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 79 vso, 19-10-1662)

Willem van den Abeele, heer van Noord Bouwelouwensteeg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 131 fol. 153, 19-09-1771)

Pieter de Kler, heer van Noord Bouwelouwensteeg, verzoekt om ontslag.

(SA II inv. nr. 550, 08-02-1797)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

91. Mozes

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende van de Hogelantsche Toornstege / ende eyndende aen 't Coorsteechgen / in hem begrijpende beyde zijden van de grote Nieustraet

(SA II inv. nr. 5112, 11-03-1599)

beginnende aen St. Pancraeskerchof opten houc van de cleyne Beestemarct mit 't huys ancomende de kerc daer nu de Drie Valcgens uytgangen / ende westwaerts aen loopende langs 't kerchof ende de zuytzijde van de lange Nieustraet / eynt mit 't huys opten houc van de Hoygraft, nu ancomende Augustijn Valckier / ende begint wederom aen de noortzijde van de lange Nieustraet opten houc van de Hoygraft mit 't huys van Claes Lourysz. / aen loopende westwaerts aen den houc van 't kerchof om / eynt mit 't huys daer de Oraenge Appelen uythangen op ten houc van de Koerstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7 vso, 04-08-1604)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Moyses no. lxv / Begint van de Hoochlantse Toornstege / mitte grote Nieustraet aen beyden zijden / tot 't Cercsteechgeen toe / plach te hebben huysen of cameren 33

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

In maart 1600 wordt de jurist Van der Mersch gemachtigd door de eiser Cornelis Simonsz., thesaurier der gebuurte en andere geburen om te procederen tegen de buurtheer Sweer Jansz., gedaagde. Laatstgenoemde zou vanwege de begrafenis van een zekere Cuire en Bellycken Maertensdr. elf gulden en een stuiver hebben ontvangen en vervolgens ook nog eens dertig stuivers vanwege de begrafenis van Cornelis Jansz. Kennelijk heeft hij het geld niet afgedragen met het doel om dat mette andere bij de gemeene buerte onderlinge in gebeursamen vrientschap verteert ofte andersins ten behouve van de selve buren verstreckt te werden, volgende het XXe artikel van de Ordonnantie dienaengaende gemaect. Sweer Jansz. verliest en wordt veroordeeld tot betaling van de proceskosten (zie ook 'Buurthouden', pag. 116).

(Rechterlijk Archief 43, Groot Dingboek EE fol. 125 vso, 10-03-1600)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting