143. Vossenwal

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de gebuyren wo(o)nachtich aen de nedergeleyde walle tusschen de Jan Vossenstege ende de gange van 't oude Leprooshuys, anders genaemt 't Mierennest.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 vso, 07-09-1618)

Geschiedenis:

Op 07-09-1618 gesticht op verzoek van de geburen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 vso, 07-09-1618)

In 1795 klaagt J. Moelee, nodiger ter begrafenis, over het gedrag van Pieter van Velsen en zijn vrouw wegens de brutaliteiten in het sterfhuis van Adriaan Verrijst, in de volgstoet en tijdens de ter aardebestelling. Het Comité van Veiligheid ontbiedt het echtpaar en verlangt tevens de komst van de buurtheer, Gerrit Snijders en zijn raad, J. van 't Hooft. Het buurtbestuur verschijnt pas na een herhaalde oproep. Tijdens de discussie wordt duidelijk dat er problemen zijn ontstaan over de vraag wie de kist had mogen dragen. Het echtpaar Van Velsen zegt hoegenaamd geen geweld gemaakt te hebben. Uiteindelijk blijkt het conflict te zijn ontstaan doordat de heer en raad zich ten onrechte met de werkzaamheden van Moelee hebben bemoeid. Het echtpaar en het buurtbestuur worden vermaand (zie ook 'Buurthouden', pag. 170).

(SA II inv. nr. 675, 27-11 tot 01-12-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

151. Vossenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

aen de nedergeleyde walle tusschen de Maren ende Jan Vossensteech

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48, 16-07-1620)

Geschiedenis:

Op 16-07-1620 gesticht op het verzoek van de geburen. De in eerste instantie door het Gerecht bedachte naam Vosmarenvestinge wordt ter begoorte van de gebuyren verandert in Vossenburg. Overigens moeten de huizen aan de Oude Vest tussen de Mare en Mirakelsteeg tussen 1618 en 1620 tot de buurt Rodenrijk hebben behoord, maar over een herverdeling of afsplitsing wordt niets bericht.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 43, 10-10-1618)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

146. Vollersrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de huysen aen de oostsijde van de Volmolengraft staende

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613)

Geschiedenis:

Op 30-05-1613 ontstaan als afsplitsing van de buurt Hooglandsekerksteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18, 30-05-1613)

Jan Burger, 70 jaar en heer van Vollersrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 130 fol. 258, 08-03-1770)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

209. Vollenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de gemeene gebuyren woonende in de gebuyrte begrijpende de huysen staende in de vrijdomme deser stede buyten de Witte Poort / toecomende de selve stadt / bestaende omtrent in twintich huysgesinnen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 57 vso, 30-09-1621)

Geschiedenis:

Omdat het vollersbedrijf veel vervuiling met zich meebracht, besloot het stadsbestuur om deze activiteiten zoveel mogelijk uit de stad te weren. Zo worden er in 1593 naast de stadsherberg in de Vrijdom buiten de Witte Poort zes vollerijen gebouwd. Op die manier ontstaat in de loop der jaren een buurtje, waarvan de inwoners verzoeken om tot een ordinarisse gebuyrte gekeurt en over d'selve een heer gekoren te werden. Het Gerecht honoreert hun wens op 30-09-1621. De eerste buurtheer, Pieter van Twist, is waard in de stadsherberg, eveneens gelegen in de Vrijdom.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 57 vso, 30-09-1621)

In 1660 beklagen de oudraden en thesauriers zich ernstig over het gedrag van de buurtheer, Adriaen Adriaensz. van Aackersdijk. Hij houdt zich bezig met dronckendrincken, vloucken ende swere, mitsgaders sijn wijff te smijten ende andere ongeregeltheden, sodanich dat hij om sijn onbehoorl(icke) daden voor den tijt van twee jaaren is gebannen uyt de heerlijcheden van beyde Catwijcken ende 't Zant. Daardoor is het onmogelijk om de gebueren in stil-, eenich- ende gerusticheyt te cunnen regeren. Zijn slechte voorbeeld zal slecht doen volgen omdat andere kwaadwilligen zich zullen verontschuldigen door op het gedrag van hun heer te wijzen. Ende alsoo alle 't selve seer groote confusie ende oneenich(ey)y in de vers. gebuerte is veroorsaeckende vraagt men om het ontslag van Adriaen Adriaensz. Het Gerecht stemt toe en de verzoekers mogen de geburen uitnodigen om een nominatie voor de benoeming van een nieuwe buurtheer te maken (zie ook 'Buurthouden', pag. 76).

(SA II inv. nr. 76 fol. 236 vso - 237, 29-04-1660)

Eind 17e eeuw, begin 18e eeuw zijn de vollerijen kennelijk verdwenen. Mogelijk dat Vollenburg een voorganger was van de latere Blekersbuurt, hoewel de laatste buurt veel groter is en in hoofdzaak de blekerijen aan de west- en zuidzijde van de stad omvat en vanaf de Witte Poort doorloopt tot aan de Hogewoerdspoort.

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

126. Vochtenstein

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie

Ligging:

begrijpende de huysen aen de zuytzijde van de Kerckstraet tusschen de Waertgraft ende Loyerstraet / en voorts de helfte van de huysen op d'oostzijde van de Orangiegraft / in de Cingel- / en Loyerstraeten / te reeckenen de voors. helfte tusschen de Kerck- ende Groenestraeten.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 89, 26-07-1664)

In de tekst is sprake van in de Cingel- en Loyerstraeten. Dit moet zijn: en de Cingel- en Loyerstraten. De omschrijving: op d'oostzijde van de Orangiegraft is eveneens foutief vermeld, omdat de oostzijde van de Oranjegracht ressorteert onder de buurt Middelwaard. Uiteindelijk is wel duidelijk wat er wordt bedoeld, want de oorspronkelijke buurt Drogestein omvatte het gehele bouwblok Kerstraat, Waardgracht, Groenesteeg en de Looierstraat aan weerszijden. Na de splitsing in 1664 behoudt de zuidelijke helft de naam Drogestein, terwijl de noordelijke helft Vochtenstein wordt genoemd.

Geschiedenis:

Op 26-07-1664 ontstaan door afsplitsing van de buurt Drogestein.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 89, 26-07-1664)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

37. Vluchtenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

die in sich begrijpen sal de huysen ten wedersijden van het Swanenburchsteechgien / mitsgaders de noortsijde van de Geeregracht tot aen de Sijtgracht toe / alsmede de huysen achter de molen `t eynde de Sijtgracht.

(SA II inv. 1217 fol. 70 vso, 30-03-1662, zie ook inv. nr. 77 fol. 269 vso)

Geschiedenis:

Op 30-03-1662 ontstaan uit delen van Luchtenburg en Kikkenburg, zulks op verzoek van de heren van deze beide buurten.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 70 vso, 30-03-1662, zie ook inv. nr. 77 fol. 269 vso e.v.)

Job Heycoop, heer van Vluchtenburg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom, ziekte en zwakheid.

(SA II inv. nr. 112 fol. 122 vso, 05-01-1730)

Jacobus de Vleck, heer van Vluchtenburg, verzoekt en verkrijgt ontslag.

(SA II inv. nr. 114 fol. 89, 13-08-1733)

Joseph Delhey, heer van Vluchtenburg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens doofheid.

(SA II inv. nr. 140 fol. 259, 04-12-1788)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

44. Vesthoek

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen wedersijden van de Vrouwenstege opte Hogewoert staende / aen de westsijde beginnende mettet huys van Ferdinand van de Staer / ende eyndende mettet huys van Jan Buys, metselaer / aen de oostsijde daertegensover beginnende mettet huys van de wede. van Jan Aerntsz., witmaker / ende de stege (...) eynde uyt, lopende den houck om langs Levendael tot aen de Wyelmakersstege / begrijpende mede de huysgens van Jacob Aertsz. Spruyt in de gange aldaer staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38 - 38 vso, 21-09-1617)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Vrouwenland no. vij / Begint aen de Hogewoert / eynt aen Levendael / plach te hebben huysen of cameren 17.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12)

In 1602 klagen de buren van Vrouwenland (van de naam Vesthoek is pas in 1617 sprake) dat hun buurt niet groter is dan de Vrouwensteeg aan weerszijden en dat zij bij vermeerdering van sterff den anderen qualic zouden connen helpen. Het Gerecht komt de bewoners tegemoet door huizen aan het Levendaal tussen de Vrouwensteeg en de Koenesteeg van de buurt Kikkenburg af te nemen en bij Vrouwenland te voegen. Uit de omschrijving van 1617 wordt daarover echter met geen woord gerept en zou de buurt zich op het Levendaal vanaf de Vrouwen- of Varkensteeg slechts (oostwaarts) uitstrekken tot de Wielmakersteeg.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 07-11-1602)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

176. Stenenveld

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begint op de westzijde van de Wersdwersgraft opten houck van de Sint Aechtenstraet met de huysinge van Gerryt Jonasz. timmerman / loopende zuytwaerts aen tot aen de Nieuwe Beestemarct / d'selve langs ende begrijpende de huyskens staende in het Fockersstraetgen tot aen de Steenstrate / ende voorts noortwaerts langs de selve Steenstrate tot aen suythouck van de Sint Aechtenstraet.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 64, 27-07-1623)

Geschiedenis:

Op 27-07-1623 ontstaan als afsplitsing van de buurt St. Aagtenstraat.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 64, 27-07-1623)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

66. Steinenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende met het huys van Evert Jansz. Kramer (i.m.: Harman van de Vecht), genaempt De Gecroonde Hoet, gelegen aen de zuydtsijde van de Bredestraet opten hoeck van de corte Dieffsteech onder 't bon van 't Vleyshuys / zuytoostwaerts aen lopende tot aen de corte Pieterskerckstege / van daer overspringende / begint weder met het huys van de wede. van Jan Joosten (i.m.: nu Michiel Tomasz. van Poelgeest), genaempt De Maersman, staende aen de noortsijde van de Bredestraet op den houck van de Maersmansstege onder 't bon van Gasthuysvierendeel / loopt noordtwaerts aen / eyndende met de huysinge van Willem Pouwelsz. van Thorenvlyet (i.m.: nu de wede. van Meyndert Jansz. van Aeckeren) op den houck van de Mandemaeckersteege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 10, 19-07-1608)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Begint mitte Blaeuwe Steen / beyde de zijden van de Bredestraet tot de Mandemaeckers- ende Diefstegen toe / plach te hebben huysen of cameren 17.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11 vso)

Op 15-10-1592 wordt de buurtkaart door het Gerecht na correctie goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 243)

In 1587 verzoeken de gebuyren aen de Bredestraet tusschen St. Katrijnen gasthuys ende den blaeuwen steen dat de schoenmakers die iedere zaterdag markt houden, voortaan hun kramen op de middelwech (d.w.z. in het midden van de straat) plaatsen, zodat er vrije loopruimte is tussen huizen en kramen. Het Gerecht besluit hiertoe bij wijze van proef (zie ook 'Buurthouden', pag. 120).

(SA II inv. nr. 45 fol. 9, 27-11-1587)

Op 12-05-1601 wordt Pieter Huygensz. du Boys benoemd als buurtheer. Hij wordt als eerste voorgedragen naast Jeroen Gerijtsz. antycksnijder en Jan Jacobsz. van der Bies.

(SA II inv. nr. 49 fol. 246 vso)

In 1607 klagen de gehuisden op de Voldersgracht (Langebrug) aan de (oostelijke) Breestaatzijde tussen de Diefsteeg en de Pieterskerkchoorsteeg dat zij buiten de buurschap van Steinenburg worden gehouden, terwijl de huizen aan de Breestraat voor het merendeel hun achteruitgang op de Voldersgracht hebben. Dat betekent dat de woningen aan de gracht in de versamelinge ende bepalinge der selve gebuyrten behoren me(e)genomen ende innegelijft te werden. Men wil dus bij Steinenburg worden ondergebracht. Het Gerecht wil eerst het advies inwinnen van de buurtheer, Jan Gerritsz. antieksnijder, en zijn raden. Kennelijk voelt het buurtbestuur er niet voor om de bewoners van de Voldersgracht tot de buurschap toe te laten, want het Gerecht beslist dat de suppl(iante)n zullen hebben patientie (geduld) ende voor alsnoch blijven in de gebuyrte daer sij tot desen dage toe in hebben geweest (zie ook 'Buurthouden', pag. 69).

Volgt hier de integrale tekst van het verzoek van de bewoners (ELO, SA II inv. nr. 1221):

De heer van de gebuyrte van thartochdom van Steuenburch

Aen de E. heeren Burgemeesteren ende Regierders der Stadt Leyden

Remonstreren mit schuldige Reverentie uwer onderdanige Ingesetenen burgers ende poorters deser Stadt hieronder genoemt / hoe dat sij gehuyst zijnde off ter huyre wonen op de Volresgrafte aen de Bredestrate zijde begrepen tusschen de Corte Kercstege ende de Corte Dieffstege, zijnde in tamelicken getale / ende nochtans geslooten uyt de insamige der gebuyrte van de voors. Bredestrate daer over Jeroen Gerytsz. antycksnijder jegenwoordich vercoren heer is / hem streckende ten wedersijden der Bredestraet voor een gedeelte boven ter eenre sijde van den houck van de Mandemaeckersstege totten houck van de Maersmanstege / over springende totten voors. houck der Ste. Pieterskercstege totten houck van de voors. Corte Dieffstege / ten welcke gebuyrte de voors. hare woonhuysen als meestendeel van voren achter op de voors. Voldersgrafte uytcomende behooren te responderen ende in de versamelinge ende bepalinge der selve gebuyrten behoren megenomen ende innegelijft te werden / Opdat alle behoorlicke gebuyrlicke ordonnantien ende conditie / bij uwer E. daer op uytgegeven / eerlicken ende buyrlicken onder het ontsach van den heer bij hun suppln. als goede innewonende ende toegeneychde ingesetenen vortsaen mogen werden onderhouden / ende sij in tijden des noots mogen verstaen ende erkennen mit wien sij gebuyrte ende buyrschap moeten houden / ende buyrlicke diensten ende lasten sullen sijn onderworpen / Opdat alle confusie onder henluyden te resulteren eerlicken mach werden verhoet / Twelck zij supplianten niet en hebben connen nalaten uwer E. aen te dienen ende voor te dragen / Ende mit eenen te versoucken ende te bidden / Regard nemende op tgene voors, staet dat uwer E. gelieven mit goede kennisse van saecken int voors. begrip der gebuyrte des gedeelte van de Bredestraet als daer aen mitte voors. hare woon ende achterhuysen ende verbonden sijnde / den Suppl(i)anten inne te lijven ende selve gebuyrte mit haer getal te vergrooten / Off op hun Suppl(ia)t(e)n getal al sulcke ordre te stellen als uwer E. tot henluyden gemeyne buyrlicken rust, vrede ende eeuwicheyt noodich sullen vinden (...) willende hun suppl(ianten) daer toe verleenen behoorlicke apostille of acte in forma daer toe diende / Twelck doende ende was ondergeteyckent Huych Ariensz., Jaecques Bato, Charles Tryon, Jan B. L., Jakesmyne, Cornelis Pietersz., Franchoys Marcusz. Veymoet, Jan Herwijn.

Opte margine stont geapostileert: Sij gestelt in handen van de Heer van de buyrt van t'hartochdom Steuenburch omme tselve mit sijne Raeden te communiceren ende van haer goetduncken die van de Gerechte tadviseren ten eynde alsdan mach werden gedisponeert als bevonden sal werden te behoren. actum opt Raethuys desen ije July Ao. XVIc zeven. Onder stont mij jegenwoordich. Ende was ondergeteyckent J. van Swanenburch. Vorder Stont Die van de Gerechte der Stadt Leyden, gezien tadvijs van de voors. Heere hebben geordonneert dat de suppl(iante)n zullen hebben patientie ende voor alsnoch blijven in de gebuyrte daer sij tot desen dage toe in hebben geweest. Aldus gedaen in hare vergaderinge opten vje Septembris Ao. XVIc ende zeven. Onder stont mij jegenwoordich. ende was ondergeteykent J. van Swanenburch.

Tot welke buurt de grachtbewoners behoorden, is onduidelijk. De betrokken bewoners moeten inderdaad geduld oefenen, want pas veertien jaar later wordt - na een nieuwe klacht - besloten om het zuidelijk deel van het bedoelde grachtgedeelte (grenzend aan de hoek van de Pieterskerkchoorsteeg) bij de buurt Oost Kerstenrijk onder te brengen, terwijl het noordelijk deel (grenzend aan de hoek van de Diefsteeg) bij de buurt Prily wordt gevoegd.

(SA II inv. nr. 1221 sub dato en inv. nr 1216 fol. 54 vso - 55, 24-06-1621, zie ook Prily en Oost Kerstenrijk)

Bewaard is gebleven een buurtkaart van 32 x 66 cm op perkament, voorstellende in perspectief de Breestraat vanaf de Diefsteeg en de Mandemakersteeg tot aan het eind bij de Maarsmansteeg en de Pieterskerkchoorsteeg. Op de achtergrond is de Blauwe Steen duidelijk zichtbaar. De gekleurde tekening zou uit het eind van de 16e eeuw dateren (zie ook 'Buurthouden', afbeelding pag. 45).

(Collectie Bodel Nyenhuis; een moderne kopie is aanwezig in de Lakenhal, zie Cat. van Voorwerpen 1924 no. 39)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

51. Staveren

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de noortzijde van 't Levendael / ende zuytzijde van de Hogewoert tusschen de Rhijnstrate en Bolwerckstraet / samen de huysen aen de oostzijde van de Bolwerckstraet / en westzijde van de Rhijnstraet.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 74 vso, 22-07-1662)

Geschiedenis:

Op 22-07-1662 gesticht, waarschijnlijk op initiatief van het stadsbestuur. De buurt is vernoemd naar een van de inspecterende schepenmeesters, Johan van Staveren.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 74 vso, 22-07-1662)

Abraham Brouwer, 62 jaar en heer van Staveren, verzoekt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 600 fol. 47, 16-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting