40. St. Joris

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende in Sinct Joryssteech aen de westzijde van den houc van de Hogewoert mit 't huys van Jacop Cabeljau / voorts tot (den) houc van de Dwerscamp / de noortzijde van dien totten houc van de Barbarensteech / de oostzijde van dien tot aen den houc van de Hogewoert / eyndende mit 't huys van Jacop Meesz. schoenmaecker / weder beginnende aen de westzijde van de Barbaren van den houc van de Hogewoert mit 't huys van Engel (....) tot den houc van Levendael / eyndende mit 't huys van Cornelis Cornelisz. lindewever / ten iijen beginnende aen de oostzijde van de voors. Barbarenstege / van den houc van Levendael mit 't huys van Adriaen Moyten wedue tot den houc van Sinct Jorysstege / de westzijde van dien / eyndende aen den houc van Levendael mit 't huys van Jan Pietersz. baggerman / ende ten iiijen aen de oostzijde van de St. Jorysstege / van den houc van Levendael mit 't huys van Neeltgen Claesdr. / eyndende aen den houc van de Hogewoert mit 't huys van Geryt Pietersz. Vermers.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4 vso, tussen 17-01 en 05-06-1603)

begrijpende de volgende stegen ten wedersijden: te weten de Dwerscamp / St. Joris- ende St. Barbarenstegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

de St. Jorissteech aen wedersijden

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn Barbarijen no. v / St. Jorys- ende St. Barbarenstegen mit de Dwerscamp / begint aen de Hogewoert / ey(n)t aen Levendael / plach te hebben huysen of cameren 56. Het hier bedoelde Cleyn Barbarijen moet niet worden verward met de 17e-eeuwse buurt Klein Barbarije aan de Haarlemmerstraat en Oude Rijn tussen de Kuiperssteeg en de Hooglandsekerksteeg. Overigens komt de naam Cleyn Barbarijen maar één keer voor en wordt de buurt - tot de splitsing in 1620 - steeds aangeduid als Sinct Jorys- ende Barbarenstege mitte Dwerscamp of kortweg als Sinct Jorys of St. Barbaren. Om ieder misverstand met de buurt aan de Haarlemmerstraat te voorkomen, is gekozen voor de jongere benaming St. Joris.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 01-03-1584 keurt het Gerecht de buurtkaart goed en registreert deze in het Registro Diversorum, dat echter verloren lijkt te zijn.

(SA II inv. nr. 44 fol. 268)

De gebuyren in de Dwerscamp upt Hogewoert willen dat er iets gedaan wordt tegen de pilaer die Annetgen en Weyntgen Gommersdr. hebben aangebracht en waarin de pijp van een privaat is gemetseld, die op straat loost streckende tselve tot grote stanck ende vergaderinge van menichte van vuylicheyt. Het Gerecht gelast de gezusters om de pijp te verwijderen.

(SA II inv. nr. 45 fol. 67 vso, 23-06-1588)

In 1602 ontstaan er problemen rond de begrafenis van de zoon van Jacop Meesz., schoenmaker, wonend op de hoek van de Barbarasteeg en de Hogewoerd. Eigenlijk woonde Jacop Meesz. op de Hogewoerd (en was hij als zodanig woonachtig in de buurt  (West) Kaarskorf), maar het geval wilde dat de doodzieke jongen (mitter pest begaeft zijnde) naar het achterhuis was gebracht en aldaar stierf. Het achterhuis had echter een uitgang in de Barbarasteeg. De buren van de Hogewoerd halen vervolgens de lijkbaar en plaatsen die voor de achterdeur in de Barbarasteeg. Symon Jacobsz., de buurtheer van de Barbarensteech is het hier niet mee eens, want nu mist zijn buurt inkomsten voor het grafwaarts dragen van de kist (het doorbloc) én de huur van het kleed dat de kist bedekt (het dootcleet). Nadat hij ten stadhuize zijn beklag heeft gedaan, stuurt het Gerecht een stadsbode naar Jacob Meesz. om hem aan te zeggen dat wanneer hij de baar vanuit het achterhuis laat vertrekken, de geburen van de Barbarasteeg de dode mogen begraven en recht hebben op de draagvergoeding (zie ook 'Buurthouden', pag. 51).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 24-10-1602)

Symon Jansz., heer van Dwerscamp ende Barbarastege brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 54, 07-03-1605)

Op 16-07-1620 besluit het Gerecht op verzoek tot deling van de buurt vermits de groote van (...) voors. gebuyrte ende veelheyt der gebuyren. Het ene deel krijgt de naam St. Joris (en omvat de St. Jorissteeg aan beide zijden), terwijl het andere deel (de Barbarasteeg met de Dwarskamp) St. Barbarenrijk wordt genoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49)

Anthonis Questro, 77 jaar en heer van St. Joris, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 80 fol. 30 - 30 vso, 19-10-1666)

Cornelis van Dorp, heer van St. Joris verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom. Hij is 73 jaar ende besogt met beroertheyt.

(SA II inv. nr. 107 fol. 54 vso, 01-09-1722)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

26. St. Jacobsrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen staende aen wedersijden van de oude St. Jacobsgraft / te weten tusschen 't Steenschuyr ende de Raemstegen / mitsgaders noch de volgende huysen / aen de noortsijde van de lange- en middel Raemstegen staende / als in de lange Raemstege de huysen van de St. Jacobsgraft aff tot Jan Roelantsz. 's huys inclus / ende in de middel Raemstege van de zelve graft tot het huys van Rogier van de Haerbrugge mede inclus.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, 29-06-1616)

Bijvoeging van die huysingen staende in de helfte van de Swyetenstraet ten wederzijden / beginnende aen de zuytzijde met de huysinge van Jan Claesz. van Immerzeel / ende aen de noort zijde van Jan de Wilde / loopende tot aen de St. Jacobsgraft toe.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, 29-06-1616, i.m. 24-10-1624, zie ook Van Oerle, Beschrijving, pag. 319)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Compostel no. xxviij / Begint van 't Steenschuyr / Sinct Jacobsgraft aen beyden zijden ende in elc van de Raemstegen / plach te hebben aen huysen of cameren 19.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Op 02-06-1583 bevestigt het Gerecht de buurtkaart van de gebuyrte Galissien ende Compostelle. Overigens is de kaart al in november 1580 goedgekeurd door de geburen. Kennelijk is de naam Compostella dus op enig moment veranderd in St. Jacobsgracht. De laatste zinsnede van het bericht is echter cryptisch: eyndende mit thuys van Cornelis Claes Lambrechtsz, gelegen opten houc van St. Jacopsgraft / gelijc .de zelve. De passage gelijc de zelve kan betrekking hebben op het huis van Lambrechtsz. (in de zin van inclusief het huis van Lambrechtsz.), maar er kan ook de St. Jacobsgracht mee zijn bedoeld. In het laatste geval is het verklaarbaar waarom er wordt gesproken over de gebuyrte van Galissien ende Compostel. Deze redenering is echter in tegenspraak met de opgave van de 16e-eeuwse buurten, zowel bij Van Hout als bij Orlers, die beiden duidelijk Galicië en Compostel als afzonderlijke buurten onderscheiden.

(SA II inv. nr. 44 fol. 214 vso)

Het gebied dat thans wordt begrensd door de Doezastraat, Raamsteeg, Korevaarstraat en Jan van Houtkade was tot het eind van de 16e eeuw onbebouwd raamland. Wanneer de grond in 1595 voor woningbouw wordt bestemd, rekenen de nieuwkomers zich tot de al bestaande buurt van de St. Jacobsgracht en assisteren zij als vanzelfsprekend bij de begrafenissen sonder eenige commocie te maecken. Dat verandert wanneer de heer van St. Jacobsrijk, Claes Govertsz., overlijdt. De buren van de Oude St. Jacobsgracht gaan sindsdien hun eigen gang, met uitsluiting van de bewoners aan de Nieuwe St. Jacobsgracht. De laatsten klagen dat zij zelfs niet op de buurtvergaderingen worden gedoogd, laat staan bij het helpen begraven van hun doden. Ook negeren de bewoners van de Oude St. Jacobsgracht de oproepen van de nieuwgehuisden om bij hun begrafenissen de helpende hand te bieden. Overigens lijkt zich een soortgelijke situatie voor te doen bij de geburen van het nabij gelegen Nieuw Oostenrijk. Om die reden verzoeken de geburen van de Nieuwe St. Jacobsgracht om zelf een buurt te mogen vormen, vergezeld van een voorstel waarin de begrenzingen staan vermeld. Op 29-08-1596 stemt het Gerecht toe en gaat tevens akkoord met de voorgestelde afpaling van de nieuwe buurt. Oorspronkelijk heette de buurt Nieuwe St. Jacobsgracht, maar vanaf 1606 is uitsluitend sprake van Nieuw Compostel (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).

(SA II inv.nr. 48 fol. 43 - 43 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 166 loten in ter waarde van f 40,- (lotnr. 17949). De prose luidde: De heer van St. Jacob ende Compostel / In gelijcken met sijn ondersaten / hebben haer gelt naer lotery geleyt om den armen te comen baten / leyt fortuyn haer toe prijs / sij sullen den helff den armen laten./ Leyden op Steenschuyr (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

De in 1599 benoemde buurtheer Gerridt Dircxz. van Wesip verzoekt vanwege zijn ouderdom (77 jaar) met ingang van 01-09-1616 ontslag uit zijn functie. Hij was tevens bonmeester van Nieuwland.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso)

Verzoek aan het Gerecht m.b.t. de platingen in de gracht, door de buren van de St. Jacobsgracht, als eerste ondertekend door Florys van Oudenvanter

(SA II inv. nr. 53 fol. 43 vso - 44 vso, 13-06-1619)

In 1609 wordt de Swietenstraat aangelegd. Het 27 huisjes tellende straatje liep parallel met het Steenschuur, verbond de St. Jacobsgracht met de Koepoortsgracht en was dus gelegen aan de westzijde van het tegenwoordige Van der Werfpark. Pas op 24-10-1624 wordt de oostzijde van de straat bij de buurt St. Jacobsgracht gevoegd; hoe het daarvoor was geregeld met de burenplichten is onbekend. Onder welke buurt de westzijde ressorteerde is onbekend, maar gezien de geografische situatie zal dat Koeienstein zijn geweest.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, i.m. 24-10-1624, zie ook Van Oerle, Beschrijving, pag. 319)

Gerard Goris, heer van St. Jacobsrijk, so door ouderdom, siekte als swakheden verzoekt en verkrijgt ontslag.

(SA II inv. nr. 111 fol. 149, 02-09-1728)

Jan Vos, buurtheer van St. Jacobsrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom

(SA II inv. nr. 143 fol. 31, 15-11-1792)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

88. St. Hubert

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van de Nyeuwen Rhijn mette huysinge van Joost van Sonnenvelt lakencoper / den houck van de lange Koornbrugsteech ommelopende / de westsijde van dien langs / mitsgaders de noortsijde van de korte Nyeuwestraet / den houck aen 't Kerckhoff omme / langs de westsijde van 't zelve tot aen de huysinge van Harman van der Bel geelgyeter, dien hij zelfs bewoont inclus toe / ende daerjegensover beginnende aen de oostsijde van de lange Koornbrugsteech met de huysinge die bewoont wert bij Jaques Lourisz. kleermaker / noortwaers ommelopende langs de zuytsijde van de Nyeuwestraet ende de Toornsteech inne / langs de westsijde van dien / eynt aldaer mette huysinge van de weduwe van Gt. van Peltenburch / mede begrijpende de 3 huysen aen de noortsijde van de westdeure van de Hogelantsche kercke staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 18 vso, 11-07-1613)

begrijpende de huysen staende ten wedersijden van de lange Coornbrugsteech / ende van de corte Nyeuwestraet / mitsgaders noch de huysen aen de noortsijde van de Toornsteech / de 3 huysen ten noorden van de we(s)tkerckdeure / de huysen aen 't kerckhoff tusschen de corte Nyeuwestraet voors. / ende de huysinge genaemt `t Landt van Beloften, toecomende Jan Paedts Jacobsz. / ende die opten Nyeuwen Rijn tusschen de lange Coornbrugsteech voors. ende de brouwerie van De Croon sijn staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48, 30-07-1620)

Geschiedenis:

Wordt in 1519 genoemd als prijswinnaar aan de stadsloterij. De buurt wint een zilveren lepel van een ons. De vermelding luidt: Die buyeren van sinte huybrechts (........). Zie ook 'Buurthouden', pag. 33).

(SA I inv. nr. 988 fol. v)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: St. Huybert no. lxviij / Begint van symon Willemsz. Coorncopers huys / de lange Coornbrugsteech / mit de Nieustraet tot de Pancraeskerc toe / plach te hebben huysen of cameren 35.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De buurtnaam is afgeleid van voormalige St. Hubertuskapel die tussen de Burchtgracht en de Lange Koornbrugsteeg (thans Burgsteeg) moet hebben gelegen. Volgens Blok herinnerde een gevelsteen tot 1710 aan het bestaan van de kapel.

(Zie Blok I, pag. 284 en Van Oerle, pag. 143)

Dirck Dirxz. Steen olyslaeger, Cornelis Jansz. kouckebacker en Pieter Jansz. apothecaris verzoeken voor hem zelven ende wt den naeme van heure mede gehuysden in de Coornbrugsteech ende de corte Nieuwestraet om vernieuwing van de bestrating. Onbekend is of genoemden buurtbestuurders zijn en als zodanig naar buiten treden (zie ook 'Buurthouden', pag. 119).

(SA II inv. nr. 45 fol. 70 vso, 14-07-1588)

De geburen van de Nieuwstraat en de Lange Koornbrugsteeg verzoeken (opnieuw?) om vernieuwing van de bestrating in aensieninge datter groten gang es. Het Gerecht geeft als antwoord dat men te gelegener tijd op het verzoek zal versien als naer behooren (zie ook 'Buurthouden', pag. 119).

(SA II inv. nr. 45 fol. 289, 1590)

In 1603 verzoeken de bewoners vande Pancraestoornsteeg (Beschuitsteeg) om bij de buurt Rijnenburg gevoegd te worden. Het Gerecht gaat daar voor wat de zuidzijde betreft mee akkoord, maar de noordzijde wordt bij St. Hubert ondergebracht.

(SA II 1216 fol. 5 vso, 04-09-1603)

Jasper Cornelisz. van Kerckesande, heer van St. Hubrecht en Cornelis van Berckel verklaren op verzoek van Dirck de Lange dat laatstgenoemde dertien jaar in de buurt heeft gewoond en zich altijd in sijn handel ende wandel eerlijcken heeft gedragen.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 156, 21-01-1666)

Tussen 1673 en 1676 komt het steeds meer voor dat de buurtbesturen op eigen kosten straatlantaarns plaatsen (zie ook Paplepel, Billenburg, Biervliet, Groenendaal, Prily (Koevoet) en 't Prinsdom van Letterrijk) De gevraagde toestemming wordt steeds door het stadsbestuur verleend, mits men de kosten van onderhoud maar betaalt uit de normale buurtinkomsten en geen extra bijdrage van de inwoners eist. In St. Hubert is deze wens aanleiding tot een conflict. De gehuysden ende geerffden in de Lange Korenbrugsteeg (nu Burgsteeg) klagen over te weinig licht en menen dat de twee lantaarns aan de uiteinden van de steeg onvoldoende zijn. Ze willen daarom extra verlichting, maar zeggen dat zij hun buurtheer Nicolaas Poock van Harmelen in dat humeur niet konnen brengen om ordre te stellen tot het maecken van een lantaeren in de voors. steegh. Ze verzoeken het Gerecht om de onwillige buurtheer plaatsing te gelasten. Aldus geschiedt (zie ook 'Buurthouden', pag. 124).

(SA II inv. nr. 84 fol. 216 vso, 27-04-1676)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

64. St. Catharinarijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder de bonnen van 't Vleyshuys ende 't Gasthuysvierendeel / beginnende aen de noortzijde van de corte Diefst(eeg) aen de Volresgraft / lopende tot de Bredestraet toe / voorts van den houc van de corte Diefstege de zuytwestzijde van de Bredestrate totten houc van de Varckenstege / de oostzijde van dien tot de Volresgraft toe / mitsgaders alle de achterhuysen comende aen de Volresgraft tusschen de Varckensteech ende de Diefstege / ende zulx ooc Jan van Dortenstege aen beyde zijden / vorder noch beginnende mit de huysinge van de Paan (?) opten houc van de Mandemaeckerstege / loopende langs de noortzijde van de Bredestraet / eyndende mit de huysen van Frans Cornelisz. houtcoper / ende zulx in hem begrijpende de huysen ten wederzijden van de lange Vrouwenstege / tot de houchuysen aen den Rijn uytgaende zonder die in desen te begrijpen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 5, 05-06-1603)

beginnende aen de noortzijde van de Corte Diefsteech aen de Voldersgraft / lopende tot de Bredestraet toe / voorts van den houck van de Diefstege de zuytwestzijde van de Bredestraete tot aen de poorte van de huysinge van Reynout van Oyen / en de voorts overspringende / begrijpende de oostzijde van de Vrouwensteech ende van de houck van dyen / de Bredestraet oostwaerts aen tot aen de houck van de Mandemaeckersstege / begrijpende mede de huysen staende op de noortoostzijde van de Voldersgraft / beginnende van de Corte Diefsteech tot aen de huysinge van Reinout van Oyen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 69, 05-09-1624)

Geschiedenis:

De buurt wordt in 1504 (vermoedelijk) genoemd als deelnemer in de stadsloterij, waar men 4 loten had ingelegd.. De vermelding luidt: Cornelis Caesz. de Roemsch Coninck van Sint Catrijne gasthuys (zie ook 'Buurthouden', pag. 32).

(SA I inv. nr. 986 fol. 9 vso)

Wordt in 1519 genoemd als prijswinnaar in de stadsloterij. De buurt wint een zilveren kroes van zeven ons. De prose luidde: Jhesus ende Maria de maget moeten de buyren van Sinte Katrijnen Rijck mit dat grote lot verblijden (zie ook 'Buurthouden', pag. 33).

(SA I inv. nr. 988 fol. ix vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: St. Katrijnenrijc no. xv / Begint van de Diefstege ende Mandemaeckerstege / beyde de zijden van de Bredestraet totte Varckenstege toe / beyde de zijden van de Vrouwensteech ende opten Rijn van de Vrouwenbrugge tot 't achterhuys dat eertijts Gerrit Prsz. Timmermans huys was / plach te hebben huysen of cameren 39. Oorspronkelijk strekte de buurt zich dus uit langs de Rijn (ca. halverwege de huidige Boommarkt). Omstreeks 1599 is hier - zonder toestemming van het Gerecht - de buurt Doornbos ontstaan. Overigens wordt St. Catharinarijk rond de wisseling van de 16e en 17e eeuw voluit vermeld als St. Catrijnenrijck ten Vollen Rade, daarmee herinnerend aan de marteldood van de H. Catharina (zie ook 'Buurthouden', afbeelding pag. 66).

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 15-10-1592 keurt het Gerecht na correctie het buurtreglement goed.

(SA II inv. nr. 46 fol. 243, 15-10-1592)

Gerrit Henrixz. in 't Schaek, heuren jegenwoirdigen keyser is zowel uit de buurt als de stad vertrokken. Over de nominatie van drie personen voor de benoeming van een nieuwe buurtheer blijkt echter niet gestemd te zijn, de huyshoudende gebuyren zijn zelfs niet bijeengeroepen. Niettemin besluit het Gerecht om uit de nominatie (die achtereenvolgens de namen bevat van Foy van Brouchoven, Gijsbrecht Dirxz. Gool en Willem van Oudevliet) de laatstgenoemde tijdelijk aan te stellen. Deze aanstelling geldt tot het moment dat de benoemingsprocedure volgens het 1e artikel van de Generale Ordonnantie heeft plaatsgevonden. Kennelijk schijnt Willem van Oudevliet goed te bevallen, want hij blijft aan tot zijn overlijden in 1603.

(SA II inv. nr. 47 fol. 241 vso - 242, 07-09-1595)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van f 30,- (lotnr. 24878). De prose luidde: De gebuyren van St. Catharijnen Rijck met vijff pont vl(aam)s dese loterye vereeren / Sorchdragende voor malcander all gelijck / Voordien (........) zijn oude dagen zelffs zal verteeren. Onder staat: tKeyserrijc van St. Catrijnen te vollen rade (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Binnen de tijd van een half jaar sterft de vrouw van Willem Claesz. Oudevliet, daarna volgen twee kinderen en het eind van deze periode bezwijkt hij zelf aan de pest. Op 09-04-1603 wordt hij begraven (zie ook 'Buurthouden', pag. 98).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 5, zie ook de begraafregisters)

In 1615 richten de keyser, raden ende vordere gehuysden zich tot het Gerecht met de mededeling dat hun buurt te groot is om nog goed te kunnen worden bestuurd. Opmerkelijk en uitvoerig zijn de overwegingen: ....dat vermits de vermeerderinge van de neeringen binnen dezer stede (daer vooren Godt moet gedanckt zijn), d'ingesetenen van dien, soo uyt vreemde natien als andersints, metter tijt zeer vermeenichvuldicht ende aengewassen zijn ende zulcx mede de voors. gebuyrte jegenwoordich ongelijck volckrijcker es dan dezelve eertijts es geweest, soo dat midtsdien vermits de veelheyt ende verscheydenheyt van de persoonen, conditien ende humeuren van de gebuyren veel questien ende oneensheeden daeronder ende insonderheyt onder armen ende onvermogenden van dien dickwils ontstaende ende oprijsende sijn ende de voorn. keyser ende zijnen raeden daerdoor daegelicx veele moeyelickheden ende quellagien ontmoeten ende aengedaen worden - ende alsoo daeromme (...) te verhoeden alle ongeregeltheden die door de menichte wel werden veroorsaeckt (...) aen Uwer E. te versoucken separatie van de voors gebuyrte in twee gebuyrten. Ook voert men nog aan dat men geen huis kan vinden dat groot genoeg is om alle geburen tijdens generaele vergaederingen, soo op hovinghen als anderssins te herbergen. Dat is ook de reden waarom zij - dewijle zij veel hooffden ende sinnen zijn - geen overeenstemming hebben bereikt over de mogelijke grenzen van de twee nieuwe buurten, zodat men dat graag aan het stadsbestuur overlaat. Het Gerecht besluit om de buurt in een oostelijk en een westelijk deel te splitsen. Het oostelijk deel behoudt de naam St. Catharinarijk, het andere deel wordt West Catharinarijk genoemd (zie ook 'Buurthouden', pag. 61).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 23 - 23 vso, 11-06 en 23-06-1615)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

39. St. Barbarenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de St. Barbarenstege mitte Dwerscamp

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

Geschiedenis:

Op 20-08-1620 ontstaan uit een deling van St. Joris.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

Marcus Krap, heer van St. Barbarenrijk, kreeg in zijn functie hulp van zijn zoon. Aangezien deze is overleden, verzoekt en verkrijgt hij ontslag.

(SA II inv. nr. 131 fol. 1, 31-01-1771)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

153. St. Annenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder 't bon van West Marendorp Landtzijde / beginnende aen de noortzijde van de Claesstegen aen de houc van de Claesstege mit 't huys van Trijn Baerntsdr., no. 28 / ende in hem begrijpende beyden zijden van de Coddenstege ende van St. Annenstraet, anders genomt de Miraeckelstege / ende tusschen beyde leggende huysen / eyndende mit 't huys gecomen van Lysbeth van Dort, no. 110 / ende weder beginnende aen de zuytzijde van de Claesstege mit 't huys van Pr. Jansz. van Rossum, no. 133 / ende eyndende aen de houc van de Maren mit 't huys van Jeronimus Jansz., gecomen van Jan Gerytsz. Poth(?), no. 139, al volg. 't reg. van verpondinge des jaers 1603.

(SA II inv. nr.1216 fol. 6 vso, 26-01-1604)

de huysen aen wederzijden van de Miraeckelsteech ofte St. Annenstraet / midtsgaders in de Claesstege aen beyde zijden tusschen de voors. Miraeckel- ende Coddesteghen staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 26, 10-09-1615)

den 19 Augusti 1660 hebben die van de Gerechte vier huysen van dese gebuyrte in de Knoopmaeckerspoort verheelt aen de gebuyrte van Noortduysentvresen ende de helfte van de Olyslagerspoort aen de gebuyrte van Claes Jan Vossenhouck

(SA II inv. nr. 1216 fol. 107 vso, i.m.)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt onder de naam Miraeckelsteech of 't Landt van Miraeckelen reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Begint opten houck van de Claesstege tot de Vest toe / plach te hebben huysen of cameren 16.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 27-11-1587 besluit het Gerecht dat (op stadskosten) de wercken tot geryf vande buyren notelicken dienen gemaect. Het blijkt over de reparatie of aanleg van een bruggetje en een mesthoop te gaan.

(SA II inv. nr. 45 fol. 9 vso)

In 1589 verzoeken enige buren van 't lant van Miraculen aan het Gerecht om de buurtkaart goed te keuren. De schepenmeesteren Pieter Adriaensz. van der Werff en Jan Ysnoutsz. van der Nes krijgen opdracht om een en ander te onderzoeken. Nadat zij rapport hebben gedaan, wordt het buurtreglement van de St. Annenstraet goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 45 fol. 226, 02-11-1598 en fol. 233, 16-11-1589)

Op 22-02-1590 blijkt dat er in de Koddesteeg druk wordt getimmerd en gebouwd. Daarom verzoeken de geburen het Gerecht of de steeg kan worden bestraat en ook wil men dat er een bruggetje wordt aangelegd om opte walle te mogen gaen ende gevouch te doen (met andere woorden: daar wilde men gebruik maken van een plee, zie ook Vrouwenkamp). Het Gerecht geeft als antwoord dat daartoe opdracht zal worden geven zodra Marendorp zal wesen volmaeckt (met Marendorp zal de Haarlemmerstraat zijn bedoeld).

(SA II inv. nr. 45 fol. 262 vso - 263)

In 1594 wordt Jan Maertensz. - hij vervangt de overleden Josep Claesz. - benoemd als buurtheer van de St. Annenstraat om de voors. gebuyrte in vreden ende eenicheyt te regieren, stuyren ende beleyden volgens de ordonnantie alrede gemaect of noch te maecken.

(SA II inv. nr. 47 fol. 96, 08-12-1594)

In 1595 maakt de buurtheer van Sint Annengebuerte melding van een oude ruzie tussen Jerominus Jansz. en Jan Jansz. De eerste is eigenaar van een tapperij, de tweede een snijder 'kleermaker'. Indertijd is de kwestie bijgelegd en afgesproken dat wanneer zij elkaar weer zouden beledigen, de schuldige twee pond Vlaams verbeurt, waarvan de ene helft ten prouffite van de armen en de andere helft voor de buurtkas is bestemd. De twee buren blijken opnieuw ruzie te hebben en de buurtheer wil met steun van het stadsbestuur de boete innen. Ook wordt iets duidelijk over de oorzaak van het burenconflict, want hoewel Jerominus Jansz. alleen vergunning heeft om pintebier te tappen, verleent hij tevens bij nacht en ontijden logies. De buurt wil dat Jerominus wordt gestraft met een tapverbod. Wat de boete betreft is het Gerecht van mening dat het deel van de boete dat de buurt toekomt, kan worden geïnd. Maar wat de rest aangaat - dus het eigenmachtig en zonder vergunning houden van een herberg - meent het Gerecht dat dit een zaak is van de hoge overicheyt die door de officier deser stadt Leyden moet worden afgewikkeld. De buurtheer krijgt overigens toch zijn zin, want Jerominus Jansz. krijgt een tapverbod en een waarschuwing geen droge gasterie te houden off slapers te logeren: hij mag dus geen restaurant of herberg houden. Bij overtreding verliest hij zijn poorterschap (alles op pene van mitterdaet ter poorten uytgestelt te werden).

(SA II inv. nr. 47 fol. 221 - 221 vso, 27-05-1595)

In 1603 willen de inwoners van de Claessteeg (de huidige Clarensteeg) en de Koddesteeg, starc omtrent 37 personen, zich afscheiden van de buurt Mirakelsteeg (of St. Annenrijk, zoals de gebuurte inmiddels wordt genoemd), starc 25 huysgens. Met personen en huysgens zullen wel huishoudens zijn bedoeld. Het Gerecht reageert furieus en eist dat de gebuyrt zulx die nu ter tijt es bij den anderen en ongescheyden zal blijven. De betrokkenen, zowel gesamentlicken ende elcken van hem in 't bijsonder (zal) den heer van de gebuyrte die 't nu es ende in tijden en wijlen mogen wesen, in allen gebuyrlicken zaecken ter kennen ende te gehoorsamen. Het Gerecht dreigt zelfs met arrestatie en gevangenis jegens onwillige ende ongehoorsame personen (zie ook Rodenrijk, zie ook 'Buurthouden', pag. 77).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 6, 16-10-1603)

Buurtheer Jan Cornelisz. Groen brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 58, 03-04-1606)

In 1615 doen de bewoners van de Koddesteeg, in getalle van omtrent XL huysen, een nieuwe poging om zich los te maken uit St. Annenrijk. Zij voeren aan dat zij al enige jaren sware onvrede ende twist hebben met Jan Cornelisz. 't Groen en zijn echtgenote, heere ende vrouwe van de zelve buyrte. Man en vrouw zouden onbehoorl(ick) kijffachtig ende twistich leven, zoowel jegens elcanderen als andere buyren. Bovendien zou 't Groen de buurtkas hebben gebroocken ende 't gelt daeruyt genomen hebben, waerdeur den meesten twist gereezen off gecoomen is. Verder wordt opgemerkt dat de buurt nu veel te groot is, want de bewoners uit de verschillende stegen kunnen niet vergaderen door de menichte van de persoonen.

Na inspectie door schepenmeesteren besluit het Gerecht om de buurt te delen. De gehele Koddesteeg en de Claessteeg (de huidige Clarensteeg)aan weerszijden tussen de Koddesteeg en de Mare worden afgesplitst en herkennen we als Coddenrijk, wat later bekend als de buurt Rodenrijk. Het andere deel, bestaande uit de gehele Mirakelsteeg of St. Annenstraat en de Claessteeg (de huidige Clarensteeg) aan weerskanten tussen de Koddesteeg en de Mirakelsteeg behoudt de naam St. Annenrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 77).

(SA II 1216 fol. 26 - 26 vso, 10-09-1615)

In 1616 merken de gemeene gebuyren van de St. Annenstraet op dat de buurt van de Janvossensteeg (Noord Duizendvrezen) als gevolg van nieuwbouw flink is vergroot, zowel op de Oude Vest als in de steeg zelf. Men zou graag zien dat het pasgetimmerde gedeelte van de Oude Vest tussen de St. Annenstraat en de Koddesteeg bij de buurt wordt gevoegd. Het Gerecht belooft schepeninspectie en zegt dat men het rapport moet afwachten. Maar kennelijk voelt het Gerecht er niet voor, want in 1618 worden de huizen op de Oude Vest tussen de St. Annenstraat of Mirakelsteeg en de Mare in eerste instantie bij Rodenrijk gevoegd, maar uiteindelijk in 1620 bij de nieuwe buurt Vossenburg ondergebracht.

(SA II inv. nr. 52 fol. 196 - 196 vso, 07-07-1616)

In hetzelfde schrijven beklagen de buren zich over het feit dat verschillende medebewoners voor hun zaken gedurende een kwartaal of een half jaar de stad verlaten, met achterlating van vrouw en kinderen. Daardoor is men niet alleen afwezig bij begrafenissen, maar verzuimt men ook de boete wegens absentie te betalen. Deze gang van zaken leidt er toe dat andere buren opposeren ende murmureren. Hoewel de Generale Ordonnantie op de Gebuurten uitstedige inwoners vrijstelling verleent, wil men toch weten of dit ook geldt voor degeene die uuytreysen om haer affairen te doen.. Het Gerecht deelt mee dat de uitstedige buren niet boetschuldich zijn (zie ook 'Buurthouden', pag. 90).

(SA II inv. nr. 52 fol. 196 - 196 vso, 07-07-1616)

Ook klagen de buren dat de eigenaars van erven, liggende tussen de St. Annenstraat en de Koddesteeg weigerachtig zijn om volgens het 4e artikel van de Generale Ordonnantie te betalen. Het gaat hier om de verplichting om bij de aankoop van een huis de buurt met een bepaald bedrag te vereren. Maar de eigenaars menen dat deselve erven vrij, d.w.z. onbebouwd zijn en men de buurt niets schuldig is. Het Gerecht zegt dat de kopers van onbetimmerde erven wel degelijk moeten betalen. Dergelijke kwesties doen zich ook elders voor, zoals in de buurt Weidenburg bis (zie ook 'Buurthouden', pag. 114).

(SA II inv. nr. 52 fol. 196 - 196 vso, 07-07-1616)

Bij de vervanging van Jan Cornelisz. Groen door Thielman Lenaertsz. als buurtheer wordt, afgaande op de beschrijving van 10-09-1615, de buurt foutief omschreven als beginnende aen de noortzijde van de Claessteech aen den houck van den Maren met het huys van Dieuwertgen Floris, wede. van Pellegrom Fransen / ende in hem begrijpende beyde de zijden van de Codden- ende St. Annenstraeten, anders genaempt de Miraeckelsteech / met de tussche beyde leggende huysen / eyndende met het huys van Ruth Geerlofs wede. / ende weder beginnende aen de zuytzijde van de Claessteech met het huys van Tomas Thomasz. backer / ende eyndende aen den houck van den Maren met het huys van Willem Fru(?), wolcammer. Volgens deze omschrijving zou er in 1615 geen splitsing hebben plaatsgevonden.

(SA II inv. nr. 107 vso, 17-02-1633)

Op 19-08-1660 besluit het Gerecht om vier huizen in de Knoopmakerspoort bij de buurt Noord Duizendvrezen te voegen. Eveneens wordt de helft van de Olieslagerspoort aan St. Annenrijk onttrokken en ondergebracht bij de buurt Claas Jan Vossenhoek.

(SA II inv. nr. 1216 fol 107 vso, i.m.)

Op 30-06-1669 wordt Reinier [Trap] wapensnyder door Burgemeesteren ontboden rakende het wapen van de buurt St. Anna. Over het hoe en waarom wordt verder niets vermeld. Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat Reinier de H. Anna heeft gesneden, hetgeen door het calvinistische stadsbestuur niet op prijs wordt gesteld (zie ook 'Buurthouden', pag. 106).

(SA II inv, nr. 191 fol. 36, 30-06-1669)

Op verzoek van de raden van St. Annestraet wordt Jan le Fevre als buurtheer ontslagen. Het Gerecht gelast de geburen een nieuwe voordracht te doen.

(SA II inv. nr. 82 fol. 111, 28-08-1670)

Jan de Zanger, 65 jaar en heer van St. Annenrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 127 fol. 130, 20-10-1763)

Hermanus Stikkelman, raad van de buurt Rodenrijk, meldt dat de heer is vertrokken en dat de buurt te klein is om een nieuwe heer te verkiezen. Ook is de buurtkas ontoereikend. Stikkelman stelt voor om Rodenrijk met St. Annenrijk te combineren. Het Gerecht gaat akkoord ((zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 140 fol. 158, 05-06-1788)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

175. St. Aagtenrijk

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de burrt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

dat dezelve beginnen sal opten houck van de West Dwersgraft / aen de westsijde mettet huys van Pias de la Noy / langs de westsijde van de zelve graft / St. Aechtenstraet aen wedersijden daerinne begrepen / voorts den houck om langs de Vestgraft tot aen het hoffgen achter Rustenburch bij de Haarlemmerpoort / eyndende mettet huys van Jan le Man.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 37 - 37 vso, 02-11-1617)

op de westsijde van de Westdwersgraft op de noorthouck van de Sint Aechtenstraet met de huysinge van Henrick Weyertsz. metselaer / noortwaerts aen loopende den houck om langs de Vestgraft / begrijpende mede de huysen in het hofgen van Jan de Latere / tot aen de oostzijde van de Styenstrate ende d'selve langs / zuytwaerts aen lopende tot aen de Sint Aechtenstraet / begrijpende alle de huysen ter wedersijden van de selve Sint Aechtenstraet.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 63 vso - 64, 27-07-1623)

Geschiedenis:

Op 02-11-1617 gesticht op verzoek van de buren in de St. Aagtenstraat, de westzijde van de West Dwarsgracht en de Binnenvestgracht.

(SA II inv. nr 1216 fol. 37 - 37 vso)

Op 27-07-1623 besluit het Gerecht tot splitsing dewijle d'selve (buurt) met meerder huysen was betimmert. Een deel behoudt de naam St. Aagtenrijk, het andere deel krijgt de naam Stenenveld.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 63 vso - 64)

Aalbert Wormeling, heer van St. Aagtenrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens slechtziendheid en verdere lichaamszwakheden.

(SA inv. nr. 143 fol. 324, 24-07-1794)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

116. Spring over Rijn

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de westsijde van de Kijffgraft / ende de zuytsijde van den Rijn tusschen de zelve Kijffgraft ende de Waertgraft staende / mitsgaders de huysen aen de noortsijde van den Rijn tusschen de W(aardgracht) ende den Rijn staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 50 - 50 vso, 19-11-1620)

Geschiedenis:

Op 06-08-1620 ontstaan als afsplitsing van de buurt West Rijnewaard.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48 vso, 03-09-1620)

Voor de splitsing in 1611 vormden Oost Rijnewaard en West Rijnewaard één buurt onder de naam Vrijdom buiten de Zijlpoort (of Rijnewaard; niet te verwarren met de latere, in 1664 gestichte buurt Rijnewaard). Deze buurt omvatte de gehele stadsvrijdom buiten de Zijlpoort, niet alleen tussen de tegenwoordige Haven en Zuidsingel, maar ook ten noorden van de Rijn of Haven. Van de noordelijke bebouwing wordt reeds melding gemaakt in 1602 (zie SA II inv. nr. 1216 fol. 4 vso) en opnieuw in 1620. Kennelijk gaat het hier om wat schaarse, voorstedelijke bebouwing, hoofdzakelijk bestaande uit enkele scheepsmakerijen aan de zuidzijde van de latere Haven bij de tegenwoordige Zijlpoort. Wanneer West Rijnewaard op 06-08-1620 wordt gesplitst in West Rijnewaard en Spring Over Rijn melden de vertegenwoordigers van beide buurten zich bij het Gerecht met de vraag waartoe de bebouwing ten noorden van de Rijn behoort. Het Gerecht besluit dat de selve huysen begrepen sullen zijn in de gebuyrte ten westen van Kijfgraft gelegen. Dat zal wel de verklaring zijn voor de eigenaardige buurtnaam van Spring Over Rijn: de buurt bestond oorspronkelijk uit twee delen aan weerszijden van het water, zodat men de Rijn moest 'overspringen' om beide delen te bereiken. Uiteindelijk wordt de noordelijke bebouwing als gevolg van de stadsvergroting in 1644 binnen de stad getrokken en worden de daar woonachtige huishoudens in 1648 ondergebracht bij de Looiersbuurt en bevindt Spring Over Rijn zich nog alleen aan de zuidzijde van de Rijn tot aan de Zuidsingel. Alleen de buurtnaam herinnert dan nog aan de oude situatie.

(Zie Van Oerle, Atlas, kaart 30)

Michiel du Pon, 80 jaar en heer van Spring Over Rijn, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom, ook als bonmeester van het Waardbon.

(SA II inv. nr. 129 fol. 91 en 92, 02-07-1767)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

47. Spillenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

op de Hogewoert beginnende met het huys van Balth. Gerritsz. van Hoochmade / de westzijde van de Craeyerstraet / noortsijde van Levendael / ende de huysen ter wedersijden van de Spilsteech.

(SA II 1217 fol 63 - 63 vso, 19-02-1661)

Geschiedenis:

Op 19-02-1661 gesticht op initiatief van het stadsbestuur.

(SA II 1217 fol 63 - 63 vso, 19-02-1661)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

199. Singelsoord

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

een gebuyrte sal werden gehouden ende gemaect van de huysinge van Jan Andriesz. schipper, beginnende in de voorste Santstraet opten houck van de Baetsteech / ende lopende aen de oostsijde van de zelve Santstraet nae d'Oude Chingel toe / de Chingel voorlangs tot aen de Oostdwersgraft / den houck van de zelve graft om / tot op den houck van de voorn. Baetsteech / eyndende mitte huysinge van Pieter Gerridtsz. Speck.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 32 vso, 29-06-1617)

Geschiedenis:

Na inspectie en rapport van de schepenmeesteren is de buurt op 29-06-1617 gesticht. Een ander op 't versouck van de gebuyren wonende in de vergrotinge in de tyen huysen aen de Chingel ende aen de suytsijde van de Santstraet tot daer de Vijff Kaersen uythangen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 32 vso, 29-06-1617)

In 1743 wordt de aangrenzende buurt Rijk der Nederbatavieren opgeheven. Het Gerecht besluit om de zes huizen aan de zuidzijde van de Baatstraat aan Singelsoord toe te voegen.

(SA II 120 fol. 46, 21-06-1743)

Buurtheer Pieter Meyer, 84 jaar oud, verzoekt om ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 134 fol. 78, 13-02-1777)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting