71. Nieuw (Klein) Barbarije

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostsijde van de Kuypersteech met 't huys van Harpar Pouwelsz. Bode / lopende zuytwaers aen den houck om langs de noortsijde van den Ouden Rijn / begrijpende de Dollebackerssteech aen weersijden / voorts oostwaers aen tot den houck van de Hogelantschekercksteech / de westsijde van de zelve / ende eyndigende aldaer met `t huys van Lourijs Joostensz. hoedemaecker.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 15, 02-08-1611)

Geschiedenis:

De naam herinnert vermoedelijk aan het voormalige Barbaragasthuis (het latere Huiszittenhuis) en kan tegelijkertijd een woordspeling zijn die verwijst naar Barbarije, het huidige Marokko. Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) onder de naam Nieuw Barbarije, die echter aan de westzijde doorliep tot aan de Donkersteeg en dus wat groter was. De ligging wordt dan omschreven als: Nieut Barbarijen no. lxxj / Begint van de Donckersteech tot de Hogelantsche kerckbrugge mitten twee stegen / plach te hebben huysen of cameren (?).

Overigens was er in de 16e eeuw wel sprake van een buurt Klein Barbarije, maar deze omvatte de St. Jorissteeg en de St. Barbarasteeg met de Dwarskamp, het wat latere St. Joris.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

De gemene gebueren van Cleyn Barbaryen brengen een ouderloos kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 79, 15-09-1614)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

57. Nieuw (Jonge) Tuil

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

ter wederzijden van de Middelstegracht tussen Gansoort (de Nieuwe Rijn) en de Groenesteeg.

(SA II inv. nr. 1221, 12-02-1609)

Geschiedenis:

Mogelijk was de buurt in 1519 nog verenigd met Oude Tuyl, want in dat jaar wordt tLant van Tuyl genoemd als prijswinnaar in de stadsloterij. Men wint een zilveren kroes met een gewicht van zeven ons (zie ook 'Buurthouden', pag. 33 en 225 noot 100).

(SA I inv. nr. 988 fol. x vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt staat dan (tot 1602) bekend als: Nieytuyl no. lvij / Begint in de Groenestege / van Coman Govert Willemsz. 's huys tot Coman Willem Joostenz. 's huys opte Middelstegraft / plach te hebben huysen of cameren 42.

(SA II inv. nr. 1220)

In 1601 wendt de heer van Jongen Tuyl zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

Op 12-02-1609 verzoeken de heer en de geburen van Jonge Tuil het stadsbestuur om de buurt te splitsen. Zij delen mee dat er omtrent 120 manspersonen woonachtig zijn ende alsoo de selve gebuyrte nootlicken dient vercleynt om te beter goede eenichheyt onder de gebuyren, zoo op vergaderingen als andersints te houden. Men stelt voor om de voors. gebuyrte in tween te deelen als de oostsijde ende de westsijde van de voors. graft, elcx op hem selve, wersulcx die van de oostsijde van een nieuwen heer te versien. Het verzoek is ondertekend door de buurtheer Cornelis Aerensz. van der Wuert, Michgil Willemsz., Cornelis Claesz., Heyndrick Huybrechsz. Vermij, Wijnandt Jansz. de Haes, Pyeter Jacopsz., Willem Willemsz. in de Goude Coe en Michiel de Empere. Het Gerecht stemt in met het verdelingsvoorstel met de kanttekening dat Cornelis Arentsz. van der Wuert heer blijft van de westelijke buurt die de naam West Tuil krijgt. De buurt aan de oostzijde van de Middelstegracht zal Oost Tuil heten. De bewoners van de laatstgenoemde buurt wordt geordonneerd om mitten aldereersten te nomineren ende verkiesen tenminsten drie van de best gequalificeerste borgeren of innewoonders aldaer gehuyst ende geerft sijnde, ende de namen van dezelve ter vergaderinge van die van de Gerechte over te leveren omme daeruyt bij hemluyden eenen te werden vercooren ende gestelt tot goet beleyt ende Regieringe van dezelve gebuyrte. Het apostille is getekend door Jan van Hout (zie ook 'Buurthouden', pag. 61 e.v.).

(SA II inv. nr. 1221. Zie ook inv. nr. 1216 fol. 11)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

32. Nieuwland

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de houte brugge gelegen tusschen de Volresgraft ende St. Jacobsgraft / met beyde de zijden van 't Steenschuyr / lopende tot aen de Nieuwbrugge

(SA II inv.nr. 1216 fol. 13 - 13 vso, 03-08-1610)

begrijpende de huysen ten wedersijden van 't Steenschuyr / tusschen de Nyeuwe brugge ende den Houten brugge nevens de St. Jacobsgraft staende

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51, 18-02-1621)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Nieulant of Steenschuyr no. xxxij / Begint van de brugge beneffens de Volresgraft tot de Nieubrugge toe / aen beyde zijden / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in voor f 30,- (lotnr. 21645). De prose luidde: Die bueren van Nyewe Lants brugge vragen wat men hem thuys sal dragen (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Overmeer, heer van Nieuwland, krijgt toestemming om met zijn buurt te mogen hoven.

(SA II inv. nr. 192 fol. 267, 15-10-1692)

Mr. Maarten Marcus, heer van Nieuwland (tevens Raad en oud-burgemeester), verzoekt en verkrijgt ontslag wegens zijne tegenwoordige swakke constitutie.

(SA II inv. nr. 136 fol. 284, 25-04-1781)

De gebuurte Nieuwland krijgt toestemming om te mogen hoven (zie ook 'Buurthouden', pag. 103. De mededeling in het boek dat met de aanvraag van de buurt  Witsermouw in 1780 het fenomeen van het buurthoven ophield te bestaan, klopt dus niet).

(SA II inv. nr. 234 fol. 14 vso, 05-06-1794)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

17. 't Nieuwe Rijk

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

es beginnende ende eyndigende in der voegen hier na volgende / te weten 't eerste huys te sijn de huysinge van Willem Symonssoon de Wilde, staende op Ste. Pieterskerchoff naest de Commandurie / streckende so voorts door de Clockstege / over de Nonnenbrugge / d'een sijde van de Nonnensteech / d'Achtergraft om aen d'een zijde / tot door de Doelsteech mede aen d'een zijde / de Doelsbrugge over / Rapenburch langs tot aen de Voldersgracht bij het Princenhoff / deselfde tot de Papengracht toe / ende die mede aen wedersijden / voorts de Voldersgracht tot de Schoolsteech toe / de selfde aen de eene sijde / ende wederom doorgaende voor bij s'Gravensteyn / de Houtstrate door aen wedersijden / noch Rapenburch aen wedersijden tot de Clockstege ende d'Universiteyt toe / ende noch tKerchoff aen d'een zijde / gaende voorbij den Gouden Robijn tot vorder den houck om bij sGravensteyn / waer inne bevonden werden te sijn inbegrepen hondertvijftich huysen.

(SA II inv. nr. 1221, 22-06-1607)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Nieuwerijc no. xvij / Begint van de Commanderije / Rapenborch tot de Volresgraft toe / de Houtstraet / de Papengraft / ende eynt mit 't huys dat Lambert Jansz. Tamborijnspeelres was / plach te hebben huysen of cameren 96. 't Nieuwe Rijk, tot 1604 ook wel Over 't Hof genoemd, omvatte dus een groot deel van het gelijknamige bon en was verreweg de grootste buurt van het toenmalige Leiden. Blijkens het voorgaande bericht strekt de buurt zich in 1607 zelfs uit tot het bouwblok Nonnensteeg/Achtergracht/Doelensteeg/Rapenburg (zie ook 'Buurthouden', pag. 19).

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 62 loten in (lotnr. 24834). De prose luidde: Die bueren van het Nieuwe Rijck hebben ingeleyt vijffthien gulden op Advys / Die heer met sijn thesauriers / ende bueren all gelijck / leggen dit nu hier in vanwegen het Nieuwe Rijck (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

De gebuyren aen St. Pieterskerckhof aan de westzijde bij het clockhuys verzoeken dat de dammen voor het Gravenstein en voor het bruggetje over de Donkeregracht opgenomen zullen worden, zodat het water kan doorstromen ende de huysen van de supplianten van alle stanck ontledicht zouden werden. Het Gerecht stemt toe; bovendien wordt de gracht gediept. Desgevraagd stemt het stadsbestuur ook in met het verzoek dat er tijdens de werkzaamheden opzicht plaatsvindt, waarmee enige buren worden belast.

(SA II inv. nr. 45 fol. 52, 28-04-1588 en fol. 63 vso, 09-06-1588)

Op 07-02-1591 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Het ontwerp is door de meeste en principaelste gebuyren van de gebuyrte genaempt 't Nieuwrijck onderteyckent, in hem begrijpende zeventien verscheyden articulen. Wel wordt één artikel dat betrekking heeft op de z.g. huyscoop veranderd van vijf in drie stuivers.

(SA II inv. nr. 46 fol. 59)

De grote omvang van 't Nieuwe Rijk verhindert niet dat men met de buurt  Prily ruziet over 'het bezit' van de Schoolsteeg. Het Gerecht besluit dat de westzijde van de steeg tot 't Nieuwe Rijk behoort en de oostzijde tot Prily.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 2, 02-08-1602)

In 1607 richt Lucas Pietersz. zich als buurtheer van 't Nieuwe Rijk tot het stadsbestuur. Hij herinnert aan het laatste artikel van de Generale Ordonnantie waarin de heren der gebuurten belast ende bevolen wert so hare gebuyrte te groot off te cleyn ware, dat men tselfde mijn Ed. Heeren die van de Gerechte soude te kennen geven, opdat daer inne mach werden versien naer behoren. Naar zijn mening is dat moment nu aangebroken, aangezien de buurt honderdvijftig huizen telt. Voorgesteld wordt om de buurt in tweeën te verdelen, waarbij de Houtstraat de grens moet vormen tussen de twee nieuwe buurten. Het verzoek is behalve door Lucas Pietersz. ondertekend door Lambert Corsen Basson, Pieter Willemsen, Jacob Symonsz. van der Wyellen, Lowies Elzevier, Dirck Gerritsz. van Claeveren, Andries Clouck bouckvercoper, Jen Paulis en Daniel Florisz. van der Pot.

Op 22-06-1607 besluit het Gerecht om 't Nieuwe Rijk in vieren te delen en stelt tegelijk, zonder een voordracht af te wachten, de buurtheren aan:  't Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst (Lucas Pietersz.),  't Nieuwe Rijk van Sion (Foy Pouwelsz. de Bruyn), 't Nieuwe Rijk van 's Gravenstein (Loys Elsevier) en 't Nieuwe Rijk van Pallas (Mathijs Elsevier).

(SA II inv. nr. 1221 en inv. nr. 1216 fol. 9)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

65. Mozes

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende van de Hogelantsche Toornstege / ende eyndende aen 't Coorsteechgen / in hem begrijpende beyde zijden van de grote Nieustraet

(SA II inv. nr. 5112, 11-03-1599)

beginnende aen St. Pancraeskerchof opten houc van de cleyne Beestemarct mit 't huys ancomende de kerc daer nu de Drie Valcgens uytgangen / ende westwaerts aen loopende langs 't kerchof ende de zuytzijde van de lange Nieustraet / eynt mit 't huys opten houc van de Hoygraft, nu ancomende Augustijn Valckier / ende begint wederom aen de noortzijde van de lange Nieustraet opten houc van de Hoygraft mit 't huys van Claes Lourysz. / aen loopende westwaerts aen den houc van 't kerchof om / eynt mit 't huys daer de Oraenge Appelen uythangen op ten houc van de Koerstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7 vso, 04-08-1604)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Moyses no. lxv / Begint van de Hoochlantse Toornstege / mitte grote Nieustraet aen beyden zijden / tot 't Cercsteechgeen toe / plach te hebben huysen of cameren 33

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

In maart 1600 wordt de jurist Van der Mersch gemachtigd door de eiser Cornelis Simonsz., thesaurier der gebuurte en andere geburen om te procederen tegen de buurtheer Sweer Jansz., gedaagde. Laatstgenoemde zou vanwege de begrafenis van een zekere Cuire en Bellycken Maertensdr. elf gulden en een stuiver hebben ontvangen en vervolgens ook nog eens dertig stuivers vanwege de begrafenis van Cornelis Jansz. Kennelijk heeft hij het geld niet afgedragen met het doel om dat mette andere bij de gemeene buerte onderlinge in gebeursamen vrientschap verteert ofte andersins ten behouve van de selve buren verstreckt te werden, volgende het XXe artikel van de Ordonnantie dienaengaende gemaect. Sweer Jansz. verliest en wordt veroordeeld tot betaling van de proceskosten (zie ook 'Buurthouden', pag. 116).

(Rechterlijk Archief 43, Groot Dingboek EE fol. 125 vso, 10-03-1600)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

64. Middelweg (Bisdom van Napels)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostsijde van 't Hogelantsekerckhoff opten noorthouck van de Cloecsteeg / (Choorsteeg) lopende noortwaers langs de oostsijde van de Middelwech tot aen de Koppenhiexstege / ende overspringende / begint weder aen de lange Coppenhiexstege / loopende zuytwaers langs de westsijde van de Middelwech tot aen de houck op 't kerchoff.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 14 vso, 09-06-1611)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Middelwech no. lxiiij / Begint van Coppenhiexstege tot St. Pancraeskerchof / aen beyden zijden / plach te hebben huysen of cameren 28

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

De geburen van de Middelwech, t.w. Lambert Jacobsz., Thomas Adriaensz., Roelant Jansz., Jan Arentsz., Cornelis Ghijsbrechtsz., Willem van Assendelft, Wouter Jansz.en Jan Florisz. van der Poth verzoeken op 30-05-1590 om vernieuwing van de bestrating. Het Gerecht geeft als antwoord dat men haast zal maken en dat de verzoekers zullen werden geryft als nae behooren. Op 06-07-1590 wordt het verzoek herhaald, maar het Gerecht zegt het verzoek ter eerster gelegener tijt (te zullen) disponeren (zie ook 'Buurthouden', pag. 119).

(SA II inv. nr. 45 fol. 291 vso en 300 vso)

Op 17-01-1591 wordt de buurtkaart van het Bisdom van Napels door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 52 vso)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

48. Middel Mariënburg (Mariëndaal)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begint aen de oostzijde van de Ursulensteech mette huysinge van Lijsbeth Jans Saly tot aen het Marendorp / ende lopende langs de noortsijde van Marendorp oostwaerts aen tot de Josephsteech / de westzijde van de selve steech tot aen het bruggetgen leggende over de Achtergraft / ende de oostzijde van de selve steech van het voors. bruggetgen beginnende / lopende weder naer Marendorp / ende voorts de noortzijde van het Marendorp tot aen het Vrouwenkerckhof / eyndende aldaer met de huysinge van Dirck Jasparsz. byerdrager / ende overspringende / begint aen de zuytzijde van het Marendorp met de huysinge van de brouwer in De Roscam / ende eyndet met de huysinge staende op den oosthouck van de Kennewechsteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 82 vso - 83, 20-08-1626)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds onder de naam Middel Mariënborch ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Middel Mariënborch no. xlviij / begint aen d'een zijde van 't Vrouwenkerchof tot St. Ursulensteech toe / ende aen d'ander zijde van 't huys daer Willem van Tetroede plach te woonen tot Willem Woutersz. 's steech toe / plach te hebben huysen of cameren 27.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 07-02-1585 wordt de buurtkaart door het Gerecht goedgekeurd. De buurt wordt dan al als Mariëndaal vermeld.

(SA II inv. nr. 44 fol. 333 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in (lotnr. 23408). De prose luidde: Godt is den wijnstock en wij zijn die rancken / (...........) die buyeren van Mariendael zij zullen haer bedancken (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

2. Middel Kaarskorf

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van de Hogewuert mit de steech van de Gansoortbrugge oostwerts aen / eyndende mitte huyzing opten houc van de watergang / beneffens de Vrouwensteech / ende weder beginnende aen de zuytzijde van de Hogewuert mitten houc van de Vrouwensteech westwerts lopende / eyndende mitten huuc van Sint Joryssteech

(SA II inv. nr. 44 fol. 148 vso, 12-01-1582)

beginnende in de Watersteech aen de Gansoortbrugge aen de zuytoostzijde / ende den houck om de Hogewoert langs zuytoostwaerts aen tot aen de Vrouwewatersteech toe / ende overspringende / begint weder met de Vrouwensteech ende noortwaerts aen verbij de Coene- ende Crauwelsteech tot aen den houck van de Sint Jorissteech toe daer het varcken uutsteect.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 63, 08-06-1623)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Middel Kaerskorf no. 2 / Begint van Jacop Willemsz. van de Burch / de Hogewoert aen beyden zijden tot St. Jorysstege / ende 't naetste huys van de steyger in 't Waterstecchgen / plach te hebben huysen of cameren 36.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Op 12-01-1582 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Volgens Jan van Hout die de registratie uitvoert, wordt een kopie geborgen aen de coppel van gildebrieven ende ordonnantien.

(SA II inv. nr. 44 fol. 148 vso)

De vrijsters van de Middelkaerskorff nemen in 1596 deel aan de Grote Loterij en leggen 76 loten in ter waarde van ƒ 18,- (lotnr. 18055). De prose luidde: De vrijster van de Middelkaerskorff van Leyden / haer hoetgelt ingeleyt hoepen een goet lot te verbeyden (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

In 1734 verzoeken de raden van Krauweldaal dat hun buurt wordt opgeheven en onder Kikkenburg en Middel Kaarskorf worden gebracht. Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole, worden ingelijfd bij Middel Kaarskorf, de resterende huizen moeten bij de buurt  Kikkenburg worden gevoegd.

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Notaris Klinkenbergh krijgt toestemming om met zijn buurt Middel Kaarskorf te hoven.

(SA II inv. nr. 215 fol. 43 vso, 20-06-1771)

De burgers Bruyns, Van Klinkenberg en Van Staphorst schenken namens de buurt ƒ 180,- aan het stadsbestuur ter verlichting van de noodlijdende stadskas.

(SA II inv. nr. 549, 12-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

20. Meyenburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

streckende van de Thonisbrugge tot de Doelsteech toe / de Doelens daerinne begrepen / tot de Vest toe / ende wederomme van de Doelsteech tot de Groenehasegraft / streckende tot aen Rapenburg toe ende van de ander sijde soe verre Michiel Bruynen huysinge streckende es

(SA II inv. nr. 46 fol. 185, 05-03-1592)

beginnende aen de St. Anthonisbrugge mitte huysinge van Claes Cornelisz. coperslager opten houc van 't Noorteynde / lopende langs de westzijde van Rapenborch tot de Doelstege toe / de noortzijde van dien totter wallen toe / de zuytzijde van Groenhasengraft van der walle of tot aen Rapenb. / mitsgaders de achterhuysgens behoordende aen 't huys van Michael Gerytsz. Bontecray aen de noortzijde van de voors. Groenhasengraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, 15-03-1602)

begrijpende de twee taerlingen belent ten noorden de Groenhasengracht / ten oosten Rapenburch / ten zuyden de Doelsteech ende ten westen de Vestwalle / mitsgaders noch de huysingen aen de westsijde van Rapenburch tusschen de Thonisbrugge ende de Groenhasengraft / ende noch de huysen aen de noortsijde van de Groenhasengraft / van Rapenburch tot aen 't Sant

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso, 08-03-1612)

beginnende aen de Thonisbruge nae de Groenhasengraft toe / de zelve graft ten wedersijden tot aen de brugge nevens het Sant / voorts Rapenburch langs tot aen de Doelsteech / ende de noortsijde van de zelve steech tot aen de Achtergraft / alwaer de zelve gebuyrte eynden zal met het laetste huys in de steech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso, 08-03-1612)

begrijpende de huysen van 't Noorteynde aff / langs Rapenburg zuytwaers aen lopende tot de Doelstege / de huysen aen de noortsijde van de voorste Doelstege / ende opte Groenhasen-graft aen wedersijden van Rapenburch tot aen 't Sant ende de Achtergraft respective.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 vso - 43, 27-09-1618)

van dese gebuyrte es afgenomen de noortzijde van de Groenehasegraft ende gevoucht aen de nieu geformeerde gebuyrte van het Zant

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 16 vso - i.m.: 02 of 11-12-1624)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Meyenborch no. xx / Begint aen de Tonisbrugge tot de Doelstege toe / de Doelgraft ende d'een helft van Groenhasengraft / plach te hebben huysen of cameren 20.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

Op 26-03-1592 wordt de uit 17 artikelen bestaande buurtkaart van Rapenburch na uitgebracht schepenrapport door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 185 en 170)

In mei 1602 is er sprake van een 'grensgeschil' tussen de geburen van Meyenburg en Billenburg (SA II inv. nr. 1216 fol. 1 vso, 29-05-1602). Volgens Huych Claesz., waard in De Doelen en heer der gebuurte, willende die van de gebuyrt van Billenborch houden en beweren dat de huizen aan het Rapenburg tussen Noordeinde en Groenhazengracht haerluyder gebuyrte toehorich zouden zijn. De Billenburgers motiveren hun standpunt door te zeggen dat de huysgens getrocken zijn van het huis van Claes Cornelisz. coperslager, wonend aan het Noordeinde op de hoek van het Rapenburg. Aangezien zijn woonhuis in Billenburg was gelegen , meent men historische aanspraken te hebben. Inderdaad zijn de panden Rapenburg 3 - 7 (overigens níet de resterende huizen) ooit eigendom geweest van Pieter Cornelisz., de vader van Claes ('Het Rapenburg', pag. 82, 93). Daarentegen brengt de heer van Meyenburg naar voren dat de huizen tussen het Noordeinde en de Groenhazengracht van outs onder haer gebuyrt zijn geweest. Het Gerecht heeft geen boodschap aan de wederzijdse historische argumenten. In plaats daarvan vaardigt het stadsbestuur op 29-05-1602 een voor alle buurten geldende generale resolutie uit die bepaalt dat alle huysen gebuyrschap moeten houden daer sij uytgaen. Omdat de betrokken woningen hun in- en uitgang hebben op het Rapenburg, behoren zij dus tot de buurt Meyenburg. Kennelijk leidt dit besluit tot verzet bij de Billenburgers, want enkele weken later beklaagt Huych Claesz. zich over de onwillicheyt ende verhinderinge van de gebuyren van 't Noorteynde jegens de resolutie (SA II inv. nr. 1216 fol. 1 vso, 20-06-1602). Ook meldt hij dat de professoren Franciscus Gomarus, Cornelis Grotius en jonkheer Philips van Assendelft weigeren om gebuurschap te houden. Het Gerecht houdt voet bij stuk en gebiedt de Billenburgers te gehoorzamen aan de resolutie. Overigens draagt het stadsbestuur bij tot de nodige verwarring, want wanneer later in het jaar de buurt Billenburg wordt gesplitst, wordt het gewraakte gedeelte weer tot Groenhazenburg gerekend (zie Oost Billenburg, SA II inv. nr. 1216 fol.). Met betrekking tot de onwillige geburen Gomarus, Grotius en Van Assendelft merkt het stadsbestuur op dat alle huysen, gronden ende erven binnen deser stede ende de vrijheyt van dien onderworpen zijn aan de bepalingen van de Generale Ordonnantie op de Gebuurten, ende dat zulx geene inwoonders van dien, hoe ende van wat ansien die mogen wesen, hem daaervan onder dexel van eenige gerechticheyden, privilegen of vrijdommen zich mogen verontschuldigen. Het houden van gebuurschap was dus een verplichting (zie ook 'Buurthouden', pag. 64 en 68).

Op 08-03-1612 wordt de buurt na inspectie door de schepenmeesteren Tybault en Paedts gesplitst vermits de groote ende menichfuldicheyt van de gebuyren daerinne woonachtig. Enkele geburen hebben daartoe een concreet voorstel gedaan, maar het stadsbestuur besluit anders. Eén gedeelte behoudt de naam Meyenburg, een ander deel krijgt de naam Meyenhof.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 - 17, 08-03 en 26-07-1612)

Op 02 of 11-12-1624 besluit het Gerecht om de noordzijde van de Groenhazengracht bij de nieuw gestichte buurt Zandwijk te voegen (niet te verwarren met de pas in 1655 gestichte buurt  't Zand)

(SA II 1216 fol. 16 - 16vso, i.m.)

Op 16-07-1635 had het Gerecht bepaald dat wanneer in tijden van pestilentie de geburen uit angst voor besmettingsgevaar zouden weigeren om de pestlijcken uit de sterfhuizen te halen en te begraven, zij dit door ingehuurde 'buitenstaanders' mochten laten doen. In dat geval behoorden de gehuurde uithalers met acht tot tien stuivers te worden beloond. In 1655 meldt de heer der gebuurte, Adriaen de Knotter, zich bij het Gerecht met de mededeling dat hij bequame persoonen heeft gevonden die bereid zijn om de doode lichamen voor minder dan acht of tien stuivers uyt (te) haelen ofte ter aerde brengen, zulks tot verlichtinge van de onvermogende sterffhuysen off van de beurse van de arme deser stede. Het Gerecht ziet er geen enkel probleem in. Wat het stadsbestuur betreft, mag het uithalen geschieden tot de minste coste ende met de meeste mesnage hem doenlijck, oock selfs beneden de acht stuyvers. (zie ook 'Buurthouden', pag. 98).

(SA II inv. nr. 73 fol. 93 vso - 94, 20-08-1655)

Op verzoek van de Heer Griffier de Munt, uit naem van zijn gebuurte Meyenburgh gedaen om zonder recht of aftrekking te betalen, het kasgeld van de buurt te mogen verteren, is hetzelve door Burgn. toegestaen.

(SA II inv. nr. 193 fol. 16, 29-10-1698)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

45. Mare

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

Beginnende van 't Marengat ten zuyden tot aen de Marenbrugge / daerinne begrepen de Coerstege / ende ten oosten aen 't bruggetgen opte Maren over d'Achtergraft des de huysinge staende over 't bruggetgen jegenwoordich bij Claes Lenertsz. cuper bewoont werden daer inne mede begrepen es

(SA II inv. nr. 45 fol. 240 vso, 30-11-1589)

dewelcke begint met 't huys van Claes Lenertsz. cuyper, staende aen de oostzijde van de Maren opten houc van de Achtergraft / ende de graft overgesprongen noortwaerts aen loopt tot aen de Marenpoort toe / ende weder beginnende aen de westzijde van de Maren met 't huys van Floris Willebartsz. / ende suytwaerts aen lopende / ende mede begrijpende beyde de sijden van de Choursteeg / eynt met 't huys van Rembrant Jansz. van Rossum.

(SA II inv. nr. 9 vso, 16-08-1607 en fol. 15, 18-08-1611)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Maren no. xlv / Begint aen de cleyne Marenbrugge / beyde de zijden van der Maren totter Vest toe / plach te hebben huysen of cameren 39

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

Op 30-11-1589 wordt de buurtkaart door het Gerecht bevestigd.

(SA II inv. nr. 45 fol. 240 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 52 loten in (lotnr. 25332). De prose luidde: Die bueren van de Maren die drincken bij malcanderen garen / crijgen sij een guet lot / den armen. (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Op 10-10-1619 besluit het Gerecht op verzoek van de geburen tot splitsing in Oost Mare en West Mare, stellende tottet scheyt 't water van de Maren

(SA II 1216 fol. 45 vso - 46, 10-10-1619)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting