6. Krauwelsteeg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

aen wedersijden van de Crauwelsteecht ofte anderssints genaemt de Keysersteech opte Hogewoert

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22, 21-11-1614)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Crauwelstege no. vj / Begint aen de Hogewoert / eynt aen Levendael / plach te hebben huysen of cameren 14

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

In 1614 zijn er klachten dat veel buren in gebreke blijven om bij begrafenissen te assisteren. Hun verzuim wordt niet gestraft wegens het ontbreken van een heer ende opsiender.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

In 1734 richten Harmen Gravekamp, Illis Molenaar en Hendrik Frans, allen raden van de buurt Krauweldaal zich tot het Gerecht met de mededeling dat hun heer Pieter van den Brand uit de buurt is verhuisd. Maar ook, dat zij door de kleynheyd van de buurd en dat d'ingesetenen van de selve buurt beneevens haar supl. meest alle Rooms sijn, vervolgens U. Ed. Gr. Agtb. Ordre niet in in staat sijn omme een Heer van de Gebuurte, sijnde van de Gereformeerde Religie (....) te kunnen verkiesen,en dat zij verder buyten staat sijn omme bij 't afsterven van een of meer der arme gebuuren, tot ontlasting van den Arme ofte Huyssittenhuys binnen deese Stad, uyt de kas van de gebuurte te kunnen begraven. Men verzoekt dat de buurt mag werden vernietigt en wordt ondergebracht bij de buurten Middel Kaarskorf en Kikkenburg. Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole worden ingelijfd bij de gebuurte Middel Kaarskorf, de resterende 14 huizen moeten bij de gebuurte Kikkenburg worden gevoegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 71 en 138).

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

14. Kranenburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn aen de noorthouck van de Vrouwenstege met 't huys van Zymon Zijbrantsz. 's wedue / zuytwaers aen lopende tot aen de poort uytcomende aen de Visbrugge / den houck van de selve poorte ommeslaende / begrijpt de gehele noortsijde oock mede beyde de sijden van de Mandemaeckersstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 13 vso, 24-02-1611)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt - ook onder naam Craneveld - reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cranevel of Cranenborch no. xiiij / Begint van 't hart opte Vischmarct tot de Vrouwenbrugge toe / aen 't beyde de zijden van de Mandemaeckersteech / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In zijn opstel over de Leidse buurten meent Pieck dat de buurt reeds in de 15e eeuw bestond. Hij verwijst daarbij naar enkele rekeningen in de z.g. Manboeken van de Abdij van Rijnsburg, waarin sprake is van transportkosten voor het halen van hoenderen te Cranenburch en 's Gravenzande. Zijn mededeling berust echter op een misverstand, omdat iedere verwijzing naar Leiden, laat staan aan een Leidse buurt, ontbreekt. Hoewel daarvoor eveneens bewijzen ontbreken, gaan onze gedachten eerder uit naar het gelijknamige landgoed (of klooster ?) in het nabij 's Gravenzande gelegen Loosduinen. Datzelfde landgoed wordt overigens ook al door Overvoorde in SA I genoemd (zie ook 'Buurthouden', pag. 20).

(G.Th.H.C. Pieck, pag. 40, zie ook M. Hüffer, pag. 819, 823 en 827 en Overvoorde I. 1803 en R. 1913)

De gebuyren van de Mandemaeckersteech verzoeken dat hun straat op stadskosten wordt gerepareerd. Zij mochten geen stoepen hebben, omdat de wijnwagens door de steeg moeten. Maar deze hebben het wegdek beschadigd. Het Gerecht wijst het verzoek af.

(SA II inv. nr. 45 fol. 14 vso, 17-12-1587)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van f 30,- (lotnr. 17207). De prose luidde: Tgelt is ingeleyt vanden dooden lijcken / geeft Godt een guet lot / men salt aen den armen doen blijcken. Ook de vrijsters van de buurt leggen 41 loten in (lotnr. 17163); hun prose luidde: De vrijsters van de buert van Cranburch geheten / geeft Godt haer een guet lot / zij zullen den armen niet vergeten (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

De buren van Cranenburch klagen over de kapotte walkant tussen de Craen ende de Vrouwenbrugge. Bovendien is het water te ondiep voor de aanleg van schepen en ook de buren uit de Vrouwensteeg en de Mandemakersteeg die hun opslag aan de Rijn hebben, ondervinden er last van. De kaasverkopers op de weekmarkt hebben hinder van de kapotte en zelfs ongeplaveide straat en de vaak stinkende afvalput. Men verzoekt derhalve om nieuwe beplating, dieping en volledige bestrating. Het Gerecht gaat akkoord. De kosten van nieuwe beplating worden hoofdelijk omgeslagen ten laste van de huiseigenaars.

(SA II inv. nr. 52 fol. 267 - 267 vso, 27-07 en 10-08-1617)

Volgens de Generale Ordonnantie op de Gebuurten waren de acht naaste geburen verplicht om de doden vanuit het sterfhuis naar hun laatste rusthuis te brengen. De buren van het St. Catharinagasthuis op de Rijn beklagen zich in 1624 over hun vaak vereiste presentie bij de veelvuldige begravingen vanuit het gasthuis. Het Gerecht besluit dat zonder verandering van de Generale Ordonnantie op de Gebuurten niet alleen dat de naaste geburen van het gasthuis, maar ook de overige buurtbewoners draagplichtig zijn, zodat de gasthuyslijcken door den gemeenen gebuyren met ordere malkanderen bij gebuerten (om de beurt) vervangende ende vervolgende ter aerden sullen werden gedragen te weten beginnende met de suytsijde van dese gebuyrten af ende soo vervolgens ten uuteynde toe in conformite van het vje articul van het concept bij den gemelden gebuyrten geraemt. Met het concept wordt waarschijnlijk een 'dienstrooster' bedoeld dat het buurtbestuur aan het Gerecht heeft voorgelegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).

(SA II inv. nr. 55 fol. 57 - 58, 28-01-1624)

De buurt Kranenburg krijgt toestemming om het geld in de buurtkas onder de geburen te verdelen, mits men een zesde deel afstaat ten behoeve van het H.G. Weeshuis (zie ook 'Buurthouden', pag. 104).

(SA II inv. nr. 191 fol. 124, 11-02-1672)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

25. Koepoortsgracht

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpt beyde de zijden van de Coepoortsgraft / ende de helfte van de lange Raemsteech, te weten aen de noortsijde tot 't huys van Mr.Jan Walichs / aen de zuytzijde tot 't huys van Pouls Lybaert / noch de helfte van de Kijffhoufstraet aen de noortzijde tot 't huys van Wm. Govertsz./ ende aen de zuytzijde tot 't huys van Pr. Goodschalc / noch de noortzijde van de Molenwerff / ende noch de helfte van de Molesteech, te weten aen de zuytzijde tot 't huys van Jan Adriaensz. snijder / ende aen de noortzijde tot 't huys van Corn. Willebartsz. saeywercker / alle incluys.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 10, 24-01-1608)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Coepoortsgraft no. xxv / Begint aen de Nieuwebrugge / beyde de zijden van de Coepoortsgraft / mitter halve Molensteech ende Raemsteech / plach te hebben aen huysen of cameren 56.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Cornelis Cornelisz. Cocq lindewever verzoekt overmits zijn ouderdom van de heerschappij over de buurt te worden ontslagen. Het Gerecht stemt toe en de buurt moet volgens de enkele weken daarvoor ingevoerde Generale Ordonnantie een voordracht doen.

(SA II inv. nr. 46 fol. 298 vso, 02-04-1593)

In 1611 verzoeken de geburen van de Koepoortsgraft dat haere gebuyrte, die door 't vermenichfuldigen van de huysen wel drie mael soo groot geworden was als die over xxv jaren was geweest in tweeën zal worden gedeeld. Nadat de schepenen Andries Jacobsz. van Vezanevelt en Jacob Paedts de buurt hebben geïnspecteerd en met de heer der gebuurte hebben overlegd welke verdelinge als sij ten dienste van de gebuyren best sullen nemen te behooren, besluit het Gerecht tot splitsing in Koeienfort en Koeiensteeg, beter bekend als Koeienstein (zie ook 'Buurthouden', pag. 62).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 13 vso - 14, 10-03-1611)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

4. Koenesteeg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de westzijde van de Coenesteech mit 't huys van Adr. Jansz. schuytvaerder, leggende naest de houc van de Hogewoert ende zuytwaerts aen loopende / eynt mit 't huys van Gossen Gerytsz. glaesscryver, naest den houc van Levendael / weder beginnende aen de oostzijde van de voors. stegen mit 't huys van Adriaen Bouwen schuytvoerder, naest den houc van Levendael ende noortwaerts aen loopende / eynt mit 't huis van Pr. Cornelisz., naest den houc van Le(vendaal).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 06-05-1604)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) onder de naam Coenensteech. De ligging wordt dan omschreven als: Coenensteech no. iiij / Begrijpt in hem dezelve stege aen beyden zijden / plach te hebben aen huysen of cameren 26.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In 1599 krijgt Aelbert Cornelisz. bierdrager toestemming van het stadbestuur om twee of drie willige personen aan te stellen om hem te helpen met het uithalen van lijken van aan de pest bezweken medebewoners. Ze moeten wel uyt 't gelt van de gebuyrte worden betaald (zie ook 'Buurthouden', pag. 96).

(SA II 5112 fol. 107, 05-08-1599)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

36. Koeëind

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van Marendorp mit het eene huys van Pieter Adriaensz. van de Werf, 't welc de Werf plach te zijn / oostwaerts aen lopende tot aen de Zijlpoort toe / vorder alle de huysen tusschen Marendorp ten noorden / de Veststege ten oosten / den Rijn ten zuyden / ende de Backerstege die men naer Hoygraft gaet, ten westen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 14-11-1602)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Koeeynde no. xxxvj / Begint van de Zijlpoort / beyde de zijden van der strate aen / d'een zijde tot 't ledige erve ende d'ander zijde totter Hoygraftsstege / plach te hebben huysen of cameren 59.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

Op 24-11-1583 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Het buurtreglement zou zijn geregistreerd in het registro diversorum fol. ijc xviij. Het genoemde register is niet meer aanwezig.

(SA II inv. nr. 44 fol. 244 vso, 24-11-1583)

In 1601 wendt de heer van het Coeeynde bij de Zijlepoort zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122 e.v.).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

Wegens de vermeerdering van het aantal huizen ende de menichte van de gebuyren verzoeken de buurtheer Huych Lyclaesz. molenaar en de overige geburen in 1615 om splitsing van Koeëind. Ze stellen voor dat één deel, Zuid Koeëind, zou moeten bestaan uit de huizen tussen de zuidzijde van Marendorp (Haarlemmerstraat), Oude Rijn, Backersteeg (Pelikaanstraat) en de Korte Vest (nu Havenplein). De tweede buurt, Noord Koeëind, zou worden begrensd door een deel van de Oude Vest en de Achtergracht, de noordzijde van Marendorp, ten oosten de Veststeeg en ten westen de Craeyvangersteeg (Lege Werfstraat). Het stadsbestuur neemt het voorstel over.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso, 22-05-1615)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

40. Klein van Macht

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende onder het bon van Marendorp Rijnsijde / aen den houck van het Marendorp met de westzijde van de Backersteech (nu Pelikaanstraat) / loopende naer den Ouden Rhijn toe / ende deselve langs westwaerts aen tot aen de oostzijde van de Hogelantsekerckstege / begrijpende de voors. oostzijde van de selve stege tot aen Marendorp.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 76 vso, 29-05-1625)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt - ook wel Cleyndermacht genoemd - reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn van Macht no. xl / Begint opten Ouden Rijn aen de Hoygraftsbrugge / eynt aen St. Pancraes-brugge / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

67. Klein Mariënburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortsijde van 't Hogelantsekerckhoff aen de houck van de Middelwech / lopende westwaers den houck om langs de oostsijde van de overwulfde Kerckgraft / noortwaers voorbij de lange Koppenhieckstege tot aen den Ouden Rijn / ende opten zuytsijde van den Ouden Rijn aen de oostsijde van 't burchbruggetgen beginnende / loopende oostwaers naer de voors. overwulfde Kerckgraft den houck van deselve om / de westsijde langs zuytwaers tot aen 't huys van Adriaen Adriaensz. van Leeuwen, 't selve daerinne mede begrepen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 14 vso, 09-06-1611)

In 1620 wordt eenmaal de St. Pancraeskerckstraet genoemd, waarbij aan het slot van bovenstaande omschrijving van de ligging wordt toegevoegd: Harman Jacobsz. van den Bel exclus.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 50 vso)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn Marienborch no. lxvij / begint van de Pancraeskerc aen / de Kercgraft beyde de zijden / tot 't Burchbruggetgen toe / placht te hebben huysen of cameren 34.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

Op den request daer bij de gemene gebuyren van Cleyn Marienburch hebben verzocht dat bij die van de Gerechte in huer gebuyrte een heer soude werden gestelt uyt drie personen, duer zij daer toe hadden genomt als Lodewijck van Treslong, Sander Aelbertsz. ende Nyclaes van de Wyele (wordt benoemd:) Lodewijck van Treslong rentmr. belastende elck eenen in de gebuyrte woonachtig hem daer vooren te kennen, eeren ende respecteren ende hem vor zulcx te gedragen, volgende de generaele gebuyrtkaert op te pene ende boete in de zelve verhaelt.

(SA II inv. nr. 16, Gerechtsdagboek B, 08-04-1593)

Op 07-10-1593 brengt de buurtheer van de Hogelantsche Kerckgraft, Lodewijck van Treslong, bij het stadsbestuur naar voren dat het laatste huis tegenover de noorddeur van de Hooglandse kerk, daer De Druyff uytsteeckt, vanwege verandering van eigenaars bij de buurt van de Nieuwstraat was getrokken, maar vanouds tot zijn buurt behoorde. Hij verzoekt dat de oude situatie wordt hersteld, ten eynde perfect register ende goede ordre naer behoiren gehouden mach werden. Het Gerecht, gezien de verklaring (daarbij doelend op de opgave van Jacob Deyman) dat de buurt vanouds bestond uit weerszijden van de Kerkgracht, vanaf de kerk tot aan het Burchtbruggetje en bestaande uit 34 huizen of kamers, besluit dat het huis 't welc eertijts van Heer Melis es gecomen voorlopig buurschap zal houden in Klein Mariënburg. Zulks in afwachting van het moment dat op de veranderinge van de gebuyrte(n) in 't generael sal sijn voorsien ende gedisponeert. Met dit laatste wordt gedoeld op het voornemen tot een herindeling van de buurten (zie ook 'Buurthouden', pag. 65).

(SA II inv. nr. 46 fol. 356 - 356 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van ƒ 30,- (lotnr. 22101). De prose luidde: Eendracht heeft macht sonder schande / bij den gebuyrte van cleyn maryenburch ten hogelande (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Lodewijck van Treslong, zijn raden en enige geburen van den Hogelantsche kerckgraft klagen over de vuilheid, ondiepte en slechte staat van de beplating (walkanten) van de gracht. Die zou gereinigd en gediept moeten worden en bovendien wensen zij herbeplanting van de nog groene grachtbermen. Het Gerecht verleent inspraak (de omwonende huiseigenaars moesten immers naar oude gewoonte aan de oplossing meebetalen) en er wordt gevraagd of zij in de versochte diepinge ende tvernyeuwen van de platingen bewilligen óf dat zij stenen of houten platingen wensen. Ook andere ideeën zoals overwulving of afdammen van de gracht zijn welkom. Op 02-05-1606 worden de gronteygende gebuyren, d.w.z. de huiseigenaars uitgenodigd ten huize van buurtheer Treslong, waar zij worden ontvangen door twee schepenmeesteren, de thesorier extra ordinaris en stadssecretaris Jan van Hout. De afwezigen worden twee dagen later op het stadhuis ontboden. De namen van de geënquêteerde bewoners zijn allemaal bewaard gebleven. Het Gerecht besluit in eerste instantie om de schoeiïngen van steen te maken en de gracht te diepen en te reinigen. Omdat men van stadswege elders bezig is met het aanbrengen van beplating, maar ook vanwege seizoensomstandigheden, stelt men het werk uit tot 1607. Uiteindelijk wordt de Hooglandsekerkgracht overwulfd en ontstaat de situatie die wij in hoofdzaak nog heden kennen (zie ook 'Buurthouden', pag. 118-119).

(SA II inv. nr. 50 fol.131 - 134 vso, 29-11-1605 / 02-05-1606. Zie ook Van Oerle, pag. 408)

Floris van der Spruyt, heer van Klein Mariënburg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 600 fol. 14, 21-05-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

35. Klein Egypte

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de zuytsijde van den Ouden Rijn tusschen de St. Jansbrugge ende het Burchbruggetgen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, 22-03-1612)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging is identiek en wordt omschreven als: Cleyn Egipten no. xxxv / Begint opten Ouden Rijn / van St. Jansbrugge tot 't burchbruggetgen toe / plach te hebben aen huysen of cameren 14.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In verband met een heerverkiezing krijgt de buurt toestemming voor het houden van een vrolijke maaltijd.

(SA II inv. nr. 193 fol. 165, 14-10-1702)

Jan van Pelt, heer van Klein Egypte, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 137 fol. 51 vso, 20-06-1782)

Van de buurt Klein Egypte is een kasboek bewaard gebleven. Over de periode 1740 - 1764 zijn de aard en omvang van de inkomsten en uitgaven berekend. Onderstaande tabel toont een overzicht van samengetelde inkomsten en uitgaven naar soort:

(SA II inv. nr. 6964, zie ook 'Buurthouden', pag. 114-115).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

5. Klein Barbarije (Sint Joris)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende in Sinct Joryssteech aen de westzijde van den houc van de Hogewoert mit 't huys van Jacop Cabeljau / voorts tot (den) houc van de Dwerscamp / de noortzijde van dien totten houc van de Barbarensteech / de oostzijde van dien tot aen den houc van de Hogewoert / eyndende mit 't huys van Jacop Meesz. schoenmaecker / weder beginnende aen de westzijde van de Barbaren van den houc van de Hogewoert mit 't huys van Engel (....) tot den houc van Levendael / eyndende mit 't huys van Cornelis Cornelisz. lindewever / ten iijen beginnende aen de oostzijde van de voors. Barbarenstege / van den houc van Levendael mit 't huys van Adriaen Moyten wedue tot den houc van Sinct Jorysstege / de westzijde van dien / eyndende aen den houc van Levendael mit 't huys van Jan Pietersz. baggerman / ende ten iiijen aen de oostzijde van de St. Jorysstege / van den houc van Levendael mit 't huys van Neeltgen Claesdr. / eyndende aen den houc van de Hogewoert mit 't huys van Geryt Pietersz. Vermers.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4 vso, tussen 17-01 en 05-06-1603)

begrijpende de volgende stegen ten wedersijden: te weten de Dwerscamp / St. Joris- ende St. Barbarenstegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

de St. Jorissteech aen wedersijden

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn Barbarijen no. v / St. Jorys- ende St. Barbarenstegen mit de Dwerscamp / begint aen de Hogewoert / ey(n)t aen Levendael / plach te hebben huysen of cameren 56. Het hier bedoelde Cleyn Barbarijen moet niet worden verward met de 17e-eeuwse buurt  Klein Barbarije aan de Haarlemmerstraat en Oude Rijn tussen de Kuiperssteeg en de Hooglandsekerksteeg. Overigens komt de naam Cleyn Barbarijen maar één keer voor en wordt de buurt - tot de splitsing in 1620 - steeds aangeduid als Sinct Jorys- ende Barbarenstege mitte Dwerscamp of kortweg als Sinct Jorys of St. Barbaren. Om ieder misverstand met de buurt aan de Haarlemmerstraat te voorkomen, is gekozen voor de jongere benaming St. Joris.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 01-03-1584 keurt het Gerecht de buurtkaart goed en registreert deze in het Registro Diversorum dat echter verloren lijkt te zijn.

(SA II inv. nr. 44 fol. 268)

De gebuyren in de Dwerscamp upt Hogewoert willen dat er iets gedaan wordt tegen de pilaer die Annetgen en Weyntgen Gommersdr. hebben aangebracht en waarin de pijp van een privaat is gemetseld die op straat loost streckende tselve tot grote stanck ende vergaderinge van menichte van vuylicheyt. Het Gerecht gelast de gezusters om de pijp te verwijderen.

(SA II inv. nr. 45 fol. 67 vso, 23-06-1588)

In 1602 ontstaan er problemen rond de begrafenis van de zoon van Jacop Meesz., schoenmaker, wonend op de hoek van de Barbarasteeg en de Hogewoerd. Eigenlijk woonde Jacop Meesz. op de Hogewoerd (en was hij als zodanig woonachtig in de buurt  (West) Kaarskorf), maar het geval wilde dat de doodzieke jongen (mitter pest begaeft zijnde) naar het achterhuis was gebracht en aldaar stierf. Het achterhuis had echter een uitgang in de Barbarasteeg. De buren van de Hogewoerd halen vervolgens de lijkbaar en plaatsen die voor de achterdeur in de Barbarasteeg. Symon Jacobsz., de buurtheer van de Barbarensteech is het hier niet mee eens, want nu mist zijn buurt inkomsten voor het grafwaarts dragen van de kist (het doorbloc) én de huur van het kleed dat de kist bedekt (het dootcleet). Nadat hij ten stadhuize zijn beklag heeft gedaan, stuurt het Gerecht een stadsbode naar Jacob Meesz. om hem aan te zeggen dat wanneer hij de baar vanuit het achterhuis laat vertrekken, de geburen van de Barbarasteeg de dode mogen begraven en recht hebben op de draagvergoeding (zie ook 'Buurthouden', pag. 51).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 24-10-1602)

Symon Jansz., heer van Dwerscamp ende Barbarastege brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 54, 07-03-1605)

Op 16-07-1620 besluit het Gerecht op verzoek tot deling van de buurt vermits de groote van (...) voors. gebuyrte ende veelheyt der gebuyren. Het ene deel krijgt de naam St. Joris (en omvat de St. Jorissteeg aan beide zijden), terwijl het andere deel (de Barbarasteeg met de Dwarskamp) St. Barbarenrijk wordt genoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49)

Anthonis Questro, 77 jaar en heer van St. Joris, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 80 fol. 30 - 30 vso, 19-10-1666)

Cornelis van Dorp, heer van St. Joris verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom. Hij is 73 jaar ende besogt met beroertheyt.

(SA II inv. nr. 107 fol. 54 vso, 01-09-1722)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

34. Kikkenburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder Oost Nieulandt ende Hogewoert / beginnende mit de noortzijde van Levendael aen St. Jorisbrugge / eyndende aen de Vrouwenstege ende zulx in hem begrijpende de huysen in Brechtenpoort zonder in eenige stegen te comen / vorder beginnende aen de zuytzijde van Levendael mit de Moelenwerf / eyndende mit 't huys van Henric Meynertsz. beneffens Sinct Jorysbrugge / ende zulx in hem begrijpende de huysen staende in Berckenpoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-10-1602 en fol. 14 - 14 vso, 21-04-1611)

beginnende (...) met (de) noortsijde van het Levendael aen de St. Jorisbrugge / eyndende aen de Vrouwesteech / ende sulcx in hem begrijpende de huysen in den Brechtenpoort sonder aldaer in eenige steegen te comen / vorder de huysen van de Molewerff tot het Swanenburchsteechgen toe / ende de huysen aen de oostsijde van tselve steechgen / mitsgaders die bij oosten t selffde steechgen aen de vest van nieus gebout sullen werden ofte alrede gebout sijn / tot aen de stadtsturffschuer.

De mededeling dat de oostzijde van het Swanenburgsteegje tot Kikkenburg behoort is in tegenspraak met de gelijktijdige omschrijving van Vluchtenburg, die vermeldt dat het steegje aan beide zijden tot deze buurt behoort.

(SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso, 30-03-1662)

Na 30-03-1662 bestaat de buurt uitsluitend uit de bebouwing aan het Levendaal tussen de St. Jorissteeg en Vrouwensteeg, de zich daar bevindende poortjes incluis. Alle bebouwing die zich aan de zuidzijde van het Levendaal en op de Geregracht bevindt, wordt samen met een gedeelte van Luchtenburg geformeerd tot de nieuwe buurt  Vluchtenburg.

(SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso, 30-03-1662)

In 1734 wordt de buurt Krauweldaal opgeheven, waardoor de veertien huizen aan weerszijden in de Krauwelsteeg, beginnende van het Levendaal, bij Kikkenburg worden gevoegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Kickenborch no. xxxiiij / Begint op Levendael / van St. Jorysstege tot de Vest toe / beyde ten zuyden van Levendael / plach te hebben huysen of cameren 40.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

In 1602 klagen de buren van Vrouwenland (het latere Vesthoek) dat hun buurt niet groter is dan de Vrouwensteeg aan weerszijden en dat zij bij vermeerdering van sterff den anderen qualic zouden connen helpen. Het Gerecht komt de bewoners tegemoet door huizen aan het Levendaal tussen de Vrouwensteeg en de Koenesteeg van Kikkenburg af te nemen en bij Vrouwenland te voegen. Dit is niet in overeenstemming met de in 1652 en 1662 geschetste situatie (zie SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso e.v.) waarin de bedoelde huizen aan het Levendaal wel degelijk tot Kikkenburg worden gerekend.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 07-11-1602)

Buurtheer Philip Symonsz. brengt ouderloos geworden kinderen aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 49, ?-11-1604 en fol. 58 vso, 19-06-1606)

Op 30-01-1652 wordt de buurt gesplitst in een deel dat de naam van Kikkenburg behoudt en een ander deel dat de naam Luchtenburg krijgt.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 14)

Na de bebouwing van de oude vestwal (de noordwestzijde van de Geregracht) met woningen is de buurt, maar ook het aangrenzende Luchtenburg veel te groot geworden. Zo klaagt het bestuur van Kikkenburg dat wegens het afbreken van een brug over het Levendaal bij de Vrouwensteeg (nu Nieuwebrugsteeg) de buurt in tweeën is gedeeld sulcx dat yemant uyte huysen van de Molenwerff tot het Swanenburchsteechgen toe, ofte uytte oostsijde van 't selve steechgen (...) begraven werdende de verdere gebueren die aen de ander (noord)sijde van Levendael woonachtich sijn, seer verre omme moeten loopen, ende dienvolgende geheel moeyelijc valt an de begravenisse bij te wonen - en vice versa. (zie ook 'Buurthouden', pag. 92).

Inmiddels zou Kikkenburg uit 120 woningen bestaan. In overleg met het buurtbestuur van Luchtenburg wordt besloten om het stadsbestuur te verzoeken een nieuwe buurt te formeren door een gedeelte van beyde de voors. gebuyrten afte nemen. Zodoende zouden er dan drie buurten met ieder ca. 60 huizen ontstaan. De heren van beide buurten, Franchois de Sitter en Jan van der Voorde, wenden zich derhalve tot het Gerecht. Overigens is het uit de omschrijvingen van Kikkenburg en Luchtenburg moeilijk uit te maken tot welke buurt de noordwestzijde van de Geregracht behoort, de diverse berichten lijken elkaar in dit verband tegen te spreken. Mogelijk heeft dat te maken met het feit dat in de jaren 1660-1662 de aansluiting plaatsvindt van de stadsvergroting Zuid Rijnevest op het bon Oost Nieuwland in de oude stad. In die periode wordt de oude vestgracht getransformeerd tot de Geregracht en wordt er aan weerszijden druk gebouwd. De situatie schijnt zo te zijn geweest dat de westzijde van het Swanenburgsteegje bij Luchtenburg behoorde, evenals de huizen op de Geregracht tussen de ingang van het voornoemde steegje en de Zijtgracht. De driehoek, gevormd door de oostzijde van het Swanenburgsteegje, Levendaal en Geregracht tot de ingang van het steegje aldaar behoorde dan tot Kikkenburg. Ook zou het plukje woningen op de Molenwerf (goed zichtbaar op de stadsplattegrond van Hagen) tot Kikkenburg behoren. In ieder geval gaat het Gerecht akkoord met het voorstel en sticht op 30-03-1662 de gebuurte Vluchtenburg uit delen van Kikkenburg en Luchtenburg. Kikkenburg verliest de huizen die liggen in de voornoemde driehoek en de molenwerf, dus feitelijk alle bebouwing ten zuiden van het Levendaal. Het aangrenzende Luchtenburg verliest haar huizen in het Swanenburgsteegje en op de Geregracht.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 70 vso, 30-03-1662. Zie ook inv. nr. 77 fol. 269 vso)

De buurt Kiekenburgh krijgt toestemming om het geld in de buurtkas onder de gemeene geburen te verdelen, mits men een zesde deel afstaat ten behoeve van het H.G. Weeshuis (zie ook 'Buurthouden', pag. 104).

(SA II inv. nr. 191 fol. 121, 22-12-1671)

In 1734 verzoeken de raden van Krauweldaal dat hun buurt wordt opgeheven en onder Kikkenburg en Middel Kaarskorf wordt gebracht Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole, worden ingelijfd bij de buurt  Middel Kaarskorf, de resterende 14 huizen moeten bij Kikkenburg worden gevoegd.

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Abraham van der Post, heer ´van de gebuyrte genaemt het Oude Levendael en Jacob Boeckaart, ook woonachtig in de buurt, verklaren op verzoek van Annetje Marcusdr., weduwe van za. Steven Stevensz., dat zij de natuurlijke moeder is van Steven Stevensz. die in 1675 als bosschieter op ´t schip Schieland naar Oost-Indië is gevaren. Beide deposanten verklaren de voors. Steven Stevensz. als sijnde te samen gebuyren geweest, van jongs af (te) hebben gekent en te samen in de voors. Gebuyrte sijn opgevoet.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 317 22-09-1677)

Abraham van der Post, heer van Kickenburg en Jacob Boeckaert, oudraad, verklaren op verzoek van Trijntje Jacobs en Jacob Cornelisz. dat Trijntje Jacobs de wettige moeder, en Jacob Cornelisz. de wettige en enige broeder is van Claes Cornelisz., die in dienst van de E.E. Heeren bewindhebberen der Nederlandsche Ootyndische Compagnie ter camere van Amsterdam in het jaar 1677 met het schip Rammekens naar Oost-Indië is gevaren ende nu gesegt werd overleeden te wesen. Men weet zich te herinneren dat Claes bij zijn vertrek 15 jaar oud was en geen andere of nadere erfgenamen heeft dan zijn moeder Trijntje Jacobs die de deposanten al meer dan 50 jaar kennen en waarmee ze al 40 jaar in de buurt hebben gewoond.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek AA fol. 35 19-02-1698)

Ferdinand van der Star (Stap), heer van Kiekenborgh verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 135 fol. 434, 18-11-1779)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting