Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodramen, Louis Smeets (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

De zeven ramen stellen de zeven sacramenten voor zoals die zijn vastgesteld door het Concilie van Trente (1545-1563) op basis van de bijbel en de traditie. Een sacramenten is een middel tot heiliging. De ramen zijn samengesteld uit gekleurd glas; er is geen gebrandschilderd glas toegepast.

De ramen bevatten teksten die verwijzen naar de sacramenten, achtereenvolgens:

Raam 1. “Ik doop u met water”, het sacrament van het doopsel.

Raam 2. “Ik teken met het kruis en het chrisma”, het sacrament van het vormsel.

Raam 3. “Ik ontsla u van uw zonden”, het sacrament van de biecht.

Raam 4. “Dit is mijn lichaam en mijn bloed”, het sacrament van de eucharistie.

Raam 5. “Ik versterk u met de zalving der zieken”, het sacrament van de ziekenzalving.

Raam 6. “Ik wijd u door mijn handoplegging”, het sacrament van het priesterschap.

Raam 7. “Het verbond voor het leven”, het sacrament van het huwelijk.

Louis Smeets (1918-2005) was als beeldhouwer, glasschilder en materieschilder voornamelijk werkzaam in Venlo. Hij werkte vanaf 1953 in atelier Geutjes in Venlo voor de beroemde Limburgse glazenier Joep Nicolas voor wie hij schetsen uitwerkte tot cartons en de verdere uitvoering verzorgde. 

De R.K. Kerk H. Antonius van Padua is ontworpen door architect H.A.D. Campman van het architectenbureau Hendriks, Van den Bosch en Hendriks. Het ontwerp reflecteert de veranderde liturgie als gevolg van het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). De kerkzaal is zo ingericht dat hij voor meerdere doeleinden en samenkomsten kan worden gebruikt. Het gebouw maakt deel uit van een samenstel van gebouwen met verder een kleuterschool, een lagere school, verenigingsgebouw en pastorie. Er zijn plannen het kerkgebouw voor de eredienst te sluiten.

In februari 2020 heeft de gemeente Leiden een aanvraag van de Historische Vereniging Oud Leiden om de monumentstatus te verlenen aan het kerkgebouw en de aangrenzende pastorie afgewezen. Wel zal de gemeente uitvoering geven aan het beleid inzake monumentale kunst uit de Wederopbouwperiode en behoud en herplaatsing van de glas-in-loodramen bevorderen.

1ste raam, het doopsel (foto: Jos Hooghuis)	2de raam, het vormsel (foto: Jos Hooghuis)

3de  raam, de biecht (foto: Jos Hooghuis)	4de raam, de eucharistie (foto: Jos Hooghuis)

5de  raam, de ziekenzalving (foto: Jos Hooghuis)	6de  raam, het priesterschap (foto: Jos Hooghuis)

7de  raam, het huwelijk (foto: Jos Hooghuis)

Bronnen:

50 jaar op eigen wijze H. Antonius 1961-2011, uitgegeven door het kerkbestuur van de parochie Lam Gods te Leiden, 2011

“Antoniuskerk van Leiden Zuid-West samenbunding van nieuwe inzichten. De beglazing van de nieuwe kerk”, in: Leidse Courant, 27 april 1966, p. 5

Hoogveld, Carine (hfdred.) Glas in lood in Nederland 1817-1968, Den Haag: SDU, z.j. (1989?), p. 298

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 38, 177

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

12 februari 2020

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodraam, Louis Smeets (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Het raam strekt zich uit over uit over de gehele noordgevel van de kerk en bestaat uit drie delen: een raam aan de noordoostzijde ter hoogte van het altaar, vier tympanen boven de Mariakapel en de biechtstoelen en een raam aan de noordwestzijde boven de ingang aan de Churchilllaan. De ramen zijn abstract van vormgeving en uitgevoerd in felle kleuren met verschillende schakeringen rood. De bouwpastoor van de kerk liet zich graag inspireren door de apostel Paulus en vroeg daarom glazenier Louis Smeets om in de ramen het leven van Paulus te verbeelden. De kleuren van de ramen stellen symbolisch de groei voor die Paulus in zijn leven doormaakte. Het raam aan de noordwestzijde verbeeldt het einde van het leven in de marteldood. Het donkerrood in dit raam verwijst naar het martelaarsbloed. De vier tympanen tussen de beide grote ramen zijn een verwijzing naar de vier missiereizen van Paulus.

Louis Smeets (1918-2005) was als beeldhouwer, glasschilder en materieschilder voornamelijk werkzaam in Venlo. Hij werkte vanaf 1953 in atelier Geutjes in Venlo voor de beroemde Limburgse glazenier Joep Nicolas voor wie hij schetsen uitwerkte tot cartons en de verdere uitvoering verzorgde. 

De R.K. Kerk H. Antonius van Padua is ontworpen door architect H.A.D. Campman van het architectenbureau Hendriks, Van den Bosch en Hendriks. Het ontwerp reflecteert de veranderde liturgie als gevolg van het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). De kerkzaal is zo ingericht dat hij voor meerdere doeleinden en samenkomsten kan worden gebruikt. Het gebouw maakt deel uit van een samenstel van gebouwen met verder een kleuterschool, een lagere school, verenigingsgebouw en pastorie. Er zijn plannen om het kerkgebouw voor de eredienst te sluiten.

In februari 2020 heeft de gemeente Leiden een aanvraag van de Historische Vereniging Oud Leiden om de monumentstatus te verlenen aan het kerkgebouw en de aangrenzende pastorie afgewezen. Wel zal de gemeente uitvoering geven aan het beleid inzake monumentale kunst uit de Wederopbouwperiode en behoud en herplaatsing van de glas-in-loodramen bevorderen.

Paulusraam, noordoostzijde (foto: Jos Hooghuis)	Paulusraam, noordwestzijde (foto: Jos Hooghuis)

Tympanen boven biechtstoelen en Mariakapel (foto: Jos Hooghuis)	Tympanen boven biechtstoelen, detail (foto: Jos Hooghuis)

Raam in Mariakapel (foto: Jos Hooghuis)	Exterieur (foto: Peter Lamboo)

Bronnen:

50 jaar op eigen wijze H. Antonius 1961-2011, uitgegeven door het kerkbestuur van de parochie Lam Gods te Leiden, 2011

“Antoniuskerk van Leiden Zuid-West samenbunding van nieuwe inzichten. De beglazing van de nieuwe kerk”, in: Leidse Courant, 27 april 1966, p. 5

Hoogveld, Carine (hfdred.) Glas in lood in Nederland 1817-1968, Den Haag: SDU, z.j. (1989?), p. 298

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 38, 177

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

12 februari 2020

Inventarisatie Wederopbouwkunst

 
Gevelversiering, F. Nuyens (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

De reliëfs zijn uitgevoerd in baksteen en verwerkt in de zuidgevels van het gebouw. Zij stellen het spelen en het leren voor. De gevels zijn tegenwoordig beschilderd waarbij de reliëfs zijn uitgespaard.

De reliëfs zijn ontworpen door de Bredase kunstenaar F. Nuyens. Van hem is verder weinig bekend.

Het gebouw van de voormalige St. Antoniusschool maakt deel uit van een samenstel van gebouwen rond de R.K. kerk St. Antonius van Padua met verder een pastorie, verenigingsgebouw en kleuterschool.

Gevelversiering 'het leren', F. Nuyens (foto: Jos Hooghuis)	Gevelversiering 'het spelen', F. Nuyens (foto: Jos Hooghuis)

De St. Antoniusschool in 1960 (Foto: Leidse Courant, 4 juli 1960)

Bronnen:

“De nieuwe lagere school in Leiden Z-West” in: Leidse Courant, 4 juli 1960, p. 3

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 185-186

23 maart 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Scherfmozaïek, Anton Landers (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Het scherfmozaïek is ca. 3.20 meter hoog, de zijkanten zijn ca. 0.70 meter breed en het middenvlak ca. 2,95 meter breed. Het is zeer kleurrijk en samengesteld uit gebroken keramische tegels. De tegelscherven passen nauwkeurig als puzzelstukjes in elkaar en doen denken aan glas-in-loodramen. De twee blauwe banen stellen vermoedelijk de rivieren de Rijn en Vliet voor en verwijzen zo naar de naam van het verpleeg- en verzorgingshuis.

Antoon Jacobus Marinus Landers was opgeleid aan de Akademie van Beeldende Kunsten in Den Haag. In de periode 1927-1973 was hij werkzaam als schilder, aquarellist, tekenaar, etser en kunstnijveraar. Ook vervaardigde hij mozaïeken. Daarnaast was hij werkzaam als tekenleraar aan het Rijnlands Lyceum in Wassenaar. Behalve het gevelmozaïek aan het verzorgingshuis Rijn en Vliet in Leiden ontwierp hij een tegeltableau met vogels in de vestibule van de NV Aannemingsbedrijf v/h P.A. van Wijnen in Dordrecht.

De kunstenaar is een broer van de architect en tekenleraar aan het Rijnlands Lyceum in Wassenaar.

Het bejaardencentrum “Rijn en Vliet” werd bij de opening gezien als een voorbeeld van moderne bejaardenhuisvesting. Het bestond uit een pensiongedeelte met 80 één- en tweepersoonskamers en en vleugel met 48 galerijflats voor zelfstandige bewoning. Het was ruim voorzien van allerlei faciliteiten. Bij de bouw was de locatie op de hoek van Churchilllaan en Cornelis Schuytlaan. De hoofdingang is aan de later aangelegde Aaltje Noordewierlaan.

Scherfmozaïek, Anton Landers  (foto: Yteke Spoelstra)

“Menselijke notities”, in: Nieuwe Leidsche Courant, 3 november 1962, p. 3

Bronnen:

“Leids bejaardencentrum ‘Rijn en Vliet’ geopend, in: Leidsch Dagblad, 2 november 1962, p. 3

“Menselijke notities”, in: Nieuwe Leidsche Courant, 3 november 1962, p. 3

Scheen, Pieter A., Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750 – 1950, Den Haag  1969-1970, vol. 1, p. 677

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

20 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Jubileumraam 1958 door C. van der Kaay (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Het gebrandschilderde raam is op 9 mei 1958 aangeboden door oud-leerlngen van de Ambachtsschool bij gelegenheid van het 75-jarige jubileum van de school. Het raam symboliseert de vrucht van de studie. Het is ontworpen en geschilderd door dezelfde kunstenaar Cors van der Kaay, die tien jaar eerder het raam had vervaardigd voor het 65-jarige jubileum van de school. Het raam toont de leerling tweemaal: allereerst als hij als leerling de school betreedt en een ambacht leert. Vervolgens als hij de school verlaat met een diploma. Het pad van de leerling is afgebeeld in de vorm van een S en links er rechts verlucht met verwijzingen naar diverse ambachten. De symboliek wordt onderstreept door twee Latijnse spreuken: bovenaan “Finis coronat opus (Het einde bekroont het werk) en meer naar onderen “Non scholae sed vitae discimus” (Niet voor de school maar voor het leven leren wij). Onderaan de jaartallen 1883 en 1958 aan weerszijden van het Leidse stadswapen en een wapen met de Leidse sleutels en de letters VOLA, Verenging van Oud-leerlingen van de Ambachtsschool. Rechtsonder is het raam gesigneerd.

Het raam kreeg een plaats in het trappenhuis boven het jubileumraam uit 1948. Het werd onthuld door mevrouw Van der Kaay.

De vereniging van oud-leerlingen van de Ambachtsschool kent een traditie van het aanbieden van kunstwerken bij gelegenheid van een jubileum. In 1923 bij het 40-jarige jubileum bood de vereniging een tegeltableau aan voor de vestibule van de nieuwbouw. In 1933 bij het 50-jarige jubileum een drinkwaterfontein.

Cors van der Kaay (eigenlijk: Kaaij, 1921) was een veelzijdig ambachtsman en kunstenaar. Van der Kaay was zelf oud-leerling van de Ambachtsschool en volgde daarna een opleiding aan de Haagse Kunstacademie.Hij was werkzaam als glazenier in Leiden, Utrecht en Amsterdam. Een andere specialiteit was boetseren en modelleren. Hij werkte bij de suikerwerkfabrieken van Pel en de Baronie als ontwerper van chocolaterie en suikerwerk. Maar ook was hij vormgever en modelleur bij pottenbakkerij Ravelli in Valkenburg. Van der Kaay was leraar tekenen en handvaardigheid in Oegstgeest.

De ambachtsschool dateert uit 1883. Het oorspronkelijke gebouw aan de Haagweg is ontworpen door W.C. Mulder in neorenaissancestijl en dateert uit 1892. In 1923 en 1939-1941 volgden uitbreidingen naar ontwerp van architect B. Buurman. De uitbreiding van 1923 was nog in de neorenaissancestijl terwijl de uitbreiding van 1939-1941 is ontworpen in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid.

Sinds 1994 bevinden zich er meer dan veertig ateliers van kunstenaars. Het gebouw wordt geëxploiteerd door de Stichting Werk en Onderneming Leiden.

Jubileumraam 1958 door C. van der Kaay (foto: Jos Hooghuis)	Jubileumraam 1958 door C. van der Kaay (foto: Jos Hooghuis)	Cors van der Kaay in Nieuwe Leidsche Courant , 3 augustus 1972

Bronnen:

“Ambachtsschool besloot feest met receptie” in: Nieuwe Leidsche Courant, 9 mei 1958, p. 3

“Jubilerende Ambachtsschool neemt in Leiden centrale plaats in” in: Leidsch Dagblad, 10 mei 1948, p. 3

Monumentregister Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 51

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Jubileumraam 1948 door C. van der Kaay (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Het gebrandschilderde raam is op 1 mei 1948 aangeboden door oud-leerlngen van de Ambachtsschool bij gelegenheid van het 65-jarige jubileum van de school. Het raam is ontworpen door de jonge kunstenaar Cors van der Kaay. Centraal in het raam zijn voorwerpen afgebeeld die verwijzen naar verschillende ambachten: onder andere timmergereedschap, een aambeeld, een vel transparant papier, een tekenhaak, een driehoek en een passer. Onder de jaartallen 1883 en 1948 is het wapen van Leiden aangebracht. In de randen van boven naar beneden de wapens van de achttien gemeenten waaruit de school haar leerlingen betrok. Helemaal onderaan is te lezen: “Aangeboden door de VOLA”, Verenging van Oud-leerlingen van de Ambachtsschool. Rechtsonder is het raam gesigneerd. Het raam meet 2,90 x 1,10 m. Het is vervaardigd in het atelier van de firma Jilleba.

Het raam werd aangeboden door de oudste reünist tevens oud-directeur van de ambachtsschool in Winterswijk, A. Brittijn. Het bevindt zich in het trappenhuis van het nieuwe gedeelte van de school en werd onthuld door de echtgenote van de directeur, mevr. E. Kuijntjes-Elzinga.

De vereniging van oud-leerlingen van de Ambachtsschool kende een traditie van het aanbieden van kunstwerken bij gelegenheid van een jubileum. In 1923 bij het 40-jarige jubileum bood de vereniging een tegeltableau aan voor de vestibule van de nieuwbouw. In 1933 bij het 50-jarige jubileum een drinkwaterfontein.

Cors van der Kaay (eigenlijk: Kaaij, 1921) was een veelzijdig ambachtsman en kunstenaar. Hij was zelf drie jaar leerling geweest aan de Ambachtsschool. Daarna volgde hij een opleiding aan de Haagse Kunstacademie. Hij was werkzaam als glazenier in Leiden, Utrecht en Amsterdam. Een andere specialiteit was boetseren en modelleren. Hij werkte bij de suikerwerkfabrieken van Pel en de Baronie als ontwerper van chocolaterie en suikerwerk. Maar ook was hij vormgever en modelleur bij pottenbakkerij Ravelli in Valkenburg. Van der Kaay was leraar tekenen en handvaardigheid in Oegstgeest.

De ambachtsschool dateert uit 1883. Het oorspronkelijke gebouw aan de Haagweg is ontworpen door W.C. Mulder in neorenaissancestijl en dateert uit 1892. In 1923 en 1939-1941 volgden uitbreidingen naar ontwerp van architect B. Buurman. De uitbreiding van 1923 was nog in de neorenaissancestijl terwijl de uitbreiding van 1939-1941 is ontworpen in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid.

Sinds 1994 bevinden zich er meer dan veertig ateliers van kunstenaars. Het gebouw wordt geëxploiteerd door de Stichting Werk en Onderneming Leiden.

Jubileumraam 1948 door C. van der Kaay (foto's: Jos Hooghuis)	Jubileumraam 1948 door C. van der Kaay (foto's: Jos Hooghuis)	De onthulling van het raam, LD 3 mei 1948

Bronnen:

“Het 65-jarig bestaan der Ambachtsschool” in: Leidsch Dagblad, 3 mei 1948, p. 2

Monumentregister Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken

“Oud-leerlingen der Leidse Ambachtsschool boden een gebrandschilderd raam aan” in: Nieuwe Leidsche Courant, 1 mei 1948, p. 2

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 51

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

“De H. Drieëenheid” door Kees Buurman (foto: Kees Buurman Stichting)

Beschrijving:

Kees Buurman vervaardigde in 1965 zijn wandschildering van de H. Drieëenheid voor de Gereformeerde Petrakerk die in 1961 in gebruik was genomen. De schildering is aangebracht op een aantal panelen van board: een hoog middenstuk van 4.91 m x 2.14 m met daaronder een tekst op een strook van 14.10 m x 0.40 m. Het kunstwerk tracht uit te drukken hoe de H. Drieëenheid ons leven beheerst door een band langs de gehele muur beschilderd met de tekst van de apostolische geloofsbelijdenis. De woorden God, Jesus Christus en H. Geest springen eruit. Deze levensbaan loopt door een kruis met daarin een vogel (H. Geest) en een geopende hand (God de Vader) met daarin allesziende ogen. De voorstelling is voornamelijk in zwart geschilderd op een grijze achtergrond. Volgens Kees’ weduwe mevrouw Adriana Buurman-Brunsting was Buurman ontstemd over de financiële bijdragen die de Petrakerk van de gemeenteleden vroeg. Hij besloot in plaats van de financiële bijdrage een kunstwerk te leveren.

De laatste dienst in de Petrakerk is gehouden in 1990. Daarna is het kunstwerk van Buurman verwijderd en opgeslagen. In 1993 is de kerk gekocht door de Turkse Islamitische Stichting Afdeling Leiden. De kerk is nu een moskee.

Kees Buurman (Leiden, 1933 – Leiden 1997), schilder, tekenaar, graficus en dichter, is vooral bekend van zijn werk in zwart/wit. Zijn opleiding aan de Algemene Grafische School in Amsterdam zal daartoe hebben bijgedragen. In zijn monumentale werk, dat voornamelijk dateert uit de jaren 1960, past hij soms kleur toe. In 2000 heeft Stedelijk Museum De Lakenhal een overzichtstentoonstelling van Buurman georganiseerd. Het museum bezit ook verschillende werken van Buurman.

  “De H. Drieëenheid” door Kees Buurman, tekstband (foto's: Kees Buurman Stichting)

Bronnen:

“Petrakerk verrijkt met unieke kunstprodukten” in: Nieuwe Leidsche Courant, 25 maart 1965, p. 3

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 87

Kees Buurman Stichting www.keesbuurman.nl

“Verlaten Petrakerk nu moskee” in: Leidsch Dagblad, 27 augustus 1993, p. 14

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodramen, Joan Collette (foto: Huib Bulthuis/SCOL)

Beschrijving:

In de hal van het in 2018 gesloopte VMBO Boerhaave, oorspronkelijk R.K. Technische School Don Bosco, bevonden zich glas-in-loodramen gesigneerd ‘Joan Collette’. De opstelling en verlichting was zodanig dat zij zeer slecht tot hun recht kwamen. Ze waren afkomstig van de Katholieke Huishoudschool aan het Galgewater en zijn in de jaren 1980 overgebracht naar de Boerhaavelaan toen het gebouw aan het Galgewater een andere eigenaar kreeg. De ramen dateren uit 1931. De ramen zijn ingelijst en hebben elk de afmetingen van 2 meter hoog (in het midden) en 1,20 meter breed. De zijramen stellen de wijze respectievelijk de dwaze maagden voor zoals beschreven in het evangelieverhaal in Mattheus 25 (1-13). In het middenraam zijn Christus en Maria en Martha afgebeeld.

Joan Collette (Delft 1889 – Nijmegen 1958) vervaardigde gebrandschilderd glas, mozaïeken en muurschilderingen. Als monumentaal kunstenaar is hij gevormd in de kunstwerkplaats van P.J. Cuypers en Co. te Roermond. Van zijn hand zijn ook de gebrandschilderde ramen in de kapel van het voormalige St.-Elisabethziekenhuis aan de Hooigracht in Leiden.

Het schoolgebouw waarvoor de ramen zijn ontworpen en vervaardigd was de Katholieke Vakschool voor Meisjes aan het Galgewater 1 in Leiden, ontworpen door architecten Leo en Jan van der Laan in 1929. De locatie waarnaar ze zijn verplaatst was de R.K. Technische School Don Bosco van de Stichting Katholiek Onderwijs in Leiden. Dat gebouw was ontworpen door het architectenbureau J.A. van der Laan, J.B. Hermans en Th. M. van der Eerden uit Leiden. De laatste jaren was het in gebruik door de afdeling VMBO van het Bonaventuracollege aan de Mariënpoelstraat. Het gebouw is in 2018 gesloopt. Op deze locatie staat sinds 2020 de nieuwbouw voor VMBO Bonaventura en VMBO De Thermiek, Beroepscollege Leystede. De ramen zijn verwijderd uit het gebouw Boerhaavelaan 44, gerestaureerd door de firma Jilleba en inpandig herplaatst in het bestuursgebouw van de Stichting Confessioneel Onderwijs Leiden (SCOL) aan de Mariënpoelstraat 4.

Glas-in-loodramen, Joan Collette, op gesloopte locatie Boerhaavelaan 44 (foto’s: Jos Hooghuis)

Bronnen:

Collette, V.M.J.A.N. “Joan Collette” in: Hoogveld, Carine (hfdred.), Glas in lood in Nederland 1817-1968, Den Haag: SDU, z.j. (1989?), p. 222

“Glas-in-loodramen Joan Collette uit de huishoudschool Galgewater herplaatst” in: Nieuwsbrief Historische Vereniging Oud Leiden (digitaal), augustus 2022

“Schoolgebouw voor vakmensen” in: Leidsch Dagblad 10 november 2018

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

20 augustus 2022

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Muurversiering, Frans van der Veld (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Bij gelegenheid van de verhuizing van de St. Janschool voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden van Rapenburg 48 naar het pand Bizetpad/César Franckstraat werd op de speelplaats een ‘speelmuur’ of ‘kaatsmuur’ onthuld. Deze was versierd door de kunstenaar Frans van der Veld uit Lisse. Het bakstenen muurtje is aan beide kanten gedecoreerd met een keramisch reliëf waarop sportende jongens en dieren zijn te herkennen. De knieën van een van de jongens lijken door het muurtje te steken, de andere jongen lijkt om het muurtje te rennen. De ronde gaten nodigen uit tot een balspel.

Schilder en beeldhouwer Frans van der Veld (Lisse, 1940) die is opgeleid aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag is nog volop actief en werkt intensief samen met zijn echtgenote beeldhouwer Truus van der Veld. Hun werk is veelal figuratief. In hun vrije werk laten Frans en Truus van der Veld zich vaak inspireren door de Griekse mythologie.

De school is oorspronkelijk in 1963 gebouwd als St.-Franciscusschool voor Lager Onderwijs naar een ontwerp van gemeentearchitect Theo K.J. Koch. Later was in dit gebouw en dat van de protestantse Koningin Emmaschool aan de César Franckstraat 5 de basisschool voor speciaal onderwijs De Wissel gehuisvest. Tot 2016 vond het Leo Kanner College voor speciaal onderwijs er onderdak. In 2019 werd bekend dat woningcorporatie Ons Doel op deze locatie tachtig woningen zal realiseren. Enige tijd na de sluiting van de school is de ‘speelmuur’, die in slechte staat verkeerde ontmanteld. De keramische elementen zijn opgeslagen met het oog op herplaatsing na voltooiing van nieuwbouw op deze locatie.

Muurversiering, Frans van der Veld (foto’s: Jos Hooghuis)

Leidsch Dagblad, 8 juli 1978

Bronnen:

“Bizetpad wordt een Bizetbuurtje” in: Leidsch Dagblad, 13 augustus 2019

“Spel en kunst op plein van St. Janschool” in: Leidsch Dagblad, 8 juli 1978, p. 3

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 204-206

19 augustus 2022

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramische gevelversiering, Henny Bal (foto: Paulina Buring)

Beschrijving:

Het kunstwerk van Bal is een plastiek dat de gehele breedte van de gevel van het gebouw langs het Bizetpad beslaat. Het bestaat uit 24 betonblokken van 60 x 100 centimeter. In het cement heeft Bal langs allerlei lijnen de smalle kanten van stukken gekleurde tegels aangebracht. Bal gebruikte tegels in de kleuren petroleum-groen, grijs, crème en zwart met een enkel rood accent. De architect gebruikte dezelfde tegels in de kleuren grijs en wit in de vloer van de hal en gangen. Men noemt dit kunstwerk wel een scherfreliëf of scherfmozaïek. Scherfmozaïeken waren populair in de periode van de wederopbouwkunst. Daarvoor gebruikte men afval van tegel- en potfabricage. Het kunstwerk van Bal is echter zo omvangrijk dat Bal hiervoor niet voldoende tegelscherven kon krijgen. Daarom moest hij zo’n 2400 tegels die nog intact waren met hamerslagen verbrijzelen. Elk betonblok weegt circa 100 kilo en de tegelscherven steken ongeveer 8 tot 10 centimeter uit. Doordat de gevel op het noorden ligt is de reliëfwerking bijzonder sterk. Het hele reliëf is 12 meter lang en 1,2 meter hoog.

Henny (Hendrik Anthonie) Bal (Rotterdam, 1915 - 2012) werkte na zijn opleiding aan de Academie van Beeldende Kunsten in zijn geboorteplaats Rotterdam aanvankelijk in een impressionistische stijl. Eind jaren 1950 koos hij voor een meer abstracte en experimentele richting. Hij maakte schilderijen en wandschilderingen maar trok vooral de aandacht met zijn metaalplastieken. Bal ontwierp kunstwerken voor scholen in Noordwijk, Spijkenisse, Nieuwe Tonge, Gorcum en Katwijk. Als beeldhouwer was hij autodidact. In 1962 exposeerde hij samen met een aantal leerlingen in Stedelijk Museum De Lakenhal.

De school is oorspronkelijk in 1963 gebouwd als St. Franciscusschool voor Lager Onderwijs naar een ontwerp van gemeentearchitect Theo K.J. Koch. Later was in dit gebouw en dat van de protestantse Koningin Emmaschool aan de César Franckstraat 5 de basisschool voor speciaal onderwijs De Wissel gehuisvest. Tot 2016 vond het Leo Kanner College voor speciaal onderwijs er onderdak. In 2019 werd bekend dat woningcorporatie Ons Doel op deze locatie tachtig woningen zal realiseren. Het plan is om het kunstwerk van Henny Bal te behouden en te herplaatsen.

Keramische gevelversiering, details, Henny Bal	(foto’s: Paulina Buring)

Bronnen:

“Bizetpad wordt een Bizetbuurtje” in: Leidsch Dagblad, 13 augustus 2019

“Nieuwe St. Franciscusschool te Leiden krijgt Noordwijks kunstwerk aan de gevel” in: De Leidsche Courant, 30 augustus 1963, p. 6

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 204-206

19 augustus 2022