4. Koenesteeg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de westzijde van de Coenesteech mit 't huys van Adr. Jansz. schuytvaerder, leggende naest de houc van de Hogewoert ende zuytwaerts aen loopende / eynt mit 't huys van Gossen Gerytsz. glaesscryver, naest den houc van Levendael / weder beginnende aen de oostzijde van de voors. stegen mit 't huys van Adriaen Bouwen schuytvoerder, naest den houc van Levendael ende noortwaerts aen loopende / eynt mit 't huis van Pr. Cornelisz., naest den houc van Le(vendaal).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 06-05-1604)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) onder de naam Coenensteech. De ligging wordt dan omschreven als: Coenensteech no. iiij / Begrijpt in hem dezelve stege aen beyden zijden / plach te hebben aen huysen of cameren 26.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In 1599 krijgt Aelbert Cornelisz. bierdrager toestemming van het stadbestuur om twee of drie willige personen aan te stellen om hem te helpen met het uithalen van lijken van aan de pest bezweken medebewoners. Ze moeten wel uyt 't gelt van de gebuyrte worden betaald (zie ook 'Buurthouden', pag. 96).

(SA II 5112 fol. 107, 05-08-1599)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

36. Koeëind

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van Marendorp mit het eene huys van Pieter Adriaensz. van de Werf, 't welc de Werf plach te zijn / oostwaerts aen lopende tot aen de Zijlpoort toe / vorder alle de huysen tusschen Marendorp ten noorden / de Veststege ten oosten / den Rijn ten zuyden / ende de Backerstege die men naer Hoygraft gaet, ten westen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 14-11-1602)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Koeeynde no. xxxvj / Begint van de Zijlpoort / beyde de zijden van der strate aen / d'een zijde tot 't ledige erve ende d'ander zijde totter Hoygraftsstege / plach te hebben huysen of cameren 59.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

Op 24-11-1583 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Het buurtreglement zou zijn geregistreerd in het registro diversorum fol. ijc xviij. Het genoemde register is niet meer aanwezig.

(SA II inv. nr. 44 fol. 244 vso, 24-11-1583)

In 1601 wendt de heer van het Coeeynde bij de Zijlepoort zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122 e.v.).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

Wegens de vermeerdering van het aantal huizen ende de menichte van de gebuyren verzoeken de buurtheer Huych Lyclaesz. molenaar en de overige geburen in 1615 om splitsing van Koeëind. Ze stellen voor dat één deel, Zuid Koeëind, zou moeten bestaan uit de huizen tussen de zuidzijde van Marendorp (Haarlemmerstraat), Oude Rijn, Backersteeg (Pelikaanstraat) en de Korte Vest (nu Havenplein). De tweede buurt, Noord Koeëind, zou worden begrensd door een deel van de Oude Vest en de Achtergracht, de noordzijde van Marendorp, ten oosten de Veststeeg en ten westen de Craeyvangersteeg (Lege Werfstraat). Het stadsbestuur neemt het voorstel over.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 22 - 22 vso, 22-05-1615)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

40. Klein van Macht

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende onder het bon van Marendorp Rijnsijde / aen den houck van het Marendorp met de westzijde van de Backersteech (nu Pelikaanstraat) / loopende naer den Ouden Rhijn toe / ende deselve langs westwaerts aen tot aen de oostzijde van de Hogelantsekerckstege / begrijpende de voors. oostzijde van de selve stege tot aen Marendorp.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 76 vso, 29-05-1625)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt - ook wel Cleyndermacht genoemd - reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn van Macht no. xl / Begint opten Ouden Rijn aen de Hoygraftsbrugge / eynt aen St. Pancraes-brugge / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

67. Klein Mariënburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortsijde van 't Hogelantsekerckhoff aen de houck van de Middelwech / lopende westwaers den houck om langs de oostsijde van de overwulfde Kerckgraft / noortwaers voorbij de lange Koppenhieckstege tot aen den Ouden Rijn / ende opten zuytsijde van den Ouden Rijn aen de oostsijde van 't burchbruggetgen beginnende / loopende oostwaers naer de voors. overwulfde Kerckgraft den houck van deselve om / de westsijde langs zuytwaers tot aen 't huys van Adriaen Adriaensz. van Leeuwen, 't selve daerinne mede begrepen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 14 vso, 09-06-1611)

In 1620 wordt eenmaal de St. Pancraeskerckstraet genoemd, waarbij aan het slot van bovenstaande omschrijving van de ligging wordt toegevoegd: Harman Jacobsz. van den Bel exclus.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 50 vso)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn Marienborch no. lxvij / begint van de Pancraeskerc aen / de Kercgraft beyde de zijden / tot 't Burchbruggetgen toe / placht te hebben huysen of cameren 34.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

Op den request daer bij de gemene gebuyren van Cleyn Marienburch hebben verzocht dat bij die van de Gerechte in huer gebuyrte een heer soude werden gestelt uyt drie personen, duer zij daer toe hadden genomt als Lodewijck van Treslong, Sander Aelbertsz. ende Nyclaes van de Wyele (wordt benoemd:) Lodewijck van Treslong rentmr. belastende elck eenen in de gebuyrte woonachtig hem daer vooren te kennen, eeren ende respecteren ende hem vor zulcx te gedragen, volgende de generaele gebuyrtkaert op te pene ende boete in de zelve verhaelt.

(SA II inv. nr. 16, Gerechtsdagboek B, 08-04-1593)

Op 07-10-1593 brengt de buurtheer van de Hogelantsche Kerckgraft, Lodewijck van Treslong, bij het stadsbestuur naar voren dat het laatste huis tegenover de noorddeur van de Hooglandse kerk, daer De Druyff uytsteeckt, vanwege verandering van eigenaars bij de buurt van de Nieuwstraat was getrokken, maar vanouds tot zijn buurt behoorde. Hij verzoekt dat de oude situatie wordt hersteld, ten eynde perfect register ende goede ordre naer behoiren gehouden mach werden. Het Gerecht, gezien de verklaring (daarbij doelend op de opgave van Jacob Deyman) dat de buurt vanouds bestond uit weerszijden van de Kerkgracht, vanaf de kerk tot aan het Burchtbruggetje en bestaande uit 34 huizen of kamers, besluit dat het huis 't welc eertijts van Heer Melis es gecomen voorlopig buurschap zal houden in Klein Mariënburg. Zulks in afwachting van het moment dat op de veranderinge van de gebuyrte(n) in 't generael sal sijn voorsien ende gedisponeert. Met dit laatste wordt gedoeld op het voornemen tot een herindeling van de buurten (zie ook 'Buurthouden', pag. 65).

(SA II inv. nr. 46 fol. 356 - 356 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van ƒ 30,- (lotnr. 22101). De prose luidde: Eendracht heeft macht sonder schande / bij den gebuyrte van cleyn maryenburch ten hogelande (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Lodewijck van Treslong, zijn raden en enige geburen van den Hogelantsche kerckgraft klagen over de vuilheid, ondiepte en slechte staat van de beplating (walkanten) van de gracht. Die zou gereinigd en gediept moeten worden en bovendien wensen zij herbeplanting van de nog groene grachtbermen. Het Gerecht verleent inspraak (de omwonende huiseigenaars moesten immers naar oude gewoonte aan de oplossing meebetalen) en er wordt gevraagd of zij in de versochte diepinge ende tvernyeuwen van de platingen bewilligen óf dat zij stenen of houten platingen wensen. Ook andere ideeën zoals overwulving of afdammen van de gracht zijn welkom. Op 02-05-1606 worden de gronteygende gebuyren, d.w.z. de huiseigenaars uitgenodigd ten huize van buurtheer Treslong, waar zij worden ontvangen door twee schepenmeesteren, de thesorier extra ordinaris en stadssecretaris Jan van Hout. De afwezigen worden twee dagen later op het stadhuis ontboden. De namen van de geënquêteerde bewoners zijn allemaal bewaard gebleven. Het Gerecht besluit in eerste instantie om de schoeiïngen van steen te maken en de gracht te diepen en te reinigen. Omdat men van stadswege elders bezig is met het aanbrengen van beplating, maar ook vanwege seizoensomstandigheden, stelt men het werk uit tot 1607. Uiteindelijk wordt de Hooglandsekerkgracht overwulfd en ontstaat de situatie die wij in hoofdzaak nog heden kennen (zie ook 'Buurthouden', pag. 118-119).

(SA II inv. nr. 50 fol.131 - 134 vso, 29-11-1605 / 02-05-1606. Zie ook Van Oerle, pag. 408)

Floris van der Spruyt, heer van Klein Mariënburg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 600 fol. 14, 21-05-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

35. Klein Egypte

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de zuytsijde van den Ouden Rijn tusschen de St. Jansbrugge ende het Burchbruggetgen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, 22-03-1612)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging is identiek en wordt omschreven als: Cleyn Egipten no. xxxv / Begint opten Ouden Rijn / van St. Jansbrugge tot 't burchbruggetgen toe / plach te hebben aen huysen of cameren 14.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

In verband met een heerverkiezing krijgt de buurt toestemming voor het houden van een vrolijke maaltijd.

(SA II inv. nr. 193 fol. 165, 14-10-1702)

Jan van Pelt, heer van Klein Egypte, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 137 fol. 51 vso, 20-06-1782)

Van de buurt Klein Egypte is een kasboek bewaard gebleven. Over de periode 1740 - 1764 zijn de aard en omvang van de inkomsten en uitgaven berekend. Onderstaande tabel toont een overzicht van samengetelde inkomsten en uitgaven naar soort:

(SA II inv. nr. 6964, zie ook 'Buurthouden', pag. 114-115).

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

5. Klein Barbarije (Sint Joris)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende in Sinct Joryssteech aen de westzijde van den houc van de Hogewoert mit 't huys van Jacop Cabeljau / voorts tot (den) houc van de Dwerscamp / de noortzijde van dien totten houc van de Barbarensteech / de oostzijde van dien tot aen den houc van de Hogewoert / eyndende mit 't huys van Jacop Meesz. schoenmaecker / weder beginnende aen de westzijde van de Barbaren van den houc van de Hogewoert mit 't huys van Engel (....) tot den houc van Levendael / eyndende mit 't huys van Cornelis Cornelisz. lindewever / ten iijen beginnende aen de oostzijde van de voors. Barbarenstege / van den houc van Levendael mit 't huys van Adriaen Moyten wedue tot den houc van Sinct Jorysstege / de westzijde van dien / eyndende aen den houc van Levendael mit 't huys van Jan Pietersz. baggerman / ende ten iiijen aen de oostzijde van de St. Jorysstege / van den houc van Levendael mit 't huys van Neeltgen Claesdr. / eyndende aen den houc van de Hogewoert mit 't huys van Geryt Pietersz. Vermers.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4 vso, tussen 17-01 en 05-06-1603)

begrijpende de volgende stegen ten wedersijden: te weten de Dwerscamp / St. Joris- ende St. Barbarenstegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

de St. Jorissteech aen wedersijden

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49, 20-08-1620)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Cleyn Barbarijen no. v / St. Jorys- ende St. Barbarenstegen mit de Dwerscamp / begint aen de Hogewoert / ey(n)t aen Levendael / plach te hebben huysen of cameren 56. Het hier bedoelde Cleyn Barbarijen moet niet worden verward met de 17e-eeuwse buurt  Klein Barbarije aan de Haarlemmerstraat en Oude Rijn tussen de Kuiperssteeg en de Hooglandsekerksteeg. Overigens komt de naam Cleyn Barbarijen maar één keer voor en wordt de buurt - tot de splitsing in 1620 - steeds aangeduid als Sinct Jorys- ende Barbarenstege mitte Dwerscamp of kortweg als Sinct Jorys of St. Barbaren. Om ieder misverstand met de buurt aan de Haarlemmerstraat te voorkomen, is gekozen voor de jongere benaming St. Joris.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 01-03-1584 keurt het Gerecht de buurtkaart goed en registreert deze in het Registro Diversorum dat echter verloren lijkt te zijn.

(SA II inv. nr. 44 fol. 268)

De gebuyren in de Dwerscamp upt Hogewoert willen dat er iets gedaan wordt tegen de pilaer die Annetgen en Weyntgen Gommersdr. hebben aangebracht en waarin de pijp van een privaat is gemetseld die op straat loost streckende tselve tot grote stanck ende vergaderinge van menichte van vuylicheyt. Het Gerecht gelast de gezusters om de pijp te verwijderen.

(SA II inv. nr. 45 fol. 67 vso, 23-06-1588)

In 1602 ontstaan er problemen rond de begrafenis van de zoon van Jacop Meesz., schoenmaker, wonend op de hoek van de Barbarasteeg en de Hogewoerd. Eigenlijk woonde Jacop Meesz. op de Hogewoerd (en was hij als zodanig woonachtig in de buurt  (West) Kaarskorf), maar het geval wilde dat de doodzieke jongen (mitter pest begaeft zijnde) naar het achterhuis was gebracht en aldaar stierf. Het achterhuis had echter een uitgang in de Barbarasteeg. De buren van de Hogewoerd halen vervolgens de lijkbaar en plaatsen die voor de achterdeur in de Barbarasteeg. Symon Jacobsz., de buurtheer van de Barbarensteech is het hier niet mee eens, want nu mist zijn buurt inkomsten voor het grafwaarts dragen van de kist (het doorbloc) én de huur van het kleed dat de kist bedekt (het dootcleet). Nadat hij ten stadhuize zijn beklag heeft gedaan, stuurt het Gerecht een stadsbode naar Jacob Meesz. om hem aan te zeggen dat wanneer hij de baar vanuit het achterhuis laat vertrekken, de geburen van de Barbarasteeg de dode mogen begraven en recht hebben op de draagvergoeding (zie ook 'Buurthouden', pag. 51).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 24-10-1602)

Symon Jansz., heer van Dwerscamp ende Barbarastege brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 54, 07-03-1605)

Op 16-07-1620 besluit het Gerecht op verzoek tot deling van de buurt vermits de groote van (...) voors. gebuyrte ende veelheyt der gebuyren. Het ene deel krijgt de naam St. Joris (en omvat de St. Jorissteeg aan beide zijden), terwijl het andere deel (de Barbarasteeg met de Dwarskamp) St. Barbarenrijk wordt genoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49)

Anthonis Questro, 77 jaar en heer van St. Joris, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 80 fol. 30 - 30 vso, 19-10-1666)

Cornelis van Dorp, heer van St. Joris verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom. Hij is 73 jaar ende besogt met beroertheyt.

(SA II inv. nr. 107 fol. 54 vso, 01-09-1722)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

34. Kikkenburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder Oost Nieulandt ende Hogewoert / beginnende mit de noortzijde van Levendael aen St. Jorisbrugge / eyndende aen de Vrouwenstege ende zulx in hem begrijpende de huysen in Brechtenpoort zonder in eenige stegen te comen / vorder beginnende aen de zuytzijde van Levendael mit de Moelenwerf / eyndende mit 't huys van Henric Meynertsz. beneffens Sinct Jorysbrugge / ende zulx in hem begrijpende de huysen staende in Berckenpoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-10-1602 en fol. 14 - 14 vso, 21-04-1611)

beginnende (...) met (de) noortsijde van het Levendael aen de St. Jorisbrugge / eyndende aen de Vrouwesteech / ende sulcx in hem begrijpende de huysen in den Brechtenpoort sonder aldaer in eenige steegen te comen / vorder de huysen van de Molewerff tot het Swanenburchsteechgen toe / ende de huysen aen de oostsijde van tselve steechgen / mitsgaders die bij oosten t selffde steechgen aen de vest van nieus gebout sullen werden ofte alrede gebout sijn / tot aen de stadtsturffschuer.

De mededeling dat de oostzijde van het Swanenburgsteegje tot Kikkenburg behoort is in tegenspraak met de gelijktijdige omschrijving van Vluchtenburg, die vermeldt dat het steegje aan beide zijden tot deze buurt behoort.

(SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso, 30-03-1662)

Na 30-03-1662 bestaat de buurt uitsluitend uit de bebouwing aan het Levendaal tussen de St. Jorissteeg en Vrouwensteeg, de zich daar bevindende poortjes incluis. Alle bebouwing die zich aan de zuidzijde van het Levendaal en op de Geregracht bevindt, wordt samen met een gedeelte van Luchtenburg geformeerd tot de nieuwe buurt  Vluchtenburg.

(SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso, 30-03-1662)

In 1734 wordt de buurt Krauweldaal opgeheven, waardoor de veertien huizen aan weerszijden in de Krauwelsteeg, beginnende van het Levendaal, bij Kikkenburg worden gevoegd (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Kickenborch no. xxxiiij / Begint op Levendael / van St. Jorysstege tot de Vest toe / beyde ten zuyden van Levendael / plach te hebben huysen of cameren 40.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

In 1602 klagen de buren van Vrouwenland (het latere Vesthoek) dat hun buurt niet groter is dan de Vrouwensteeg aan weerszijden en dat zij bij vermeerdering van sterff den anderen qualic zouden connen helpen. Het Gerecht komt de bewoners tegemoet door huizen aan het Levendaal tussen de Vrouwensteeg en de Koenesteeg van Kikkenburg af te nemen en bij Vrouwenland te voegen. Dit is niet in overeenstemming met de in 1652 en 1662 geschetste situatie (zie SA II inv. nr. 77 fol. 269 vso e.v.) waarin de bedoelde huizen aan het Levendaal wel degelijk tot Kikkenburg worden gerekend.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 07-11-1602)

Buurtheer Philip Symonsz. brengt ouderloos geworden kinderen aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 49, ?-11-1604 en fol. 58 vso, 19-06-1606)

Op 30-01-1652 wordt de buurt gesplitst in een deel dat de naam van Kikkenburg behoudt en een ander deel dat de naam Luchtenburg krijgt.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 14)

Na de bebouwing van de oude vestwal (de noordwestzijde van de Geregracht) met woningen is de buurt, maar ook het aangrenzende Luchtenburg veel te groot geworden. Zo klaagt het bestuur van Kikkenburg dat wegens het afbreken van een brug over het Levendaal bij de Vrouwensteeg (nu Nieuwebrugsteeg) de buurt in tweeën is gedeeld sulcx dat yemant uyte huysen van de Molenwerff tot het Swanenburchsteechgen toe, ofte uytte oostsijde van 't selve steechgen (...) begraven werdende de verdere gebueren die aen de ander (noord)sijde van Levendael woonachtich sijn, seer verre omme moeten loopen, ende dienvolgende geheel moeyelijc valt an de begravenisse bij te wonen - en vice versa. (zie ook 'Buurthouden', pag. 92).

Inmiddels zou Kikkenburg uit 120 woningen bestaan. In overleg met het buurtbestuur van Luchtenburg wordt besloten om het stadsbestuur te verzoeken een nieuwe buurt te formeren door een gedeelte van beyde de voors. gebuyrten afte nemen. Zodoende zouden er dan drie buurten met ieder ca. 60 huizen ontstaan. De heren van beide buurten, Franchois de Sitter en Jan van der Voorde, wenden zich derhalve tot het Gerecht. Overigens is het uit de omschrijvingen van Kikkenburg en Luchtenburg moeilijk uit te maken tot welke buurt de noordwestzijde van de Geregracht behoort, de diverse berichten lijken elkaar in dit verband tegen te spreken. Mogelijk heeft dat te maken met het feit dat in de jaren 1660-1662 de aansluiting plaatsvindt van de stadsvergroting Zuid Rijnevest op het bon Oost Nieuwland in de oude stad. In die periode wordt de oude vestgracht getransformeerd tot de Geregracht en wordt er aan weerszijden druk gebouwd. De situatie schijnt zo te zijn geweest dat de westzijde van het Swanenburgsteegje bij Luchtenburg behoorde, evenals de huizen op de Geregracht tussen de ingang van het voornoemde steegje en de Zijtgracht. De driehoek, gevormd door de oostzijde van het Swanenburgsteegje, Levendaal en Geregracht tot de ingang van het steegje aldaar behoorde dan tot Kikkenburg. Ook zou het plukje woningen op de Molenwerf (goed zichtbaar op de stadsplattegrond van Hagen) tot Kikkenburg behoren. In ieder geval gaat het Gerecht akkoord met het voorstel en sticht op 30-03-1662 de gebuurte Vluchtenburg uit delen van Kikkenburg en Luchtenburg. Kikkenburg verliest de huizen die liggen in de voornoemde driehoek en de molenwerf, dus feitelijk alle bebouwing ten zuiden van het Levendaal. Het aangrenzende Luchtenburg verliest haar huizen in het Swanenburgsteegje en op de Geregracht.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 70 vso, 30-03-1662. Zie ook inv. nr. 77 fol. 269 vso)

De buurt Kiekenburgh krijgt toestemming om het geld in de buurtkas onder de gemeene geburen te verdelen, mits men een zesde deel afstaat ten behoeve van het H.G. Weeshuis (zie ook 'Buurthouden', pag. 104).

(SA II inv. nr. 191 fol. 121, 22-12-1671)

In 1734 verzoeken de raden van Krauweldaal dat hun buurt wordt opgeheven en onder Kikkenburg en Middel Kaarskorf wordt gebracht Het Gerecht stemt toe en besluit dat de 13 huizen aan weerszijden van de Krauwelsteeg, beginnende met het huis van Hendrik Guldenhuys op de Hogewoerd tot aan het huis van Jacob Lepoole, worden ingelijfd bij de buurt  Middel Kaarskorf, de resterende 14 huizen moeten bij Kikkenburg worden gevoegd.

(SA II inv. nr. 115 fol. 22, 05-08-1734)

Abraham van der Post, heer ´van de gebuyrte genaemt het Oude Levendael en Jacob Boeckaart, ook woonachtig in de buurt, verklaren op verzoek van Annetje Marcusdr., weduwe van za. Steven Stevensz., dat zij de natuurlijke moeder is van Steven Stevensz. die in 1675 als bosschieter op ´t schip Schieland naar Oost-Indië is gevaren. Beide deposanten verklaren de voors. Steven Stevensz. als sijnde te samen gebuyren geweest, van jongs af (te) hebben gekent en te samen in de voors. Gebuyrte sijn opgevoet.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 317 22-09-1677)

Abraham van der Post, heer van Kickenburg en Jacob Boeckaert, oudraad, verklaren op verzoek van Trijntje Jacobs en Jacob Cornelisz. dat Trijntje Jacobs de wettige moeder, en Jacob Cornelisz. de wettige en enige broeder is van Claes Cornelisz., die in dienst van de E.E. Heeren bewindhebberen der Nederlandsche Ootyndische Compagnie ter camere van Amsterdam in het jaar 1677 met het schip Rammekens naar Oost-Indië is gevaren ende nu gesegt werd overleeden te wesen. Men weet zich te herinneren dat Claes bij zijn vertrek 15 jaar oud was en geen andere of nadere erfgenamen heeft dan zijn moeder Trijntje Jacobs die de deposanten al meer dan 50 jaar kennen en waarmee ze al 40 jaar in de buurt hebben gewoond.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek AA fol. 35 19-02-1698)

Ferdinand van der Star (Stap), heer van Kiekenborgh verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 135 fol. 434, 18-11-1779)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

11. Kerstenrijk

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

bestaende vuyten geheelen taerling van over tStadthuys met beijde soe Wolsteech als Choorsteech / tspringende over de Vollersgraft ende van daer weder beginnende van thuys van Willem van Wingen In de Roose tot aen de Drye Pelgrims / ende van daer voerts de geheele lange Choorsteech vuyt tot aen de huysinge van Reygersberch incluijs aen de eene sijde ende aen de andere zijde tot het houckhuys aen de Kerckgraft daer die Justitie vuythangt .

(SA II inv. nr. 1221, 29-11-1607)

Geschiedenis:

De naam Kerstenrijk betekent 'Christenrijk'. Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Kerstenrijck no. xj / Begint van de Commanderije naer de Kerstege / dezelve zoowel de cleyne als de grote over beyde zijden / mitte Dwersstinckstege opte Volresgraft van beneffens de Wolstege tot de Stincstege toe / ende aen de Bredestraet van de Wolstege tot de Kerstege /plach te hebben huysen of cameren 68

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Overigens wordt de buurt al in 1509 onder de naam dat Hertoechdom van Keerstenrijck vermeld, wanneer ze tijdens de processie op Ommegangsdag een Hollandse graaf heeft uitgebeeld en daarvoor met twee kannen wijn wordt beloond (zie ook 'Buurthouden', pag. 32-33).

(SA I inv. nr. 589, tresoriersrekeningen 1508/1509, fol. 48 vso. Zie ook: P.J.M. de Baar, 'De Ommegangsdag te Leiden' in Leids Jaarboekje 1977, pag. 96 - 103)

Toen Cornelis Willemsz. Buys in 1583 het tegenwoordige pand Breestraat 115 kocht, weigerde hij de huiskoop te betalen. Hij wordt voor schepenen gedaagd, waarna Buys werd veroordeeld tot een betaling van f 9,- en de kosten van het geding (zie ook 'Buurthouden', pag. 113).

(ORA 45, Vonnisboek F fol. 73 - zie ook de doctoraalscriptie van A.D. Berge en Henegouwen, 'Alwaer uythanght Het Moriaenshooft' [RUL 2000], pag. 14 en voetnoot 72)

Op 05-01-1584 hecht het Gerecht haar goedkeuring aan een door de geburen van Kerstenrijk ontworpen en voorgelegde buurtkaart. Het buurtreglement zou zijn geregistreerd in het registro diversorum fol. ijc xix verso. Het genoemde register is echter niet meer aanwezig.

(SA II inv. nr. 44 fol. 256 vso)

Op 29-11-1607 verzoeken de geburen van Kerstenrijk om de buurt te splitsen in Oost Kerstenrijk en West Kerstenrijk. Zij doen daartoe een concreet voorstel waarmee het stadsbestuur volledig instemt (zie bijlage hieronder).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 9 vso. Zie ook SA II inv. nr. 1221)

Bijlage:

Aen Mijne E. heeren van de Gerechte der Stadt Leijden

Verthoonen Reverentelicken die gemeen gebuyren van Kerstenrick bestaende vuyten geheelen taerling van over tStadthuys met beijde soe Wolsteech als Choorsteech / tspringende over de Vollersgraft ende van daer weder beginnende van thuys van Willem van Wingen In de roose tot aen de drye pelgrims ende van daer voerts de geheele lange Choorsteech vuyt tot aen de huysinge van Reygersberch incluijs aen de eene sijde ende aen de andere zijde tot het houckhuys aen de kerckgraft daer die Justitie vuythangt / hoe dat zij supplianten metten anderen vergadert zijnde om uwer E. te versoecken tot verkyesinge van een niewen heer over de voors. buyrte die mits dabsenten van Bartholomees Ferreris aldaer heer wesende sonder hoeft is / ende naerder lettende opte groote vande gebuijrte bevonden hebbende dat de voors. gebuijrte bequamelyck in tween soude moegen werden verdeylt ende dat elcx wel noch behouden veertich huysen alsmen(?) te weten voor die eene gebuyerte nemen soude den geheele teeling over tStadthuijs / daer in begrepen Die Wolsteech ende corte Choorsteech / De welcke soude genoemt wort Oostkerstenrick / ende die andere gebuyrte beginnende vande Rose aff die Lange choorsteech totte twee respective huysen van Reygersberch ende Justitie verhaelt / Waer mede soe die supplianten gelyckelycken meynen beter gedient te sullen wesen / hebben goet gevonden uwer E. tselve voer te dragen ende te versoecken soedanige geraemde scheydinge ende namen henluyden te willen consenteren / In welcken gevalle de supplianten uwer E. sullen moegen voerdragen de personen daer uyt de selve de voors, gebuerte elc met eenen Heer sullen versien moegen / twelck toende etc. /

upte margine stont geapostileerd / die van de gerechte der stadt Leyden / In haer vergaderinge opt Raethuijs der selver Stede gesien hebbende / In de versochte splitsinge van Kerstenrick onder de namen van Oost ende West kerstenrick upten voet ende manier als tselve ahier te kennen gegeven wert geconsenteert ende bewillicht ende hemluyden vertoont zynde de namen der persoonen by de gemeene gehuysde gebuyren overgelevert / om uyt deselve in plaetse van Bartholomees Ferreris vertrocken zynde een nieuwen heer over elcke gebuyerte geeligeert te werden / hebben uyt dezelve verkosen ende kiesen mitsdesen tot heere van Oostkerstenrick Pieter van Heussen ende van West Kerstenrick Pieter cornelisz. de Haes / Ordonnerende de selve daer van behoorlicke acte in forma thuys gesonden te werden / aldus gedaen opten XXIX Novembris ao. XVIc. ende zeven / hyer onder stont my jegenwoordich ende was ondergeteyckent J. Swanenburch

(SA II inv. nr. 1221)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

3. Kaarskorf

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen wedersijden van de Hogewoert / tusschen de Hogewoertsche brugge ende St. Jorisstege aen de eene sijde ende de Watersteech aen d'ander sijde staende / mitsgaders noch de huysen aen de westsijde van de voors. Watersteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38, 09-11-1617)

Tot dese gebuyrte sijn noch gevoucht de huysen aen de oostsijde van de Stinckstege staende tusschen 't Steenschuyr ende poort van Aelbt. Cornelisz. Slet / mitsgaders de huysen in de selfde poort / als hiernae fol. xlij vso.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38, 31-05-1618)

Geschiedenis:

Wordt in 1504 genoemd als deelnemer in de stadsloterij, waar 82 loten waren ingelegd.. De vermelding luidt: Cornelis Jansz. van Noorde opt woort Rommel dy Bommel dy Kaerskorf (zie ook 'Buurthouden', pag. 32).

(SA I inv. nr. 986 fol. 9 vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt staat dan (tot 1602) bekend als West Kaarskorf waarvan de ligging wordt omschreven als: West Kaerskorf no. iij / Begint aen de houc van de Nieubrugge ende opten houc van St. Jorissteech tot de Hogewoertsbrugge toe / plach te hebben huysen of cameren 28.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Op 11-11-1587 vragen de geburen aan de westzijde van de Hogewoerd tussen de Hogewoerdsbrug en de Barbarasteeg om op stadskosten de brugsteiger te laten repareren. Het Gerecht meent echter dat de kosten over de omwonenden moet worden omgeslagen. Overigens lijkt het hier om een verzoek van een aantal omwonenden en niet om een verzoek van of namens de gehele buurt te gaan, die zich trouwens uitstrekte aan weerszijden van de Hogewoerd tot de St. Jorissteeg. Op 30-06-1588 worden nog enkele bewoners tussen Barbarasteeg en St. Jorissteeg voor de onderhoudskosten aangeslagen, omdat zij ook gebruik maken van de steiger (zie ook 'Buurthouden', pag. 21).

(SA II inv. nr. 45 fol. 2 - 8 en 69)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen buurt behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende buurt te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galicië) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf de Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat moet de buurt Huis te Brem zijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Hendrik Isaac Kreet, notaris en heer van Kaarskorf, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 131 fol. 56, 16-05-1771)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

23. Jericho of Jeruzalem

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Jericho of Jerusalem aen beyde zijden van de Cellebroedersgraft, de halve Blaeuwestege, de halve Backerstege ende de halve Zegerstege, plach te hebben huysen of cameren 58.

Geschiedenis:

Op 14-06-1584 is sprake van een niet nader genoemde buurt op de Broertgensgraft, de populaire benaming van de Cellebroedersgraft. Op die datum wordt de buurtkaart goedgekeurd, in dezelfde vorm zoals dat eerder op 1 maart van dat jaar het geval was met de kaarten van de buurten de Heerlijkheid van Bremmen en de St. Joris en Barbarasteeg met de Dwarskamp (Registro Diversorum, ´in forma folio ijClxviij´). Het kan niet anders of het gaat hier om het buurt Jericho of Jeruzalem.

(SA II inv. nr. 44 fol. 284 vso)

Naar aanleiding van een verzoek van de weduwe van Jan Symonsz., molenaar, gelast het Gerecht op 05-07-1584 de heer der gebuurte om de gracht te doen diepen.

(SA II inv. nr. 44 fol. 285)

De buyren van de Broertgensgraft verzoeken het Gerecht om de drie kinderen van Lijsbeth Henrix, weduwe van Pieter Adriaensz. schuytvoerdersknecht in het Weeshuis te doen plaatsen omdat hun moeder in het Leprozenhuis is opgenomen. Het Gerecht beslist positief: de kinderen worden op kosten van het Huiszitten-, St. Katrijnen-, Leprozen- en H.G. Weeshuis geplaatst.

(SA II inv. nr. 45 fol. 16, 23-12-1587)

In 1589 wordt vpte Req(uest)e vande gebuyren ten wedersijden vande Broedersgraft off Cellebroedersgraft verzocht of het watergat (bij de Wittesingel) overdag geopend kan worden gelijcl theck vp Levendael gedaen wert mit presentatie van den poortier daer van te consenteren. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 45 fol. 207, 09-08-1589)

In 1600 verzoeken geburen ten weerszijden van de Cellebroedersgracht of zij voortaan minder mogen betalen voor de sluiting en ontsluiting van het watergat (bij de Witte Singel). Ten eerste voeren zij aan dat de buren die in 1589 om de ontsluiting hadden verzocht, dit hadden gedaan zonder medeweten en raadpleging van de overige geburen. Weliswaar had het Gerecht daartoe toestemming gegeven, maar het blijkt dat Lambrecht Hobbensz., portier van de Koepoort via een stadsbode het geld - drie stuivers per huishouden per jaar - opstrijkt. De verzoekers wijzen er bovendien op dat de gebuyren van andere watergaten van dezer stede, zoals bij het Levendaal en de Rijnsburgerpoort niets of veel minder contribueren. Het Gerecht meent dat de contributies aan de stad toekomen, omdat de portier al een ambtelijk salaris ontvangt.

Interessant is vooral dat het bericht gewag maakt van de heren van de gebuyrten ten wedersijden van de Broertgensgraft. Op grond van dit en een eerder bericht uit 1599 kan worden aangenomen dat de buurt in of misschien zelfs vóór het laatsgenoemde jaar is gesplitst in twee buurten t.w. Jeruzalem en de Bloem van Jericho, resp. liggend aan de oost- en westzijde van de Cellebroersgracht. Deze verdeling is echter niet geregistreerd.

(SA II inv. nr. 49 fol. 186 - 186 vso, 31-08-1600)

Bewaard gebleven is een begrafenispenning die o.i. foutief wordt toegeschreven aan de buurt de Grafelijkheid van Jeruzalem en Jericho. Aan de ene zijde het buurtwapen, t.w. een roos (vandaar de buurtnaam De Bloem van Jericho) en een randschrift: DE BVERT VAN JERICHOO SOO IS BEGRAEFENIS . Aan de andere kant een merk (JWP) en de tekst OM TE DRAGEN - IN 1691. In werkelijkheid gaat het - zoals het randschrift vermeld - om een penning van (de Bloem van) Jericho en níet - zoals de catalogus van de Lakenhal beweert - om de Grafelijkheid van Jerusalem en Jericho, de ongedeelde buurt die in 1599 al niet meer bestaat (zie boven).

(Lakenhal, Cat. van Voorwerpen 1924 no. 31)

Buurtheren:

onbekend