42. Jan Vossenrijk

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van de Claesstege opten houc van Sinct Annenstraet genomt de Miraeckelstege / lopende oostwaerts aen tot Jan Vossenstege toe / den houc om / de westzijde van dezelve stege totter veste toe / weder d'oostzijde van Jan Vossenstege beginnende aen der vesten / zuydwaerts aen de Beestemarct overspringende tot opten houc van de Achtergraft / vorder de westzijde van Jan Vossenstege beginnende aan `t Cabbeljausbruggetgen / noortwaerts aen totten houc van de Claesstege / ende dzelve ommelopende mit de zuytzijde van de Claesstege / westwaerts aen lopende / eyndende mit 't huys of de stallinge van Pr. Jansz. van Rossen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3, 29-08-1602)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt staat dan (tot 1602) bekend als de Janvossensteeg waarvan de ligging wordt omschreven als: Jan Vossenstege no. xlij / Begint van 't bruggetgen tot de Vest toe / de Claessteech beyden zijden tot de Miraeckelsteech toe / plach te hebben huysen of cameren 32.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

In 1591 wordt een buurtkaart, bestaande uit tien artikelen, goedgekeurd. Feitelijk gaat het om een vernieuwing van een al langer bestaand buurtreglement. Het betreft met name een aanpassing van de bepaling dat voor de huyscoopen voortaan op elke honderd guldens van de aanschafwaarde vier stuivers wordt gelegd. Voor woningen duurder dan f 2000,- of meer mag worden volstaan met een betaling van vier gulden van xl groten.

Een jaar later verzoeken de geburen toestemming voor een verandering inde caerte van heurluyder gebuyrte nopende t'articule vande huyscoopen. Het Gerecht besluit dat de huiskoop voortaan voor iedere honderd guldens van een verkocht huis vier stuivers zal bedragen. Voor woningen duurder dan f 2000,- of meer mag worden volstaan met een betaling van vier gulden van xl groten.

(SA II inv. nr. 46 fol. 214, 28-05-1592)

In 1597 verzoeken de geburen om de buurt te splitsen, waarbij men voorstelt om de Jan Vossensteeg en de noord- en zuidzijde van de Beestenmarkt tot een buurt te maken en het resterende gedeelte (dus de huizen in de Claessteeg) bij de buyrte van de Miraeckelssteech te voegen. Het stadsbestuur wijst het voorstel af. Wel wordt de buurtheer, Mr. Lieven Pouwelsz. schoolmeester vervangen door Cornelis Florisz. metselaar omdat de eerste in curatele deser Stadt was gestelt.

(SA II inv. nr. 5112 fol. 101, 03-07-1597)

Op 29-08-1602 is het stadsbestuur van gedachte veranderd en verlangt ze juist splitsing van Jan Vossenrijk. In afwachting daarvan houdt ze zelfs een voordracht voor heerbenoeming aan. Volgens deze nominatie hebben Guillame de Bije en Jan Gillisz. coperslager resp. negen en vier stemmen, Gillis Bert, Aelbert den Backer en Cornelis Dirxz. ieder drie stemmen en Jan Lucasz. molenaer, Claes Jansz. en Joost den Backer elk twee stemmen, terwijl Dionys van de Steenstrate, Cornelis Evertsz. (in) den Nieuwen Hoywagen, Roelandt Clobijn, Olifier de Slootmaker en Mr.Lieven van de Cruysse ieder slechts één stem van de geburen hebben. Het aantal van 32 uitgebrachte stemmen komt dus opmerkelijk overeen met de 16e-eeuwse opgave van het aantal huizen en kamers. Van de verordonneerde splitsing komt echter niets terecht en Joost Willemsz. backer met twee stemmen wordt door het Gerecht als buurtheer benoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3)

Buurtheer Joost Willemsz. brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv. nr. 3386 fol. 49, 25-10-1604)

Op verzoek van de geburen besluit het Gerecht uiteindelijk op 14-05-1609 om de buurt te splitsen opdat alle goede ordre ende geregeltheyt in dezelve bequamelicken mochte werden onderhouden. Jan Vossenrijk wordt vervolgens in vier afzonderlijke buurten gesplitst, t.w.: Noord Duizendvrezen, Abcouder Vossenrijk, Vosserschagen en Claas Janvossenhoek. Overigens is dit bericht niet geheel correct, omdat het genoemde Vosserschagen een voortzetting was van de al in 1600 bestaande buurt Beestenmarkt.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 11 vso - 12)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

73. Hooglandsekerksteeg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende mit den westhouc van den ingang van Nazareth dat men nomt Mierenest / lopende westwaert aen totten oosthouc van Volmolengraft / mitsgaders de oostzijde van dezelve graft eyndende aan der wallen / ende zulcx in hem begrijpende de lange Bouwenlouwenstege ende de Hoochlantschekerstege ten wederzijden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-1-1602)

de huysen staende ten wedersijden van de Hoochlantsekerstege / beginnende an de oostzijde mit 't huys van Neeltgen Lenaertsdr., wedue van Jasper Pieters. leertouwer incluys / mitsgaders de oostzijde van de Volmolengraft / eyndende aen der wallen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4, 05-12-1602)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Hoochlantsekersteech no. lxxiij / Begrijpt hem dezelve stege aen beyden zijden ende de Achtergraft tot Bouwen Louwenstege toe / plach te hebben huysen of kameren (?).

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

Uit de buurtbeschrijvingen van Jan van Hout wordt niet duidelijk of de Bouwelouwensteeg oudtijds tot de buurten Hooglandsekerksteeg of Patmos behoorde. Volgens die berichten zou de begrenzing van beide buurten beginnen en eindigen bij de brug (over de Marendorpse Achtergracht) voor de Bouwelouwensteeg. Maar van wélke buurt de Bouwelouwensteeg deel uitmaakte, wordt niet gezegd.

Bij nadere bestudering blijkt dat de Bouwelouwensteeg oorspronkelijk deel uitmaakte van de buurt Hooglandsekerksteeg. Ten eerste omdat in januari 1602 uitdrukkelijk wordt gemeld dat de buurt begint aan de westhoek van Nazareth of het Mierennest, de 64 huisjes die op het terrein van het voormalige klooster van de Grauwe Zusters waren gebouwd en waar weer later de Meermanshof zou verrijzen. De Bouwelouwensteeg ligt echter westelijk van Nazareth, maar ten oosten van de Hooglandsekerksteeg. Ten tweede wordt de buurt  Hooglandsekerksteeg op 05-12-1602 gesplitst in een deel dat haar naam behoudt en een ander deel dat voortaan de buurt Bouwelouwensteeg wordt genoemd. Ten slotte stond Cornelis Lanckheere of Landsheere in januari 1602 als vierde op de voordracht van een heerbenoeming van de buurt Hooglandsekerksteeg, terwijl hij in augustus 1603 als eerste heer van de nieuwe buurt Bouwelouwensteeg wordt benoemd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 4)

Buurtheer Jan Adriaensz., bouman, brengt een ouderloos geworden kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis fol. 68, 17-11-1611)

Na het vertrek van buurtheer Jan Adriaensz. in 1613 werd geconstateerd dat dezelve hare gebuyrte over de hondert woonplaetsen was begrijpende ende zulx haers bedunckens te groot. Daarom werd besloten om de buurt opnieuw te splitsen, nu in drie delen t.w. Vollersrijk, Noord Hooglandsekerksteeg en Zuid Hooglandsekerksteeg.

(SA II 1216 fol. 17 vso - 18, 30-05-1613)

Buurtheren:

8. Hadrianopolen

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende op het Corte Steenschuyr met de huysinge van Jan Sette de Jonge / lopende voorts langs de noortsijde van de Nobelstraet noortwestwaerts (ende begrijpende alleenlick de huysinge van Ambrosius Pietersz. van Brunsdorf in de Buttersteech) tot aen de Cheurlammensteech / ende begrijpende de twee eerste huysen (van) de oostzijde van de selve steech / ende wederom aen de zuytwestzijde van de Bredestraet lopende zuytoostwaerts aen tot de Boomgaertsteech toe / de selve in ende de huysen ten wederzijden aldaer begrijpende tot aen de huysinge ofte poort van Jaques du Werchijn aen d'een zijde ende aen d'ander zijde tot aen den achterbrouck toe / voorts de Bredestraet ofte Nobelstraet langs tot aen den houck van het Steenschuyr / ende eyndende aldaer met de huysinge van Niclaes Reynertsz., laeckencooper.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 105-105 vso, 13-05-1632)

beginnende opt Cort Steenschuyr met de huysinge van Jan Sette de Jonge / lopende voorts langs de noortsijde van de Nobelstraet noortwaerts aen / ende beginnende in de Botersteech alleenlijck de huysinge van Ambrosius Pietersz. van Brunsbeecq tot aen Choorlammensteech / ende begrijpende de twee eerste huysen aen de oostsijde van de selve steech / ende wederom aen de suytsijde van de Bredestraet beginnende aen de houck van de Plaetsteech / lopende suytoostwaerts aen tot aen de houck van 't Steenschuyr (de Boomgaertsteech daerinne niet begrepen) / ende eyndende aldaer met de huysinge van Nicolaes Reyniersz. laeckencoper.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 155, 08-11 en 30-11-1646)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553), maar werd deze toentertijd vermeld als Hadrianopolen, waarvan de ligging wordt omschreven als: Begint van de Hogewoertsbrugge / eynt yen halven van de Plaetstege en aen Koerlammenstege / plach te hebben huysen of cameren 36.

Het voormalige Hadrianopolen was dus mogelijk wat kleiner dan het latere Constantinopolen, omdat de huizen aan de Corte Steenschuur (nu het Gangetje) niet worden genoemd.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

De gemeene gebuyren vande Nobelstraet zeggen dat zijluyden zeer vercort werden in het stellen vande cramen en verzoeken het Gerecht te gelasten om deze bij wijze van proef met het oog op de aanstaande jaarmarkt rugge aan rugge te stellen. Men verwijst daarbij naar een soortgelijk en door het Gerecht gehonoreerd verzoek van de bewoners van de Breestraat (zie Steinenburg, SA II inv. nr. 45 fol. 9, 27-11-1587). Het lijkt hier niet om een verzoek van de buurt te gaan, maar eerder een initiatief van omwonenden te betreffen. Het is mogelijk dat het verzoek ook werd gesteund door de inwoners van het Keizerrijk van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 120).

(SA II inv. nr. 45 fol. 90 vso, 08-09-1588)

Op 30-11-1589 wordt de buurtkaart van Heerlicheyt van Constantinopolen opnieuw goedgekeurd (er wordt verwezen naar een voorgaande buurtkaart). Er bestaat enige twijfel of hier niet de buurtkaart van het aangrenzende en bijna gelijknamige Keizerrijk van Constantinopolen wordt bedoeld, omdat in de tekst wordt geduid op de kaart van de Nobelstraet, het gedeelte Breestraat tussen het stadhuis en het Steenschuur. De geburen worden gelast zich naar de bepalingen te gedragen opte peenen, boeten ende straffen daerinne verclaert.

(SA II inv. nr. 45 fol. 240 vso)

In 1596 nemen de vrijsters van Constantinopelen met 43 loten (lotnr. 24623) deel aan de Grote Loterij. De prose luidde: Die vrijsters van Constantinopelen hebben het hoetgelt ingeleyt om het niet te behouwen / het is voor de armen / het salse niet rouwen. Ook de gebuurte als zodanig legt 128 loten ter waarde van f 30,- in en wint een zilveren bierbeker van zeven ons. De prose luidde: De buyren van de Nobelstraet hebben haer gelt vergaert / Door goede Raets voor den armen bewaert (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v. en pag. 239).

(AGH inv. nr. 429 en 426)

Op 08-11 en 30-11- 1646 verliest Constantinopolen vanwege de stichting van de Boomgaard een deel van haar huizen, gelegen in de Boomgaardsteeg. Zie ook Oost Blik op de Aaszak.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 155)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

60. Groenendaal

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de zuytzijde van de lange Groenstege opten houc van de Hoygraft mit 't huys van Jan Joostensz, schipper / van daer oostwaerts aen lopende totten houc van de Middelstegraft eyndende mit 't huys van Cornelis Willemsz. Rijckelapper / ende weder beginnende aen de noortzijde van de voors. lange Groenstege mit 't huys van Jan Mathijsz. van Tol / van daer westwaerts aen loopende / eynt mit het achterhuys van Pieter Stavensz.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 20-07-1604)

beginnende aen de zuytsijde van de lange Groenesteech opten houck van de Hoygraft mettet huys van Jan Joosten schipper / van daer oostwaers aen lopende tot aen de Middelstegraft, te weten mettet huys van Crijn Aelbrechtsz. schipper ende Gijsbrecht Gijsbsz. warmoesman, aldaer eyndigende / ende weder aen de noortsijde van de voors. lange Groenesteech beginnende mettet huys van Jan Gijsbrechtsz. warmoesman / ende westwaers lopende tot de huysinge van Jan Pietersz. Schaick, daermede dezelve eyndigende is.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 20 vso, 29-05-1614)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Groenendael no. lx / Begint aen de Hoygraft / eynt aen de Middelstegraft / mit beyden zijden van de Groenstege / plach te hebben huysen of cameren 14.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Naar aanleiding van een nominatie ter verkiezing van een buurtheer in 1594 die tot taak heeft omme alle goede gebuyrlijcke vlijt ende naersticheyt bij hem aengewent te werden ten eynde d'selve gebuyrte in vrede ende eenicheyt blijve, merkt het Gerecht op dat wanneer de buurt al in het bezit was van een goedgekeurde buurtkaart, de overtredingen en boeten - voorzover die zijn begaan of opgelegd voordat de Generale Ordonnantie op de Gebuurten werd afgekondigd - mogen worden geïnd en bestraft volgens de oude regeling. Wanneer er geen sprake was van oude buurtkaart, dat dan in sulcken gevalle alle voorgaende boeten ende overtredingen vergeten ende niet geexecuteert sullen werden. Vanzelfsprekend dient voortaan de nieuwe generale gebuyrcaerte te worden onderhouden. Het Gerecht spreekt in dit verband over de buurt van de Groenesteech.

(SA II inv. nr. 47 fol. 68 vso - 69, 18-08-1594)

In 1595 brengt de buurt van de Lange Groenesteech het 18e artikel van de Generale Ordonnantie ter sprake. Dit artikel bepaalt dat geen der mannelijke geburen tijdens begrafenissen op straf van boete absent mag zijn, tenzij men in de periode tussen het overlijden van de afgestorvene en de begrafenis uitstedig is. De buurt verzoekt om de absentie ook toe te staan wanneer er sprake is van een publyke ende openbare sieckte (kennelijk wordt op de pestepidemie gedoeld). Het Gerecht wil daar niets van weten en zegt dat de buurt zich naar het 18e artikel behoort te gedragen.

(SA II inv. nr. 47 fol. 242 - 242 vso, 07-09-1595)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 61 loten ter waarde van f 15.6.- in (lotnr. 21729). De prose luidde: O Heer, Godt almachtich / sijt ons int uuytdeelen van uwe gaven gedachtich / bij ons sonder treuren / vande Groenendaelse buren tot Leyden (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.d.).

(AGH inv. nr. 429)

In 1601 wendt de heer van de Groenesteech off Groene Nevel zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

In 1673 staat het Gerecht toe dat de geburen van de groenendaelse buert straatlantaarns mogen plaatsen, mits de inwoners daarvoor geen contributie behoeven te betalen en dat ook het onderhoud uit het normale inkomen van de buurt zal worden bekostigd (zie ook 'Buurthouden', pag. 124).

(SA II inv. nr. 84 fol. 68 vso, 11-10-1674)

Abraham Brouwouw, heer van Groenendaal, hebbende hooge Jaaren, met een sware beroerte is besogt verzoekt om ontslag.

(SA II inv. 107 fol. 150, 03-06-1723)

De geburen van Groenendaal en West Tuil, in totaal 54 requestranten, blijken niet langer in staat te zijn om deselve gebuyrte apart te onderhouden ofte haare Dooden, wanneer er iemand komt te overlijden, ter Aarde te brengen. Bovendien is Arent Fas, de heer van West Tuil, onlangs overleden en is dezelve gebuyrte jegenwoordig sonder Heer. Men verzoekt het stadsbestuur dat West Tuil wordt gecombineerd met Groenendaal. Het Gerecht gaat akkoord, waardoor Groenendaal wordt uitgebreid met West Tuil en laatstgenoemde buurt verdwijnt.

(SA II inv. nr. 125 fol. 205, 08-06-1758)

Willem Kleinenberg, heer van Groenendaal, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom en zwakheid.

(SA II inv. nr. 140 fol. 246, 20-11-1788)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

52. Gansoord

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende op 't Gansoorde aen de Hoygraftsbrugge mette huysinge van Willem Mathijsz. van Tol, kouckebacker / ende oostwaers aen lopende langs den Rijn tot aen deser stede walle

SA II inv. nr. 1216 fol. 20, 27-02-1614)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Gansoorde no. lij / Begint opten houc van de Hoygraft tot der Vest toe / ende plach te hebben aen huysen of cameren 22.

Overigens behoorde de oostzijde van de Korte Hooigracht (d.w.z. de Hooigracht tussen de Nieuwe Rijn en de Nieuwstraat aan weerszijden) bij Gansoord, maar rond 1550 speelde dat nog geen rol, waarschijnlijk omdat het oostelijk hoekperceel Nieuwe Rijn/Hooigracht doorliep tot tegenover de ingang van de Nieuwstraat. Zo behoorde de westzijde van de Korte Hooigracht tot Zwaansoord.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 256 loten in ter waarde van f 60,- (lotnr. 16779). De prose luidde: De gebuuren van de Gansoort / bennen gesloten met goedt acoort / om allemis an den armen te bewijsen / ende verwachten daerom goede prijsen. (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

In een bericht van de gebuurte (West) Rode Zee wordt de begrenzing met Gansoord nauwkeurig aangegeven: van de poort off 't cleyn huysken van Haesgen Dircxs Steen, welck huysgen mede sal wesen onder de buyrt van 't Gansoort.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 47 vso, 18-06-1620)

In de omschrijving van de aangrenzende buurt aan de oostzijde van de Uiterstegracht Zuid Rode Zee wordt gesproken over de huysen aen de voet van de Hogewoertsebrugge beginnende. Daarmee kan niets anders zijn bedoeld dan de bebouwing aan de Nieuwe Rijn tussen de Uiterstegracht en de tegenwoordige Vestestraat, die toentertijd de stadsgrens vormde. Maar deze zes huizen ressorteerden reeds in de 16e eeuw onder Gansoord en dat wordt in 1614 nog eens bevestigd (zie boven). Ook de oudere omschrijvingen van Rode Zee en Oost Rode Zee (waaruit Zuid Rode Zee is voortgekomen) blijken zich te beperken tot bebouwing aan de Uiterstegracht.

(SA II inv.nr. 1216 fol. 91 vso - 92, 19-07-1629)

De burgers Mulder en Sampejon schenken namens de gebuurte f 75,- aan het stadsbestuur ter verlichting van de noodlijdende stadskas (zie ook 'Buurthouden', pag. 148).

(SA II inv. nr. 549, 09-06-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

31. Galicië

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen op 't Steenschuyr / beginnende aen de huyzinge van Geertruyt Jansdr. van Os, wedue van Huych Claesz. brugman opten houc van de Volresgraft / loopende tot den huysinge van Cornelis Gijsbertsz. Schaec, 't welc 't naeste huys es aen de noortzijde van 't Steenschuyr dicht aen de Nobelstraet / ende aen d'ander zijde beginnende opten houc van Stincstege de welcke naer Levendael loopt / eyndende mit 't huys van Cornelis Claes Lambrechtsz. gelegen opten houc van Sint Jacopsgraft. / gelijc de zelve.

(SA II inv. nr. 44 fol. 214 vso, 02-06-1583)

beginnende aen de noortzijde van 't Steenschuyr mit 't huys van Gijsbert Cornelisz. Schaec naest den houc van de Bredestraet / loopt westwaerts aen ende eynt mitten houc van de Volresgraft / begint weder aen de zuytzijde mitten houc van 't Stincsteechgen ende westwaerts aen lopende / eynt mitten houc van St. Jacopsgraft.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 30-03-1604)

Bij de heerbenoeming van Heyndrick Claesz. de Munt vermeldt een op 06-10-1661 gemaakte aantekening in de marge dat uit de gebuurte Knotterveld de huizen in de Knottersteeg bij Galicië zijn gevoegd.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 26, 08-07-1655, i.m. Zie ook inv. nr. 1216 fol. 17 vso, 13-09-1612, i.m.)

dat d'eene zijde van de (Stinc)stege in desen geroert / te weten de westsijde / sal comen onder de gebuyrte van 't Steenschuyr

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Geschiedenis:

Evenals de aangrenzende gebuurte St. Jacobsrijk (het voormalige Compostella) herinnert de naamgeving aan de sinds 1477 bestaande kapel en gasthuis (de latere Saaihal, nu Lodewijkskerk) van de St. Jacobsbroederschap. Nog heden ten dage is Santiago de Compostella in het Spaanse Galicië het centrum van de Jacobusverering (zie ook 'Buurthouden', pag. 66).

(George Hemmers, pag. 14 e.v.)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Galissien xxxj / Begint van de Hogewoertsbrug aen beyden zijden langs Steenschuyr tot de houte brugge toe / tusschen de Volresgraft ende Sinct Jacobsgraft / plach te hebben huysen of cameren 29.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Op 02-06-1583 bevestigt het Gerecht de buurtkaart van de gebuyrte Galissien ende Compostelle. Overigens is de kaart al in november 1580 goedgekeurd door de geburen. Kennelijk is de naam Compostella dus later overgegaan op de aangrenzende buurt van de St. Jacobsgracht. De laatste zinsnede van het bericht is echter cryptisch: eyndende mit thuys van Cornelis Claes Lambrechtsz, gelegen opten houc van St. Jacopsgraft / gelijc .de zelve. De passage gelijc de zelve kan betrekking hebben op het huis van Lambrechtsz. (in de zin van incluis het huis van Lambrechtsz.), maar er kan ook de St. Jacobsgracht mee zijn bedoeld. In het laatste geval is het verklaarbaar waarom er wordt gesproken over de gebuyrte van Galissien ende Compostel. Deze redenering is echter in tegenspraak met de opgave van de 16e-eeuwse buurten, zowel bij Van Hout als bij Orlers die beiden duidelijk Galicië en Compostel (later de St. Jacobsgracht genoemd) als afzonderlijke buurten onderscheiden.

(SA II inv. nr. 44 fol. 214 vso)

Als enige gebuurte in Leiden was Galicië gelegen op de grens van drie bonnen, t.w. Wolhuis, Hogewoerd en Oost Nieuwland. Voor stadssecretaris Jan van Hout was dat een van de belangrijkste redenen om voor een meer geordende herindeling van de buurten te pleiten (zie ook 'Buurthouden', pag. 19).

(SA II inv. nr. 10, fol. 346 vso - 348 vso)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen buurt behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende buurt te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric. Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galicië) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf de Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat is de buurt Huis te Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

In 1679 zeggen de gezamenlijke geburen van Galicië straatlantaarns geplaatst te hebben waarvan de kosten van verlichting en onderhoud jaarlijks over de huiseigenaars worden omgeslagen. In de buurt bevinden zich ook de Ras- en Saaihal, alsmede de Zilversmidsgildekamer. De gouverneurs van de hallen en de deken en hooflieden van het gilde beweren bij aanmaning niet zonder order van het Gerecht te kunnen betalen. Het Gerecht verleent de opdracht pleiten (zie ook 'Buurthouden', pag. 124).

(SA II inv. nr. 85 fol. 231, 06-11-1679)

Anthony Cornelis Malnoë, griffier dezer stad en heer van Galissien krijgt toestemming om met zijn geburen in het regthuys van Leyderdorp te hoven.

(SA II inv. nr. 226 fol. 48, 23-08-1782)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

9. Keizerrijk van Constantinopolen

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de zuytsijde van stadthuys met 't huys van Maerten Adriaensz. laecken-bereyder / loopende zuytwaers aen den houck om langs den noortsijde van de Coornbrug-steecht tot aen de Clocksteeg / vorder begrijpende het taerling huysen belent ten westen de Bredestraet / ten oosten 't heck / ten noorden de corte Coornbrugsteech / ende ten zuyden Coorlammensteech / ende aen de westsijde van de Bredestraet beginnende met 't huys van Jannetgen Huygendr. opten houck van de Plaetstege / loopende noortwaers voorbij de Ketelboeterstege tot aen Wolstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 12 vso, 30-07-1609)

In de marge: een verzoek van geburen aen de oostsijde van de Wolstege (die) tot noch toe onder gene gebuyrte en waren begrepen, verzoeken om óf bij de gebuurte van de Voldersgracht, óf bij de gebuurte van de Breestraat te worden gevoegd. Het Gerecht besluit de gehuisden bij de gebuurte van de Breestraat te voegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 12 vso, 08-06-1617)

Geschiedenis:

De buurt neemt als het Rijck van Constantinobelen deel aan de Grote Loterij van 1596. De inleg bedraagt 80 loten onder lotnr. 24596 (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) en wordt deze vermeld als Constantinopolen no. ix (niet te verwarren met de latere gelijknamige en aangrenzende buurt, toentertijd Hadrianopolen). De ligging wordt omschreven als: Begint van de Plaetstege ende Koerlammerstege / ende strect tot de Wolstege toe / plach te hebben aen huysen of cameren 27.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Op 07-02-1585 wordt zeeckere gebuyrcaert van het keyserijc van Constantinobilien goedgekeurd. Op 30-11-1589 wordt de gebuurkaart van de Heerlicheyt van Constantinopolen goedgekeurd, waarbij wordt verwezen naar een voorgaande buurtkaart. Het is niet geheel duidelijk of het hier gaat om een tweede kaart van het Keizerrijk van Constantinopolen of van het aangrenzende Constantinopolen. De keuze is moeilijk omdat er ook gesproken wordt over de kaart van de Nobelstraat, het gedeelte Breestraat tussen stadhuis en Steenschuur waarin beide gebuurten waren gelegen.

(SA II inv. nr. 44 fol. 333 vso en inv. nr. 45 fol. 240 vso)

De gemeene gebuyren vande Nobelstraet zeggen dat zijluyden zeer vercort werden in het stellen vande cramen en verzoeken het Gerecht te gelasten om deze bij wijze van proef met het oog op de aanstaande jaarmarkt rugge aan rugge te stellen. Men verwijst daarbij naar een soortgelijk en door het Gerecht gehonoreerd verzoek van de bewoners van de Breestraat (zie Steinenburg, SA II inv. nr. 45 fol. 9, 27-11-1587). Het lijkt hier niet om een verzoek van de gebuurte te gaan, maar eerder een initiatief van omwonenden te betreffen. Het is mogelijk dat het verzoek ook werd gesteund door de inwoners van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 120).

(SA II inv. nr. 45 fol. 90 vso, 08-09-1588)

Op 30-08-1607 klaagt het buurtbestuur dat het Gerecht heeft verzuimd om de huiskoop te betalen. Uit het rekest blijkt dat de stad ten behoeve van de nieuw gebouwde Baljuw Vierschaar en andere getimmerten eerder twee huizen heeft aangekocht. Men verzoekt alsnog om betaling, daarbij verwijzend naar 4e artikel van de Generale Ordonnantie op de Gebuurten. Het Gerecht geeft de tresaurier-ordinaris Claes Adriaensz. opdracht om volgens het geldende tarief vijf gulden te betalen. Het geld wordt overhandigd aan Cornelis Huygensz. Gael, keyser van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 113).

(SA II inv. nr. 50 fol. 265 vso)

De buurt krijgt toestemming om op de Breestraat een ereboog te mogen plaatsen, vermoedelijk vanwege een bezoek van stadhouder Willem V na de patriotse nederlaag van juni 1787.

(SA II inv.nr. 230 fol. 72 vso, 27-09-1787)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

28. Compostel

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen staende aen wedersijden van de oude St. Jacobsgraft / te weten tusschen 't Steenschuyr ende de Raemstegen / mitsgaders noch de volgende huysen / aen de noortsijde van de lange- en middel Raemstegen staende / als in de lange Raemstege de huysen van de St. Jacobsgraft aff tot Jan Roelantsz. 's huys inclus / ende in de middel Raemstege van de zelve graft tot het huys van Rogier van de Haerbrugge mede inclus.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, 29-06-1616)

Bijvoeging van die huysingen staende in de helfte van de Swyetenstraet ten wederzijden / beginnende aen de zuytzijde met de huysinge van Jan Claesz. van Immerzeel / ende aen de noort zijde van Jan de Wilde / loopende tot aen de St. Jacobsgraft toe.

(Idem, i.m. 24-10-1624. Zie ook Van Oerle, Beschrijving, pag. 319)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Compostel no. xxviij / Begint van 't Steenschuyr / Sinct Jacobsgraft aen beyden zijden ende in elc van de Raemstegen / plach te hebben aen huysen of cameren 19.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Op 02-06-1583 bevestigt het Gerecht de buurtkaart van de gebuyrte Galissien ende Compostelle. Overigens is de kaart al in november 1580 goedgekeurd door de geburen. Kennelijk is de naam Compostella dus op enig moment veranderd in St. Jacobsgracht. De laatste zinsnede van het bericht is echter cryptisch: eyndende mit thuys van Cornelis Claes Lambrechtsz, gelegen opten houc van St. Jacopsgraft / gelijc .de zelve. De passage gelijc de zelve kan betrekking hebben op het huis van Lambrechtsz. (in de zin van incluis het huis van Lambrechtsz.), maar er kan ook de St. Jacobsgracht mee zijn bedoeld. In het laatste geval is het verklaarbaar waarom er wordt gesproken over de gebuyrte van Galissien ende Compostel. Deze redenering is echter in tegenspraak met de opgave van de 16e eeuwse gebuurten, zowel bij Van Hout als bij Orlers die beiden duidelijk Galissië en Compostel als afzonderlijke buurten onderscheiden.

(SA II inv. nr. 44 fol. 214 vso)

Het gebied dat thans wordt begrensd door de Douzastraat, Raamsteeg, Korevaarstraat en Jan van Houtkade was tot het eind van de 16e eeuw onbebouwd raamland. Wanneer de grond in 1595 voor woningbouw wordt bestemd, rekenen de nieuwkomers zich tot de al bestaande gebuurte van de St. Jacobsgracht en assisteren zij als vanzelfsprekend bij de begrafenissen sonder eenige commocie te maecken. Dat verandert wanneer de heer van St. Jacobsrijk, Claes Govertsz., overlijdt. De buren van de Oude St. Jacobsgracht gaan sindsdien hun eigen gang met uitsluiting van de bewoners aan de Nieuwe St. Jacobsgracht. De laatsten klagen dat zij zelfs niet op de buurtvergaderingen worden gedoogd, laat staan bij het helpen begraven van hun doden. Ook negeren de bewoners van de Oude St. Jacobsgracht de oproepen van de nieuw gehuisden om bij hun begrafenissen de helpende hand te bieden. Overigens lijkt zich een soortgelijke situatie voor te doen bij de geburen van het nabij gelegen Nieuw Oostenrijk. Om die reden verzoeken de geburen van de Nieuwe St. Jacobsgracht om zelf een gebuurte te mogen vormen, vergezeld van een voorstel waarin de begrenzingen staan vermeld. Op 29-08-1596 stemt het Gerecht toe en gaat tevens akkoord met de voorgestelde afpaling van de nieuwe buurt. Oorspronkelijk heette de buurt Nieuwe St. Jacobsgracht, maar vanaf 1606 is uitsluitend sprake van Nieuw Compostel (zie ook 'Buurthouden', pag. 94).

(SA II inv.nr. 48 fol. 43 - 43 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 166 loten in ter waarde van f 40,- (lotnr. 17949). De prose luidde: De heer van St. Jacob ende Compostel / In gelijcken met sijn ondersaten / hebben haer gelt naer lotery geleyt om den armen te comen baten / leyt fortuyn haer toe prijs / sij sullen den helff den armen laten./ Leyden op Steenschuyr (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

De in 1599 benoemde buurtheer Gerridt Dircxz. van Wesip verzoekt vanwege zijn ouderdom (77 jaar) met ingang van 01-09-1616 ontslag uit zijn functie. Hij was tevens bonmeester van Nieuwland.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso)

Verzoek aan het Gerecht m.b.t. de platingen in de gracht, door de buren van de St. Jacobsgracht, als eerste ondertekend door Florys van Oudenvanter.

(SA II inv. nr. 53 fol. 43 vso - 44 vso, 13-06-1619)

In 1609 wordt de Swietenstraat aangelegd. Het 27 huisjes tellende straatje liep parallel met het Steenschuur en verbond de St. Jacobsgracht met de Koepoortsgracht en was dus gelegen aan de westzijde van het tegenwoordige Van der Werfpark. Pas op 24-10-1624 wordt de oostzijde van de straat bij de gebuurte St. Jacobsgracht gevoegd; hoe het daarvoor was geregeld met de burenplichten is onbekend. Onder welke buurt de westzijde ressorteerde is onbekend, maar gezien de geografische situatie zal dat Koeienstein zijn geweest.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 30 - 30 vso, i.m. 24-10-1624. Zie ook Van Oerle, Beschrijving, pag. 319)

Gerard Goris, heer van St. Jacobsrijk, so door ouderdom, siekte als swakheden verzoekt en verkrijgt ontslag.

(SA II inv. nr. 111 fol. 149, 02-09-1728)

Jan Vos, buurtheer van St. Jacobsrijk, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 143 fol. 31, 15-11-1792)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

69. Burgerwacht (het Rijk van Burgstreng)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen onder 't bon van Burchstreng aen de oostsijde van de Nyeuwen Rijn / beginnende met de brouwerij van De Croon ende noortwaers lopende den houck aen de Visbrugge omme / langs de selve brugge oostwaerts tot aen de Ouden Rijn / eyndende aldaer met de huysinge genaemt St. Jan, toecomende Jacob Cornelisz. de Haes / ende begrijpende mede 't huysgen daertegensover aen de St. Jansbrugge staende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 49 vso, 06-08-1620)

Geschiedenis:

De buurt bestond volgens Jan van Hout reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt wordt vermeld als Burgervacht no. lxix en de ligging wordt omschreven als: Begint van Symon Willemsz. coorncopers huysinge / langs den Rijn / eyndende mitter Vischbrugge (moet zijn: St. Jansbrug) opten houc van den Ouden Rijn / plach te hebben huysen of cameren xxj.

(SA II inv. nr. 1220)

Op 20-07-1589 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Er is dan sprake van de gebuyrte van den Rijn, gelegen tusschen de Coornbrugge ende St. Jans.

(SA II inv. nr. 45 fol. 200)

In 1596 winnen de geburen van Burchwacht op lotnummer 18275 in de Grote Loterij een zilveren bierbeker van zeven ons. De bijgevoegde proze luidt: Wij Prinse van Pottesteyn / hartoog van Mandevelt / heer ende graeff van Tonnendael van Burchwacht / bereyt dat gelt (hier) voor de armen / van de gebuerte wort het bestelt. / buren an de Visbrugge (zie ook 'Buurthouden´, pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 426)

De inwoners van Burgstreng eisen schadevergoeding vanwege de komst van een zeepziederij in het pand 'De Drie Kooren Airen'. Zij verwachten dat daardoor hun korenzolders evenals het regenwater onbruikbaar zullen worden. Bovenal is de buurt bang voor de stank die de ziederij zal verspreiden. Men zal bij vestiging van zeepzieder Jacob Royaert genoodzaakt zijn om te verhuizen, maar de verwachting is dat bij verkoop de huizen met een derde in waarde zullen dalen. Het Gerecht besluit dat de geburen het huis in koop kunnen overnemen. Bovendien moeten zij de 40e penning (een soort overdrachtsbelasting) betalen en behoort Royaert schadeloos te worden gesteld met een bedrag van 300 zilveren ducatons (zie ook 'Buurthouden', pag. 122).

(SA II inv. nr. 84 fol. 55 vso - 56 vso, 28-06-1674)

Cornelis van Oudendorp krijgt met de geburen van Burgstreng toestemming om te hoven aan 't Fonteyn (een herberg in Hazerswoude (?), kennelijk een geliefde uitspanning, want de buren van Vredenrijk weten de herberg in 1765 ook te vinden). Ook wordt toegestaan dat de boom aan de Hogewoerdspoort zal worden opengehouden, totdat de heer en zijn geburen gepasseerd zijn (zie ook 'Buurthouden', pag. 99).

(SA II inv. nr. 213 fol. 93 vso, 01-08-1768)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

66. Buitenduin

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen staende aen wedersijden van de corte- ende lange Coppenhieckstegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 33 vso, 06-07-1633)

Geschiedenis:

De buurt bestond volgens Jan van Hout reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt wordt vermeld als Verduyn en de ligging wordt evenals boven omschreven als: Verduyn no. lxvj / Begint aen de Hoygraftsbrugge tot de Kercgraft toe / en begrijpt de Coppenhiecstegen aen beyde zijden / plach te hebben huysen of cameren 42.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 12)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 81 loten in (lotnr. 25100). De prose luidde: Dye Heer van buytenduyn met sijn onderdanen int gemeen hebben dit Lot ingeleyt / Crijgen sij wat off nyet / sij sijn tevreden / de buyeren van de coppenhycxsteegh (zie 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Na het overlijden van Jacob Thomasz. van Swieten, brouwer (begraven op 21-01-1606), werden zijn taken als buurtheer waargenomen door zijn schoonzoon, Floris Reyersz. van Swieten. Pas op 07-07-1617 volgt op verzoek van de geburen die hem recommanderen een officiële benoeming door het Gerecht.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 33 vso)

Anthony Cheval, heer van Buitenduin, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. 600 fol. 182, 08-02-1796)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting