Activiteiten

vorige Buurt: 31.Galiciƫ 33. Bremmen volgende Buurt: 34.Kikkenburg

 

1. Oost Kaarskorf   2. Middel Kaarskorf   3. Kaarskorf   4. Koenesteeg   5. Klein Barbarije (Sint Joris)   6. Krauwelsteeg   7. Vrouwenland   8. Hadrianopolen   9. Keizerrijk van Constantinopolen   10. Witsermouw   11. Kerstenrijk 
(Klik voor andere kaart) 12. Maarsmansteeg, Keizerrijk van de- 
(Klik voor andere kaart) 13. Steinenburg 
(Klik voor andere kaart) 25. Koepoortsgracht 
(Klik voor andere kaart) 28. Compostel 
(Klik voor andere kaart) 29. Blik op de Aaszak 
(Klik voor andere kaart) 30. Oosterlingplaats   31. GaliciĆ«   32. Nieuwland 
(Klik voor andere kaart) 33. Bremmen   34. Kikkenburg   35. Klein Egypte 
(Klik voor andere kaart) 36. Koeƫind 
(Klik voor andere kaart) 37. Ossenland 
(Klik voor andere kaart) 38. Patmos 
(Klik voor andere kaart) 39. Oud Barbarije 
(Klik voor andere kaart) 52. Gansoord 
(Klik voor andere kaart) 53. Zwaansoord 
(Klik voor andere kaart) 57. Nieuw (Jonge) Tuil 
(Klik voor andere kaart) 62. Alkey 
(Klik voor andere kaart) 65. Mozes 
(Klik voor andere kaart) 68. Sint Hubert 
(Klik voor andere kaart) 69. Burgerwacht (Burgstreng, het Rijk van-) 
(Klik voor andere kaart) 70. Rijnenburg 
(Klik voor andere kaart)
Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ligging:

gelegen onder Oostnieulandt ende Hogewoert / beginnende aen de noortzijde van Levendael mit 't achterhuys van Griet Joostendr., wedue van oude Adriaen Wmz. van Warmont / tot aen de St. Jorysstege / vorder aen de zuytzijde van Levendael mit 't huys van Henric Meynertsz. gelegen beneffens St. Jorysbrugge / totter Zijtgraft toe ende de oostzijde van dien tot aen der walle / vorder in de corte Raemstege de noortzijde mit 't huys van de Crancken Paus den houc van de Zijtgraft ommelopende / eyndende mit 't huys van Jan Jansz. Schilde (?) aen de zuytzijde van Levendael.

In de marge: Aernt Cor. van Brem bij de gebuyrte genaemt 't Huys te Brem zijn bij apostille van de 31-05-1618 gevoucht de huysen aen de oostzijde van de Stinckstege tusschen Levendael ende de poort van Aelbt. Corns. ende Sloth - staende alhier naar fol. 42

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-10-1602 - zie ook idem fol. 84, 06-05-1627)

beginnende aen de oostsijde (moet zijn: noordzijde) van Levendael met het huys van Cornelis Jansz. glasemaecker / oostwaerts tot aen de St. Jorissteech / vorder aen de noortsijde van de Corte Raemsteech beginnende met het huys van Jacques Valckenaer daer de Krancke Paus uythangt / oostwaers den houck van de Zijtgraft ommelopende / voorts westwaerts aen / eyndende met het huys van Annetgen Leenerts, wedue van Lambert Willemsz. Buysscher.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Geschiedenis:

De buurt bestond volgens Jan van Hout reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Bremmen no. xxxiij / Begint van St. Jorysbrugge / langs Levendael totten Steenschuyr ende Oosterlingplaetse toe / mitten Zijtgraft tot 't huys te Brem / plach te hebben aen huysen of cameren 46. De naam van de buurt is ontleend aan de gelijknamige muurtoren die was gelegen omtrent de plek bij de ingang van het Plantsoen waar tegenwoordig het 3 Oktobermonument staat.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 01-03-1584 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. De buurt wordt dan vermeld als de Heerlicheyt van Bremmen. De kaart wordt geregistreerd in het Registro Diversorum, dat echter verloren lijkt te zijn.

(SA II inv. nr. 44 fol. 268)

In 1601 vinden er enkele burenruzies plaats, waarbij o.a. Catrijn Jorisdr., de vrouw van Arent Cornelisz. van Brem, de buurtheer, bij betrokken is. Er komt een vergelijk tot stand, waarbij tevens wordt afgesproken dat degene die opnieuw beledigingen jegens de ander uit, twee tonnen bier zal verbeuren. Daarbij beroept men zich op de oude buurtkaart (van 1584 ?) alsof de Generale Ordonnantie hier niet van toepassing is (zie de bijlage hieronder, zie ook 'Buurthouden', pag. 79).

(Weeskamer inv. nr. 4900)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen gebuurte behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende gebuurte te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric. Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galiciƫ) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf de Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat is de buurt Huis te Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Op 16-05-1642 wordt op verzoek van de geburen en na inspectie van de schepenmeesters de buurt gesplitst in Huis te Brem en het Huis te Zuid Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146)

De heer en raden van 't Huis te Brem en de raden van de gebuurte West Zijtgracht brengen ter kennis dat zij niet langer in staat zijn om hun buurten apart te onderhouden en de doden ter aarde te bestellen. Bovendien is de heer van West Zijtgracht, Johannes van Thoir, overleden en is tot dusver geen nieuwe heer benoemd. Derhalve verzoekt men het stadsbestuur om beide gebuurten te combineren. Het Gerecht besluit conform, met dien verstande dat de gebuurte West Zijtgracht onder het bestuur van 't Huis te Brem wordt gebracht (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 127 fol. 145, 28-10- 1763)

Hendrik Lieffers, heer van 't Huis te Brem en bonmeester van Oost Nieuwland, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens drukke privƩbezigheden. Vooral wanneer het zijn beurt is om (als bonmeester) het lantaarn- en klappergeld op te halen, moet hij veel moeite doen om zich vrij te maken.

(SA II inv. nr. 136 fol. 64, 23-03-1780)

Bijlage:

GAL, Arch. Weeskamer inv. nr. 4900. Huis te Brem, kwestie van injurie d.d. 10 maart en 27 augustus 1601

Eigenlijk gaat om een smeulende ruzie in de gebuurte Huis te Brem, waarvan het vreemd is dat de betreffende stukken zich in het archief van de Weeskamer bevinden.

Zoveel is duidelijk dat er begin (?) 1601 bij Heinrick Meyndertsz. (hij woonde bij de St. Jorisbrug aan het Levendaal) een burenhof werd gehouden, waarbij Catrijn Jorisdr., echtgenote van (de buurtheer) Arend Cornelisz. van Brem, als eerste begon te schelden tegen Jan Arentsz. (of Adriaensz.). Na enige tijd en door bemiddeling van de buren werd de ruzie bijgelegd en vergaven Jan en Catrijn elkaar de beledigingen die ze elkaar in hafticheyt hadden toegevoegd. Bovendien beloofden ze elkaar niet meer te beledigen, te bedreigen en te slaan (dus het zal er hard aan toe zijn gegaan). Degene die opnieuw begint te ruziƫn zal twee tonnen van het beste bier verbeuren, waarin de betaling van de impost en de accijns zijn begrepen. Wanneer de beledigde partij zich niet weet te beheersen, zal hij/zij ƩƩn ton bier verbeuren. Daarbij wordt verwezen naar de bepalingen van het buurtreglement (de gebuyrtechaerte). Overigens is er reeds in 1584 sprake van dit reglement wanneer het Gerecht de buurtkaart goedkeurd.

Ook geeft Catrijn toe dat ze kwaad heeft gesproken van Claertge (of Claesge) Cornelisdr. de zuster en huishoudster van Jan Adriaans. Ze heeft gezegd dat Claertge met vier knechten bastert (kennelijk een soort wijn) heeft gedronken daarna in de goete (de goot ?) was gelegd en vervolgens de wil van haar hadde gehadt (mogelijk gaat het hier om niet nader te preciseren seksuele handelingen ?). Tenslotte zouden de knechten haar met de voet hebben aangestoten en gezegd dat haar dat beter was bekomen dan de wijn. Catrijn geeft toe dit alles te hebben gelogen uit weerwraak om zo via zijn zuster Jan Adriaensz. te beledigen. Claertge is uit medelijden bereid om Catrijn te vergeven. Wanneer Catrijn haar buurvrouw weer beledigt, zal ze de tonnen met bier verbeuren.

Een half jaar later, in augustus, is het weer hommeles in de buurt wanneer Gerritge Cornelisdr., de vrouw van Jan Adriaensz. de moeder en zuster van Joris Claesz. voor resp. oude en jongehoere, zelfs dieffachtige hoere heeft uitgescholden. Joris Claesz. die namens zijn dochter en vrouw optreedt, wil het er niet bij laten zitten en schakelt het College van Vredemakers aan. De heren Vredemakers hadden o.a. tot taak om te proberen conflicterende partijen te verzoenen. Wanneer dat niet lukte gaf men 'opening tot justitie', d.w.z. dat de klagers toegang kregen tot de 'echte' rechtbank. Niet geheel duidelijk is in dit geval wat de twee kwesties Jan Adriaensz. versus Trijn Jorisdr. (maart 1601) en Joris Claesz. versus Gerritge Cornelisdr., de vrouw van Jan Adriaensz. (augustus 1601) met elkaar van doen hebben. Ook onduidelijk is of het bij Jan Adriaensz. om Ć©Ć©n en dezelfde persoon gaat. In ieder geval is Jan Adriaensz. die zijn beklag doet bij Vredemakers en als zodanig Arent Cornelisz. (de buurtheer) laat verdagen. Hij verkrijgt toegang tot de rechtbank.

Interessant is vooral dat:

1 het in dit stuk nog om boetebepalingen gaat die in natura moeten worden voldaan. Dit was niet onbekend, maar wƩl dat dit begin 1600 nog werkelijk in zwang was. Ook is het interessant dat de bepalingen van de Generale Ordonnantie worden genegeerd, men beroept zich op het eigen en oudere buurtreglement ;

2 er van Huis te Brem een oudere buurtheer wordt genoemd die tot dusver onbekend was (de reeks begint in 1602).

toelichting op onderstaande stukken

Jan Adriaensz. van wegen Claertgen Cornelisdr. zijn huysvrou ende zuster hadde voorde Gecommitteerde Vredemaeckers doen verdagen Aernt Cornelisz. man ende voocht van Trijn Jorisdr. Om twee tonnen van tbeste bier ten behouve vande gemene gebuyren met exchijs ende al ten aensien (...) (...) huysvrou de zelve contrarie (..) innehouden van taccordt in date den Xen Marty 1601 geinjurieert heeft den (...) (...) de twee tonnen bier en te geven en ontkende dat zijn huysvrou Claertgen geinjurieert hadde / Commissarissen niet cunnende partijen verdragen openen partijen de wech van Justitie. aldus gedaen opten XXVIIen Augusty ano. XVI ende een.

eerste pagina

Alsoe de gemeene gebuyren van de Heerlickheyt van Brem met den anderen versaemelt zijn geweest ten huyse van Heyndrick Meynertsz. van Hoegendyck buyerman der voors. gebuerte alwaer men alsdan nyet dan vrolicheyt behoort te bedryven ende den anderen nyet dan min ende vruntschap te doene / Soe es ter contrarie dat tusschen Jan Arent zoen ter eenre ende Catryn Jorisdr., huysvrou van Arent Cornelisz. van Brem, heere van de voors. gebuyrte ter andere sijde oneensheyt gevallen geseyt deurt eerst hovenspreecken vande voors. Catryne Jorisdr. ende sulcx den anderen groffelicken in eer, faem ende naem geiniureert / Twelck de gebuyeren met naemen onderschreven verdroeten hebbende ende overdocht wat daer vuyt soude te verwachten ende te (...) ende oock te tenderen tot elcx groete costen / hebben zyluyden naer heur toornicheyt was gepasseert de voors. persoenen op versouck by henluyden geroepen ende affgevraecht off deen als dander bij sijn gedaen injurie persisteerde ende daar van (reflierende) (end) affwyckende mitsgaders leet wesen toonende / Soe es tusschen henluyden een ewige vrede geleyt / denvolgens hebben de voors. Tryntgen Jorisdr. ende Jan Ariaensz. deen den anderen vergeven ende vergeven ( ) alle tgunt zyluyden malcanderen te naegeseyt moegen hebben (naer) zij verclaeren beyde vuyt een hafticheyt te zijn geschiet / ende off syluyden malcanderen yemants eer te nae mochten gesproecken hebben dat zyluyden daer van (...) ende ter contrarie dat zij van malcanderen nyet aen (...) dan alle eer ende vromicheyt / Belovende mede malcanderen nyet (...) te injureren (diffameren)

tweede pagina

(Dreygen) noch slaen in gheene manieren / Ende soe wye contrarie doet ende daer van overtret verbeurt ten behouve vanden gemeen gebuyren twee tonne biers van tbest met impost ende excijs met al / ende den overtreet anderen yet aenseggende ende deselve dat aengeeft sonder tegen te spreecken nyet en sal verbeuren / maer wederomme spreckende ende sijn partien mede injureert smyt off slaet verbeure sal ten behouve als voren een tonne biers mede met impost ende excijs / Die den overtreder als dander gehouden sullen wesen te voldoen volgende het verbant inde ordonnantie van de gebuyrtcarte verhaelt / daer onder sij haer (subject) maecken / Vorder bekent de voors. Catrijn Jorisdr. hoe dat sy in int mynste gheen questie noch gekijff gehadt en heeft met Claertgen Cornelisdr. huysvrouw en suster van Jan Aryensz. / Ende dat zij in wederwraecke vande woorden met de voorn(oemde) Jan gehadt haer heeft vordert / de selve Claertgen te injureeren seggende dat de selve Claesgen in geselscap van knechts hadde geweest ende met de selve vyer stoopen bastert hadde helpen drincken ende naer dat gedaen dat de knechts zij in den goet leggende de wil van haer hadde gehadt ende dat oock de selve haer stoetende met en voet seyden off haer dat beter hadde becomen dan de wijn. / Ende alsoe zij Catrijn de voors. Claesgen met onrecht heeft betijt ende als geloegen dat tonrecht heeft naegegeven ende sulcx van haer nyet en noch en can seggen te sijn gedaen, maer dat sy es een jonge dochter met eeren ende dagelicx nyet dan eer ende vromicheyt aen haer siende / Soe heeft de voors. Catrijn aen de voors. Claesgen versocht

derde pagina

gheen wraeck daer op (..)oeme maer haer tselve te willen vergeven. Twelck de voors. Claesgen uyt compassie gaerne heeft gedaen gelyck sy doet by desen / Twelck de voors. Catrijn danckelyk aennemende belooft heeft de voors. Claesgen nyet meer te injureren noch heur eer nyet te nae te spreecken int groot noch cleyn up peene contrarie doende gelijcke boete te verbeuren als vooren te verbeuren als vooren es verhaelt. / Sonder fraude Actum bij partien ende gebuyren geteyckent den Xe marty ao. 1601 ende geslooten ten huyse van Heyndrick Meynertsz. van Hoegendijck ende was onderteyckent tzijn Joriso merck / Jan van Gootenso merck / Jan Aryensz.. Dirck Gerritsz.o merck.

Op een apart vel met het opschrift 'Copie'

Joris Claesz. internemerende voor sijn moeder ende suster verclaert hoe dat nyemant van wat staet of qualite hij sije geoerloft es eeneen anderen te injureren sijn eer goede naem ende faem te beneden hij behoort daer van te werden gestraft andere ten exempel / Tis sulcx dat eenen Gerritge Cornelisdr. huysvrou van Jan Adriaens zoon clappecluysmaecker haer vervordert heeft de moeder van hem Joris nae te geven dat zij es een oude hoere ende diefachtige hoere ende oock een (...)maeckster ende sijn suster zij was de jongehoere ende diefachtige hoere ende tselve tot diversche reysen gerepeteert hebbende / Twelck hem was nyet en staet te lijden, noch oock en begeert te verdraegen ongestraft. / Soe wilt (...) (...) up versocht (...) (...) aen de voors. Gerritgen Cornelisdr. ende haer affvraegen off sij bij de voorgaende injurienste woorden persisteert ende sulcx diende haer presizeren dach voor vredemakers om haer aenseggen te bewijsen ende daer van (...)thierende dat sij sulcx doet met de clausule / dat sijt tselve vuyt een hafticheyt heeft geseyt ende van de voors. sijne moeder ende suster nyet dan alle eer ende vromischeyt en weet te spreecken / Daeromme begerende up t heer boede dit selve de voors. (...) voorte lesen ende te injumeren ende van heure antwoort relaes te maecken. In forma Actum XXVIe Augusty ao. 1601 ende was onderteyckent bij mij Joris Claesz.

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

Naam Benoemd Voor-
dracht
Reden
vervang
Meer
Info
Brem, Arent Cornelisz. (van) - <10-03-1601 ? ? *
Brem, Cornelis Cornelisz. - 24-10-1602 1 v *
Uythage, Cornelis Jansz. - 06-05-1627 1 ā€  *
Westerwijck, Jacob - 22-06-1655 2 ā€   
Franchois, Jan - 15-07-1655 3 ā€   
Groot, Jacob de - 06-03-1670 2 ā€  *
Fedder, Coenraad - 07-04-1673 1 ā€  *
Mutschenbroeck, Meyndert - 02-11-1680 2 ā€  *
Es, Leendert (Pietersz.) van - 19-08-1683 3 o *
Ramp, Cornelis - 26-02-1728 1 ā€   
Sandt, Matthijs van - 17-09-1744 1 ā€   
Sonsbeek, Gerrit van - 17-07-1749 1 ā€   
Roomburg, Huybert van - 12-02-1756 1 v  
Vroeter, Arnoldus de - 08-09-1763 1 v  
Olst, Johan George - 09-08-1764 1 ā€   
Lieffers, Hendrik - 16-11-1769 1 o *
Claveren, Jacobus van - 10-04-1780 1 v  
Reus, Dirk Nicolaas - 06-04-1792 1 o  

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006/2007
Buurthouden www.oudleiden.nl

vorige Buurt: 60.Groenendaal 61. Boterbuurt volgende Buurt: 62.Alkey

 

1. Oost Kaarskorf 
(Klik voor andere kaart) 2. Middel Kaarskorf 
(Klik voor andere kaart) 3. Kaarskorf 
(Klik voor andere kaart) 8. Hadrianopolen 
(Klik voor andere kaart) 9. Keizerrijk van Constantinopolen 
(Klik voor andere kaart) 10. Witsermouw 
(Klik voor andere kaart) 11. Kerstenrijk 
(Klik voor andere kaart) 12. Maarsmansteeg, Keizerrijk van de- 
(Klik voor andere kaart) 13. Steinenburg 
(Klik voor andere kaart) 14. Kranenburg 
(Klik voor andere kaart) 35. Klein Egypte   36. KoeĆ«ind   37. Ossenland   38. Patmos   39. Oud Barbarije   40. Klein Van Macht   41. Rode Steen 
(Klik voor andere kaart) 42. Jan Vossenrijk   43. St. Niclaassteeg (Rodenrijk) 
(Klik voor andere kaart) 44. Land van Mirakelen (Sint Annenrijk) 
(Klik voor andere kaart) 45. Mare 
(Klik voor andere kaart) 46. Vliegenthart (Hartenburg) 
(Klik voor andere kaart) 47. Oost Mariƫnburg 
(Klik voor andere kaart) 52. Gansoord   53. Zwaansoord   54. Rode Veluwe   55. Vrije Veluwe   56. Wilde Veluwe   57. Nieuw (Jonge) Tuil   58. Woudfriezen   59. Oude Tuil   60. Groenendaal   61. Boterbuurt   62. Alkey   63. Woud zonder Genade   64. Middelweg (Napels, Bisdom van-)   65. Mozes   66. Buitenduin   67. Klein MariĆ«nburg   68. Sint Hubert   69. Burgerwacht (Burgstreng, het Rijk van-)   70. Rijnenburg   71. Nieuw (Klein) Barbarije 
(Klik voor andere kaart) 73. Hooglandse Kerksteeg  
Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ligging:

begrijpende de huysen beginnende aen de westsijde van de Hooygraft mettet huys van Dc. Symonsz. backer ende noortwaers lopende tot aen de Heerenstege (nu Pancrassteeg) / den houck om langs de zuytsijde van de selve stege / ende aen de oostsijde van de Hooygraft weder beginnende mettet noortwaerste huys van Quirijn Jansz. witmaecker / lopende zuytwaers tot aen de lange Groenestege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34, 07-07-1617)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Butterbuyrt no. lxj / Begint opte Hoygraft / van de Groensteech tot de Heerensteech toe / plach te hebben huysen of cameren 16. Overigens zegt J.J. Orlers in zijn Beschrijvinghe van de Stadt Leyden (editie 1641, pag. 70) dat de buurt zich zou uitstrekken van de Herensteeg tot de Choorsteeg.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 15-10-1592 wordt de buurtkaart met enige correcties door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 243)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 62 loten in ter waarde van f 15,- (lotnr. 22730). Ook de vrijsters van de Boterbuurt doen mee met 74 loten voor f 18.3.- (lotnr. 22705). De prose luidde: Hij [...........] diet al geeft met hem eere bewijsen / Geeft die vrijsters in de boterbuert een silveren schaal / sij sullen [..........] (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.)

(AGH inv. nr. 429)

In 1601 wendt de heer van de Butterbuyrt zich met tien andere gebuurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde gebuurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie 'Buurthouden', pag. 122 e.v.).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

Het ComitƩ van Veiligheid bericht de provisionele Raad dat Jacobus Beek zijn benoeming als heer van de Boterbuurt weigert. Het verzoek wordt door de Raad niet ingewilligd (zie ook 'Buurthouden', pag. 147).

(SA II inv. nr. 549, 09-11-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

Naam Benoemd Voor-
dracht
Reden
vervang
Meer
Info
Velsen, Jan van - <07-07-1617 ? ā€  *
Baelde, Henrick - 07-07-1617 1 ā€  *
Iselsteyn, Willem Ponsz. van - 28-08-1625 1 ā€   
Casier, Pieter - 21-10-1661 2 ā€   
Cabeau, Michiel - 27-10-1667 1 ā€   
Bye, Jacob de - 06-01-1670 1 v  
Hoecke, mr. Willem van - 09-12-1678 1 ā€   
Meyer, Josua de - 07-11-1686 1 ā€   
Adrichem, Adriaen van - 09-10-1687 1 ā€   
Wastijn, Johannes - 13-08-1700 1 v  
Driebergen, Adriaen van - 11-07-1715 1 ā€   
Outeren, Joachim van - 19-01-1719 1 ā€   
Beguin, Bartholomeus - 19-02-1733 1 v  
Lankeren, Martinus van - 02-09-1745 1 ā€   
Oyen, Pieter van - 14-08-1755 2 v  
Outeren, Philippus van - 29-07-1756 1 v  
Outeren, Jacobus van - 18-10-1792 1 v  
Beek, Jacobus - 24-11-1795 2 o  

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006/2007
Buurthouden www.oudleiden.nl

vorige Buurt: 28.Compostel 29. Blik op de Aaszak volgende Buurt: 32.Nieuwland

 

6. Krauwelsteeg 
(Klik voor andere kaart) 9. Keizerrijk van Constantinopolen 
(Klik voor andere kaart) 11. Kerstenrijk   12. Maarsmansteeg, Keizerrijk van de- 
(Klik voor andere kaart) 13. Steinenburg 
(Klik voor andere kaart) 15. Sint Catharinarijk 
(Klik voor andere kaart) 17. Nieuwe Rijk   18. Prily (Koevoet), Graafschap-   20. Meyenburg 
(Klik voor andere kaart) 21. Land van Beloften   22. Vreugdenrijk   23. Jericho of Jeruzalem   24. Vliet   25. Koepoortsgracht   26. Zevenhuizen   27. Oost Friesland   28. Compostel   29. Blik op de Aaszak   32. Nieuwland   69. Burgerwacht (Burgstreng, het Rijk van-) 
(Klik voor andere kaart)
Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ligging:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Blic opten Aessac no. xxix / Begint van 't Steenschuyr totte Wolstege aen beyden zijden in hen begrijpende de Ketelboetersteech, de Zonneveltsteech ende halve Plaetsteech / plach te hebben huysen of cameren 53. Vollersgracht (nu Langebrug)

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Hoewel er in 1604 sprake was van de brugge van Blick opten Aessack over de Vollersgracht (nu Langebrug) is daarmee nog niet de betekenis verklaard. In het Middelnederlands betekent aessac zoveel als spijszak, knapzak, tas of buidel. Wellicht heeft er in die omgeving ooit een herberg met die naam bestaan.

(SA II inv. nr. 49 fol. 358 - 358 vso, 22-06-1604.)

 

Geschiedenis:

Vermoedelijk wordt de buurt (of in ieder geval een - later? - deel van het afgesplitste Oost Blik op de Aaszak) in 1519 als prijswinnaar van de stadsloterij genoemd. De vermelding luidt: Die gemeen gebuyren in die Ketelsboetesstege vanteerste uytcomen vij silveren soutvaten wegende tsamen een marck (zie 'Buurthouden', pag. 33).

(SA I inv. nr. 988 fol. v)

Op 10-10-1591 wordt het buurtreglement door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 138 vso - 139)

In 1596 winnen de geburen van Blik op de Aaszak op lotnummer 18104 in de Grote Loterij een zilveren lepel. De bijgevoegde prose luidt: Wat sullen zij hebben / voor haer vijff pont groot ? (zie 'Buurthouden', pag. 108 e.v.)

(AGH inv. nr 426)

Op 10-02-1599 wordt Jan van Cortenbosch, notaris, benoemd tot heer uit een voordracht van drie personen in plaats van de vertrekkende heer Bruyn van Couhorn.

(SA II inv. nr. 145 fol. 164)

Op 16-12-1605 besluit het Gerecht om de buurt (inmiddels uitgegroeid tot 91 huizen) te splitsen in Oost en West Blik op de Aaszak. Zulks naar aanleiding van de klacht dat de buurt te groot was geworden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 8, 16-12-1605)

Op 22-10-1610 verordonneert het Gerecht op verzoek van de heer der gebuurte Jacob Dircxsz. van Bockenberch dat ook de gehuisden van de (rest van de) Plaatsteeg en de Boomgaardsteeg buurt moeten houden in Blik op de Aaszak. Overigens is dat laatste onwaarschijnlijk, omdat een belangrijk deel van de Boomgaardsteeg tot de gebuurte Constantinopolen behoorde. Waarschijnlijk wordt gedoeld op het blokje huizen ten westen van de Boomgaardsteeg dat dezelfde straatnaam droeg. Een exacte omschrijving van de buurt is onbekend.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso en SA II 1216 fol. 7 vso)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

Naam Benoemd Voor-
dracht
Reden
vervang
Meer
Info
Coxhoorn, B(ruyn) van - <10-02-1599 ? v *
Cortenbosch, Jan van - 10-02-1599 ? ā€  *
Bockenberg, Jacob Dircxs. van - 10-11-1604 - s *

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006/2007
Buurthouden www.oudleiden.nl

vorige Buurt: 16.Paplepel 19. Billenburg volgende Buurt: 20.Meyenburg

 

9. Keizerrijk van Constantinopolen 
(Klik voor andere kaart) 11. Kerstenrijk 
(Klik voor andere kaart) 12. Maarsmansteeg, Keizerrijk van de-   13. Steinenburg   14. Kranenburg   15. Sint Catharinarijk   16. Paplepel   17. Nieuwe Rijk 
(Klik voor andere kaart) 18. Prily (Koevoet), Graafschap- 
(Klik voor andere kaart) 19. Billenburg   20. Meyenburg   35. Klein Egypte 
(Klik voor andere kaart) 39. Oud Barbarije 
(Klik voor andere kaart) 41. Rode Steen   42. Jan Vossenrijk 
(Klik voor andere kaart) 43. St. Niclaassteeg (Rodenrijk)   44. Land van Mirakelen (Sint Annenrijk)   45. Mare   46. Vliegenthart (Hartenburg)   47. Oost MariĆ«nburg   48. Middel MariĆ«nburg (MariĆ«ndaal)    49. West MariĆ«nburg (MariĆ«nburg)   50. Vrouwenrijn (MariĆ«nschans)   51. Vrouwenkamp   69. Burgerwacht (Burgstreng, het Rijk van-) 
(Klik voor andere kaart) 71. Nieuw (Klein) Barbarije   72. OmmariĆ«nburg (MariĆ«nborg)   73. Hooglandse Kerksteeg 
(Klik voor andere kaart)
Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ligging:

beginnende van Rapenborch of mit 't huis mit (!) ancomende Claes Cornelisz., coperslager / de zuytzijde van 't Noordeinde tot mitten houc van 't Zant, ancomende Vrederyc Aerntsz. / ende aen de noortzijde van 't Noordeinde beginnende mit 't huis opten westhouc van de Molenwerff, ancomende de wedue van 't Kint van Haerlem / de voors. Molenwerff aen beyden zijden / voorts lopende langs de voors. noortzijde tot de iij Haringen, wesende 't houchuys aen Rapenburch ende den houc van de westzijde van cort Rapenburch / eyndende aen der Vestsloot mit 't stadtshuysen aldaer.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 2, 27-06-1602)

de innewoonders van de huysen aen de noortzijde van Groenhasengraft / beginnende van de Vestsloot totten houc van 't Zant / vorder de westzijde van 't Zant ende de zuytzijde van 't Noorteynde van 't Zant of / eyndende tot aen de Vestsloot bij de Wittepoort / mit alle 't gunt binnen 't begrijp van die gelegen es

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3, tussen 29-08 en 11-10-1602)

beginnende aen de zuytzijde van 't Noordeynde met de huysing van de Gulde Wagen / en lopende tot aen de vest / de Veststraet langs tot aen de Groenehasegraft / de Groenehasegraft langs tot aen de Slicksteech / ende de gehele westzijde van de Slicksteech tot in 't Noorteynde

(SA II inv. nr. 1217 fol. 12 vso, 09-01-1653)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Billenborch nr. xix / Begint op Cort Rapenborch aen de Vest / 't Noordeynde aen beyden zijden / 't Zant / d'een zijde van Groenhasengraft / plach te hebben huysen of cameren 63. De buurt ontleende haar naam aan de prostitutie die in deze omgeving van oudsher werd bedreven en door het stadsbestuur werd toegestaan.. Zo was rond 1450 de prostituƩ Fye mitten billen in de buurt woonachtig. Zie ook Vreugdenrijk.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso en Hamaker, Keurboek 1450 V 80)

Op 12-04-1590 verzoeken Lubbrant Jacobsz., Jan Adriaensz. voerman, Jannetge Aelbrechtsdr., weduwe van wijlen Gangeloff Symonsz. en Jacob Pietersz. Sick namens alle gehuisden van het Noordeinde om voortaan van hun betalingsverplichting vanwege het uitdiepen van het Rapenburg vrijgesteld te worden. Het Gerecht slaat het verzoek af.

(SA II inv. nr. 45 fol. 279 vso)

Op 15-10-1592 wordt na visitatie door de schepenmeesters het buurtreglement met een niet nader genoemde correctie goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 243)

In 1594 vragen de gemeene gebuyren ende geerfden ondergeschreven int Noorteynde aen tcleyne vestgen, streckende van de Pellecaensmolen off bolwerck tot aen dese stede vollerijen op Rapenburch betreffende de aanleg van een straat en de bebouwing er van of uitstel mogelijk is. Twee bewoners bezoeken zelfs de vergadering van het Gerecht dat zegt later te zullen antwoorden.

(SA II inv. nr. 47 fol. 158)

Op 01-08-1596 winnen de geburen van Billenburg op lotnummer 19834 in de Grote Loterij een zilveren bierbeker van zeven ons. De bijgevoegde prose luidt: De buren van Billenburch int Noortendt / bennen tsamen in een accord getreen / in te leggen dat bij de beurs is bekent / wat haer Godt verleent sij sijn tevreen. (zie ook 'Buurthouden', pag. 110).

(AGH inv. nr. 426)

Op 15-07-1599 verzoekt het buurtbestuur dat de buurt in tweeƫn wordt gedeeld overmits het quaede regiment en dat er een koninck, keyser, graeff off heer wordt benoemd. De schepenmeesters worden ingeschakeld, maar over de afloop wordt niets vermeld (zie ook 'Buurthouden', pag. 51).

(SA II inv. nr. 49 fol. 67 vso)

Op 29-05-1602 wordt melding gemaakt van een geschil met de aangrenzende buurt Rapenburg of Meyenburg over de vraag onder welke buurt de huizen aan de westzijde van het Rapenburg vallen. Zie Rapenburg of Meyenburg (zie ook 'Buurthouden', pag. 64).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1 - 1 vso)

Tussen 29-08 en 11-10-1602 besluit het Gerecht op verzoek van de geburen om Billenburg te splitsen, waardoor vijf nieuwe gebuurten ontstaan t.w. een gebuurte Billenburg dat zijn naam behoudt, alsmede Pelikaanshoek, Drie Haringvliet (later Kortevest) en Groenhazenburg (zie ook Oost Billenburg, Zandwijk en Meyenburg). Deze verdeling heeft echter nooit gefunctioneerd; vermoedelijk omdat het stadsbestuur niet akkoord ging met de ontwerpindeling van de stad in 176 gebuurten. Bovenstaand besluit valt geheel samen met de afwezigheid van Jan van Hout, die in september 1602 buiten de stad verbleef om ongestoord zijn ontwerpindeling te voltooien (zie ook 'Buurthouden', pag. 52 e.v.)

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3)

Mogelijk was de verkleining van Billenburg reden om in de volksmond over Klein Billenburg. te spreken. ZĆ³ wordt de buurt in 1603 genoemd wanneer de geburen van het Noordeinde in het gedeelte tussen het Zand en de Vest zich tot het stadsbestuur richten. Zij klagen dat zij te zwac zouden zijn haer doden ter aerden te dragen en stellen daarom voor dat zij bij de gebuurte Pelikaanshoek worden gevoegd, waarvan Harman van Rijn Gerytsz. (vader van de nog niet geboren Rembrandt van Rijn) heer is. Het Gerecht weigert akkoord te gaan en zegt dat de geburen tevreden moeten zijn met de buurtverdeling van 1602. Wel krijgen zij toestemming om zich in geval van begrafenissen tot last van dengeenen die 't behoort ander personen in plaetse te huyren.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 5 vso, 31-07-1603)

Op 09-01-1653 wordt de buurt opnieuw gesplitst in Billenburg en 't Zant nadat er opnieuw klachten zijn over de grote omvang.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 12 vso)

Een kwitantie voor geleverde moezelwijn voor het Buerthoff in 't Noorteynde

(SA II inv. nr. 6967, 23-08-1653)

Van de gebuurte Billenburg is een kasboek bewaard gebleven over de periode 1653 - 1796, waarin o.a. de volgenden inkomsten en uitgaven voorkomen:

Uitgaven in verband met heerverkiezingen:

 

08-07-1670 Eerst om selve f 2-0-0
  Noch aen bier 6-10-0
  Noch van het bier in te brengen 0-4-0
  Noch van kannehuyr 0-16-0
  Noch de knecht gegeven 0-15-0
  Noch van een banck gebroocken 0-2-0
  Noch van de vulle vloer weer schoon te maken 0-12-0
30-07-1670 De ordenansy of het buertboeck van de sekretary gehaelt is daer voor gegeven ses schellingen, noch vier stuivers voor schrijven 2-0-0
20-11-1670 Ende is in bewaring tot Kornelis Aryensen, woont in de gulde waegen, met een silveren blusjoen en met een yseren stempel en met het eene schrijfboeck.  
22-04-1671 Uytgeven van my Heyndrick Jacobsen van Bremen (sinds 30-08-1662 thesorier) tot het verkiezen van een heer tot 2 half faeten bier, ses guldens 6-0-0
26-04-1671 Noch in het brengen 0-4-0
  Aen kannehuyr 0-18-0
  Aen de knecht sijn dienst 0-15-0
  Noch uytgegeven op de sickertary aen de ordonnantye, seven schillingen 2-2-0
  'Doen wert heer van dese buurt Cornelis Aryenzen van Gendt'  
01-10-1679 Uitgaven, o.a. voor 2Ā½ vat bier, zaalruimte, kaarsen, de huur van 24 kannetjes en 4 flessen f 33-10-0
18-10-1680   16-2-8
1723   f 22-2-0
1733   f 18-10-0
30-09-1742 (tresorierverkiezing)  
  Aen bier f 10-5-14
  Tabak en pijpen 1-9-8
  Kamerhuur en ligt 3-5-8
  Kannen en glazenhuur 0-15-0
  De knecht voor 't bedienen 1-0-0
24-03-1775 Bij de aanstelling van Gerrit Stierman vond er een buurthof plaats waarvan de kosten f 138-14-0 bedroegen. Overigens werd deze uitgave niet geboekt, maar kan ze worden berekend door het batig saldo over 1773 (f 236-19-0) te vermeerderen met het overschot van 1774 (f 3-4-8) en te verminderen met het eindsaldo van dat jaar (f 101-9-8) f 138-14-0
15-04-1776 Bij de aanstelling van Lambertus Bekking f 41-1-0
27-04-1780 Bij de aanstelling van Pieter Alenson f 77-2-8

 

(SA II inv. nr. 6960)

Diverse inkomsten tijdens de periode 1750 - 1789:

18-09-1750 Jans (Elias ?) de Noot voor het schelde en slaen f 2-0-0
20-11-1777 Montgelt van Roye Mie en haar zuster 1-15-8
05-06-1777 Montgelt van de vrouw van Engel Hogervorst ?
27-10-177 Voor 't trouwe of vette schotel van Jan Langevelt ?
15-11-1789 Bruiloftspenning van Pieter Marlein 1-8-0

 

(SA II inv. nr. 6961)

 

 

Van de gebuurte Billenburg zijn twee kasboeken bewaard gebleven. Over de periode 1723 - 1747 zijn de aard en omvang van de inkomsten en uitgaven berekend. Onderstaande tabel toont een overzicht van samengetelde inkomsten en uitgaven naar soort:

INKOMSTEN

UITGAVEN

Boeking Aard van de inkomsten Inkomsten In % Aard van de uitgaven Uitgaven In %
88 x overlijdensgiften f 56-11-0 22,0 loon buurtknecht f 115-4-0 46,4
70 x absentiegelden 73-18-0 28,8 buurthof / vergadering 94-10-14 38,0
34 x vette schotel 22-18-0 8,9 diversen 8-0-4 3,3
43 x huiskopen 69-13-0 27,2 draagloon geburen 30-14-0 12,3
27 x boeten 33-8-8 13,1      
162 totaal f 256-8-8 100 totaal f 248-9-2 100

 

(SA II inv. nr. 6960 en 6961)

Op 07-08-1659 verzoekt de heer der gebuurte, Pieter Jansz. van Sonnevelt en de gezamenlijke geburen toestemming om haere gemeene pen(ningen) (...) in een buyrhof te verteeren, 't welck sij voornemens sijn te houden op maendage den eersten septemb(er). Het Gerecht verleent consent om de pen(ningen) bij de beurse van de gebuyrte (...) in vrolijckh(ey)t te mogen verteeren.

(SA II inv. nr. 153 fol. 179)

In 1673 staat het Gerecht toe dat de geburen van Billenburg straatlantaarns mogen plaatsen, mits de inwoners daarvoor geen contributie behoeven te betalen en dat ook het onderhoud uit het normale inkomen van de buurt zal worden bekostigd. Het lijkt er op dat dit een gezamenlijk initiatief is van Billenburg met de gebuurten Paplepel en Biervliet die ongeveer gelijktijdig en onder de zelfde voorwaarden toestemming krijgen om lantaarns te plaatsen. In de volgende jaren volgen meerdere gebuurten dit voorbeeld (zie ook 'Buurthouden', pag. 124).

(SA II inv. nr. 84 fol. 1 vso, 19-10-1673)

Boudewijn Pieton, heer van Billenburg, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 192 fol. 311, 28-04-1694)

Abraham Pieton, heer van Billenburg, is besogt geworden met siekte, beroerte en lammigheyt verzoekt en verkrijgt ontslag.

(SA II inv. nr. 108 fol. 11, 18-11-1723)

Willem de Roos, damastbloemwever en zijn vrouw Teuntje Vaillant wonen ongeveer zes maanden omtrent de Witte Poort. Ze worden wegens slecht gedrag door de buurtheer aangeklaagd met als gevolg dat hen door het Gerecht de toegang tot de stad wordt ontzegd. Het wangedrag zou echter zijn veroorzaakt door hun armoedige staat. Inmiddels hebben de echtelieden een kleine erfenis ontvangen en is Willem de Roos bovendien een goed vakman. Men verzoekt terug te mogen keren (zie ook  'Buurthouden', pag. 82).

(SA II inv. nr. 115 fol. 133, 02-06-1735)

De buurt krijgt toestemming om op 18-08-1777 te hoven.

(SA II inv. nr. 221 fol. 65 vso, 25-07-1777)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

Naam Benoemd Voor-
dracht
Reden
vervang
Meer
Info
Gerytsz., Jacop - <27-06-1602 ? ā€  *
Campen, Seger Huygensz. van - 27-06-1602 1 s *
Moy, Dirc Claesz. - >29-08-1602 - ā€  *
Tol, Willem Pietersz. van - 26-06-1614 1 ā€   
Wicke, Jan - 25-04-1624 1 ā€  *
Burcheynde, Leendert Crijnen van - 14-09-1645 4 ā€  *
Jongedorst, Louris Barentsz. van - 09-01-1653 2 ā€   
Sonnevelt, Jan Jansz. van - 28-08-1653 1 ā€   
Sonnevelt, Pieter Jansz. van - 02-08-1657 1 ā€   
Doelshouck, Cornelis Dircksz. - 20-12-1663 1 ā€  *
Borsse, Frans Cornelisz. - 21-07-1670 2 ā€   
Gent, Cornelis Arentsz. van - 30-04-1671 1 ā€   
Kop, Symon van der - 03-11-1679 5 ā€  *
Pietoon, Boudewijn - 25-07-1680 4 o  
Steenvoorden, Jan Lourisz. van - 06-05-1694 1 v *
Saanen, Jacobus van - 18-06-1705 1 ?  
Marijt, Cornelis - 16-05-1709 1 ā€   
Pieton, Abraham - 03-08-1713 1 o  
Pieton, Jan - 07-12-1723 1 ā€   
Schut, Barent - 15-04-1734 2 ā€   
Bruyn, Jan de - 21-09-1769 1 ā€   
Delmerhorst, Jan - 25-04-1777 2 v  
Hoekstra, Hotze - 08-09-1791 1 v  
Arentse, Hermanus - 24-02-1792 1 o  

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006/2007
Buurthouden www.oudleiden.nl

vorige Buurt: 61.Boterbuurt 62. Alkey volgende Buurt: 63.Woud zonder Genade

 

 
1. Oost Kaarskorf 
(Klik voor andere kaart) 2. Middel Kaarskorf 
(Klik voor andere kaart) 3. Kaarskorf 
(Klik voor andere kaart) 8. Hadrianopolen 
(Klik voor andere kaart) 9. Keizerrijk van Constantinopolen 
(Klik voor andere kaart) 10. Witsermouw 
(Klik voor andere kaart) 11. Kerstenrijk 
(Klik voor andere kaart) 12. Maarsmansteeg, Keizerrijk van de- 
(Klik voor andere kaart) 13. Steinenburg 
(Klik voor andere kaart) 14. Kranenburg 
(Klik voor andere kaart) 35. Klein Egypte   36. KoeĆ«ind   37. Ossenland   38. Patmos   39. Oud Barbarije   40. Klein Van Macht   41. Rode Steen 
(Klik voor andere kaart) 42. Jan Vossenrijk   43. St. Niclaassteeg (Rodenrijk) 
(Klik voor andere kaart) 44. Land van Mirakelen (Sint Annenrijk) 
(Klik voor andere kaart) 45. Mare 
(Klik voor andere kaart) 46. Vliegenthart (Hartenburg) 
(Klik voor andere kaart) 47. Oost Mariƫnburg 
(Klik voor andere kaart) 52. Gansoord   53. Zwaansoord   54. Rode Veluwe   55. Vrije Veluwe   56. Wilde Veluwe   57. Nieuw (Jonge) Tuil   58. Woudfriezen   59. Oude Tuil   60. Groenendaal   61. Boterbuurt   62. Alkey   63. Woud zonder Genade   64. Middelweg (Napels, Bisdom van-)   65. Mozes   66. Buitenduin   67. Klein MariĆ«nburg   68. Sint Hubert   69. Burgerwacht (Burgstreng, het Rijk van-)   70. Rijnenburg   71. Nieuw (Klein) Barbarije 
(Klik voor andere kaart) 73. Hooglandse Kerksteeg  

Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ligging:

gelegen opte Hoygraft / beginnende aen de Groensteech / streckende naer de Nieustraet toe / de Kercstege ten wederzijden daer in begrepen es.

(SA II inv. nr. 44 fol. 187, 27-12-1582)

gelegen onder de bonnen van Kercvierendeel en Gansoorde / begint op de Hoygraft westzijde mit 't huys van Willem Florisz. Clinchamer / loopt zuytwaerts aen ende begrijpende beyde de zijden van de Nieusteech (moet zijn: Choorsteeg) / eynt mit 't huys aen den houc van de Nieustraet / begint weder aen de oostzijde van de Hoygraft in den houc / lopende noord-waarts aen ende eynt mitten houc van de Groenstege mit 't huys van Jan Joostensz. Vynier

(SA II inv. nr. 1216 fol. 6 vso, 30-03-1606. Idem fol. 13, 21-05-1610)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Alkey no. lxij / Begint van de Groenesteech naer de Gansoert toe / de Nieustraet beyde de zijden / de Kercksteech daer in begrepen / plach te hebben huysen of cameren 21. Van Hout geeft overigens een verkeerde omschrijving, want de Nieuwstraat maakte tot de Hooglandsekerk deel uit van Mozes. Overigens maakte de Hooigracht tussen de Nieuwstraat en de Nieuwe Rijn (de z.g. Korte Hooigracht) deel uit van de gebuurte Gansoord.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8)

Op 27-12-1582 wordt de buurtkaart van Alkey door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 44 fol. 187)

Op 03-03-1605 verzoeken de gebuyren van Alkayeren bij de Choersteech het Gerecht om aan de Hooigracht een paal met blik te plaatsen omdat er veel as en vuilnis op de straat wordt gesmeten. Het Gerecht gaat akkoord. Op het blik wordt een verbodsregel geschreven gelijc tot andere plaetsen es geschiet (zie ook 'Buurthouden', pag. 118).

(SA II inv. nr. 50 fol. 48)

In 1601 wendt de heer van Alle Keyen zich met tien andere gebuurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde gebuurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen. (Zie ook 'Buurthouden', pag. 122 e.v.).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

In 1615 wordt het Gerecht vermits de grote menichte der gebuyren verzocht om de buurt te splitsen. De ene helft zou moeten bestaan uit de noordzijde van de Choorsteeg en van de Hooigracht vanaf de hoek van Choorsteeg noorwaards aan tot het huis van Willem Florisz. Klinkhamer en de oostzijde van de Hooigracht, eindigend met het huis op de hoek van de Groenesteeg. De tweede helft zou dan de zuidzijde van de Choorsteeg omvatten en de Hooigracht vanaf de hoek Choorsteeg tot aan de Nieuwstraat en de oostzijde van de Hooigracht vanaf de hoek, noordwaards aan tot naast de brug van de Choorsteeg. In een schepenrapport van 20-08-1615 wordt echter geadviseerd dat het water van de Hooigracht de begrenzing zal vormen tussen de twee nieuwe buurten. Aldus wordt door het Gerecht op 27-08-1615 besloten. Het gedeelte aan de oostzijde van de Hooigracht heet voortaan Vredenrijk, dat aan de westzijde (op het verzoek van de geburen)  't Hof van Rusten (zie ook 'Buurthouden', pag. 61-63).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 25 - 25 vso)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

Naam Benoemd Voor-
dracht
Reden
vervang
Meer
Info
Simpol, Cornelis Bouwensz. van - 30-03-1604 - ā€   
Montfoort, Jan Dirxz. van - 21-05-1610 2 s *

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006/2007
Buurthouden www.oudleiden.nl
 


Regiokaart Zuid - West Regio Leiden : Zuid - Oost Regiokaart Noord - West

 

22. Koeieneiland 23. Koeienfort 24. Koeienstein 25. Nieuwland 26. St. Jacobsrijk 27. Nieuw Compostel 28. Galicië 29. Knotterveld 30. Oosterlingplaats 31. Nieuw Oostenrijk 32. Korte Hoefstraat 33. Huis te Brem 34. West Zijtgracht 35. Zuid Brem 36. Luchtenburg 37. Vluchtenburg 38. Kaarskorf 39. St. Barbarenrijk 40. St. Joris 41. Middel Kaarskorf 42. Koenekoop 43. Krauweldaal 44. Vesthoek 45. Kikkenburg 46. Oost Kaarskorf 47. Spillenburg 48. Zwaanswijk 49. Houtenburg 50. Bolwerksoord 51. Staveren 52. Pietershoek 53. Pakkenburg 54. Hofbuurt 55. Kraaienstein 56. Hanenburg 57. Kraaienvest 58. Gorstenburg 59. Haverenburg 60. Gerestein 70. Constantinopolen 72. Keizerrijk van Constantinopolen 73. Witsermouw 74. de Boomgaard 85. Klein Egypte 86. Burgstreng 87. Klein Mariënburg 88. St. Hubert 89. Rijnenburg 90. Zwaansoord 91. Mozes 92. Hof van Rusten 93. Boterbuurt 94. Bisdom van Napels 95. Woud zonder Genade 96. Buitenduin 97. West Woudfriezen 98. Oud Tuil naar Binnen 99. Vredenrijk 100. West Tuil 101. Gansoord 103. West Wilde Veluwe 104. Oud Tuil naar Buiten 105. Wester Veluwe 106. Groenendaal 107. Oost Tuil 108. West Rode Zee 110. Oost Veluwe 111. Noord Rode Zee 112. Zuid Rode Zee 113. Zanendam 114. Schilperoord 115. Griekenland 123. Looiershoek 124. Graafschap Nassau 125. Middelwaard 126. Vochtenstein 127. Drogenstein 128. Meerburg 129. Prinsdom van Oranje 130. Rijnewaard 131. Brandenburg 140. Klein van Macht 150. Klein Barbarije

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Buurten in de regio Zuid - Oost

 

Nr Buurtnaam
volgorde: naam
Detail
Kaart
  Nr Buurtnaam
volgorde: nummer
Detail
Kaart
94 Bisdom van Napels C   22 Koeieneiland Z
50 Bolwerksoord ZO   23 Koeienfort Z
74 De Boomgaard Z   24 Koeienstein Z
93 Boterbuurt C   25 Nieuwland Z
131 Brandenburg O   26 St. Jacobsrijk Z
96 Buitenduin C   27 Nieuw Compostel Z
86 Burgstreng C   28 Galicië Z
70 Constantinopolen C   29 Knotterveld Z
127 Drogenstein O   30 Oosterlingplaats Z
28 Galicië Z   31 Nieuw Oostenrijk Z
101 Gansoord ZO   32 Korte Hoefstraat Z
60 Gerestein ZO   33 Huis te Brem Z
58 Gorstenburg ZO   34 West Zijtgracht Z
124 Graafschap Nassau O   35 Zuid Brem Z
115 Griekenland O   36 Luchtenburg Z
106 Groenendaal O   37 Vluchtenburg Z
56 Hanenburg ZO   38 Kaarskorf Z
59 Haverenburg ZO   39 St. Barbarenrijk Z
92 Hof van Rusten C   40 St. Joris Z
54 Hofbuurt ZO   41 Middel Kaarskorf Z
49 Houtenburg ZO   42 Koenekoop Z
33 Huis te Brem Z   43 Krauweldaal Z
38 Kaarskorf Z   44 Vesthoek ZO
72 Keizerrijk van Constantinopolen Z   45 Kikkenburg Z
45 Kikkenburg Z   46 Oost Kaarskorf ZO
150 Klein Barbarije C   47 Spillenburg ZO
85 Klein Egypte C   48 Zwaanswijk ZO
87 Klein Mariënburg C   49 Houtenburg ZO
140 Klein van Macht C   50 Bolwerksoord ZO
29 Knotterveld Z   51 Staveren ZO
22 Koeieneiland Z   52 Pietershoek ZO
23 Koeienfort Z   53 Pakkenburg ZO
24 Koeienstein Z   54 Hofbuurt ZO
42 Koenekoop Z   55 Kraaienstein ZO
32 Korte Hoefstraat Z   56 Hanenburg ZO
55 Kraaienstein ZO   57 Kraaienvest ZO
57 Kraaienvest ZO   58 Gorstenburg ZO
43 Krauweldaal Z   59 Haverenburg ZO
123 Looiershoek O   60 Gerestein ZO
36 Luchtenburg Z   70 Constantinopolen C
128 Meerburg O   72 Keizerrijk van Constantinopolen Z
41 Middel Kaarskorf Z   73 Witsermouw Z
125 Middelwaard O   74 De Boomgaard Z
91 Mozes C   85 Klein Egypte C
111 Noord Rode Zee O   86 Burgstreng C
25 Nieuwland Z   87 Klein Mariënburg C
27 Nieuw Compostel Z   88 St. Hubert C
31 Nieuw Oostenrijk Z   89 Rijnenburg C
46 Oost Kaarskorf ZO   90 Zwaansoord Z
107 Oost Tuil O   91 Mozes C
110 Oost Veluwe O   92 Hof van Rusten C
30 Oosterlingplaats Z   93 Boterbuurt C
98 Oud Tuil naar Binnen O   94 Bisdom van Napels C
104 Oud Tuil naar Buiten O   95 Woud zonder Genade C
53 Pakkenburg ZO   96 Buitenduin C
52 Pietershoek ZO   97 West Woudfriezen O
129 Prinsdom van Oranje O   98 Oud Tuil naar Binnen O
89 Rijnenburg C   99 Vredenrijk C
130 Rijnewaard O   100 West Tuil C
114 Schilperoord O   101 Gansoord ZO
47 Spillenburg ZO   103 West Wilde Veluwe O
39 St. Barbarenrijk Z   104 Oud Tuil naar Buiten O
88 St. Hubert C   105 Wester Veluwe O
26 St. Jacobsrijk Z   106 Groenendaal O
40 St. Joris Z   107 Oost Tuil O
51 Staveren ZO   108 West Rode Zee O
44 Vesthoek ZO   110 Oost Veluwe O
37 Vluchtenburg Z   111 Noord Rode Zee O
126 Vochtenstein O   112 Zuid Rode Zee O
99 Vredenrijk C   113 Zanendam O
108 West Rode Zee O   114 Schilperoord O
100 West Tuil C   115 Griekenland O
105 Wester Veluwe O   123 Looiershoek O
103 West Wilde Veluwe O   124 Graafschap Nassau O
97 West Woudfriezen O   125 Middelwaard O
34 West Zijtgracht Z   126 Vochtenstein O
73 Witsermouw Z   127 Drogenstein O
95 Woud zonder Genade C   128 Meerburg O
35 Zuid Brem Z   129 Prinsdom van Oranje O
112 Zuid Rode Zee O   130 Rijnewaard O
113 Zanendam O   131 Brandenburg O
90 Zwaansoord Z   140 Klein van Macht C
48 Zwaanswijk ZO   150 Klein Barbarije C

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006
Buurthouden www.oudleiden.nl

Regiokaart Noord - West Regio Leiden : Noord - Oost Regiokaart Zuid - West

 

85. Klein Egypte 86. Burgstreng 87. Klein Mariënburg 88. St. Hubert 93. Boterbuurt 94. Bisdom van Napels 95. Woud zonder Genade 96. Buitenduin 97. West Woudfriezen 98. Oud Tuil naar Binnen 99. Vredenrijk 102. Oost Woudfriezen 103. West Wilde Veluwe 104. Oud Tuil naar Buiten 105. Wester Veluwe 106. Groenendaal 109. Wilde Ooster Veluwe 110. Oost Veluwe 113. Zanendam 114. Schilperoord 116. Spring over Rijn 117. West Rijnewaard 118. West Rijnenveld 119. Oost Rijnewaard 120. Leeuwenburg 121. Waardenburg 122. Chrispijnshoek 123. Looiershoek 124. Graafschap Nassau 125. Middelwaard 126. Vochtenstein 127. Drogenstein 132. Noord Koeëind 133. West Koeëind 134. Zuid Koeëind 135. Nieuw Vredenburg 136. Oud Vredenburg 137. Oost Ossenland 138. Nazareth 139. West Ossenland 140. Klein van Macht 141. Noord Bouwelouwensteeg 142. Zuid Bouwelouwensteeg 143. Vossenwal 144. Noord Hooglandsekerksteeg 145. Zuid Hooglandsekerksteeg 146. Vollersrijk 147. Abcouder Vossenrijk 148. Vosserschagen 149. Oud Barbarije 150. Klein Barbarije 186. Reinegom 187. West Vogelrijk 188. Oost Vogelrijk 189. Baronie van de Schuur 190. Noord Coleveld 191. Oost Coleveld 195. Lusthof 196. Kouwenhoven 197. Rijk der Overbatavieren 198. Rijk der Nederbatavieren 199. Singelsoord 200. Zuid Coleveld 201. Rijk der Liefde 202. Baronie Hogeveen 203. Keizerrijk Warmond 204. Hertogdom Walbeek 205. Graafschap van Blokhuizen 206. Looiersbuurt

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Buurten in de regio Noord - Oost

 

Nr Buurtnaam
volgorde: naam
Detail
Kaart
  Nr Buurtnaam
volgorde: nummer
Detail
Kaart
147 Abcouder Vossenrijk N   85 Klein Egypte C
202 Baronie Hogeveen NO   86 Burgstreng C
189 Baronie van de Schuur N   87 Klein Mariënburg C
94 Bisdom van Napels C   88 St. Hubert C
93 Boterbuurt C   93 Boterbuurt C
96 Buitenduin C   94 Bisdom van Napels C
86 Burgstreng C   95 Woud zonder Genade C
122 Chrispijnshoek O   96 Buitenduin C
127 Drogenstein O   97 West Woudfriezen O
205 Graafschap van Blokhuizen NO   98 Oud Tuil naar Binnen O
124 Graafschap Nassau O   99 Vredenrijk C
106 Groenendaal O   102 Oost Woudfriezen O
204 Hertogdom Walbeek NO   103 West Wilde Veluwe O
203 Keizerrijk Warmond NO   104 Oud Tuil naar Buiten O
150 Klein Barbarije C   105 Wester Veluwe O
85 Klein Egypte C   106 Groenendaal O
87 Klein Mariënburg C   109 Wilde Ooster Veluwe O
140 Klein van Macht C   110 Oost Veluwe O
196 Kouwenhoven N   113 Zanendam O
120 Leeuwenburg O   114 Schilperoord O
206 Looiersbuurt NO   116 Spring over Rijn NO
123 Looiershoek O   117 West Rijnewaard O
195 Lusthof N   118 West Rijnenveld NO
125 Middelwaard O   119 Oost Rijnewaard NO
141 Noord Bouwelouwensteeg N   120 Leeuwenburg O
190 Noord Coleveld N   121 Waardenburg O
144 Noord Hooglandsekerksteeg N   122 Chrispijnshoek O
132 Noord Koeëind NO   123 Looiershoek O
138 Nazareth N   124 Graafschap Nassau O
135 Nieuw Vredenburg N   125 Middelwaard O
191 Oost Coleveld NO   126 Vochtenstein O
137 Oost Ossenland C   127 Drogenstein O
119 Oost Rijnewaard NO   132 Noord Koeëind NO
110 Oost Veluwe O   133 West Koeëind N
188 Oost Vogelrijk N   134 Zuid Koeëind O
102 Oost Woudfriezen O   135 Nieuw Vredenburg N
149 Oud Barbarije C   136 Oud Vredenburg N
98 Oud Tuil naar Binnen O   137 Oost Ossenland C
104 Oud Tuil naar Buiten O   138 Nazareth N
136 Oud Vredenburg N   139 West Ossenland C
186 Reinegom N   140 Klein van Macht C
201 Rijk der Liefde NO   141 Noord Bouwelouwensteeg N
198 Rijk der Nederbatavieren N   142 Zuid Bouwelouwensteeg C
197 Rijk der Overbatavieren N   143 Vossenwal N
114 Schilperoord O   144 Noord Hooglandsekerksteeg N
199 Singelsoord N   145 Zuid Hooglandsekerksteeg C
116 Spring over Rijn NO   146 Vollersrijk N
88 St. Hubert C   147 Abcouder Vossenrijk N
126 Vochtenstein O   148 Vosserschagen C
146 Vollersrijk N   149 Oud Barbarije C
143 Vossenwal N   150 Klein Barbarije C
148 Vosserschagen C   186 Reinegom N
99 Vredenrijk C   187 West Vogelrijk N
133 West Koeëind N   188 Oost Vogelrijk N
139 West Ossenland C   189 Baronie van de Schuur N
118 West Rijnenveld NO   190 Noord Coleveld N
117 West Rijnewaard O   191 Oost Coleveld NO
105 Wester Veluwe O   195 Lusthof N
187 West Vogelrijk N   196 Kouwenhoven N
103 West Wilde Veluwe O   197 Rijk der Overbatavieren N
97 West Woudfriezen O   198 Rijk der Nederbatavieren N
121 Waardenburg O   199 Singelsoord N
109 Wilde Ooster Veluwe O   200 Zuid Coleveld NO
95 Woud zonder Genade C   201 Rijk der Liefde NO
142 Zuid Bouwelouwensteeg C   202 Baronie Hogeveen NO
200 Zuid Coleveld NO   203 Keizerrijk Warmond NO
145 Zuid Hooglandsekerksteeg C   204 Hertogdom Walbeek NO
134 Zuid Koeëind O   205 Graafschap van Blokhuizen NO
113 Zanendam O   206 Looiersbuurt NO

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006
Buurthouden www.oudleiden.nl

{prev} Regio Leiden : Noord - West Regiokaart Noord - Oost

 

1. Pelikaanshoek 2. Kortevest 3. Billenburg 4. ´t Zand 5. Oost Billenburg 6. Zandwijk 7. Meyenburg 61. Doornbos 62. Paplepel 63. West Catharinarijk 64. St. Catharinarijk 65. Kranenburg 66. Steinenburg 67. Rome 78. Graafschap Prily (Koevoet) 85. Klein Egypte 86. Burgstreng 88. St. Hubert 141. Noord Bouwelouwensteeg 142. Zuid Bouwelouwensteeg 143. Vossenwal 144. Noord Hooglandsekerksteeg 145. Zuid Hooglandsekerksteeg 146. Vollersrijk 147. Abcouder Vossenrijk 148. Vosserschagen 149. Oud Barbarije 150. Klein Barbarije 151. Vossenburg 152. Noord Duizendvrezen 153. St. Annenrijk 154. Rodenrijk 155. Oost Mare 156. Claas Jan Vossenhoek 157. Rode Steen 158. West Mare 159. Oost Mariënburg 160. Hartenburg 161. Mariënborg 162. Mariënrijk 163. Oost Vrouwenkamp 164. Middelkamp 165. West Vrouwenkamp 166. Biervliet 167. Mariënburg 168. Mariëndaal 169. Mariënschans 170. Rijneveld 171. West Kleienburg 172. Baronie van Lindenbos 173. Rinnenburg 174. Heerlijkheid van Steenhuizen 175. St. Aagtenrijk 176. Stenenveld 177. West Weidenburg 178. Oost Weidenburg 179. Weidenburg 180. Hertogdom van Orleans 181. Scheidenburg 182. Hertogdom van Marenburg 183. Groeneveld 184. Weidenwijk 185. Reinewei 186. Reinegom 187. West Vogelrijk 188. Oost Vogelrijk 192. Breekhoven 193. Nieuwgesticht 194. Merenrijk 195. Lusthof 196. Kouwenhoven 207. Fockersrijk 208. Morspoort 209. Vollenburg

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Buurten in de regio Noord - West

 

Nr Buurtnaam
volgorde: naam
Detail
Kaart
  Nr Buurtnaam
volgorde: nummer
Detail
Kaart
147 Abcouder Vossenrijk N   1 Pelikaanshoek W
172 Baronie van Lindenbos W   2 Kortevest W
166 Biervliet NW   3 Billenburg W
3 Billenburg W   4 't Zand W
192 Breekhoven N   5 Oost Billenburg W
86 Burgstreng C   6 Zandwijk W
156 Claas Jan Vossenhoek C   7 Meyenburg W
61 Doornbos W   61 Doornbos W
207 Fockersrijk N   62 Paplepel W
78 Graafschap Prily (Koevoet) C   63 West Catharinarijk W
183 Groeneveld N   64 St. Catharinarijk C
160 Hartenburg C   65 Kranenburg C
174 Heerlijkheid van Steenhuizen NW   66 Steinenburg C
182 Hertogdom van Marenburg NW   67 Rome C
180 Hertogdom van Orleans NW   78 Graafschap Prily (Koevoet) C
150 Klein Barbarije C   85 Klein Egypte C
85 Klein Egypte C   86 Burgstreng C
2 Kortevest W   88 St. Hubert C
196 Kouwenhoven N   141 Noord Bouwelouwensteeg N
65 Kranenburg C   142 Zuid Bouwelouwensteeg C
195 Lusthof N   143 Vossenwal N
161 Mariënborg C   144 Noord Hooglandsekerksteeg N
167 Mariënburg W   145 Zuid Hooglandsekerksteeg C
168 Mariëndaal W   146 Vollersrijk N
162 Mariënrijk C   147 Abcouder Vossenrijk N
169 Mariënschans W   148 Vosserschagen C
194 Merenrijk N   149 Oud Barbarije C
7 Meyenburg W   150 Klein Barbarije C
164 Middelkamp NW   151 Vossenburg N
208 Morspoort W   152 Noord Duizendvrezen N
141 Noord Bouwelouwensteeg N   153 St. Annenrijk C
152 Noord Duizendvrezen N   154 Rodenrijk C
144 Noord Hooglandsekerksteeg N   155 Oost Mare N
193 Nieuwgesticht N   156 Claas Jan Vossenhoek C
5 Oost Billenburg W   157 Rode Steen C
155 Oost Mare N   158 West Mare N
159 Oost Mariënburg C   159 Oost Mariënburg C
188 Oost Vogelrijk N   160 Hartenburg C
163 Oost Vrouwenkamp N   161 Mariënborg C
178 Oost Weidenburg NW   162 Mariënrijk C
149 Oud Barbarije C   163 Oost Vrouwenkamp N
62 Paplepel W   164 Middelkamp NW
1 Pelikaanshoek W   165 West Vrouwenkamp NW
186 Reinegom N   166 Biervliet NW
185 Reinewei N   167 Mariënburg W
170 Rijneveld W   168 Mariëndaal W
173 Rinnenburg NW   169 Mariënschans W
157 Rode Steen C   170 Rijneveld W
154 Rodenrijk C   171 West Kleienburg W
67 Rome C   172 Baronie van Lindenbos W
181 Scheidenburg NW   173 Rinnenburg NW
175 St. Aagtenrijk NW   174 Heerlijkheid van Steenhuizen NW
153 St. Annenrijk C   175 St. Aagtenrijk NW
64 St. Catharinarijk C   176 Stenenveld NW
88 St. Hubert C   177 West Weidenburg NW
66 Steinenburg C   178 Oost Weidenburg NW
176 Stenenveld NW   179 Weidenburg NW
209 Vollenburg W   180 Hertogdom van Orleans NW
146 Vollersrijk N   181 Scheidenburg NW
151 Vossenburg N   182 Hertogdom van Marenburg NW
143 Vossenwal N   183 Groeneveld N
148 Vosserschagen C   184 Weidenwijk N
63 West Catharinarijk W   185 Reinewei N
171 West Kleienburg W   186 Reinegom N
158 West Mare N   187 West Vogelrijk N
187 West Vogelrijk N   188 Oost Vogelrijk N
165 West Vrouwenkamp NW   192 Breekhoven N
177 West Weidenburg NW   193 Nieuwgesticht N
179 Weidenburg NW   194 Merenrijk N
184 Weidenwijk N   195 Lusthof N
142 Zuid Bouwelouwensteeg C   196 Kouwenhoven N
145 Zuid Hooglandsekerksteeg C   207 Fockersrijk N
4 't Zand W   208 Morspoort W
6 Zandwijk W   209 Vollenburg W

   

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006
Buurthouden www.oudleiden.nl

Regiokaart Noord - Oost Regio Leiden : Zuid - West Regiokaart Zuid - Oost

 

1. Pelikaanshoek 2. Kortevest 3. Billenburg 4. ´t Zand 5. Oost Billenburg 6. Zandwijk 7. Meyenburg 8. Meyenhof 9. Oud Groenendaal 10. Kostverloren 11. ´t Nieuwe Rijk van Pallas 12. Noord Vreugdenrijk 13. Vreugdendaal 14. Oost Vreugdenrijk 15. West Vreugdenrijk 16. Samaria 17. Jeruzalem 18. Bloem van Jericho 19. Land van Belofte 20. West Vliet 21. Oost Vliet 22. Koeieneiland 23. Koeienfort 24. Koeienstein 25. Nieuwland 26. St. Jacobsrijk 27. Nieuw Compostel 28. Galicië 29. Knotterveld 30. Oosterlingplaats 61. Doornbos 62. Paplepel 63. West Catharinarijk 64. St. Catharinarijk 65. Kranenburg 66. Steinenburg 67. Rome 68. Paltsgraafschap op de Rijn 69. Oost Kerstenrijk 70. Constantinopolen 71. Oost Blik op de Aaszak 72. Keizerrijk van Constantinopolen 73. Witsermouw 74. de Boomgaard 75. Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst 76. Nieuwe Rijk van Sion 77. Prinsdom van Letterrijk 78. Graafschap Prily (Koevoet) 79. Nieuwe Rijk van Gravenstein 80. West Kerstenrijk 81. Zevenhuizen 82. Heren - en Salomonstraten 83. Oost Friesland 84. West Blik op de Aaszak 85. Klein Egypte 86. Burgstreng 88. St. Hubert 89. Rijnenburg 150. Klein Barbarije 157. Rode Steen 159. Oost Mariënburg 160. Hartenburg 161. Mariënborg 169. Mariënschans 209. Vollenburg 210. Blekersbuurt

Selecteer regiokaart
met buurtnamen.

Ga met de muis naar de
cirkel voor de naam
van de buurt.

Klik voor detailkaart
en informatie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Buurten in de regio Zuid - West

 

Nr Buurtnaam
volgorde: naam
Detail
Kaart
  Nr Buurtnaam
volgorde: nummer
Detail
Kaart
3 Billenburg W   1 Pelikaanshoek W
210 Blekersbuurt ZW   2 Kortevest W
18 Bloem van Jericho ZW   3 Billenburg W
74 De Boomgaard Z   4 't Zand W
86 Burgstreng C   5 Oost Billenburg W
70 Constantinopolen C   6 Zandwijk W
61 Doornbos W   7 Meyenburg W
28 Galicië Z   8 Meyenhof W
78 Graafschap Prily (Koevoet) C   9 Oud Groenendaal ZW
160 Hartenburg C   10 Kostverloren ZW
82 Heren- en Salomonstraten Z   11 't Nieuwe Rijk van Pallas ZW
17 Jeruzalem ZW   12 Noord Vreugdenrijk ZW
72 Keizerrijk van Constantinopolen Z   13 Vreugdendaal ZW
150 Klein Barbarije C   14 Oost Vreugdenrijk ZW
85 Klein Egypte C   15 West Vreugdenrijk ZW
29 Knotterveld Z   16 Samaria ZW
22 Koeieneiland Z   17 Jeruzalem ZW
23 Koeienfort Z   18 Bloem van Jericho ZW
24 Koeienstein Z   19 Land van Belofte Z
2 Kortevest W   20 West Vliet Z
10 Kostverloren ZW   21 Oost Vliet Z
65 Kranenburg C   22 Koeieneiland Z
19 Land van Belofte Z   23 Koeienfort Z
161 Mariënborg C   24 Koeienstein Z
169 Mariënschans W   25 Nieuwland Z
7 Meyenburg W   26 St. Jacobsrijk Z
8 Meyenhof W   27 Nieuw Compostel Z
12 Noord Vreugdenrijk ZW   28 Galicië Z
25 Nieuwland Z   29 Knotterveld Z
27 Nieuw Compostel Z   30 Oosterlingplaats Z
79 Nieuwe Rijk van Gravenstein ZW   61 Doornbos W
75 Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst W   62 Paplepel W
11 't Nieuwe Rijk van Pallas ZW   63 West Catharinarijk W
76 Nieuwe Rijk van Sion W   64 St. Catharinarijk C
5 Oost Billenburg W   65 Kranenburg C
71 Oost Blik op de Aaszak Z   66 Steinenburg C
83 Oost Friesland Z   67 Rome C
69 Oost Kerstenrijk C   68 Paltsgraafschap op de Rijn C
159 Oost Mariënburg C   69 Oost Kerstenrijk C
21 Oost Vliet Z   70 Constantinopolen C
14 Oost Vreugdenrijk ZW   71 Oost Blik op de Aaszak Z
30 Oosterlingplaats Z   72 Keizerrijk van Constantinopolen Z
9 Oud Groenendaal ZW   73 Witsermouw Z
68 Paltsgraafschap op de Rijn C   74 De Boomgaard Z
62 Paplepel W   75 Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst W
1 Pelikaanshoek W   76 Nieuwe Rijk van Sion W
77 Prinsdom van Letterrijk W   77 Prinsdom van Letterrijk W
89 Rijnenburg C   78 Graafschap Prily (Koevoet) C
157 Rode Steen C   79 Nieuwe Rijk van Gravenstein ZW
67 Rome C   80 West Kerstenrijk C
16 Samaria ZW   81 Zevenhuizen ZW
64 St. Catharinarijk C   82 Heren- en Salomonstraten Z
88 St. Hubert C   83 Oost Friesland Z
26 St. Jacobsrijk Z   84 West Blik op de Aaszak Z
66 Steinenburg C   85 Klein Egypte C
209 Vollenburg W   86 Burgstreng C
13 Vreugdendaal ZW   88 St. Hubert C
84 West Blik op de Aaszak Z   89 Rijnenburg C
63 West Catharinarijk W   150 Klein Barbarije C
80 West Kerstenrijk C   157 Rode Steen C
20 West Vliet Z   159 Oost Mariënburg C
15 West Vreugdenrijk ZW   160 Hartenburg C
73 Witsermouw Z   161 Mariënborg C
4 't Zand W   169 Mariënschans W
6 Zandwijk W   209 Vollenburg W
81 Zevenhuizen ZW   210 Blekersbuurt ZW

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006
Buurthouden www.oudleiden.nl

Samenvatting

In Leiden, maar ook elders in de noordelijke en zuidelijke Nederlanden, hebben ooit stedelijke buurtcorporaties - de zogenaamde gebuurten - bestaan. Hun oorsprong hangt samen met al veel langer bestaande burengebruiken, zoals het begraven van de doden, het handhaven van de buurtvrede en het organiseren van burenmaaltijden bij doop, overlijden, huwelijk of priesterwijding. Het begrip 'buurt' had derhalve een ruimere betekenis dan tegenwoordig; er werd niet alleen een kleine, geografische eenheid mee bedoeld, maar vooral de kleinschalige organisatie van een straat of bouwblok met een specifieke gedrags- en omgangscultuur. De daarbij behorende gebruiken, plichten en rituelen werden in Leiden eeuwenlang samengevat door het werkwoord buurthouden.

In de 14e en 15e eeuw stond het Leidse stadsbestuur afwijzend tegenover de kostbare burenmaaltijden of buurthoven, omdat die de financiële draagkracht van veel bewoners te boven ging en tot werkverzuim leidde. Het gevolg was dat de maaltijden tot 1508 verboden waren. Mogelijk is dat de reden waarom volgens Jan van Hout het statuut van de vermoedelijk oudste buurt Prily (1473) niet als rechtsgeldig werd erkend. Waarom de buurtorganisaties en hun gebruiken ten slotte toch werden toegestaan, is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk was dat het gevolg van de bevolkingsgroei, een grotere bebouwingsdichtheid en de daarmee samenhangende ontwikkeling van een stedelijke (buurt)cultuur. In ieder geval blijken er in het begin van de 16e eeuw meerdere buurtcorporaties te bestaan. Er zijn aanwijzingen dat het ontstaansproces rond 1520 was voltooid, maar dat was zeker het geval rond 1550. Vanaf dat moment - maar waarschijnlijk al eerder - bestonden er 73 buurten, die als een fijnmazig netwerk de stad omspanden.
Het specifieke karakter van de buurtcorporaties moet echter niet worden verward met dat van de grotere stadskwartieren die berustten op een administratieve indeling. In Leiden waren dat de door het stadsbestuur ingestelde bonnen. De inwoners van ieder bon waren verplicht om behulpzaam te zijn bij brandblussing en het ijsvrij houden van de vestgracht, terwijl de bonmeesters toezicht hielden op de brandveiligheid en het onderhoud van bruggen en grachten. Na de laatste stadsvergroting in 1659 telde Leiden 27 bonnen.

Daarentegen waren de buurten volgens stadssecretaris Jan van Hout ontstaan op initiatief van de inwoners en had het stadsbestuur daar oorspronkelijk niets mee te maken. Zo kozen de buurtbewoners hun eigen buurtbestuur. Aan het hoofd stond een keizer, koning, hertog, graaf of heer. Daarbij ging het om schertstitels, vergelijkbaar met de titulatuur van hedendaagse carnavalsverenigingen. In het begin van de 17e eeuw raakten deze benamingen in onbruik en was er algemeen sprake van de heer der gebuurte. De buurtheer werd bijgestaan door één of twee raden en tresoriers. Verder was er nog de buurtknecht, die ten behoeve van het buurtbestuur werkzaamheden verrichtte en daarvoor uit de buurtkas werd beloond. Iedere buurt had een naam. Sommige hadden een religieuze betekenis (Mozes, Patmos, Samaria), verwezen naar bedevaartplaatsen (Jeruzalem, St. Jacob de Compostella) of heiligen (St. Annenrijk, St. Catharina ten Vollen Rade, St. Barbarenrijk, Sint Joris en St. Hubert). Weer andere buurten voerden komisch bedoelde namen (Blik in de Aaszak, Klein van Macht, Paplepel). Ook waren er buurten die zich tooiden zich met namen als Rome, Constantinopel, Witsermouw, de Wilde Veluwe, Rode Zee, Alkey, de Blom van Jericho en Kerstenrijk. Namen van middeleeuwse prostitutiebuurten als Billenburg en Vreugdenrijk herinnerden aan de frivole activiteiten die hier ooit plaatsvonden.

In 1593 maakte het stadsbestuur op voorstel van stadssecretaris Jan van Hout een eind aan het onafhankelijk bestaan van de buurtcorporaties. Alle afzonderlijke buurtreglementen werden afgeschaft en er kwam één algemene verordening, de Generale Ordonnantie of Keur op de Gebuurten voor in de plaats. Sindsdien werden de heren der gebuurten niet meer door de buurtbewoners gekozen, maar door het stadsbestuur benoemd uit een drievoudige, door de buren gemaakte voordracht. Nieuw was dat de buurtbestuurders werden belast met taken als vreemdelingen- en bevolkingsregistratie. Ook moesten zij de diakenen van het armenhuis informeren, zodat er een beter onderscheid kon worden gemaakt tussen de ware armen en werkschuwen. Het plan om de buurtbesturen daarvoor in te schakelen, werd door Van Hout al in 1577 in het bekende en aan hem toegeschreven 'Armenrapport' geformuleerd. Zijn ideeën sloten nauw aan bij de opvattingen van zijn vriend, de filoloog Justus Lipsius, die de aanstelling van censores aanbeval. Zij zouden door en uit de burgerij moeten worden gekozen en zich bekommeren om al hetgeen niet door de wet was geboden of verboden, waarbij men kan denken aan een soort gereglementeerde sociale controle. De censores zouden over twee machtsmiddelen moeten beschikken: de geldstraf en de openbare vernedering. In die zin kan de reorganisatie van het buurtwezen worden gezien als een product van het laat-humanistische denken over bestuursinrichting. Op die manier verzekerde het stadsbestuur zich van een pakket kostenloze dienstverlening, waarbij de buurtbestuurders als intermediair functioneerden tussen het stadsbestuur en de bevolking.
Naast nieuwe bepalingen bevatte de buurtverordening van 1593 ook oudere regels. Zo was het al lang gebruikelijk dat onvermogende inwoners voor rekening van de buurt werden begraven. Dat gold eveneens voor het gebruik dat men bij de huur of koop van een huis een bepaald bedrag betaalde ten behoeve van de buurtkas. De bepaling dat men bij huwelijk of overlijden de buurt met een 'vrijwillig verplichte' gift vereerde, wordt reeds vermeld in het statuut van de buurt Prily in 1473. Ook was het al lang gebruikelijk dat afwezigheid bij een begrafenis met een boete werd bestraft en dat gebeurde ook in het geval wanneer een of meerdere inwoners de buurtvrede verstoorden.

De Keur op de Gebuurten had een verplichtend karakter, dat wil zeggen dat de individuele Leidenaars zich niet aan haar bepalingen konden onttrekken. Iedereen werd geacht om 'buurt te houden' - en dit begrip bleef tot in de 19e eeuw bestaan. Toch slaagde Van Hout niet geheel in zijn voornemen om het buurtwezen te hervormen. Zijn pogingen om de 73 buurten te verkleinen en opnieuw in te delen, was in 1602 tot mislukking gedoemd. Tot woede en teleurstelling van de stadssecretaris werd zijn ontwerp van 176 nieuwe buurtcorporaties niet uitgevoerd. De reden was dat zijn opdrachtgever, het stadsbestuur, er bij nader inzien niets voor voelde, vermoedelijk omdat - zoals Van Hout zelf suggereerde - de rijke Leidenaars geen gebuurschap wensten te onderhouden met hun arme stadsgenoten. Omdat de Leidse bevolking enorm toenam, was de splitsing van veel gebuurten ten slotte toch onvermijdelijk. Bovendien maakten de 17e-eeuwse stadsvergrotingen de oprichting van nieuwe buurtcorporaties noodzakelijk, zodat er omstreeks 1670 in Leiden 212 buurten bestonden. Toen de stadsbevolking als gevolg van de economische crisis sterk verminderde, werden verschillende buurten samengevoegd. Niettemin telde Leiden aan het eind van de 18e eeuw nog 191 buurtcorporaties.
Een ander gevolg van de economische terugval was dat het stadsbestuur de vestiging van arme immigranten probeerde te verhinderen. In verband daarmee werd de taak van de buurtbestuurders om inkomende vreemdelingen te signaleren, herhaaldelijk aangescherpt. De hedendaagse beeldvorming van Leiden als een gastvrij toevluchtsoord voor (arme) vreemdelingen berust, althans wat de 18e eeuw betreft, dan ook op een mythe.
De verordening van 1593 bleef, behoudens wat kleine aanpassingen, tot 1796 gehandhaafd. Tijdens deze periode beleefden de buurten hun grootste bloei, hoewel de buurthoven of de 'vrolijke bijeenkomsten' rond 1780 in onbruik raakten.

De Bataafse Omwenteling in 1795 had grote gevolgen voor het Leidse buurtwezen. De buurten werden ingeschakeld bij de organisatie van volksraadplegingen en gemeenteraadsverkiezingen, maar ook bij de inning van belastingen. In 1796 kwam er een stedelijk bestuursreglement tot stand, waarvan een nieuwe buurtverordening als aanhangsel deel uitmaakte. Het aantal buurten werd teruggebracht tot 96. De oude buurtnamen vervielen en vooraan werden de buurten met een nummer aangeduid. Getrouw aan de beginselen van de gelijkheid werd de oude titulatuur van heer en knecht der gebuurte afgeschaft en werden de betrokkenen opziener en bediende genoemd. Van de toch al beperkte autonomie bleef niets over; voortaan moesten de buurtcorporaties hun inkomsten afdragen aan een Directie der Algemene Buurtkas. Op die manier wilde het stadsbestuur bereiken dat het geld efficiënter zou worden besteed. Dat was nodig, omdat de buurten met steeds meer werkzaamheden werden belast en de organisatiekosten navenant toenamen. Toen in 1802 de democratische idealen waren verbleekt en de oude orangisten weer terugkeerden in het stadsbestuur, werd de positie van de Algemene Buurtkas steeds meer als omslachtig en bureaucratisch ervaren. Bovendien begon het systeem, anders dan de bedoeling was, geld te kosten en moest de stedelijke buurtkas ten slotte worden gesubsidieerd. Kenmerkend voor die periode is dat het fenomeen van de door de buurt georganiseerde begrafenis en daarmee samenhangende gebruiken onder druk kwamen te staan door het optreden van de steeds belangrijker wordende begrafenisfondsen.

Het buurtreglement van 1804 leek in veel op de oude regeling van voor 1796. De oude titulatuur van heer en knecht der gebuurte werd hersteld en voortaan mochten de buurtcorporaties hun inkomsten weer behouden. Volgens een nieuwe verdeling van de stad in buurten werden de 96 buurten door 130 nieuwe corporaties vervangen. Het nieuwe reglement kon echter niet verhinderen dat het buurtwezen eerst langzaam, maar daarna sneller in verval kwam. Na 1820 kwam het nauwelijks meer voor dat de afwezigheid bij begrafenissen werd beboet. In hetzelfde jaar overwoog het stadsbestuur om het buurtreglement te veranderen. Deze herziening werd echter uitgesteld tot 1833, nadat steeds meer buurten waren samengevoegd en enkele buurtheren zich hadden beklaagd over de slechte naleving van de eeuwenoude buurtwetten.

In hetzelfde jaar stelde het stadsbestuur een nieuw buurtreglement vast en werden de begrafenisplichten geschrapt. Het aantal buurten verminderde tot 84, terwijl alleen de buurtinkomsten wegens huiskoop, huwelijk en overlijden bleven bestaan. In de jaren die volgden bleek dat veel bewoners zich ook aan deze betalingsverplichtingen onttrokken en werden steeds meer buurtbestuurders niet of met moeite vervangen. Als gevolg van de drie jaar eerder ingevoerde Gemeentewet verdwenen in 1854 alle oude, nog resterende bepalingen en bleven er in naam nog 39 buurten over. Alleen de heren der gebuurten bleven in functie, maar werden na 1856 zonder voordracht van hun medebewoners rechtstreeks door het stadsbestuur aangesteld. Hun werkzaamheden beperkten zich tot het afgeven van bewijzen van onvermogen en bevolkingsregistratie. Vanwege de professionalisering van de bevolkingsboekhouding bleken zij steeds minder te voldoen en besloot de Gemeenteraad in 1888 om de buurten af te schaffen en de heren te ontslaan.

Van één buurt (buurt 29) resteerde nog een vermogen van 1.200 gulden, dat werd overgedragen aan het gemeentebestuur. Uit dit kleine fonds zouden tot 1924 behoeftige mensen worden bedeeld; nadien werd het geld uitgekeerd bij wijze van studietoelagen. In 1956 werd het fonds geliquideerd.

 
 

 

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006
Buurthouden www.oudleiden.nl