203. Keizerrijk Warmond

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begint met de huysinge van Cornelis Palm op de Heregraft opten zuydthouck van de Veruwerstraet / begrijpende de huysen van daer suydtwaerts aen lopende op de Heeregraft / opte Haven tusschen de Heerengraft ende de West Havenstraet / aen de oostsijde (moet zijn: westsijde) van de West Havenstraet / ende aen de suydtsijde van Veruwerstraet tusschen de West Havenstraet ende Herengraft.

(SA II 1216 fol. 159, 09-04-1648)

Geschiedenis:

Op 09-04-1648 gesticht op verzoek van de geburen in de jongste vergrotinge.

(SA II 1216 fol. 159, 09-04-1648)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

72. Keizerrijk van Constantinopolen

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de zuytsijde van stadthuys met 't huys van Maerten Adriaensz. laecken-bereyder / loopende zuytwaers aen den houck om langs den noortsijde van de Coornbrug-steecht tot aen de Clocksteeg / vorder begrijpende het taerling huysen belent ten westen de Bredestraet / ten oosten 't heck / ten noorden de corte Coornbrugsteech / ende ten zuyden Coorlammensteech / ende aen de westsijde van de Bredestraet beginnende met 't huys van Jannetgen Huygendr. opten houck van de Plaetstege / loopende noortwaers voorbij de Ketelboeterstege tot aen Wolstege.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 12 vso, 30-07-1609)

In de marge: een verzoek van geburen aen de oostsijde van de Wolstege (die) tot noch toe onder gene gebuyrte en waren begrepen, verzoeken om óf bij de buurt van de Voldersgracht, óf bij de buurt van de Breestraat te worden gevoegd. Het Gerecht besluit de gehuisden bij de buurt van de Breestraat te voegen.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 12 vso, 08-06-1617)

Geschiedenis:

De buurt neemt als het Rijck van Constantinobelen deel aan de Grote Loterij van 1596. De inleg bedraagt 80 loten onder lotnr. 24596 (zie ook 'Buurthouden´, pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) en wordt vermeld als Constantinopolen no. ix (niet te verwarren met de latere gelijknamige en aangrenzende buurt, toentertijd Hadrianopolen). De ligging wordt omschreven als: Begint van de Plaetstege ende Koerlammerstege / ende strect tot de Wolstege toe / plach te hebben aen huysen of cameren 27.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9)

Op 07-02-1585 wordt zeeckere gebuyrcaert van het keyserijc van Constantinobilien goedgekeurd. Op 30-11-1589 wordt de gebuurkaart van de Heerlicheyt van Constantinopolen goedgekeurd, waarbij wordt verwezen naar een voorgaande buurtkaart. Het is niet geheel duidelijk of het hier gaat om een tweede kaart van het Keizerrijk van Constantinopolen of van het aangrenzende Constantinopolen. De keuze is moeilijk, omdat er ook gesproken wordt over de kaart van de Nobelstraat, het gedeelte Breestraat tussen stadhuis en Steenschuur, waarin beide buurten waren gelegen.

(SA II inv. nr. 44 fol. 333 vso en inv. nr. 45 fol. 240 vso)

De gemeene gebuyren vande Nobelstraet zeggen dat zijluyden zeer vercort werden in het stellen vande cramen en verzoeken het Gerecht te gelasten om deze bij wijze van proef met het oog op de aanstaande jaarmarkt rugge aan rugge te stellen. Men verwijst daarbij naar een soortgelijk en door het Gerecht gehonoreerd verzoek van de bewoners van de Breestraat (zie Steinenburg, SA II inv. nr. 45 fol. 9, 27-11-1587). Het lijkt hier niet om een verzoek van de buurt te gaan, maar eerder een initiatief van omwonenden te betreffen. Het is mogelijk dat het verzoek ook werd gesteund door de inwoners van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 120).

(SA II inv. nr. 45 fol. 90 vso, 08-09-1588)

Op 30-08-1607 klaagt het buurtbestuur dat het Gerecht heeft verzuimd om de huiskoop te betalen. Uit het rekest blijkt dat de stad ten behoeve van de nieuw gebouwde Baljuw Vierschaar en andere getimmerten eerder twee huizen heeft aangekocht. Men verzoekt alsnog om betaling, daarbij verwijzend naar 4e artikel van de Generale Ordonnantie op de Gebuurten. Het Gerecht geeft de tresaurier-ordinaris Claes Adriaensz. opdracht om volgens het geldende tarief vijf gulden te betalen. Het geld wordt overhandigd aan Cornelis Huygensz. Gael, keyser van Constantinopolen (zie ook 'Buurthouden', pag. 113).

(SA II inv. nr. 50 fol. 265 vso)

De buurt krijgt toestemming om op de Breestraat een ereboog te mogen plaatsen, vermoedelijk vanwege een bezoek van stadhouder Willem V na de patriotse nederlaag van juni 1787.

(SA II inv.nr. 230 fol. 72 vso, 27-09-1787)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

38. Kaarskorf

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen wedersijden van de Hogewoert / tusschen de Hogewoertsche brugge ende St. Jorisstege aen de eene sijde ende de Watersteech aen d'ander sijde staende / mitsgaders noch de huysen aen de westsijde van de voors. Watersteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38, 09-11-1617)

Tot dese gebuyrte sijn noch gevoucht de huysen aen de oostsijde van de Stinckstege staende tusschen 't Steenschuyr ende poort van Aelbt. Cornelisz. Slet / mitsgaders de huysen in de selfde poort / als hiernae fol. xlij vso.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 38, 31-05-1618)

Geschiedenis:

Wordt in 1504 genoemd als deelnemer in de stadsloterij, waar 82 loten waren ingelegd.. De vermelding luidt: Cornelis Jansz. van Noorde opt woort Rommel dy Bommel dy Kaerskorf (zie ook 'Buurthouden', pag. 32).

(SA I inv. nr. 986 fol. 9 vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt staat dan (tot 1602) bekend als West Kaarskorf, waarvan de ligging wordt omschreven als: West Kaerskorf no. iij / Begint aen de houc van de Nieubrugge ende opten houc van St. Jorissteech tot de Hogewoertsbrugge toe / plach te hebben huysen of cameren 28.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Op 11-11-1587 vragen de geburen aan de westzijde van de Hogewoerd tussen de Hogewoerdsbrug en de Barbarasteeg om op stadskosten de brugsteiger te laten repareren. Het Gerecht meent echter dat de kosten over de omwonenden moet worden omgeslagen. Overigens lijkt het hier om een verzoek van een aantal omwonenden en niet om een verzoek van of namens de gehele buurt te gaan, die zich trouwens uitstrekte aan weerszijden van de Hogewoerd tot de St. Jorissteeg. Op 30-06-1588 worden nog enkele bewoners tussen de Barbarasteeg en de St. Jorissteeg voor de onderhoudskosten aangeslagen, omdat zij ook gebruik maken van de steiger (zie ook 'Buurthouden', pag. 21).

(SA II inv. nr. 45 fol. 2 - 8 en 69)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen buurt behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende buurt te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galicië) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf het Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat moet de buurt Huis te Brem zijn.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Hendrik Isaac Kreet, notaris en heer van Kaarskorf, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 131 fol. 56, 16-05-1771)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

17. Jeruzalem

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de innewoonders van het taerling huysen gelegen onder 't bon van Suydt Rapenburch / belent ten noorden de Segerstege / ten oosten de Cellebroertgesgraft / ten suyden de Vestsloot / ende ten westen de Achtergraft / samen begrijpend huysen of cameren behalven de Aelmoeshuysen van Jerusalem, Betanien ende van Joost Wiggersz. die daarinne niet begrepen sijn, noch getelt sijn, ten getale van xlviij

(SA II inv. nr. 1216 fol. 11, 06-11-1608 / 12-02-1609)

Geschiedenis:

De buurt heeft haar naam ontleend aan het sinds 1467 bestaande en gelijknamige hofje aan de Cellebroedersgracht (nu Kaiserstraat). Van Hout spreekt echter in zijn opgave van 16e-eeuwse buurten al over Jericho of Jerusalem aen beyde zijden van de Cellebroedersgraft, de halve Blaeuwestege, de halve Backerstege ende de halve Zegerstege.

De bronnen (SA II inv. nr. 1216 fol. 11 - zie boven) suggereren dat de buurt tussen november 1608 en februari 1609 is gesticht als een afsplitsing van Oost Vreugdenrijk. Dit is echter onjuist, want uit een bericht in 1599 kan worden afgeleid dat deze splitsing in of zelfs al voor dat jaar moet hebben plaatsgevonden. Van een ongedeelde buurt Jericho of Jeruzalem, gelegen aan weerszijden van de Cellebroersgracht, is dan al lang geen sprake meer. In plaats daarvan wordt Bloem van Jericho omschreven als liggend aan de oostzijde van de gracht - en dat impliceert derhalve het bestaan van een buurt aan de westzijde. Deze veronderstelling wordt in 1600 bevestigd, wanneer de heren van de gebuyrten ten wedersijden van de Broertgensgraft verzoeken om lagere contributies voor het openen van het watergat (zie hieronder). In de berichten van 1599 en 1600 wordt echter niet gesproken over een verzelfstandigde gebuurte Jeruzalem. In theorie zou het dus mogelijk zijn dat het 'Jeruzalemdeel' van het oorspronkelijke Jericho of Jeruzalem - wat de berichten in 1608/1609 doen veronderstellen - in of na 1599 door het aangrenzende Vreugdenrijk is geannexeerd. Maar bij de splitsing van Vreugdenrijk in Oost en West Vreugdenrijk in 1602 blijkt de oostzijde van de Cellebroersgracht uitdrukkelijk niet tot de 'erfenis' van het ongedeelde Vreugdenrijk te behoren (zie ook 'Buurthouden', pag. 62).

Het bericht uit 1608/1609 over de verdeling van Oost Vreugdenrijk moet daarom worden beoordeeld als een gebuurtelijke herindeling waarbij het al bestaande Jeruzalem de huizen aan de westzijde van de Cellebroersgracht tussen Zegersteeg en Kolfmakersteeg afstaat ten behoeve van de nieuwe buurt  Samaria, terwijl zij zelf wordt uitgebreid met de westelijke bebouwing van de Blauwesteeg en Zegersteeg en het daartussen gelegen deel van de Achtergracht (nu 5e Binnenvestgracht) dat voordien tot het nog ongesplitste Vreugdenrijk behoorde. Zie ook onder Bloem van Jericho.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso en inv. nr. 5112 fol. 106, 03-06-1599, zie ook inv. nr. 49 fol. 186 - 186 vso, 31-08-1600 en inv. nr. 1216 fol. 2 - 2 vso, 01-08-1602)

In 1600 verzoeken geburen ten weerszijden van de Cellebroedersgracht of zij voortaan minder mogen betalen voor de sluiting en ontsluiting van het watergat (bij de Witte Singel). Ten eerste voeren zij aan dat de buren die in 1589 om de ontsluiting hadden verzocht dit hadden gedaan zonder medeweten en raadpleging van de overige geburen. Weliswaar had het Gerecht daartoe toestemming gegeven, maar het blijkt dat Lambrecht Hobbensz., portier van de Koepoort via een stadsbode het geld - drie stuivers per huishouden per jaar - opstrijkt. De verzoekers wijzen er bovendien op dat de gebuyren van andere watergaten van dezer stede, zoals bij het Levendaal en de Rijnsburgerpoort niets of veel minder contribueren. Het Gerecht meent dat de contributies aan de stad toekomen, omdat de portier al een ambtelijk salaris ontvangen.

(SA II inv. nr. 49 fol. 186 - 186 vso, 31-08-1600)

Jacob Huybrechtsz., molenaar en heer van de Graeffelickheyt van Jerusalem richt zich mede namens de geburen tot het stadsbestuur. Uit het wat onduidelijke bericht kan worden opgemaakt dat er ooit over dezelve graft plagen te leggen twee eycke schalen met een leen (een recht van overpad ?) ten dienste ende overgang van de molenaer. De schalen zijn kennelijk verdwenen en nu vraagt Huybrechtsz. om een quaeckeltgen, d.w.z. een bruggetje van 7 of 8 voet breed. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 51 fol. 280 vso - 281, 15-12-1611)

Bewaard gebleven is een begrafenispenning die o.i. foutief wordt toegeschreven aan de buurt de Grafelijkheid van Jeruzalem en Jericho. Aan de ene zijde het buurtwapen, t.w. een roos (vandaar de buurtnaam De Bloem van Jericho) en een randschrift: DE BVERT VAN JERICHOO SOO IS BEGRAEFENIS . Aan de andere kant een merk (JWP) en de tekst OM TE DRAGEN - IN 1691. In werkelijkheid gaat het - zoals het randschrift vermeld - om (de Bloem van) Jericho en níet om - zoals de catalogus van de Lakenhal beweert - om de Grafelijkheid van Jeruzalem of Jericho, de nog ongedeelde buurt die in 1599 al niet meer bestaat.

(Lakenhal, Cat. van Voorwerpen 1924 no. 31)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

33. Huis te Brem

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen onder Oostnieulandt ende Hogewoert / beginnende aen de noortzijde van Levendael mit 't achterhuys van Griet Joostendr., wedue van oude Adriaen Wmz. van Warmont / tot aen de St. Jorysstege / vorder aen de zuytzijde van Levendael mit 't huys van Henric Meynertsz. gelegen beneffens St. Jorysbrugge / totter Zijtgraft toe ende de oostzijde van dien tot aen der walle / vorder in de corte Raemstege de noortzijde mit 't huys van de Crancken Paus den houc van de Zijtgraft ommelopende / eyndende mit 't huys van Jan Jansz. Schilde (?) aen de zuytzijde van Levendael.

In de marge: Aernt Cor. van Brem bij de gebuyrte genaemt 't Huys te Brem zijn bij apostille van de 31-05-1618 gevoucht de huysen aen de oostzijde van de Stinckstege tusschen Levendael ende de poort van Aelbt. Corns. ende Sloth - staende alhier naar fol. 42

(SA II inv. nr. 1216 fol. 3 vso, 24-10-1602 - zie ook idem fol. 84, 06-05-1627)

beginnende aen de oostsijde (moet zijn: noordzijde) van Levendael met het huys van Cornelis Jansz. glasemaecker / oostwaerts tot aen de St. Jorissteech / vorder aen de noortsijde van de Corte Raemsteech beginnende met het huys van Jacques Valckenaer daer de Krancke Paus uythangt / oostwaers den houck van de Zijtgraft ommelopende / voorts westwaerts aen / eyndende met het huys van Annetgen Leenerts, wedue van Lambert Willemsz. Buysscher.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146, 16-05-1642)

Geschiedenis:

De buurt bestond volgens Jan van Hout reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Bremmen no. xxxiij / Begint van St. Jorysbrugge / langs Levendael totten Steenschuyr ende Oosterlingplaetse toe / mitten Zijtgraft tot 't huys te Brem / plach te hebben aen huysen of cameren 46. De naam van de buurt is ontleend aan de gelijknamige muurtoren die was gelegen omtrent de plek bij de ingang van het Plantsoen waar tegenwoordig het 3 Oktobermonument staat.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 01-03-1584 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. De buurt wordt dan vermeld als de Heerlicheyt van Bremmen. De kaart wordt geregistreerd in het Registro Diversorum, dat echter verloren lijkt te zijn.

(SA II inv. nr. 44 fol. 268)

In 1601 vinden er enkele burenruzies plaats, waarbij o.a. Catrijn Jorisdr., de vrouw van Arent Cornelisz. van Brem, de buurtheer, betrokken is. Er komt een vergelijk tot stand, waarbij wordt afgesproken dat degene die opnieuw beledigingen jegens de ander uit, twee tonnen bier zal verbeuren. Daarbij beroept men zich op de oude buurtkaart (van 1584 ?) alsof de Generale Ordonnantie hier niet van toepassing is (zie ook 'Buurthouden', pag. 79).

(Weeskamer inv. nr. 4900, als bijlage hieronder)

In 1618 richten de bewoners van de tussen Levendaal en Steenschuur gelegen Stincstege zich tot het stadsbestuur met de mededeling dat zij tot geen buurt behoorden en soo starck nyet en waeren omme haer dooden eerl(ick) ter aerden te brengen ende sulx geen bequame gebuyrte conden uytmaken. Men verzoekt om bij een aangrenzende buurt te worden gevoegd. Het Gerecht besluit na inspectie door de schepenmeesteren Hendric. Egbertsz. van Hal, Willem Claesz. Warmont en de stadssecretaris om de westzijde van de steeg bij de gebuyrte van 't Steenschuyr (Galicië) te voegen. Dit gedeelte komt overeen met de westzijde van de tegenwoordige Korevaarstraat, vanaf de Steenschuur tot en met de (toen nog niet bestaande) synagoge. De oostzijde van de steeg vanaf de Hogewoerd tot aan het poortge van Sloth inclus komt onder de gebuyrte van de Hogewoert, dus de buurt Kaarskorf. De resterende oostzijde komt onder de gebuyrte van Levendael, dat is de buurt Huis te Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 42 - 42 vso, 31-05-1618)

Op 16-05-1642 wordt op verzoek van de geburen en na inspectie van de schepenmeesters de buurt gesplitst in Huis te Brem en Huis te Zuid Brem.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 146)

De heer en raden van 't Huis te Brem en de raden van de buurt  West Zijtgracht brengen ter kennis dat zij niet langer in staat zijn om hun buurten apart te onderhouden en de doden ter aarde te bestellen. Bovendien is de heer van West Zijtgracht, Johannes van Thoir, overleden en is tot dusver geen nieuwe heer benoemd. Derhalve verzoekt men het stadsbestuur om beide buurten te combineren. Het Gerecht besluit conform, met dien verstande dat de buurt West Zijtgracht onder het bestuur van 't Huis te Brem wordt gebracht (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 127 fol. 145, 28-10- 1763)

Hendrik Lieffers, heer van 't Huis te Brem en bonmeester van Oost Nieuwland, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens drukke privébezigheden. Vooral wanneer het zijn beurt is om (als bonmeester) het lantaarn- en klappergeld op te halen, moet hij veel moeite doen om zich vrij te maken.

(SA II inv. nr. 136 fol. 64, 23-03-1780)

Bijlage: ELO, Arch. Weeskamer inv. nr. 4900. Huis te Brem, kwestie van injurie d.d. 10 maart en 27 augustus 1601

Eigenlijk gaat om een smeulende ruzie in de buurt Huis te Brem, waarvan het vreemd is dat de betreffende stukken zich in het archief van de Weeskamer bevinden.

Zoveel is duidelijk dat er begin (?) 1601 bij Heinrick Meyndertsz. (hij woonde bij de St. Jorisbrug aan het Levendaal) een burenhof werd gehouden, waarbij Catrijn Jorisdr., echtgenote van (de buurtheer) Arend Cornelisz. van Brem, als eerste begon te schelden tegen Jan Arentsz. (of Adriaensz.). Na enige tijd en door bemiddeling van de buren werd de ruzie bijgelegd en vergaven Jan en Catrijn elkaar de beledigingen die ze elkaar in hafticheyt hadden toegevoegd. Bovendien beloofden ze elkaar niet meer te beledigen, te bedreigen en te slaan (dus het zal er hard aan toe zijn gegaan). Degene die opnieuw begint te ruziën zal twee tonnen van het beste bier verbeuren, waarin de betaling van de impost en de accijns zijn begrepen. Wanneer de beledigde partij zich niet weet te beheersen, zal hij/zij één ton bier verbeuren. Daarbij wordt verwezen naar de bepalingen van het buurtreglement (de gebuyrtechaerte). Overigens is er reeds in 1584 sprake van dit reglement wanneer het Gerecht de buurtkaart goedkeurt.

Ook geeft Catrijn toe dat ze kwaad heeft gesproken van Claertge (of Claesge) Cornelisdr. de zuster en huishoudster van Jan Adriaans. Ze heeft gezegd dat Claertge met vier knechten bastert (kennelijk een soort wijn) heeft gedronken daarna in de goete (de goot ?) was gelegd en vervolgens de wil van haar hadde gehadt.(mogelijk gaat het hier om niet nader te preciseren seksuele handelingen ?). Tenslotte zouden de knechten haar met de voet hebben aangestoten en gezegd dat haar dat beter was bekomen dan de wijn. Catrijn geeft toe dit alles te hebben gelogen uit weerwraak om zo via zijn zuster Jan Adriaensz. te beledigen. Claertge is uit medelijden bereid om Catrijn te vergeven. Wanneer Catrijn haar buurvrouw weer beledigt, zal ze de tonnen met bier verbeuren.

Een half jaar later, in augustus, is het weer hommeles in de buurt wanneer Gerritge Cornelisdr., de vrouw van Jan Adriaensz. de moeder en zuster van Joris Claesz. voor resp. oude en jongehoere, zelfs dieffachtige hoere heeft uitgescholden. Joris Claesz. die namens zijn dochter en vrouw optreedt, wil het er niet bij laten zitten en schakelt het College van Vredemakers aan. De heren Vredemakers hadden o.a. tot taak om te proberen conflicterende partijen te verzoenen. Wanneer dat niet lukte gaf men 'opening tot justitie', d.w.z. dat de klagers toegang kregen tot de 'echte' rechtbank. Niet geheel duidelijk is in dit geval wat de twee kwesties Jan Adriaensz. versus Trijn Jorisdr. (maart 1601) en Joris Claesz. versus Gerritge Cornelisdr., de vrouw van Jan Adriaensz. (augustus 1601) met elkaar van doen hebben. Ook onduidelijk is of het bij Jan Adriaensz. om één en dezelfde persoon gaat. In ieder geval is Jan Adriaensz. die zijn beklag doet bij Vredemakers en als zodanig Arent Cornelisz. (de buurtheer) laat verdagen. Hij verkrijgt toegang tot de rechtbank.

Interessant is vooral dat:

¹ het in dit stuk nog om boetebepalingen gaat die in natura moeten worden voldaan. Dit was niet onbekend, maar wél dat dit begin 1600 nog werkelijk in zwang was. Ook is het interessant dat de bepalingen van de Generale Ordonnantie worden genegeerd; men beroept zich op het eigen en oudere buurtreglement;

² er van Huis te Brem een oudere buurtheer wordt genoemd ,die tot dusver onbekend was (de reeks begint in 1602).

toelichting op onderstaande stukken

Jan Adriaensz. van wegen Claertgen Cornelisdr. zijn huysvrou ende zuster hadde voorde Gecommitteerde Vredemaeckers doen verdagen Aernt Cornelisz. man ende voocht van Trijn Jorisdr. Om twee tonnen van tbeste bier ten behouve vande gemene gebuyren met exchijs ende al ten aensien (...) (...) huysvrou de zelve contrarie (..) innehouden van taccordt in date den Xen Marty 1601 geinjurieert heeft den (...) (...) de twee tonnen bier en te geven en ontkende dat zijn huysvrou Claertgen geinjurieert hadde / Commissarissen niet cunnende partijen verdragen openen partijen de wech van Justitie. aldus gedaen opten XXVIIen Augusty ano. XVI ende een.

eerste pagina

Alsoe de gemeene gebuyren van de Heerlickheyt van Brem met den anderen versaemelt zijn geweest ten huyse van Heyndrick Meynertsz. van Hoegendyck buyerman der voors. gebuerte alwaer men alsdan nyet dan vrolicheyt behoort te bedryven ende den anderen nyet dan min ende vruntschap te doene / Soe es ter contrarie dat tusschen Jan Arent zoen ter eenre ende Catryn Jorisdr., huysvrou van Arent Cornelisz. van Brem, heere van de voors. gebuyrte ter andere sijde oneensheyt gevallen geseyt deurt eerst hovenspreecken vande voors. Catryne Jorisdr. ende sulcx den anderen groffelicken in eer, faem ende naem geiniureert / Twelck de gebuyeren met naemen onderschreven verdroeten hebbende ende overdocht wat daer vuyt soude te verwachten ende te (...) ende oock te tenderen tot elcx groete costen / hebben zyluyden naer heur toornicheyt was gepasseert de voors. persoenen op versouck by henluyden geroepen ende affgevraecht off deen als dander bij sijn gedaen injurie persisteerde ende daar van (reflierende) (end) affwyckende mitsgaders leet wesen toonende / Soe es tusschen henluyden een ewige vrede geleyt / denvolgens hebben de voors. Tryntgen Jorisdr. ende Jan Ariaensz. deen den anderen vergeven ende vergeven ( ) alle tgunt zyluyden malcanderen te naegeseyt moegen hebben (naer) zij verclaeren beyde vuyt een hafticheyt te zijn geschiet / ende off syluyden malcanderen yemants eer te nae mochten gesproecken hebben dat zyluyden daer van (...) ende ter contrarie dat zij van malcanderen nyet aen (...) dan alle eer ende vromicheyt / Belovende mede malcanderen nyet (...) te injureren (diffameren)

tweede pagina

(Dreygen) noch slaen in gheene manieren / Ende soe wye contrarie doet ende daer van overtret verbeurt ten behouve vanden gemeen gebuyren twee tonne biers van tbest met impost ende excijs met al / ende den overtreet anderen yet aenseggende ende deselve dat aengeeft sonder tegen te spreecken nyet en sal verbeuren / maer wederomme spreckende ende sijn partien mede injureert smyt off slaet verbeure sal ten behouve als voren een tonne biers mede met impost ende excijs / Die den overtreder als dander gehouden sullen wesen te voldoen volgende het verbant inde ordonnantie van de gebuyrtcarte verhaelt / daer onder sij haer (subject) maecken / Vorder bekent de voors. Catrijn Jorisdr. hoe dat sy in int mynste gheen questie noch gekijff gehadt en heeft met Claertgen Cornelisdr. huysvrouw en suster van Jan Aryensz. / Ende dat zij in wederwraecke vande woorden met de voorn(oemde) Jan gehadt haer heeft vordert / de selve Claertgen te injureeren seggende dat de selve Claesgen in geselscap van knechts hadde geweest ende met de selve vyer stoopen bastert hadde helpen drincken ende naer dat gedaen dat de knechts zij in den goet leggende de wil van haer hadde gehadt ende dat oock de selve haer stoetende met en voet seyden off haer dat beter hadde becomen dan de wijn. / Ende alsoe zij Catrijn de voors. Claesgen met onrecht heeft betijt ende als geloegen dat tonrecht heeft naegegeven ende sulcx van haer nyet en noch en can seggen te sijn gedaen, maer dat sy es een jonge dochter met eeren ende dagelicx nyet dan eer ende vromicheyt aen haer siende / Soe heeft de voors. Catrijn aen de voors. Claesgen versocht

derde pagina

gheen wraeck daer op (..)oeme maer haer tselve te willen vergeven. Twelck de voors. Claesgen uyt compassie gaerne heeft gedaen gelyck sy doet by desen / Twelck de voors. Catrijn danckelyk aennemende belooft heeft de voors. Claesgen nyet meer te injureren noch heur eer nyet te nae te spreecken int groot noch cleyn up peene contrarie doende gelijcke boete te verbeuren als vooren te verbeuren als vooren es verhaelt. / Sonder fraude Actum bij partien ende gebuyren geteyckent den Xe marty ao. 1601 ende geslooten ten huyse van Heyndrick Meynertsz. van Hoegendijck ende was onderteyckent tzijn Joriso merck / Jan van Gootenso merck / Jan Aryensz.. Dirck Gerritsz.o merck.

Op een apart vel met het opschrift Copie

Joris Claesz. internemerende voor sijn moeder ende suster verclaert hoe dat nyemant van wat staet of qualite hij sije geoerloft es eeneen anderen te injureren sijn eer goede naem ende faem te beneden hij behoort daer van te werden gestraft andere ten exempel / Tis sulcx dat eenen Gerritge Cornelisdr. huysvrou van Jan Adriaens zoon clappecluysmaecker haer vervordert heeft de moeder van hem Joris nae te geven dat zij es een oude hoere ende diefachtige hoere ende oock een (...)maeckster ende sijn suster zij was de jongehoere ende diefachtige hoere ende tselve tot diversche reysen gerepeteert hebbende / Twelck hem was nyet en staet te lijden, noch oock en begeert te verdraegen ongestraft. / Soe wilt (...) (...) up versocht (...) (...) aen de voors. Gerritgen Cornelisdr. ende haer affvraegen off sij bij de voorgaende injurienste woorden persisteert ende sulcx diende haer presizeren dach voor vredemakers om haer aenseggen te bewijsen ende daer van (...)thierende dat sij sulcx doet met de clausule / dat sijt tselve vuyt een hafticheyt heeft geseyt ende van de voors. sijne moeder ende suster nyet dan alle eer ende vromischeyt en weet te spreecken / Daeromme begerende up t heer boede dit selve de voors. (...) voorte lesen ende te injumeren ende van heure antwoort relaes te maecken. In forma Actum XXVIe Augusty ao. 1601 ende was onderteyckent bij mij Joris Claesz.

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

49. Houtenburg

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen aen de oostzijde van de Rijnstraet / de westsijde van Binnevestgraft / de suytsijde van de Nieuwe Rijn / ende noortsijde van de nieuwe Hoogewoert.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 95, 25-04-1666)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

54. Hofbuurt

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

sal begrijpen de huysen aen de westzijde van de Packhuysstraet tusschen de Gorstraet ende zuydelicke Binnevestgraft / en soo vervolgende langs de voorn. Binnenvestgraft tot aen de Rhijnstraet / de huysen aen de oostzijde van de selve straet tot aen de Gorstraet / mitsgaders alle de huysen in de Haverstraet tusschen de Packhuys en Rhijnstraeten.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 87 vso en 90 vso, 14-10-1666)

Geschiedenis:

Ontstaan op 14-10-1666 als afsplitsing van Pakkenburg.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 87 vso en 90 vso, 14-10-1666)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

92. Hof van Rusten

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

de huizen aan de westzijde van de Hooigracht vanaf de hoek van de Nieuwstraat tot en met het huis van Jan Joostenz., schipper, inbegrepen de huizen van de Choorsteeg ter wederzijden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 25 - 25 vso, 20-08 en 27-08-1615)

Geschiedenis:

Vermits de grote menichte der gebuyren wordt de buurt 27-08-1615 afgesplitst van Alkey. De naamgeving geschiedt op verzoek van de geburen (22-09-1616). Overigens wordt de omschrijving van bovenstaande ligging niet als zodanig vermeld, maar is ze afgeleid van de omschrijving van de voormalige buurt Alkey in Hof van Rusten en Vredenrijk, waarbij het Gerecht bepaalt dat het water van de Hooigracht de scheidslijn vormt tussen de twee buurten.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 25 - 25 vso, 20-08 en 27-08-1615)

De gebuurten van rusten krijgt toestemming om te mogen hoven.

(SA II inv. nr. 191 fol. 73, 30-08-1670)

In 1795 schenkt de buurt f 100,- aan de noodlijdende stadskas met de mededeling dat zij vertrouwen dat dit aanbod hoe gering op zig zelve niet zal van de hand gewezen werden, daar 't belangh voor de welvaart van deeze Stad hun hiertoe heeft aangespoort in hoope dat hun voorbeeld eerlang door meer vermoogende gebuurtens zal gevolgt werden, en 't deeze Stad en derzelver Inwoonderen onder U bestuur mooge welgaan (zie ook 'Buurthouden', pag. 147).

(SA II inv. nr. 549, bijlagen, 30-05-1795)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

204. Hertogdom Walbeek

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

begrijpende de huysen in den tweeden taerling aldaer / tusschen de West Havenstraet / den Oost Havenstraet / de Haven / ende de Verwerstraeten.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 159 - 159 vso, 09-04-1648)

Geschiedenis:

Op 09-04-1648 gesticht op verzoek van de geburen in de jongste vergrotinge

(SA II inv. nr. 1216 fol. 159 - 159 vso, 09-04-1648)

Op 21-06-1792 klaagt Jan van Hasselt, thesaurier van de Baronie van Hogeveen dat de zaken in zijn buurt niet goed gaan. Een nieuwe heer kan nauwelijks worden gevonden en het merendeel van de bewoners leeft van de bedeling. Het Gerecht besluit om de Baronie van Hogeveen en 't Hertogdom Walbeek samen te voegen (zie ook 'Buurthouden', pag. 138).

(SA II inv. nr. 141 fol. 241, 21-06-1792)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

180. Hertogdom van Orleans

	NW  NO  ZW  ZO  Selecteer regiokaart met buurtnamen.
	Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

opte zuytzijde van de Langegraft / beginnende op den houck van de westzijde van de lange Scheystraet / lopende de Langegraft langs westwaerts aen tot aen de oostzijde van de Westdwersgraft / begrijpende in hem het Fockerstraetgen ten wederzijden / ende de slopgens daeronder behoorende.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 68 vso - 69, 29-08-1624)

Geschiedenis:

Op 29-08-1624 gesticht op verzoek van de geburen. Feitelijk is de bebouwing onttrokken aan de vier jaar eerder gestichte buurt Weidenburg, hoewel dit niet als zodanig wordt vermeld. De reden zal zijn geweest dat inmiddels het Fockerstraatje en enkele slopjes binnen het taerling waren gebouwd, zodat de oorspronkelijke buurt te groot werd.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 48 vso - 49, 06-08-1620)

Harman Pruys, heer van de Buyrt genaemt Orliens en Matthijs Vassier, lakenwerker, verklaren op verzoek van Michiel Plumes, greinwerker, dat Catharina Bouton, zijn gewezen vrouw, is overleden en vervolgens op 15-04-1674 is begraven. Pruys zegt dat hem als heer van de buyrt (volgens gewoonte ende ordre van de buyrten) sulcx is bekent gemaeckt voor 't begraven ende voorts sij beyde deposanten dat sij met de voorsz. Afgestorvene op den voors. 15e April hebben te begraven gegaen.

(Rechterlijk Archief inv. nr. 39, Getuigenisboek Y fol. 290, 09-03-1675)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting