39. Oud Barbarije

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen in Marend(orp) / tusschen de Cuyperssteech ende Hogelantschekercstege

(SA II inv. nr. 5112 fol. 106 vso, 29-07-1599)

beginnende aen de zuytzijde van Marendorp mit 't huys van Salomon Lenaertsz. van der Woert / ende oostwaerts aen lopende / eyndende aen dezelve zijde aen den houc van de Kercbrugsteech mit 't huys nu ancomende Jacop Bogaert / ende weder beginnende aen de noortzijde van Marendorp mit 't huys van Antonis van de Bosch / mede oostwaerts aen loopende / eynt aen dezelve zijde mit de huysinge van joncheer Niclaes de Groot, genaemt De Oude Lombeert / ende zulx in hem begrijpende de huysen in de corte Jan Vossensteech / Schagensteech / ende corte Hoochlantskersteech / totter Achtergraft toe.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 24-06-1604)

es geresolveert dat aen de westsijde van de Kerckstege de 2 eerste huysen / mitsgaders de huysinge van de Oude Lombart ende van de Drye Hammen bij dese gebuyrte van Oudt Barbarijen gevoucht sal werden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso, i.m. 02-09-1621)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Out Barbarijen nr. xxxix / Begint van de Hogelantse Kersteech ende van den houc van de stege naer de brugge / tot de steech naest Mr. Lenaert ende 't huys daer Claes Jansz. den Drogen plach te woonen excluys / ooc eensdeels van Jan Vossensteech / ende van de Kercbrug opten Rijn totter voors. steech onder Mr. Lenaerts huys / placht te hebben huysen of cameren 48

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

Op 24-06-1604 brengen de geburen naar voren dat Salomon Lenaertsz. van der Woert al voor eenige jaren gecoren ende gestelt es geweest tot heer van de voors. gebuyrte ende zulx de heerschappye van dien wel ende lofelicken tot noch toe hadde bedient, zonder dat hem alsnoch acte van commissie (...) was verleent. Het Gerecht verstrekt een aanstellingsbrief, waarvoor de buurt echter wel f 3,- moet betalen (zie ook 'Buurthouden', pag. 118).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7)

Op 02-09-1621 besluit het Gerecht om de eerste twee huizen aan de westzijde van de Hooglandsekerksteeg én de huizen, genaamd de Oude Lombart en De Drie Hammen aan de buurt  West Ossenland te onttrekken en bij Oud Barbarije te voegen. Het 'contrabericht' van West Ossenland noemt ook deze huisnamen, maar spreekt verder over de oostzijde van de Kerksteeg en vertelt dat de huizen als van outs tot Oud Barbarije behoorden.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 16 vso. Zie ook West Ossenland)

Jacob de Coup Jacobsz., 60 jaar en heer van Oud Barbarije, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 127 fol. 193, 01-03-1764)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

37. Ossenland

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

Osland no. xxxvij / Begint van de Hoygraftstege / aen beyden zijden van Marendorp / tot de Hogelantsekerstege / plach te hebben huysen of cameren 62.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als boven.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

Op 01-08-1596 winnen de geburen van Ossenland op lotnummer 23308 in de Grote Loterij een zilveren lepel. De bijgevoegde proze luidt: De buyren van Osselant leggen in zonder verbeyen / crijgense een goet lot zoe mogense wel weyen (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 426)

Op 05-07-1612 wordt de buurt op verzoek van de bewoners gesplitst vermits de groote van hare gebuyrte ende de menichfuldicheyt van de gebuyren. Het Gerecht gaat akkoord. Een deel krijgt de naam Oost Ossenland, het andere deel wordt West Ossenland genoemd.

(SA II 1216 fol. 16 vso - 17)

Buurtheren:

onbekend

30. Oosterlingplaats

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende op de zuytsijde van het Levendael met de huysinge van Lydewy Dirxdr. / lopende westwaerts aen / ende omspringende langs de oostsijde van de Oosterlingplaets tot aen de huysinge van Gedeon Walkier in de corte Raemsteech / voorts overspringende aen de noortsijde van de middelste Raemsteech tot aen de huysinge van Jan de Vrijer / lopende voorts van de middelste Raemsteech af langs de westsijde van de Gaernmarct tot aen het Steenschuyr / eyndende met het huysken van Jacob Cornelisz. de Haes.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 87 vso, 11-05-1628)

(i.m.) de huysen in de Veldensteech sijn hier door ordre van die van de Gerechte bijgevoucht den 06-10-1662

(SA II inv. nr. 1217 fol. 13 vso, 26-02-1653)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Oostenrijc of Oosterlingplaets no. xxx / Begint van den houc van Levendael / d'eene zijde van de plaets tot in de Raemstege mit 't huys daer Jan Jacobsz. Velas (?) plach te woonen / ende d'ander zijde van de plaets beginnende aen den houc van 't Steenschuyr tot 't huys van Antonis Cornelisz. Timmerman incluys / plach te hebben huysen of cameren 20. Blijkens de benoemingen van de eerste twee buurtheren staat de buurt in 1599 nog bekend onder de naam Oostenrijk.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11 en inv. nr. 5112 fol. 106 vso en 108)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in ter waarde van f 30,- (lotnr. 20986). De prose luidde: Die heer van Oostenrijck met sijn ondersaten / willen thoven liever laeten / alst den armen zou baten. Kennelijk is er nog een gezelschap in de buurt dat eveneens met 128 loten inlegt (lotnr. 17370). Deze prose luidde: Broeders eendrachtich zijn leevende / wachten wat hem Godt is geevende / In Oostenrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Op 06-10-1662 worden de huizen in de Veldensteeg aan Oosterlingplaats toegevoegd in verband met de opheffing van de gebuurte Knotterveld.

(SA II inv. nr. 1217 fol. 13 vso)

Jacob van Ouderkerk, heer van Oosterlingplaats, als sijnde ruym in de 't seventig Jaeren, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom.

(SA II inv. nr. 127 fol. 211, 26-04-1764)

Jacob le Poole, heer van Oosterlingplaats, vraagt aan de Provisionele Raad een uittreksel van haar resolutie van 31-12-1795 die opdracht geeft om de buurtknechten f 3 uit te keren voor bewezen diensten, zoals het rondbrengen van stemoproepen. Voor het verspreiden van toekomstige oproepen zullen zij per keer zes stuivers ontvangen (zie ook 'Buurthouden', pag. 150).

(SA II inv. nr. 550, 18-01-1796)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

72. Ommariënburg (Mariënborg)

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn mitten houc van Vrouwenstege / westwaerts aen tot de Brouwerstege / de oostzijde van dien / de zuytzijde van Marendorp tusschen de voors. Brouwers- ende Vrouwenstege / beyde de zijden van dezelve Vrouwenstege / voorts de huysen in Marendorp van de Vrouwenstege oostwaerts aen, eyndende mit Cornelis Jansz. Snijders's huys / vorder de oostzijde van 't kerchof, beginnende opten houc mit 't huys van Aernt Pietersz. kistemaecker tot 't Coersteechgen / de noortzijde van 't kerchof tusschen 't Coersteechgen ende d'Achtergraft / de westzijde van 't kerchof tot aen 't huys opten houc in Marendorp / ende alle de huysen aen der kerc vastzijnde.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, 21-02-1602)

aen de noortsijde van den Rijn beginnende mette huysinge van Frans Pietersz. de Bije / oostwaers aen lopende tot de huysinge van Jan de Block incluys / de Corte Vrouwensteech aen wedersijden / aen de suytsijde van Marendorp Jan Geerloffsz. 's huys lopende tot aen de Brouwersstege / noch begrijpende aen de noortsijde van Marendorp 't huys van Aernt Pietersz. (....) mette huysinge daerachter aen ende (sic) oostsijde van 't kerckhoff.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout zou er ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) sprake zijn geweest van de buurten Oost Marienborch en Ommarienborch. De ligging van de eerste buurt wordt omschreven als: Oost Marienborch no. xlvij / begint van 't huys daer Willem Dirxz. van Tetroede plach te woonen / naer de Marenbrugge toe / mit de Vrouwensteech aen beyden zijden / eyndende mit 't huys daer Jan de Cruyemen plach te woonen / plach te hebben huysen of cameren 22. De ligging van de tweede buurt wordt omschreven als: Ommarienborch no. (?) / 't Vrouwenkerchof mit de heele Vrouwensteech ende St. Ceciliensteech / plach te hebben huysen of cameren (?)

Uit deze omschrijvingen kan worden afgeleid dat het latere Mariënborch - ook na de splitsing in 1617 - bestond uit delen van beide buurten. De precieze overeenkomst is echter moeilijk vast te stellen.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10)

Op 23-01-1591 wordt de buurtkaart van Mariënborch door het Gerecht goedgekeurd.

(SA II inv. nr. 46 fol. 54 vso)

In 1615 verzoeken de heer en geburen van de Vrouwenstege om de straat te plaveien. Getekend door Jan de Block, Tobias de Vos, Adryaen van Boterbecq e.a. Het Gerecht gaat akkoord.

(SA II inv. nr. 52 fol. 164, 12-11-1615)

In 1617 verzoeken de heer van Mariënborch, Jan de Block en zijn raad om splitsing, omdat de buurt soo groot was, dattet nyet mogelyck was de zelve in obedientie ende goede ordre te houden. Zij klagen dat er onder de geburen zoveel confusie was dat de gelden (vereeringen) die de nabestaanden van overledenen aan het buurtbestuur moesten afgedragen, onmiddellijk door sommigen werden verteerd en dat elx hun meester maecte ende sijn eygen goetduncken volchde. Na inspectie van schepenen en stadssecretaris besluit het Gerecht om de buurt te splitsen. Een deel behoudt de naam Mariënborch, het andere andere deel krijgt de naam Mariënrijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 61).

(SA II inv. nr. 1216 fol. 34 vso, 20-07-1617)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

47. Oost Mariënburg

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende opten Rijn opten houc van de Goe Gerriddensteech / lopende denselven Rhijn langs oostwaerts aen / ende omschrinckelende de westzijde van de corten Maren / voorts de zuytzijde van de Haerlemmerstraet tot aen het houckhuys van seecker steechgen toebehoorende het selve huys Adriaen Jansz. van Staveren, schepen / voorts overspringende aen de noortsijde van Haerlemmerstraet / begrijpt de Spijckerboorsteech ten wederzijden / ende lopende de voors. Haerlemstraet langs tot aen de Marenbrugge.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 100, 22-08-1630)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout zou er ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) al sprake zijn geweest van een buurt Oost Marienborch. De ligging van deze buurt wordt omschreven als: Oost Marienborch no. xlvij / begint van 't huys daer Willem Dirxz. van Tetroede plach te woonen / naer de Marenbrugge toe / mit de Vrouwensteech aen beyden zijden / eyndende mit 't huys daer Jan de Cruymen plach te woonen / plach te hebben huysen of cameren 22. Deze buurt - die o.m. de Vrouwensteeg omvatte - was dus groter dan het latere Oost Mariënburg. Zie ook Mariënborg.

(SA II inv. nr. 1220)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

1. Oost Kaarskorf

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de noortzijde van de Hogewoert opten houck van de Paerdesteech met de huysinge van Gillis Jansz. van Walwijck / oostwaerts aen lopende naer de Hogewoertspoort tot de huysinge van Willem Alewijnsz. van Swanenburch incluys / ende overspringende aen de zuytzijde van de Hogewoert / begint met de huysinge van de poortier westwaerts aen tot aen de huysinge van Garbrant Auckes incluys / begrijpende mede de Wielmaeckerssteech.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 132, 15-01-1637)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Oost Kaerskorf no. j / Begint van de Hogewoertspoort af tot Jacob Willemsz. van der Burch incluys / mitte Wielmaeckersteech ende Varckensteech / plach te hebben huysen of cameren 41.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 9 vso)

De naam Kaarskorf zal zijn ontleend aan het beeldmerk van het bon Hogewoerd.

(SA II inv. nr. 1104)

Het echtpaar Johannes Casparus Wallerchem en Maria Elisabeth Stammetz berichten dat hun (schoon)zuster Helena Rosina Stammetz, wonend op de Hogewoerd tegenover de Vrouwensteeg zich sedert een geruimen tijd tot hun groot Leetweezen dagelijks zodanig dissolut van gedrag komt aan te stellen, zo in het te buiten gaan van sterken drank als met het frequenteren van slegte en infame Huizen (...) het welke door Simon Prins als Heer der Gebuurte waarinne hun supplianten voornoemde suster is wonende, meede kan worden getuigd. Het echtpaar verzoekt een ondercuratelestelling door het stadsbestuur.

(SA II inv. nr. 295 no. 110/111, 09-09-1784)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

27. Oost Friesland

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

gelegen in de Nieustege onder 't bon van Zevenhuysen / beginnende aen den houc van 't Steenschuyr mit 't huys van Claesgen (...), wedue van Sem Ysbrantsz. / noortwaerts aen lopende tot aen 't huys van de wedue ende erfgen. van Dirc Jacopsz. van Reygersberch staende opten houc van St. Pieterskerchof / ende weder beginnende aen de westzijde van de voors. Nieustege mit 't huys opten houc van 't voors. kerchof, ancomende Jan Gijsbrechtsz. coerncoper / zuytwaerts aen lopende ende eyndende aen den houc van 't Steenschuyr aen 't huys ancomende Evert Quirijnsz. in den Hage.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 1, tussen 21-02-1602 en 15-03-1602)

Op 't versouck gedaen ter vergaderinge van de Gerechte d(eser) st(ad) L(eyden) onder wat gebuyrten verstaen zullen werden te wesen of ressorteren de huyskens gebout aen St. Pieterskerc, es geresolveert dat (....) / 't huysken oostwaerts van de zuytgevel mitte gebuyren van de Heerenstraet / ende 't huysken beneffens de Nieustege onder de gebuyrte van Oost Vrieslandt / mit bevel elc een mitsdesen gedaen zich naer de jegenwoordige verclaringe te gedragen

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7, 06-05-1604)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: Oostvrieslandt no. xxvij / Begint aen de Nieubrugge / beyde de zijden van de Nieustege / d'een zijde tot aen 't kerchof / d'ander zijde tot aen Commanderijsgraft toe / plach te hebben huysen of cameren 28

(SA II inv. nr. 1220 fol. 11)

De gemeene gebuyren aende westzijde van de Nieuwesteech ende zulx streckende tot achter aende Commanduyrsgraft verzoeken dat de kosten van het uitdiepen van de gracht op eenparigen voet zal plaatsvinden, d.w.z. dat de aangehuisden ieder in gelijke mate betalen. Het Gerecht besluit na rapport van de schepenmeesteren dat de omslag uit zal gaan van de waarde van de huizen, maar dat ook rekening zal worden gehouden met het gerief van degenen die het meest gebaat zijn bij de opslach als vande waterlosinge. Daarin zal ook de Pieterskerk worden betrokken. Vermoedelijk gaat om een verzoek van de belanghebbende bewoners en niet van het buurtbestuur, omdat de buurt zich uitstrekt over beide zijden van de Nieuwsteeg.

(SA II inv. nr. 45 fol. 83 vso - 84, 19-08-1588)

Op 28-05-1592 keurt het Gerecht een buurtkaart, bestaande uit 12 artikelen goed, uutgeseyt dat in 't vje articule verandert es in plaetse van vi stuvers, een hamme off xx stuvers daerboven, ende in plaetse van xii stuvers te stellen twe gelijcke hammen.

(SA II inv. nr. 46 fol. 214 vso)

Hoewel alle buurten sinds 1593 onder de van stadswege uitgevaardigde Generale Ordonnantie vielen en daarmee alle afzonderlijke statuten (de buurtkaarten) kwamen te vervallen, kwam het nog wel voor dat sommige buurten er voor hun buurtfeesten, de z.g. buurthoven, een eigen reglement op na hielden. Zo verzoekt de buurt Oost Friesland op een onbekende datum na 1593 goedkeuring van een ordereglement waarvan de tekst luidt:

Behalven welcke voorgaende gemeene keuren en ordonnantien bij die vande Gerechte deser stadt Leyden ten opsichte van alle de gebuyrten gemaect, bij de heer van Oostvrieslandt mit die van zijnen rade goet gevonden ende geordonneert es dat geduyrende die anstaende hof houdinge of hoveeringe van de voors. heer mit alle de gemeen gebuyren ooc zullen werden onderhouden de poincten en articulen hier naer volgende.

Ten eersten dat elc een wie ende van wat aensien die ooc zijn haer kint of kinderen jong of out zullen houden ende blijven buyten thoff, beginnende mitte voordeur ende dit al ende telcken op verbeurte van tien stuyvers over elc hooft twelc bevonden zal werden desen te overtreden.

Elc een thoff geduyrende es gehouden te compareren ende hem in thoff te laeten vinden smiddaechs op twaelff uyren preciselicken ende mit hem te brengen voor elc hooft een serviet om te gebruycken ende zo wie smiddaechs ten twaelf uyren niet te hoff en comt zullen de jegenwoordich zijnde personen tsamen ter maeltijt gaen zonder yemant te wachten. Ende zullen alle te zamen moeten scheyden des avonts voor zeven uyren preciselicken ende opte boete in tstadts ordonnantie van gemeenre gebuyrten begrepen ende niet jegenstaende de zelve het uyr van scheyden voorbescheyt op tien uyren in den avont als ontwijfelicken zulx gestatueert ten opsichte van laete vergaderingen diemen eerst jegens den avont plach te beginnen. [//]

Dat hem elc een eerlijcken gedragen ende zijn vrolicheyt zulx anstellen ende matigen zal dat hij in thoff geen ontucht of onhebbelicheyt en bedrijve, noch daer toe geen oorzaec en geve, op peene zo wie hem bevonden werde merckelicken te ontgaen ter bescheydenheyt van de heer mit die van zijnen rade, waer onder men mitsdesen ooc verstaet en begrijpt het breecken van glasen, onredelicken storten of plengen of andersins yet te doen dan op een gebuyr vergaderinge gewoon es van te staen tot straffe van de heer mit die van zijnen rade.

Het Gerecht stemt in: Behalven welcke voorgaende gemeene keuren en ordonnantien bij die vande Gerechte deser stadt Leyden ten opsichte van alle de gebuyrten gemaect, bij de heer van Oostvrieslandt mit die van zijnen rade goet gevonden ende geordonneert es dat geduyrende die anstaende hof houdinge of hoveeringe van de voors. heer mit alle de gemeen gebuyren ooc zullen werden onderhouden de poincten en articulen hier naer volgende. (zie ook 'Buurthouden', pag. 105).

(ELO, Bibl. nr. 15251, Keuren van Leiden; afschriften uit de 16e, 17e en 18e eeuw. 49 stuks. Eén blad, geschreven door Jan van Hout tussen 1593 en 1609 (na de uitvaardiging van de generale ordonnantie op de gebuurten, vóór het overlijden van Van Hout). Het blad is rechtsboven door Van Hout gemerkt met 265^a ; daaronder, waarschijnlijk in een latere hand, met 19)

De tekst is mogelijk geformuleerd door Jan van Hout, en blijkens het handschrift in ieder geval door hem geschreven. Van Hout was overigens woonachtig in de Nieuwsteeg en stond op 15-10-1603 bovenaan de voordracht voor een buurtheerbenoeming. Hij zal vanwege zijn drukke werkzaamheden wel voor de eer hebben bedankt, want het Gerecht benoemt Jan Willemsz. van der Pluym (SA II inv. nr. 1216 fol. 6, 15-10-1603).

Op 06-05-1604 besluit het Gerecht om het huis oostelijk gelegen naast de zuidgevel van de Pieterskerk (nu Kloksteeg 16) bij de buurt van de Heerenstraat te voegen (zie ook Heer- en Salomonstraten en Prily), terwijl 't huysken beneffens de Nieustege onder Oost Friesland wordt gerekend.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 7)

In 1646 worden Maria van Sonnevelt, weduwe van Isaack van Swanenburch, haar dochter en andere kinderen zeer ernstig beledigd door Maria van Egmont, weduwe van Jan Bastingius en haar dochter, Maria Bastingius. Zij zouden voor haar woning de weduwe Swanenburch en zelfs haar overleden echtgenoot groffelick hebben geïnjureert en de buurtheer, Dominicus van der Pluym en zijn oudraden, zijn er aan te pas gekomen. Het Gerecht neemt de kwestie hoog op en ontbiedt beide vrouwen. Het resultaat is dat Maria van Egmont en haar dochter alle beledigingen herroepen en verklaren dat zij Maria van Sonnevelt en haar dochter hielden voor eerlicke ende vrome luyden ende mitsdien Godt, de Justitie ende alle de voorn(oemde) geïnjureerden baden om vergiffenisse, ende daerenboven belooft haer voortaen in alle modestie ende betamelicke stillicheyt ende gebuerschap tegens de voorn. geïnjureerden ende alle anderen te gedragen. Zij moeten deze verklaring ook schriftelijk bevestigen en tenslotte worden de twee vrouwen door het Gerecht gemaand zich te wachten van eenige onruste in de gebuerte te veroorsaecken op pene van sware correctie ende straffe (zie ook 'Buurthouden', pag. 81).

(SA II inv. nr. 67 fol. 104 - 105 vso, 08 en 12-09-1646)

Dr. Pieter Jan Wierman, heer van Oost Friesland, verzoekt en verkrijgt ontslag wegens ouderdom en ziekte.

(SA II inv. nr. 127 fol. 256, 06-08-1764)

De buurtbewoners Goddeus, Van Wessem, Van Hulsel en negen andere geburen beklagen zich in 1796 over de afrekening van de buurtkas die vanwege de invoering van het nieuwe Reglement op de Gebuurten voor het laatst is gemaakt. Zij maken problemen over een post uit 1777 (er zou f 20,- teveel zijn opgeteld) en menen dat er in 1787 en 1794 tijdens de verkiezing van een thesorier en onderthesorier ten onrechte f 26-6-0 en f 12-0-0 verteerd zou zijn. De heer van Oost Friesland, Andries van Warendorp, wordt door het Comité van Algemeen Belang ontboden. Uit zijn uitvoerig verweer blijkt dat de inkomsten vanaf 28-10-1764 in totaal f 566-19-4 bedroegen en dat het geld (f 427-8-8) is verdeeld onder 41 geburen. De verteringen waren terecht, want in de 32 jaar dat van Warendorp buurtheer is, zijn de vergaderonkosten nooit in rekening gebracht. De klacht dat een jood bij de verdeling van het batig saldo is meegenomen, wordt verworpen: hier op zullen de onderget. alleen zeggen dat zij geen aanzien des Persoons, maar zich verplicht reekenden alle bewoond werdende Huyzen zonder onderscheid in de Verdeeling te brengen, zooals in meerdere Gebuurten heeft plaats gehad. Het verweer is ondertekend door de voormalige buurtbestuurders van Oost Friesland (en bekende patriotten) A. van Warendorp, Pieter Noordziek, Felix de Klopper en G.W. van Gaasbeek. Het Comité van Algemeen Belang stelt de klagende bewoners in het ongelijk (zie ook 'Buurthouden', pag. 153).

(SA II inv. nr. 635 fol. 2, 6 en bijlagen, 15-11, 09-12 en 30-12-1796 en inv. nr. 635 fol. 8)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

71. Nieuw (Klein) Barbarije

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de oostsijde van de Kuypersteech met 't huys van Harpar Pouwelsz. Bode / lopende zuytwaers aen den houck om langs de noortsijde van den Ouden Rijn / begrijpende de Dollebackerssteech aen weersijden / voorts oostwaers aen tot den houck van de Hogelantschekercksteech / de westsijde van de zelve / ende eyndigende aldaer met `t huys van Lourijs Joostensz. hoedemaecker.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 15, 02-08-1611)

Geschiedenis:

De naam herinnert vermoedelijk aan het voormalige Barbaragasthuis (het latere Huiszittenhuis) en kan tegelijkertijd een woordspeling zijn die verwijst naar Barbarije, het huidige Marokko. Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553) onder de naam Nieuw Barbarije, die echter aan de westzijde doorliep tot aan de Donkersteeg en dus wat groter was. De ligging wordt dan omschreven als: Nieut Barbarijen no. lxxj / Begint van de Donckersteech tot de Hogelantsche kerckbrugge mitten twee stegen / plach te hebben huysen of cameren (?).

Overigens was er in de 16e eeuw wel sprake van een buurt Klein Barbarije, maar deze omvatte de St. Jorissteeg en de St. Barbarasteeg met de Dwarskamp, het wat latere St. Joris.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 8 vso)

De gemene gebueren van Cleyn Barbaryen brengen een ouderloos kind aan bij het H.G. Weeshuis.

(Archief H.G. Weeshuis inv.nr. 3386 fol. 79, 15-09-1614)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

57. Nieuw (Jonge) Tuil

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

ter wederzijden van de Middelstegracht tussen Gansoort (de Nieuwe Rijn) en de Groenesteeg.

(SA II inv. nr. 1221, 12-02-1609)

Geschiedenis:

Mogelijk was de buurt in 1519 nog verenigd met Oude Tuyl, want in dat jaar wordt tLant van Tuyl genoemd als prijswinnaar in de stadsloterij. Men wint een zilveren kroes met een gewicht van zeven ons (zie ook 'Buurthouden', pag. 33 en 225 noot 100).

(SA I inv. nr. 988 fol. x vso)

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De buurt staat dan (tot 1602) bekend als: Nieytuyl no. lvij / Begint in de Groenestege / van Coman Govert Willemsz. 's huys tot Coman Willem Joostenz. 's huys opte Middelstegraft / plach te hebben huysen of cameren 42.

(SA II inv. nr. 1220)

In 1601 wendt de heer van Jongen Tuyl zich met tien andere buurten in de omgeving tot het Gerecht met het verzoek om een uurwerk met halve en hele urenslag op de toren van de Hooglandse kerk te plaatsen. Het probleem is dat bij noordelijke en oostelijke wind de stadsklokken niet hoorbaar zijn, waardoor de arbeiders, met name de jongeren meyskens ende knechts te vroeg het werk verlaten, te laat beginnen ende gaen nae haer gelieften. Deze situatie leidt tot veel gekijfs ende oneensheyt met hun patroons. De gezamenlijke buurtbestuurders herinneren er aan dat in tijden des benoutheyts de kerkklok - die er nog steeds hangt - zonodig dag en nacht werd geluid. Het Gerecht belooft om een vast ende geduyrich uyrwerc te laten plaatsen. Maar daar komt niets van terecht en zes jaar later richten dezelfde buurten zich opnieuw tot het Gerecht, dat nu twee schepenen, een veertigraad en stadssecretaris Jan van Hout gelast om alsnog te handelen, verdragen ende accorderen opt maecken van een uyrwerc (zonder voorslach) om alleen heele ende halve uyren te slaen (zie ook 'Buurthouden', pag. 122).

(SA II inv. nr. 49 fol. 227 - 228, 19-04-1601 en inv. nr. 50 fol.246 - 247, 14-06-1607)

Op 12-02-1609 verzoeken de heer en de geburen van Jonge Tuil het stadsbestuur om de buurt te splitsen. Zij delen mee dat er omtrent 120 manspersonen woonachtig zijn ende alsoo de selve gebuyrte nootlicken dient vercleynt om te beter goede eenichheyt onder de gebuyren, zoo op vergaderingen als andersints te houden. Men stelt voor om de voors. gebuyrte in tween te deelen als de oostsijde ende de westsijde van de voors. graft, elcx op hem selve, wersulcx die van de oostsijde van een nieuwen heer te versien. Het verzoek is ondertekend door de buurtheer Cornelis Aerensz. van der Wuert, Michgil Willemsz., Cornelis Claesz., Heyndrick Huybrechsz. Vermij, Wijnandt Jansz. de Haes, Pyeter Jacopsz., Willem Willemsz. in de Goude Coe en Michiel de Empere. Het Gerecht stemt in met het verdelingsvoorstel met de kanttekening dat Cornelis Arentsz. van der Wuert heer blijft van de westelijke buurt die de naam West Tuil krijgt. De buurt aan de oostzijde van de Middelstegracht zal Oost Tuil heten. De bewoners van de laatstgenoemde buurt wordt geordonneerd om mitten aldereersten te nomineren ende verkiesen tenminsten drie van de best gequalificeerste borgeren of innewoonders aldaer gehuyst ende geerft sijnde, ende de namen van dezelve ter vergaderinge van die van de Gerechte over te leveren omme daeruyt bij hemluyden eenen te werden vercooren ende gestelt tot goet beleyt ende Regieringe van dezelve gebuyrte. Het apostille is getekend door Jan van Hout (zie ook 'Buurthouden', pag. 61 e.v.).

(SA II inv. nr. 1221. Zie ook inv. nr. 1216 fol. 11)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

32. Nieuwland

	Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.

Ligging:

beginnende aen de houte brugge gelegen tusschen de Volresgraft ende St. Jacobsgraft / met beyde de zijden van 't Steenschuyr / lopende tot aen de Nieuwbrugge

(SA II inv.nr. 1216 fol. 13 - 13 vso, 03-08-1610)

begrijpende de huysen ten wedersijden van 't Steenschuyr / tusschen de Nyeuwe brugge ende den Houten brugge nevens de St. Jacobsgraft staende

(SA II inv. nr. 1216 fol. 51, 18-02-1621)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Nieulant of Steenschuyr no. xxxij / Begint van de brugge beneffens de Volresgraft tot de Nieubrugge toe / aen beyde zijden / plach te hebben huysen of cameren 24.

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 128 loten in voor f 30,- (lotnr. 21645). De prose luidde: Die bueren van Nyewe Lants brugge vragen wat men hem thuys sal dragen (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

Overmeer, heer van Nieuwland, krijgt toestemming om met zijn buurt te mogen hoven.

(SA II inv. nr. 192 fol. 267, 15-10-1692)

Mr. Maarten Marcus, heer van Nieuwland (tevens Raad en oud-burgemeester), verzoekt en verkrijgt ontslag wegens zijne tegenwoordige swakke constitutie.

(SA II inv. nr. 136 fol. 284, 25-04-1781)

De gebuurte Nieuwland krijgt toestemming om te mogen hoven (zie ook 'Buurthouden', pag. 103. De mededeling in het boek dat met de aanvraag van de buurt  Witsermouw in 1780 het fenomeen van het buurthoven ophield te bestaan, klopt dus niet).

(SA II inv. nr. 234 fol. 14 vso, 05-06-1794)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting