Door op de onderstaande foto's te klicken worden lijsten zichtbaar van de Monumentale Kunst in Leiden:

Zichtbaar (al dan niet bedreigd)

	Adres	Gebouw	Architect	Kunstwerk	Specificatie	Kunstenaar	Datering	Conditie/Situatie
	Aalmarkt 22	Warenhuis Vroom & Dreesman	Leo en Jan van der Laan	Portretplaquette	Bronzen plaat in voormalig trappenhuis	Nahmer, Theo van der	1933	niet bedreigd
	Aaltje Noordewierlaan 1	Verpleeg- en verzorgingshuis Libertas Rijn & Vliet	Landers, K.	Gevelversiering	Gevelmozaïek bij ingang	Landers, Anton	1962	niet bedreigd
	Aerent Bruunstraat 2	Chr.Geref. Opstandingskerk	Nielsen, Ch. H.	Glas-in-lood	1 raam	Hendriks, Berend	1961	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1800
	Aerent Bruunstraat 2	Chr. Geref. Opstandingskerk	Nielsen, Ch. H.	Glas-in-lood	2 ramen	Bruens, Carel	1996	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1800
	Antonie Duycklaan 14	Kinderdagverblijf Small Steps	Ouden, P.C. den	Mozaïek	2 kinderfiguren	Buurman, Kees	1960	niet bedreigd
	Beethovenlaan 1-259	vijf flatgebouwen		Gevelversiering	5 muziekinstrumenten	Meine Jansen, Jan	1961	niet bedreigd
	Bizetpad 1-3	Leo Kannerschool	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Gevelversiering	Gebroken keramische tegels	Bal, Henny	1963	bedreigd
	Boshuizerlaan 5	Buurtcentrum Vogelvlucht	Hendriks, J.P.L., J.A van den Bosch en J. Hendriks	Gevelversiering	Baksteenreliëf Vogelvlucht	Nuyens, F.	1960	niet bedreigd
	Boshuizerlaan 11-13	R.K. Antonius van Padua	Campman, H.A.D.	Glas-in-lood	2 glas-in-loodramen en 4-delig tympaan incl. zgn. Paulusraam	Smeets, Louis	1966	bedreigd
	Boshuizerlaan 11-13	R.K. Antonius van Padua	Campman, H.A.D.	Glas-in-lood	7 gebrandschilderde ramen de 7 sacramenten	Smeets, Louis	1966	bedreigd
	Breestraat 50	Sociëteit Minerva	Boks, W.C./W. Eijkelenboom/A. Middelhoek	Beeldhouwwerk	Haardsculptuur: "Minerva weert de domheid af"	D'Hont, Pieter	1963	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1490
	César Franckstraat 38	Apostolisch Genootschap	Korswagen, H.	Keramisch Reliëf	Fakkel met wereldbol	onbekend	1968	onbekend
	Damlaan 22	Basisschool Pacelli	Oerle, van en Schrama	Gevelreliëf	3 gevelreliëfs: tiara, 3 herders, sleutel met letters SP	Stauthamer, Cephas	1954	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1746
	Haagweg 4	Kunstenaarscentrum	Buurman, B./M.P. Schutte	Glas-in-lood	Herdenkingsraam 65-jarig jubileum	Kaay, Cors van der	1948	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1489
	Haagweg 4	Kunstenaarscentrum	Buurman, B./M.P. Schutte	Glas-in-lood	Herdenkingsraam 75-jarig jubileum	Kaay, Cors van der	1958	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1489
	Haagweg 4	Kunstenaarscentrum	Buurman, B./M.P. Schutte	Wandreliëf	Keramische plaquette: Metselende ambachtsman 1940	Hoek, Milot van	1940	niet bedreigd Gemeentelijk monument 1489
	Houtlaan 55	Alrijne	Kramer, B.J.K. en J.E. Kruisheer	Mozaïek	glasmozaïeken in kapel	Kristensen, Gunhild	1964	niet bedreigd
	Houtlaan 55	Alrijne	Kramer, B.J.K. en J.E. Kruisheer	Reliëf	bronsreliëfs in kapeldeuren	Noorlander, Huib	1964	niet bedreigd
	Kagerstraat 7	Da Vinci College	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Glaswand	Claustrawandgekleurd glas boven ingang	Dijkstra, Herman	1963	niet bedreigd
	Kagerstraat 7	Da Vinci College	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Glas-in-lood	raam 4 paarden, in aula	Kristensen, Gunhild	1963	niet bedreigd
	Kagerstraat 7	da Vinci College	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Reliëf	Houtreliëf muziekinstrumenten in aula	Braendle, Julia	1963	niet bedreigd, conditie slecht
	Lammenschansweg 4-6	Opvang vluchtelingen en asielzoekers	Laan, J.A. Van der, J.B. Hermans, Van der Eerden en Kirch	Gevelreliëf	dierfiguren	Simon, J.B. Lambert	1958	bedreigd
	Noachstraat 2	Leonardo College	Oerle, P. van	Tegelmozaïek		Struycken, Peter	1982	bedreigd, afgedekt
	Obrechtstraat 4	Gereformeerde Kleuterschool	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Gevelreliëf	Geëmailleerd betonreliëf op 2 muren	Bayens, Hans	1966	niet bedreigd
	Plantage 16	Stichting Verbum Dei	Laan, J.A. Van der, en J.B. Hermans	Glas-in-lood raam		Waarschijnlijk Gerard N. Jilleba	1962	niet bedreigd
	Rooseveltstraat 49	Bedrijfshal met kantoor N.V. Shulton	Postma, A.E.G. en J.D.	Keramische wand	Bij ingang	Tieman, Henk	1964	niet bedreigd, grotendeels afgedekt
	Rosenburch 71	Serviceflat Rosenburch	Manen, D. en T. van	Keramische wand	bij ingang	onbekend	1974	niet bedreigd
	Stationsplein 107	gemeente Leiden	Jonkman, J. en P. van Dorp	Glas-in-beton	glas-in-beton gevel over 6 verdiepingen	Jansen, Meine, Jan Menno	1967	sloop per 1 oktober 2024
	Sumatrastraat 197	OLV van de H. Rozenkrans	Sterre, Piet van der	Glas-in-lood	meerdere ramen begane grond	Sterre, Piet van der	1961	niet bedreigd
	Sumatrastraat 197	OLV van de H. Rozenkrans	Sterre, Piet van der	Gevelversiering	betonnen fakkel	Sterre, Piet van der	1961	niet bedreigd
	Ter Haarkade 1	Kunstenaarscentrum Nieuwplaatz	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Gevelplastiek	Boom met vogel op het nest	onbekend	1964	Het pand is in 2020 gesloopt om plaats te maken voor sociale woningbouw. Het gevelplastiek is uitgenomen voor herplaatsing in de nieuwbouw.
	Toussaintkade 51	Studentenhuisvesting	Niepoth, J.F.	Glas-in-beton ramen	54 ramen "Opgang der tijden"	Hendriks, Berend	1959	niet bedreigd, gemeentelijk monument 1747
	Vijf Meilaan 210	ID College	Koch, Th. K.J. (stadsarchitect)	Gevelreliëf	Houtreliëf bij entree	Voet, Wilfred	1968	bedreigd
	Wassenaarseweg 52	Pieter de la Courtgebouw	Zwiers, H.T.	Gevelreliëf	Adam en Eva in keramiek	Buurman, Kees	1964	niet bedreigd, op dak buitenzijde trappenhuis
	Wassenaarseweg 56	Gortergebouw [NIPG]	Mertens Sr., Hermann Friedrich	Beeld	Beelden De Hoop en De Zorg bij entree	Wenckebach, Oswald	1941	niet bedreigd, (gedeeltelijk) gemeentelijk monument 1600
	Wassenaarseweg 60	Lab. Voor Fysiologie	Mertens Sr., Hermann Friedrich	Gevelreliëf	Fysiologen Harvey, Bernard, Berthold en Pavlov bij entree	Wenckebach, Oswald	1959	niet bedreigd
	Wassenaarseweg 60	Lab. Voor Fysiologie	Mertens Sr., Hermann Friedrich	Gevelreliëf	Tekstreliëf en namen 200 fysiologen van Alkamaion	Wenckebach, Oswald	1959	niet bedreigd
	Wassenaarseweg 60	Lab. Voor Fysiologie	Mertens Sr., Hermann Friedrich	Mozaïek	vogels en vissen in hal en bij auditoria	Lerma, Luigi de	1959	niet bedreigd, aanwezig
	Wassenaarseweg 60	Lab. Voor Fysiologie	Mertens Sr., Hermann Friedrich	Wandschildering	de 4 jaargetijden, in de kantine	Neut, M. Van der	1959	niet bedreigd, aanwezig
	Willem de Zwijgerlaan 179	Rouwcentrum Monuta Van der Luit	Hamerpagt, George en Jakob de Gruijter	Gevelreliëf	Keramische tegels boven ingang en in gevel	Tieman, Henk	1962	bedreigd
Verdwenen/vernietigd/opgeslagen
	Adres	Gebouw	Architect	Kunstwerk	Specificatie	Kunstenaar	Datering	Conditie/Situatie
	Antonie Duycklaan 14	Kinderdagverblijf Small Steps	Ouden, P.C. den	Gevelversiering	draadstaalplastiek spelende kinderen	Buurman, Kees	1960	verdwenen
	Bizetpad 1-3	Leo Kannerschool (plein)	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Muurversiering	Muurtje met geglazuurd hondje en sporter	Veld, Frans van de	1978	opgeslagen (ontmanteld)
	Boerhaavelaan 44	Bonaventura College voor VMBO	Laan, J.A. Van der, en J.B. Hermans	Wandschildering	Sport en Spel	Sengers, Lode	1954	verdwenen
	Boerhaavelaan 44	Bonaventura College voor VMBO	Laan, J.A. Van der, en J.B. Hermans	Wandversiering	scherftegeltableaus in hal	onbekend		vernietigd
	Boerhaavelaan 44	Bonaventura College voor VMBO	Laan, J.A. Van der, en J.B. Hermans	Mozaïek	8 glasmozaïeken in trappenhuis	onbekend		vernietigd
	Curaçaostraat 3	Mimar Sinan Moskee	Kraan, A.T. en A. van Nieuwkoop	Wandschildering	H. Drieëenheid	Buurman, Kees	1965	opgeslagen
	Curaçaostraat 3	Mimar Sinan Moskee	Kraan, A.T. en A. van Nieuwkoop	Wandreliëf	Ichthus	Maaskant, Jan	1965	vernietigd
Geen afbeelding	Damlaan 1	Openbare Basisschool De Morskring	Koch, Th. K.J. (stadsarchitect)	Wandreliëf	Kinderspelen (in hal)	Verstoep, Leendert	1953	verdwenen
	Dieperpoellaan 2	Driestar College	Architectenbureau Lucas en Niemeyer	Wandreliëf	Radiaal geplaatste U-profielen	Struycken, Peter	1966	opgeslagen
	Eijmerspoelstaat 3	St. Agneslyceum	Oerle, van en Schrama en Bos	Wandreliëf		Smit, Josje	1965	opgeslagen, gebouw afgebroken
	Hof van Roomburgh 46	R.K. Zorgcentrum Roomburgh	Oerle, van en Schrama en Bos	Glas-in-lood	8 ramen in de kapel	onbekend	1966	opgeslagen
Geen afbeelding	Houtlaan 55	Alrijne	Kramer, B.J.K en J.E. Kruisheer	Beeldhouwwerk	bij ingang	Guntelaar, Ben	1964	verdwenen (opgeslagen ?)
	Houtlaan 55	Alrijne	Kramer, B.J.K. en J.E. Kruisheer	Wandschildering	in hal	Iersel, Ger van	1964	verdwenen
	Hugo de Grootstraat 27-31	Appartementencomplex		Glas-in-lood		Wenckebach, K.F.	1956	verdwenen; Rijksmonument
	Johan Wagenaarlaan 14	Kinderopvang Smallsteps Kleine Beer	Koch, Th. K.J. (stadsarchitect)	Gevelreliëf	Poppenspeler	Buurman, Kees	1964	verdwenen
	Kagerstraat 1	Chr. Lyceum Visser 't Hooft	Elffers, Hoogeveen en Van der Kraan	Wandreliëf	Man vrouw en beest (hout en polyester)	Buurman, Kees	1967	vernietigd
	Kagerstraat 7	Da Vinci College	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Wandreliëf	2 vissen van keramiek in zwembad	Buurman, Kees	1963	verdwenen
	Kagerstraat 7	Da Vinci College	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Wandreliëf	Meisje op vis in keramiek in zwembad	Buurman, Kees	1963	verdwenen
Geen afbeelding	Kagerstraat 7	Da Vinci College	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Mozaïek	glasmozaïek in docentenkamer	Braendle, Julia	1963	verdwenen
	Kaiserstraat 63	Zoölogisch Laboratorium	Oerle, van en Schrama	Gevelrelief	Decoratief roosterwerk	Mouton, J.B.	1957	verdwenen, gebouw afgebroken
	Kaiserstraat 63	Zoölogisch Laboratorium	Oerle, van en Schrama	Gevelreliëf		Smit, Josje	1957	verdwenen, gebouw afgebroken
Geen afbeelding	Meerhof 44	Meerhof Hervormde Kleuterschool	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Gevelreliëf	in kleur gemoffeld plaatijzer	Hövig, Marry	1972	verdwenen
	Rijnsburgerweg 10	AZL	Duintjer, M.	Mozaïek	Wandmozaïek	Ijlstra, Bouke	1961	verdwenen/gesloopt
	Rijnsburgerweg 10	AZL KNO	Jonkman, J. en P. van Dorp	Mozaïek	Wandmozaïek	Ijlstra, Bouke	1963	verdwenen/gesloopt
	Rijnsburgerweg 10	AZL KNO	Jonkman, J. en P. van Dorp	Wandschildering	Anatomische vormen	Meine Jansen, Jan Menno	1963	verdwenen/gesloopt
	Rijnsburgerweg 10	AZL KNO	Jonkman, J. en P. van Dorp	Wandschildering	2 wandschilderingen Ark van Noach	Rolle, N.	1963	verdwenen/gesloopt
	Rijnsburgerweg 10	AZL Heelkunde	Carmiggelt, J.C.W.	Wandschildering	Vogelfluiter	Andrea, Kees	1963	verdwenen/gesloopt
Geen afbeelding	Schelpenkade 6				11 vignetten	Vollmer, Frans	1956	verdwenen
	Schubertlaan 131	Korte Vlietschool	Elffers, Hoogeveen en Van der Kraan	Gevelobject	Zon	Ru, Peter de	1977	verdwenen
Geen afbeelding	Schubertlaan 131	Korte Vlietschool	Elffers, Hoogeveen en Van der Kraan	Wandschildering	tableaus in aula "de weg van huis naar school"	Ru, Peter de	1977	verdwenen
	Stationsweg 41-43	Kamer van Koophandel	Schutte, M.P.	Gevelreliëf	op balkon	Snoeck, Jan	1965	ogeslagen
	Sumatrastraat 120	Marecollege	Schutte, M.P.	Gevelreliëf	reliëf in cortenstaal	Wit, Frans de	1974	opgeslagen, school verbouwd
	Telderskade 46	Telders Basisschool	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Gevelreliëf	dieren	Groenestein, Jan	1966	wordt verplaatst, gebouw afgebroken
	Ter Haarkade 1	Kunstenaarscentrum Nieuwplaatz	Koch, Th.K.J. (stadsarchitect)	Wandschildering	in de aula	Op de Laak, Harry	1964	verdwenen
	Wassenaarseweg 64	Clusius Laboratorium	Röntgen, F.E.	Gevelreliëf	Wandreliëfs van sgrafitto in trappenhuis gestileerde vormen dieren en planten	Horn, Lex	1960	opgeslagen, gebouw afgebroken; sgraffito behouden
	Wassenaarseweg 64	Clusius Laboratorium	Röntgen, F.E.	Wandschildering		Horn, Lex	1959	vernietigd; gebouw afgebroken
Verplaatst
	Adres	Gebouw	Architect	Kunstwerk	Specificatie	Kunstenaar	Datering	Conditie/Situatie
	Berlagestraat			Mozaïek	Clown op fiets	Berserik, Herman	1990	herplaatst
	Boerhaavelaan 44	Bonaventura College voor VMBO	Laan, J.A. Van der, en J.B. Hermans	Gevelreliëf	3 figuren; boven ingang	Simon, J.B. Lambert	1954	herplaatst
	Boerhaavelaan 44	Bonaventura College voor VMBO	Laan, J.A. Van der, en J.B. Hermans	Glas-in-lood	3 ramen afkomstig van Huishoudschool Galgewater	Joan Collette	1931	herplaatst Mariënpoelstraat 4
	Galgewater 1	Katholieke Vakschool voor Meisjes, Galgewater, Leiden	Leo en Jan van der Laan	Glas-in-lood	3 ramen	Joan Collette	1931	herplaatst Boerhaavelaan 44
	Langegracht 70a	Woningcorporatie De Sleutels		Glas-in-lood	4 ramen met thema volkshuisvesting	Leeuwen, D. van	1948	herplaatst
	Rijnsburgerweg 10	AZL KNO	Jonkman, J. en P. van Dorp	Plastiek	St. Maarten	Letterie, Frank	1963	herplaatst naar LUMC
	Scheepswerf 2-74	woningbouw		Glas-in-lood	Ramen t.g.v. 45-jarig jubileum Wbv De Eendracht	onbekend	1957	herplaatst, Scheepswerf bij het Steneveltpark aan de Zijl
	Stationsplein 107	gemeente Leiden	Jonkman, J. en P. van Dorp	Keramisch reliëf	in kantine op 6de verdieping	onbekend	1967	herplaatst in stadhuis
	Stationsweg 41-43	Kamer van Koophandel en Fabrieken Rijnland	Schutte, M.P. en G.H. Bellaard	Glas-in-lood	10 ramen afbeeldingen handel en nijverheid	Geraedts, Pieter	ca. 1950	herplaatst in stadhuis
	Wassenaarseweg 64	Clusius Laboratorium	Röntgen, F.E.	Gevelreliëf	Betonreliëf gestileerde vormen boven ingang	Horn, Lex	1960	herplaatst bij Kolffpad (parkeergarage); gebouw afgebroken,
	Willem de Zwijgerlaan 44	Topaz Overrhyn	Koch, Th. K.J. (stadsarchitect)	Glas-in-lood	8 ramen Van den Vos Reynaerde	Hofman, Pieter	1956	herplaatst
	Zonneveldstraat	Faculteit der Rechtsgeleerdheid	Schutte, M.P. en G.H. Bellaard	Beeldhouwwerk		Couzijn, Wessel	1967	verplaatst naar Gorlaeus
	Zonneveldstraat	Faculteit der Rechtsgeleerdheid	Schutte, M.P. en G.H. Bellaard	Wandschildering		Lataster, Ger	1967	verplaatst naar Gorlaeus

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramisch scherftegelmozaïek, Jan Baptist Lambert Simon

(foto: Jos Hooghuis)

 Beschrijving:

Het scherftegelmozaïek was aangebracht boven de ingang van de school aan de Boerhaavelaan. Het is 1.80 meter breed en 0,50 meter hoog. Het stelt drie figuren voor. Mogelijk Don Bosco met twee jongelingen. Maar ook een voorstelling van de Drie Koningen of de Drie Wijzen uit het Oosten is mogelijk gelet op de hoofdeksels van de figuren. Lambert Simon lijkt beïnvloed door de Cobra-beweging. Het schoolbestuur was aanvankelijk niet ingenomen met de ontwerpschetsen. Voor het scherftegelmozaïek was een bedrag van fl. 2120 beschikbaar. Waarschijnlijk is Lambert Simon als kunstenaar voorgesteld door architect Jan van der Laan.

Jan Baptist Lambert Simon (Den Helder 1909 - Utrecht 1987) was autodidact. Zijn vader die een steenhouwerij bezat en later een handel in bouwmaterialen wilde graag dat zijn zoon in de zaak zou komen werken. Zodra Simon de kans kreeg trok hij echter naar Parijs. Zijn verblijf daar was bepalend voor de ontwikkeling van zijn kunstenaarschap. Terug in Nederland woonde hij vanaf ca. 1930 in Utrecht en maakte deel uit van de kunstenaarsgroep rond het tijdschrift De Gemeenschap.  Deze bestond uit jonge katholieke intellectuelen die zich keerden tegen het establishment. J.B. Lambert Simon ontving zijn opdrachten voornamelijk van katholieke instellingen. Hij is zich steeds blijven vernieuwen. Hij maakte een ontwikkeling door van een neo-barokke stijl naar impressionisme, surrealisme en abstracte kunst. Vanaf circa 1960 kreeg hij steeds meer opdrachten uit niet-kerkelijke kring. Voor de school aan de Lammenschansweg 4-6 maakte Lambert Simon een keramisch gevelreliëf. In de St. Willibrorduskerk in Oegstgeest bevindt zich een groot glas-in-loodraam van Lambert Simon met als thema Het Laatste Oordeel.

Het schoolgebouw was gebouwd als technische school voor de Stichting Katholiek Onderwijs in Leiden. Het was ontworpen door het architectenbureau J.A. van der Laan, J.B. Hermans en Th. M. van der Eerden uit Leiden. De laatste jaren was het in gebruik door de afdeling VMBO van het Bonaventuracollege aan de Mariënpoelstraat.  Volgens het Monumentenregister van de gemeente Leiden heeft het College van B&W in 2014 het advies om het gebouw aan te wijzen als gemeentelijk monument afgewezen. Het gebouw is in maart 2018 gesloopt. Op deze locatie staat sinds 2020 de nieuwbouw voor VMBO Bonaventura en VMBO De Thermiek. De naam van de  nieuwe school is Beroepscollege Leystede. Het scherftegelmozaïek van J.B. Lambert Simon heeft een plaats gekregen aan de voorgevel van het trafohuisje dat onderdeel was van het gesloopte schoolgebouw. Het grenst aan de speelplaats en is zichtbaar vanaf de Boerhaavelaan. De ingang van het nieuwe schoolgebouw is aan de Van Swietenstraat 2.

Het scherftegelmozaïek herplaatst (Foto's: Jos Hooghuis)

Bronnen:

Archief Stichting Katholiek Onderwijs Leiden (SKOL), ELO

“Het Keramische werk van Lambert Simon” in: Samenspel, no. 2, 1964, pp. 14-21

“Leiden werd heden verrijkt met Katholieke Technische school, in Leidse Courant, 4 mei 1954, p. 2

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en Stedenbouw 1940-1965. Leidse Historisch Reeks. Leiden 2009, p. 104

“Schoolgebouw voor vakmensen” in: Leidsch Dagblad 10 november 2018

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. De geschiedenis van de scholenbouw in Leiden. Deel 2: 1945-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 17

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

11 november 2020

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Betonreliëf, Herman Berserik (foto: Paulina Buring)

Beschrijving:

Het kunstwerk bestaat uit vijf betonplaten die boven elkaar zijn gegroepeerd. Het formaat is langwerpig, het is aan de onderkant 2.17 meter breed. Bovenin is een acrobatische clown afgebeeld die met een monowiel op een koord balanceert en tegelijkertijd jongleert met vier ballen. Onder hem kijkt een zittende hond met open bek naar de clown. Naast hem staat een vogel op een bal. Het mozaïek geeft kleur aan het grijze beton. In het monowiel is de naam van de kunstenaar te lezen. Het kunstwerk drukt de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van het spelende kind uit. Het werk heeft een zeldzaamheidswaarde.

Het betonreliëf is een naoorlogse kunsttechniek die door de architect Le Corbusier voor het eerst werd toegepast.

Herman Berserik is in 1921 geboren in Den Haag. Het kreeg zijn opleiding tijdens de oorlog an de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten te Den Haag. Na zijn opleiding woonde hij enige tijd in Parijs. Weer in Nederland werd hij docent aan de Vrije Academie. Hij heeft slechts een klein aantal monumentale kunstwerken gemaakt.

Het gevelhoge betonrelief bevindt zich op de zuidgevel van een appartementencomplex. Het is oorspronkelijk gemaakt voor de buitengevel van een Openbare Lagere School in de Berlagestraat.

Voorzijde (foto: Paulina Buring)	Achterzijde (foto: Jos Hooghuis)

	Leidsch Dagblad, 23 augustus 1990, p. 13

Bronnen:

“Gered mozaïek weer terug”, in: Leidsch Dagblad 23 augustus 1990, p. 13

“Openbaar lager onderwijs krijgt ruimte in Leiden Z.W.” in: Leidsch Dagblad, 27 november 1963, p. 3

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. De geschiedenis van de scholenbouw in Leiden. Deel 2: 1945-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010 p. 12, 28

“Van sloop gered mozaïek herplaatst”, in: Leidsch Dagblad 6 juni 1990, p. 13

20 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Metaalreliëf, Jan Meine Jansen (foto: Arnold Meine Jansen)

Beschrijving:

De vijf reliëfs zijn ongeveer 2.00 meter hoog en 2.00 meter breed en hangen op 6.00 meter boven de grond. Het stelt de volgende muziekinstrumenten voor: Cello, Bazuin, Harp en gitaar, Hoorn en Orgel.

Het zijn constructivistische metaalreliëfs die op een bepaalde afstand van de muur zijn geconstrueerd vanwege de schaduwwerking. Met het draaien van de van de zon ontstaat een lichtspel door de veranderende schaduw op de muur en zo heeft Jan Meine Jansen de factoren energie, tijd en licht in deze kunstwerken geïntegreerd.  

Oorspronkelijk waren de kunstwerken geheel zwart. De kleuren zijn bij een opknapbeurt in 2000 aangebracht als sluitstuk van een renovatie van de flatgebouwen. Daarbij is ook verlichting aangebracht. De verlichting van de opgeknapte kunstwerken is officieel op 28 november 2000 ontstoken door de weduwe van Jan Menno Meine Jansen.

Jan Meine Jansen (Meppel 1908 – Driebergen 1994) werd opgeleid aan de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs en de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten, beide in Amsterdam. Hij beoefende de vrije schilderkunst en vervaardigde tekeningen en gouaches. Binnen het oeuvre van de kunstenaar zijn deze reliefs zeldzaam omdat hij geen andere metaalreliefs heeft ontworpen.

In Leiden is hij vooral bekend van zijn glas-in-betonramen in het voormalige Belastingkantoor aan de Stationsweg 107.

De vijf kunstwerken zijn aangebracht op de kopse kant van vijf identieke grote  flatgebouwen die zijn ontworpen door architect Groosman. De flatgebouwen staan evenwijdig naast elkaar in een parkzone met hun kopse kant aan de weg waarop de kunstwerken zijn aangebracht.  De flatgebouwen zien er hetzelfde uit door de herhaling van het ontwerp. De gevelversieringen aan de zijgevels van de flatgebouwen verwijzen naar de naam van de wijk: Muziekbuurt.

 Metaalreliëfs na de renovatie in 2000, Jan Meine Jansen (foto’s: Jos Hooghuis)

Bronnen:

“In de schijnwerpers” in: Leidsch Dagblad, 29 november 2000, p. 13

“Kunstwerken Beethovenlaan verlicht” in: Leidsch Dagblad, 25 november 2000, p. 13

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 172

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

 Stroo, Martine, Jan Meine Jansen 1908-1994. Schilderijen, tekeningen en monumentaal werk, Zutphen 2005, p. 132 en 168

20 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Scherfmozaïek, Kees Buurman (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Het mozaïek is 1.10 meter breed en 1.50 meter hoog. Het is opgebouwd uit kleine voornamelijk geometrische blokjes van ca 1 cm bij 1 cm die de mooie glans van glas vertonen. De randen van de blokjes zijn zowel recht als gekarteld. De muur waarin het mozaïek zich bevindt is wit geschilderd. Het onderwerp sluit aan bij  de beleving van de kinderwereld. Het verbeeldt de speelsheid van jonge kinderen. Het mozaïek is gemaakt om de entree te verfraaien.

Het mozaïek met de kindervoorstelling is gemaakt door de Leidse kunstenaar Kees Buurman die bekendheid genoot als kritische kunstenaar die in De Lakenhal regelmatig exposeerde met abstracte kunstwerken. De directur van De Lakenhal, Jan van Wessem, rekende hem indertijd tot de ‘toonaangevende jonge kunstenaars in Leiden’. Hij was schilder, tekenaar, graficus en dichter, en is vooral bekend van zijn werk in zwart/wit. Zijn opleiding aan de Algemene Grafische School in Amsterdam zal daartoe hebben bijgedragen. In zijn monumentale werk, dat voornamelijk dateert uit de jaren 1960, past hij soms kleur toe.

Kees Buurman is niet in de eerste plaats een monumentaal kunstenaar en heeft daarom maar een  beperkt aantal, een tiental, gebonden kunstwerken gemaakt. De meeste opdrachten kreg hij in zijn woonplaats Leiden. Voor zover bekend is dit mozaïek uit 1960 zijn eerste monumentale opdracht. Het mozaïek is een vroeg figuratief werk van Kees Buurman die bekend staat om zijn abstracte kunst.

De school is in 1960 gebouwd door de architect P.C. den Ouden in opdracht van de Stichting voor Christelijke Kleuterscholen te Leiden en Oegstgeest. Het is een eenvoudig bakstenen gebouw met een pannendak en een L-vormige plattegrond. De ingangangsportaal ligt aan de achterzijde en is daardoor alleen zichtbaar voor de schoolgebruikers.

Bronnen:

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en Stedenbouw 1940-1965. Leidse Historisch Reeks. Leiden 2009, p. 109

“Kleuterschool met drie klassen voor rond een ton”in: Nieuwe Leidsche Courant, 29 september 1960

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. De geschiedenis van de scholenbouw in Leiden. Deel 2: 1945-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 14

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 257

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

20 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

 
Draadplastiek, Kees Buurman (foto: Kees Buurman Stichting)

Beschrijving:

Het draadplastiek is vervaardigd in 1960 voor een buitengevel van de toenmalige Prinses Marijkeschool. Bij een uitbreiding van de school met twee klaslokalen is het draadplastiek verdwenen.

Kees Buurman (1933 – 1997), schilder, tekenaar, graficus en dichter, was een Leidse kunstenaar die vooral bekend is van zijn werk in zwart/wit. Zijn opleiding aan de Algemene Grafische School in Amsterdam zal daartoe hebben bijgedragen. In zijn monumentale werk, dat voornamelijk dateert uit de jaren 1960, past hij soms kleur toe. Het meeste van zijn werk is abstract.

De school is in 1960 gebouwd door de architect P.C. den Ouden in opdracht van de Stichting voor Christelijke Kleuterscholen te Leiden en Oegstgeest. Het is een eenvoudig bakstenen gebouw met een pannendak en een L-vormige plattegrond. De ingangangsportaal ligt aan de achterzijde en is daardoor alleen zichtbaar voor de schoolgebruikers.

Bronnen:

Kees Buurman Stichting http://www.keesbuurman.nl/

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en Stedenbouw 1940-1965. Leidse Historisch Reeks. Leiden 2009, p. 109

“Kleuterschool met drie klassen voor rond een ton”in: Nieuwe Leidsche Courant, 29 september 1960

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. De geschiedenis van de scholenbouw in Leiden. Deel 2: 1945-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 14

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 257

20 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

    Glas-in-loodraam, Berend Hendriks. (foto: Peter Lamboo)

Beschrijving:

Het glas-in-loodraam is 3,50 meter hoog en 2,50 meter breed en verdeeld in 5 x 5 verticale vensters. Het is een bijzonder fraai kunstwerk en verbeeldt het bijbelverhaal ‘De bevrijding van Sadrach, Mesach en Abednego uit de vuuroven van de Babylonische koning Nebukadnezar’.

Berend Hendriks (1918-1997) is een van de meest vooraanstaande monumentale kunstenaars uit de wederopbouwperiode. Zijn stijl is half-abstract en half-figuratief. In het begin van de jaren vijftig werkt hij nog geheel figuratief maar daarna wordt zijn stijl steeds abstracter. Dit raam uit het begin van de jaren zestig is een goed voorbeeld van zijn geabstraheerde figuratieve stijl.

De Opstandingskerk is in 1961 gebouwd als de Gereformeerde Bevrijdingskerk met wijkcentrum. Het is een eenvoudig bakstenen kerk met een plat dak en een L-vormige plattegrond. In de noordmuur van de kerk bevindt zich het glas-in-loodraam van de kunstenaar.

In februari 2020 heeft de gemeente Leiden aan het kerkgebouw met pastorie de monumentstatus verleend.

Berend Hendriks heeft in Leiden nog een glas-in-beton kunstwerk gemaakt voor de Christelijke Nijverheidsschool voor meisjes aan de Toussaintkade 51.

Opstandingskerk: interieur en exterieur (foto’s: Peter Lamboo)

Bronnen:

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

“Kerkzaal maakt naar buiten afwerende indruk” in: Nieuwe Leidsche Courant, 20 december 1960, p. 3

12 februari 2020

Aan het college van Burgemeester en Wethouders

van de gemeente Leiden

Postbus 9100

2300 PC Leiden

Leiden,  27 december 2016

Onderwerp: herplaatsing van monumentale kunst in nieuwbouw

Geacht College,

In juni 2015 heeft de HVOL met succes uw aandacht gevraagd voor de bedreiging van een belangrijk Leids kunstwerk uit de wederopbouwperiode van de bekende kunstenaar Peter Struycken in het gebouw Dieperpoellaan 2. Kort daarvoor kon dankzij uw actie een prominent kunstwerk van Lex Horn in het inmiddels afgebroken Clusius Laboratorium van vernietiging worden gered. Recent zijn ook andere monumentale kunstwerken gered uit gebouwen die zijn gesloopt. Het verheugt ons dat de gemeente Leiden bovendien – geheel in de lijn van de Erfgoednota 2014-2020 - beleid aan het ontwikkelen is op het gebied van de monumentale kunst uit de naoorlogse periode.

Een belangrijk aspect van het behoud van monumentale kunst is de herplaatsing. Voorkomen moet worden dat monumentale kunstwerken hun eindbestemming vinden in een gemeentelijk depot. Daarom meent de HVOL dat het belangrijk is om bij de planning van nieuwbouw in een vroeg stadium de mogelijkheden te onderzoeken van herplaatsing van opgeslagen kunst.

Recent verschenen er in de pers artikelen over de geplande nieuwbouw van enkele scholen: voor de locatie Storm Buysingstraat van het ID College,  voor een nieuw Bonaventura  vmbo en De Thermiek en voor een nieuw Leonardo College.

De HVOL dringt er bij u op aan om bij de planning van elk nieuw gebouw waarvan de gemeente de opdrachtgever is, danwel de bouw (geheel of gedeeltelijk) financiert al in de ontwerpfase herplaatsing van monumentale kunst onderdeel te maken van het programma van eisen. Alleen op deze wijze kan de opgeslagen monumentale kunst werkelijk behouden blijven.

Wij zien uw reactie met grote belangstelling tegemoet.

Namens het bestuur van de Historische Vereniging Oud Leiden,

Met vriendelijkegroet,

G.J.H.C. (Gerard) Kramer

Vice-voorzitter

Clusiuslaboratorium Wassenaarseweg 64

Dit werk was aangebracht in het trappenhuis van het biochemisch laboratorium Clusius dat inmiddels gesloopt is. Gelukkig is door de gezamenlijke inzet van de HVOL, de Bond Heemschut en de gemeente voorkomen dat het kunstwerk bij deze sloop ook verloren zou gaan. Om een beeld te geven van de kwaliteit van het werk en de situering in het trappenhuis, volgt hier een korte omschrijving.

Op de afbeelding is duidelijk te zien dat de drie delen van het werk als compositie een eenheid vormen. De gebruikte vormen zijn half figuratief en half abstract. De kleurstelling is eenvoudig en de compositie suggereert een sterke beweging. Het gebruik van de kleur geel kan beschouwd worden als een verwijzing naar De Stijl.

Sgraffito is een techniek die opbloeide in de jaren van de wederopbouw, maar die tegenwoordig nauwelijks nog wordt gebruikt. Bij deze kunstvorm wordt het muurvlak opgebouwd uit gekleurde pleisterlagen, waarin diepe en ondiepe vormen en lijnen worden gesneden en uitgekrabd. Het sgraffito in het Clusiuslaboratorium bestaat uit drie lagen. De onderste laag is zwart, de tweede wit en de oppervlaktelaag is geel.

Met de sloop van veel panden uit de periode van de wederopbouw zijn inmiddels al veel sgraffito’s vernietigd. Het is daarom fantastisch dat de gemeente heeft weten te realiseren dat dit monumentale kunstwerk van Lex Horn behouden blijft.

De werkgroep Monumentale kunst Wederopbouwperiode richt zich bij haar onderzoek vooral op openbare en semiopenbare gebouwen, zoals scholen, kerken, stations, winkelcentra en kantoren. Daar vooral vindt men de kunst uit de periode 1945-1965 die ontworpen is als onderdeel van het gebouw. Een van die panden is het gebouw aan de Sumatrastraat dat is ontworpen voor het Apostolisch Genootschap en in gebruik genomen in 1961.

Sumatrastraat 197, plaats van samenkomst
Het Apostolisch Genootschap heeft een christelijke oorsprong, maar wordt tegenwoordig vooral gezien als een religieus humanistische stroming. Hun gebouwen heten geen kerken, maar plaatsen van samenkomst. Het gebouw aan de Sumatrastraat 197 is ontworpen door architect Piet van der Sterre (1915-1978). Het is een zogenaamde verdiepingskerk waarbij de grote zaal zich op de eerste verdieping bevindt. Hieronder zijn diverse nevenruimten gesitueerd.

Piet van der Sterre
Van der Sterre heeft zich laten inspireren door de centrale rol van de apostel of landelijke voorganger van het Genootschap. Dit komt tot uiting in de komvormige rondingen in de korte gevels. De grote zaal ontvangt het licht door ramen die door brede betonnen kaders worden omlijst en in dambordpatroon zijn geplaatst. De ramen zijn uitgevoerd in kleurrijk glas-in-lood en vervaardigd door Atelier Jilleba. Uit het archief van Jilleba blijkt dat architect Van der Sterre medeverantwoordelijk is voor het ontwerp van de ramen. Bekend is dat Van der Sterre ook schilderde en in zijn onderduiktijd tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn schilderijen onder pseudoniem verkocht.

Restauratie
De kleuren van de ramen hebben een symbolische betekenis. Oorspronkelijk hadden ze een andere volgorde. Ze kleurden van het donkere blauw en groen naar het lichtere oranje, rood en geel; van duisternis naar licht. Bij de renovatie van het gebouw in de jaren 1999-2001 is de volgorde van de ramen verloren gegaan. Alle glas-in-loodpanelen zijn daarbij uitgenomen en opnieuw in het lood gezet en tussen isolatieglas geplaatst. Het raam met het embleem van het Apostolisch Genootschap is centraal bovenin aangebracht: de brandende fakkel die de oudere generatie doorgeeft aan de jongere tegen de achtergrond van de wereldbol.

Restauratie en plaatsing zijn uitgevoerd door Atelier Jilleba. Bij dezelfde renovatie is het gebouw uitgebreid met een bijgebouw waarvoor een glas-in-loodraam in het trappenhuis is opgeofferd. Enkele jaren na de renovatie is het gebouw verkocht aan de Priesterbroederschap Pius X die er na een grote inwendige verbouwing in september 2012 de Kapel van Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans vestigde.