Historische Vereniging Oud Leiden

Hof van de 24 huizen

Nummer:

114

Andere namen:

Koninginnehof
Schans

Adres voor 1871:

Wijk 5 nr. 799-830

Adres na 1871:

Langegracht 60-62 na 1913 energiebedrijf

Beschrijving:

De Hof werd in 1616 gebouwd door de stadsmetselaar Willem Cornelisz. van Bilderbeek (hij bezat nog veel meer percelen in de stadsvergroting van 1611). Oorspronkelijk ging het om een complex van 24 huizen die in een vierkant rond een plein stonden en waar op enig moment nog eens zeven huizen werden gebouwd. Door vererving kwam de Hof via Bilderbeeks zoon in bezit van zijn kleindochter Wilhelmina van Bilderbeek, in 1677 gehuwd met François de Schregel. In 1702 besloot het echtpaar om aen de opsienders van de oude Waterlantsche Doopsgesinde gemeente, haar vergaderplaets hebbende in de Lochorststraet alhier, een capitael van 12.000 guldens (na te laten), mitsgaders eenendertigh huysen ende erven, staende ende gelegen op de Langegragt. De Doopsgezinde gemeente bleef lang eigenaar en zou de huizen pas in 1791 van de hand doen.

De benaming 'hof' doet denken aan een lieflijke omgeving, vol met bijtjes en bloemen. Maar bij de Hof van de 24 Huizen was niets minder waar, het was een poel van ellende. Daardoor was de Hof niet alleen de grootste, maar ook een van de meest beruchte poorten in Leiden.
Zo stierven er in de 19e eeuw maar liefst 113 mannen, vrouwen kinderen aan de cholera. Hoewel de poort al in 1863 onbewoonbaar was verklaard, negeerde de eigenaar, Pieter Hasselbach, de maatregel. Het stadsbestuur liet het er bij zitten en in 1890 woonden er nog dertig huishoudens die het met één plee moesten doen.

In 1892 werd de Koninginnehof (inmiddels was de naam veranderd) herbouwd en naar de maatstaven van die tijd goed bewoonbaar. Toen het Energiebedrijf na de 2e Wereldoorlog wilde uitbreiden werden de huisjes omstreeks 1947 afgebroken.


Het Hof van de 24 Huizen, alias de Schans of Koninginnehof op de stadsplattegrond van 1826.	Rechts een foto van de in 1892/93 herbouwde Koninginnehof met enkele bewoonsters.

Vermelding in archiefbronnen:

Bonboek (6628, Nieuwmaren)

fol. 313-325

1642 na

Waarboek 67 6G 1695

fol. 33

1695-12-31

ONA inv.nr. 1662

fol. / akte 55

1702-08-08

Waarboek 67 10Y 1790

fol. 210

1791-05-12

Vermelding in andere bronnen:

krantenbericht

Tal van krantenberichten (zie website ELO)

Geref. Ondertrouwreg

L fol. 167

1636-03-26

Leids Jaarboekje

Het Koninginnehof, blz. 107

1955

ELO, Gevelstenen Data

'Gevelsteen van het gesloopte Koninginnehof’

2020

Poortbebouwing
Namen en adressen, aantallen woningen en bewoners, woninggrootte en kwaliteit

Bewoond

Onbewoond

1. 1850 (ca.) Opgave S. van der Paauw
2. 1853 Buurtkaart
3. 1871 Huisnommerboek 1871
4. 1879 Kaart Van Campen 1879
5. 1892 Aanleg waterleiding -
- aangelegd [A]
- door eigenaar geweigerd [G]
- eigenaar weigert betaling [AG]
6. 1892 Aantal woningen
7. 1892 Aantal bewoners
8. 1899 Kaart Van Campen 1899

Woningonderzoek
1913

Aantal
vertrekken
per woning
in 1912/13

Woning-
onderzoek 1922

1900

1912

aantal woningen

aantal bewoners

aantal woningen

aantal bewoners

zeer slecht

slecht

vrij slecht

redelijk