Inventarisatie Wederopbouwkunst

[Geen afbeelding beschikbaar]

Beschrijving:

Volgens verslagen van de opening van de school in april 1963 had kunstenares Julia Braendle voor de docentenkamer een glasmozaïek vervaardigd. Dit mozaïek is niet meer aanwezig. Er zijn geen afbeeldingen van het mozaïek gevonden.

Julia Braendle (ook: Brändle, Rotterdam 1929 – Bingelrade 1982) was een Zwitserse kunstenares die was opgeleid aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Zij was werkzaam als aquarellist,  beeldhouwer, glasschilder, emailleur, keramist en monumentaal kunstenaar. Zij werkte zowel in Nederland als in Zwitserland. In Leiden was zij lid van en docente aan het Schilder- en Tekengenootschap Ars Aemula Naturae. Voor de aula van de school creëerde Braendle een houtreliëf dat nog wel aanwezig is. Voor de Tuinbouwschool in Rijnsburg vervaardigde Braendle in 1966 verschillende monumentale kunstwerken.

De school werd in de periode 1960-1963 gebouwd als meisjes-HBS door gemeentearchitect Koch. De school was voordien gevestigd aan de Garenmarkt. Met de verhuizing naar het nieuwe gebouw ging de school Louise de Coligny-HBS heten. De vleugel aan de Kagerstraat dateert van 2000. Oorpronkelijk bevond zich in het gebouw een instructiebad. Dat is later voor andere doeleinden in gebruikgenomen.

Bronnen:

“Kunstenaars verzorgden decoraties. Louise de Coligny-H.B.S. ging vanmiddag open”, in: Nieuwe Leidsche Courant, 1 april 1963, p. 3

“Louise de Coligny-h.b.s.: plaats voor 500 meisjes”, in: Leidsch Dagblad, 1 april 1963, p. 5

“Nieuwe gemeente-hbs voor meisjes te Leiden”, in: Leidse Courant, 1 april 1963, p. 4

“Pestbel luidde nieuwe leven in van Louise de Coligny-HBS”, in: Leidse Courant, 2 april 1963, p.45

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden, 2009, p. 114

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

“Tuinbouwschool in Rijnsburg een feest voor het oog”, in: Nieuwe Leidsche Courant, 2 november 1966, p. 3

1 februari 2019

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Betonreliëf balkon voorgevel, Jan Snoeck (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Aan de voorgevel van de ‘Kamer van Koophandel en Fabrieken van Rijnland’ bevond zich een langwerpig gemeleerd grijs betonreliëf. Het was bevestigd aan het balkon op de tweede verdieping. Het bestond uit een zestal rechthoekige natuursteenplaten die tegen elkaar aan waren geschoven. Het toonde verschillende figuurtjes in diepreliëf en was ca. 8.00 meter breed en 1.30 meter hoog. De gevelsteen symboliseerde de activiteiten van de Kamer van Koophandel. De balkonreliëf was het geschenk van de Leidse Vereniging van Industriëlen ter ere van de opening van het gebouw in juni 1965. Het is vervaardigd door de beeldhouwer Jan Snoeck. Het grijze kunstwerk is beeldbepalend geweest op deze plek. Bij gelegenheid van de opening van het gebouw bood het architectenbureau een bronzen plastiek aan van Jan Snoeck.

Jan Snoeck (Rotterdam 1927 – Den Haag 2018) heeft de basis van het vak geleerd van de Vlaamse beeldhouwer Albert Termote. Na zijn opleiding aan de Vrije Academie in Den Haag vervolgde hij zijn opleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Zijn kunstwerken staan verspreid over Nederland tot in Frankrijk en Israël. Hij werkte onder andere in het atelier van Zadkine in Parijs. Zijn oeuvre beslaat ca. 120 opdrachten.

Het gebouw van de Kamer van Koophandel is in 2016 gesloopt en het kunstwerk is door de gemeente uitgenomen en opgeslagen. Het zal worden herplaatst in het gebouw De Lorentz dat zal verrijzen op de hoek van de Stationsweg en het Stationsplein.

Op de plaats van het gebouw van de Kamer van Koophandel stond eerder een vestiging van de Kamer van Koophandel gebouwd in 1951.

Foto's: Jos Hooghuis

Bronnen:

“Gevelkunst behouden”, in: Leidsch Dagblad, 11 maart 2016

“Kamer van Koophandel: doelmatig en weelderig” in: Leidsch Dagblad, 29 juni 1965, p. 13

“Nieuwe Kamer van Koophandel goede aanwinst voor Leidens Stationsplein” in: Leidse Courant, 29 juni 1965, p. 4

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en Stedenbouw 1940-1965. Leidse Historisch Reeks. Leiden 2009, p. 76

RKD https://rkd.nl/nl/explore/artists/record?query=Jan+Snoeck&start=2

1 augustus 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodramen, Pieter Geraedts, op de oorspronkelijke locatie (foto: Erfgoed Leiden en Omstreken)

Beschrijving

Het betreft hier een tiendelig glas-in-loodraam dat is samengesteld uit vijf lange ramen van elk ca. 0.53 meter breed en ca. 1.27 meter hoog met daarboven vijf vierkante ramen van elk ca. 0.53 meter breed en ca. 0.50 meter hoog. In vier van de vijf ramen zijn figuren afgebeeld die aspecten van de land- en tuinbouw, sierteelt, veeteelt en nijverheid in Rijnland symboliseren. In het middelste raam is onder andere het Leids wapen te zien. Het opschrift Kamer van Koophandel van Fabrieken voor Rijnland is met sierlijke letters geschilderd. De kleuren van het gebrandschildere glas-in-loodraam zijn overwegend geel, lichtgroen en roodoranje tinten.

Pieter Geraedts (Velp 1911 – Leiden 1978) is een Warmondse kunstenaar die is opgeleid door zijn vader Wijnand Geraedts. Hij is vooral bekend geworden door zijn religieuze schilderingen. Voor vele kerken heeft hij kruiswegen vervaardigd, o.a. voor de H. Petruskerk in Leiden (1958). Hij maakte zowel muurschilderingen als schilderijen maar ook glas-in-loodramen en portretten. Voor de Kleuterschool St. Bernadette, Oppenheimstraat 6 in Leiden vervaardigde hij een wandschildering in drie panelen. Na afbraak van deze school is deze wandschildering overgebracht naar de H. Hartschool (Herensingelschool) aan de Lusthoflaan 2 in Leiden. De Herensingelschool is inmiddels opgeheven en het gebouw verkocht.

Geraedts vervaardigde de glas-in-loodramen en een groot schilderij voor het toenmalige, vooroorlogse gebouw van de Kamer van Koophandel en Fabrieken aan de Stationsweg in 1950/51. Voor zijn glas-in-loodramen werkte Geraedts nauw samen met de fa. Jilleba in Leiden. Het grote schilderij is bij de sloop van het gebouw in 1963 zoekgeraakt.

De glas-in-loodramen zijn na de sloop van het vooroorlogse gebouw herplaatst in de nieuwbouw ter plaatse die in 1965 officieel werd geopend. In het nieuwe gebouw werden ze geplaatst in een scheidingswand op de bovenste verdieping. In 2015 zijn de ramen uitgenomen en tijdelijk herplaatst in het gemeentelijke pand Stationsplein 107.

Glas-in-loodramen, Pieter Geraedts, op de tijdelijke locatie Stationsplein 107 (foto: Jos Hooghuis)

Glas-in-loodramen, Pieter Geraedts, herplaatst in de vestibule begane grond van het stadhuis aan de Breestraat (foto: Jos Hooghuis)

Bronnen:

“Monumentale kunst herplaatst in het stadhuis”, in: Nieuwsbrief van de Historische Vereniging Oud Leiden (digitaal), oktober 2022

“Nieuwe K.v.K. goede aanwinst voor Leidens Stationsplein”, in: Leidse Courant, 29 juni 1965

Noort, André van, Pieter Geraedts sr. De kunstenaar die zichzelf bleef, Historisch Genootschap Warmelda, z.j. (2015)

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en Stedenbouw 1940-1965. Leidse Historisch Reeks. Leiden 2009, p. 76

Vondst van de Week VVDW#45, ELO-website, 2015

11 oktober 2022

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramisch reliëf, Kunstenaar onbekend, herplaatst in het stadhuis (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving

Het reliëf is ca. 1.40 meter breed en ca. 1.00 meter hoog. Het kunstwerk is in klei geboetseerd en daarna in middelgrote stukken gesneden. Na het droogproces is het in een oven gebakken en beschilderd met glazuurpasta. Vervolgens is het opnieuw gebakken waardoor het een gekleurde ‘huid’ heeft gekregen. De verschillende vormen hebben allemaal hun eigen kleur en bewerking.

Het kantoorgebouw dat in 1966 is gebouwd naar ontwerp van de Leidse architecten J. Jonkman en P. van Dorp bestaat uit twee vleugels die verbonden worden door het trappenhuis. Hoofdaannemer was Wernink’s Beton- en Aannemingsmaatschappij N.V. te Leiden. Op 3 juli 1963 is met de bouw begonnen. Bij de officiële ingebruikname bood ir. J. Jonkman namens de architecten, de hoofdaannemer en de onderaannemers het plastiek voor de kantine aan. De kantine was gelegen op de zesde verdieping. De naam van de kunstenaar kon niet worden achterhaald.

Het gebouw is omstreeks 2009 aangekocht door de gemeente die er gemeentelijke diensten in heeft ondergebracht (CWI en belastingdiensten). Het gebouw zal worden gesloopt in het kader van de herontwikkeling van het Stationsplein. Tot 2022 was het in gebruik als gemeentekantoor. Tot aan de sloop, die gepland is voor zomer 2023, zal het worden gebruikt voor tijdelijke bewoning.

Het keramisch reliëf is in 2022 overgebracht naar een gang op de begane grond in de linkervleugel van het gerenoveerde stadhuis aan de Breestraat.

Keramisch reliëf op de oorspronkelijke plaats, achter het buffet in de kantine van Stationsplein 107 op de zesde verdieping (foto: Jos Hooghuis)

Keramisch reliëf herplaatst in het stadhuis (foto’s: Jos Hooghuis)

Bronnen

“Belastinggebouw officieel geopend”, in: Leidsch Dagblad, 21 december 1966, p. 2

“Monumentale kunst herplaatst in het stadhuis”, in: Nieuwsbrief van de Historische Vereniging Oud Leiden (digitaal), oktober 2022

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 75

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

11 oktober 2022

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-beton (6^e verdieping), Jan Meine Jansen (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving

De glas-in-betonwand is 17.40 meter hoog en 7.40 meter breed en strekt zich uit over vijf verdiepingen. Deze bevat 126 ramen die zijn uitgevoerd in een eigen kleurstelling waarvan de hoofdkleuren de primaire kleuren rood, geel en blauw zijn. Aan het exterieur is het beton zichtbaar en in het interieur zijn de raamstijlen van alle 126 grote ramen afgetimmerd met hout. Het kunstwerk behoort tot de top van de monumentale of gebouwgebonden kunst uit de wederopbouwperiode, niet alleen in Leiden maar in Nederland. De glas-in-betontechniek die de kunstenaar toepaste is een voorbeeld van de nieuwe technieken waarmee de naoorlogse kunstenaars experimenteerden. Hierbij worden dikke glastegels op maat gekapt en in gewapend beton gezet. Inmiddels wordt deze bewerkelijke en kostbare techniek zelden meer toegepast en zijn veel glas-in-beton kunstwerken verdwenen. Het kunstwerk is gericht op de publieke beleving. De naoorlogse kunstenaars streefden ernaar met hun werk bij te dragen aan een nieuwe, vreedzame samenleving door kunst naar de mensen te brengen. Meine Jansen heeft zijn kunstwerk zo ontworpen dat iedereen die het belastingkantoor betrad in de sfeer kon worden gebracht van de kleuren die varieerden per verdieping. De glas-in-betonwand is geplaatst op het zuidwesten waardoor de veranderende zonnestand een wisselend effect creëert van gekleurde lichtbanen die zich door de ruimte verplaatsen. Dit noemt men wel de vierde dimensie. Het kunstwerk is dus niet zuiver decoratief. De schepping van Meine Jansen werd gefinancierd uit de rijkspercentageregeling voor monumentale kunst; de kosten bedroegen 64.990 gulden. Daarmee was het tot dan toe het duurste kunstwerk dat uit de rijkspercentageregeling werd gefinancierd.

Uit onderzoek door drs. Yteke Spoelstra, specialiste op het gebied van de monumentale kunst uit de wederopbouwperiode, blijkt dat Meine Jansen een zeer Leids kunstwerk heeft ontworpen waarbij hij zich niet alleen heeft laten leiden door de beginselen van De Stijl maar specifiek door de ideeën van Theo van Doesburg. Zo zijn bijvoorbeeld niet uitsluitend de primaire kleuren rood, geel en blauw toegepast maar ook de mengkleuren groen, oranje en roze. Zoals bekend heeft Van Doesburg in Leiden het tijdschrift De Stijl opgericht in 1917.

Jan Menno Meine Jansen (Meppel 1908 – Driebergen 1994) werd opgeleid aan de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs en de Rijksakademie voor Beeldende Kunsten, beide in Amsterdam. Hij beoefende de vrije schilderkunst en vervaardigde tekeningen en gouaches. Zijn eerste glas-in-loodraam ontwierp hij voor de Rabobank in Driebergen (1958). Hierna volgden enkele ramen met religieuze voorstellingen in de kerken van de Nederlandse Protestanten Bond in Bennekom en de Nederlandse Hervormde Kerk in Benschop. In de jaren 1960 werd Meine Jansens stijl meer en meer non-figuratief. Glas-in-betonramen van zijn hand zijn o.a. te vinden in kerken in Driebergen, Amstelveen, Vlaardingen en Wassenaar. In de jaren 1970 vervaardigde hij glasappliquéramen, o.a. voor een openbare basisschool in Emmen. De glasappliquétechniek maakt vrije vormen en nieuwe kleurcombinaties mogelijk. Meine Jansens glas-in-betonramen werden uitgevoerd door Atelier Bogtman in Haarlem.

Meine Jansen heeft meerdere werken gemaakt in Leiden en omgeving. In 1963 heeft hij een wandschildering gemaakt in de inmiddels gesloopte KNO-kliniek van het Leidse Academisch Ziekenhuis. Op de kopse kanten van vijf flats aan de Beethovenlaan in Leiden bevinden zich metalen plastieken in de vorm van muziekinstrumenten van Meine Jansen. Een glas-in-betonraam van Meine Jansen is ook te vinden in het Dorpscentrum van de Protestantse Gemeente Oegstgeest (1967) aan de Lijtweg 9 (ook ontworpen door Jonkman en Van Dorp).

Het kantoorgebouw aan het Stationsplein 107, dat in 1966 is gebouwd naar ontwerp van de Leidse architecten J. Jonkman en P. van Dorp bestaat uit twee vleugels – één van zeven verdiepingen en één van vijf verdiepingen - die verbonden worden door het trappenhuis. In het trappenhuis is over de volle hoogte van het gebouw de glas-in-betongevel aangebracht. Hoofdaannemer was Wernink’s Beton- en Aannemingsmaatschappij N.V. te Leiden.

Het gebouw is omstreeks 2009 aangekocht door de gemeente Leiden die er gemeentelijke diensten in heeft ondergebracht. Een aanvraag door de HVOL om het gebouw een monumentstatus te verlenen is door de gemeente afgewezen. Sinds 2022 verbleven er Oekraïense vluchtelingen en statushouders en had Vluchtelingenwerk Nederland er een leslocatie voor inburgeraars. Het gebouw wordt vanaf oktober 2024 gesloopt in het kader van de herstructurering van het Stationsgebied.

De toekomst van het kunstwerk

In de Gebiedsvisie voor het Stationsgebied (april 2021) had de gemeenteraad bepaald dat het kunstwerk van Jan Meine Jansen zou worden opgenomen in de nieuwbouw en dat het kunstwerk zichtbaar moest zijn voor het publiek. Sinds 2018 heeft de gemeente met de HVOL, Erfgoedvereniging Bond Heemschut, de erven Meine Jansen en Erfgoed Leiden en Omstreken overlegd over behoud en herplaatsing van het kunstwerk. Dit heeft niet tot een oplossing geleid. In het Bestemmingsplan 2023 voor het Morspoortgebied is vastgesteld dat uitplaatsen en herbouwen van het kunstwerk op een nieuwe locatie niet haalbaar is.

Als reactie hierop hebben op initiatief van de HVOL de Leidse architect Fons Verheijen en de Amsterdamse architect Allard Meine Jansen (Allard Architecture), kleinzoon van de kunstenaar, een plan ontwikkeld om het kunstwerk te behouden op de huidige locatie tussen twee geplande nieuwbouwkavels. Dit plan is door de gemeente afgewezen.

In een laatste poging het kunstwerk te behouden heeft Allard Meine Jansen plannen ontwikkeld om het kunstwerk op de nemen in de nieuwbouwkavel ter plaatse, de zogenaamde M2-kavel, die na voltooiing de naam De Tarentaal zal krijgen. Hierin zijn 156 huurappartementen en een sociaal pension voor 50 personen voorzien. Vanwege de beperkte hoogte van de sokkel waarin het kunstwerk volgens dit plan wordt herplaatst zal het onderste gedeelte doorlopen in de parkeergarage onder het gebouw.

De gemeente Leiden was bereid de kosten van ontmanteling van het kunstwerk te dragen. De HVOL neemt de tijdelijke opslag voor zijn rekening. De kosten van mogelijke reconstructie van het kunstwerk komen geheel voor rekening van de HVOL. Met behulp van Erfgoedvereniging Bond Heemschut wordt hiervoor een fondsenwervingsactie gevoerd.

Figuur 1 exterieur achterzijde gebouw (Foto: Jos Hooghuis)	Figuur 2 interieur begane grond (Foto: Jos Hooghuis)
Figuur 3 interieur begane grond (Foto: Jos Hooghuis)	Figuur 4 interieur 1ste verdieping (Foto: Jos Hooghuis)
Figuur 5 interieur 2de verdieping (Foto: Jos Hooghuis)	Figuur 6 interieur 3de verdieping (Foto: Jos Hooghuis)
Figuur 7 interieur 5de verdieping (Foto: Jos Hooghuis)	Figuur 8 interieur 6de verdieping (Foto: Jos Hooghuis)
Figuur 9 interieur 5de verdieping (Foto: Jos Hooghuis)	Figuur 10 interieur 6de verdieping (Foto: Jos Hooghuis)
Figuur 11 Kunstwerk (rood) geplaatst tussen twee gebouwen. [Allard Architecture]. (Afgewezen plan).	Figuur 12 Kunstwerk (gekleurd) geplaatst tussen twee gebouwen [Allard Architecture]. (Afgewezen plan).

Artistieke impressie van het herplaatste kunstwerk in de te realiseren nieuwbouw (AllardArchitecture)	Artistieke impressie van het herplaatste kunstwerk in de te realiseren nieuwbouw (AllardArchitecture)

Bronnen:

Ban, Hans van den, In opdracht:  zestig jaar percentageregeling beeldende kunst bij rijksgebouwen, Amsterdam: SUN, 2011, pp. 31, 446

“Belastinggebouw officieel geopend” in: Leidsch Dagblad, 21 december 1966, p. 2

Bellaar, C.C.M., “Jan Meine Jansen”, in: Hoogveld, Carine (hfdred.) Glas in lood in Nederland 1817-1968, Den Haag: SDU, z.j., p. 287

“Leids belastinggebouw geheel gecentraliseerd” in: Nieuwe Leidse Courant, 16 december 1966, p. 3

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden, 2009, pp. 45, 75, 201

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

Spoelstra, Yteke en Allard Architecture, Glas-in-beton kunstwerk Jan Meine Jansen Stationsplein 107 Leiden. Onderzoeksrapport in opdracht van de gemeente Leiden, april 2020,

https://www.oudleiden.nl/images/monkunst/Bestanden/Rapportage_Yteke_Spoelstra_en_Allard_Architecture_kunstwerk_Meine_Jansen_15-5-2020_1_MB.pdf

Stroo, Martine, Jan Meine Jansen 1908-1994. Schilderijen, tekeningen en monumentaal werk, Zutphen 2005, pp. 133-135

RKD https://rkd.nl/explore/artists/55016

http://www.helpwandkunstopsporen.nl/12/details/2785/

  12 december 2024

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Polyester gevelobject, Peter de Ru (foto: portal leiden)

Beschrijving

Bij de opening van de school aan de Schubertlaan 133 werd in de aula een vlag gehesen met een grote zon. Daarbij werd de hoop uitgesproken dat deze voor alle betrokkenen in de school nimmer zou ondergaan. De zon is het embleem van de Stichting De Korte Vlietschool. Hierop geïnspireerd is een grote polyester zon op de buitenmuur aangebracht door Peter de Ru.

In juni 1976 stond er een oproep in de Leidse dagbladen aan kunstenaars uit de regio. Het verzoek was om documentatie en ideeën in te sturen voor een nieuw werk in de Korte Vlietschool, een school voor moeilijk lerende kinderen. Geld voor deze decoratieve aankleding van de nieuwbouw aan de Schubertlaan in Zuidwest kwam vrij uit de percentageregeling.

Voor een gevel van de school aan de kant van de Schubertlaan vervaardigde De Ru een object. Het is een zon zoals de leerlingen van de Korte Vlietschool deze zien: oranjerood, rond, warm en met een heleboel armen als stralen. Dit kunstwerk is inmiddels verdwenen.

Peter de Ru (Leiden 1950) is autodidact die werkzaam is als schilder, beeldhouwer en graficus. Hij kreeg bekendheid door wandschilderingen die hij in opdracht vervaardigde. Hoewel de vorm van het gevelobject aan de Schubertlaan sterk verschilt van zijn werk in de latere jaren is het maatschappelijk engagement gebleven. Onder de weelderige vormen zit regelmatig commentaar op milieuproblematiek, onverschilligheid en overconsumptie verscholen.

Leidsch Dagblad, 6 augustus 1977, p.3

Leidsch Dagblad , 20 mei 1977, p.3

Gevel Schubertlaan 131 in 2018 (foto: Jos Hooghuis)

Bronnen

“Korte Vlietschool officieel geopend”,  in: Leidse Courant, 20 mei 1977, p. 3

“Opening van Korte Vlietschool”, in: Leidsch Dagblad, 20 mei 1977, p.3

Fotoartikel in Leidsch Dagblad naar aanleiding van in gebruikname van speelwerk van Protestant Christelijke School “Ons Begin”, Leidsch Dagblad,  6 september 1977. p. 3

https://rkd.nl/nl/explore/artists/68718

https://www.visitleiden.nl/nl/zien-doen/overig/kunst-in-de-openbare-ruimte/schubertlaan-de-ru

3 februari 2019

Inventarisatie Wederopbouwkunst

 [Geen afbeelding beschikbaar]

Beschrijving

De vignetten worden genoemd in het boek In Opdracht. Het is niet zeker of alle hierin genoemde werken ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd.

Frans Vollmer (Den Haag 1913 – Wassenaar 1961) was autodidact. Hij was monumentaal kunstenaar maar is vooral bekend geworden door zijn muurschlderingen.

Het pand aan de Schelpenkade is in bezit geweest van de Universiteit Leiden. Het was onderdeel van meerdere gebouwen die lagen om een erachter gelegen binnenterrein. Dit hele complex is in de jaren negentig verkocht aan een projectontwikkelaar die de locatie heeft ontwikkeld met woningen. De panden aan de Schelpenkade zijn behouden en als zogenaamde cascowoningen verkocht.

Aan de huidige bewoners is gevraagd of bij aankoop de vignetten nog aanwezig waren. Dit was niet het geval.

Bronnen

Ban, Hans van den, In opdracht:  zestig jaar percentageregeling beeldende kunst bij rijksgebouwen, Amsterdam: SUN, 2011

https://rkd.nl/nl/explore/artists/81700

15 oktober 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodramen De Eendracht, kunstenaar onbekend (foto: Cor Smit)

Beschrijving

De ramen zijn vervaardigd bij gelegenheid van het 45-jarig jubileum van woningbouwvereniging De Eendracht in 1957. De oorspronkelijke locatie was het bestuursgebouw aan de Lombokstraat in De Kooi. De ontwerper van de ramen is onbekend. Volgens de Nieuwe Leidsche Courant van 4 december 1957 stellen de ramen voor de vereniging van het oude en het nieuwe: de oudere huizen en de nieuwe flatwoningen. Dit wordt gesymboliseerd door de ineengeslagen handen. In de jaren 1990 zijn de ramen geplaatst in de nieuwbouw aan de Scheepswerf bij het Steneveltpark aan de Zijl (in de Kooi).

In 1993 is De Eendracht gefuseerd met De Goede Woning (1913) en de Christelijke Woningbouwvereniging Voorschoten (1965) tot woningbouwverenging Zijl en Vliet. In 2004 is Zijl en Vliet gefuseerd met De Sleutels tot De Sleutels van Zijl en Vliet.

De Sleutels is in 1988 ontstaan uit een fusie van  Ons Belang (1913), De Tuinstadwijk (1913) en PCW (1958).

Huidige plaats kunstwerk (foto: Jos Hooghuis)	Huidige locatie bij ingang, links onder luifel (foto: Jos Hooghuis)

De ramen op de oorspronkelijke locatie in de Lombokstraat (foto: NLC/N. van der Horst)

Bronnen:

“Deze bouwvereniging stuwde wooncultuur omhoog” in: Nieuwe Leidsche Courant, 4 december 1957, p. 3

Smit, C., Strijd om kwaliteit. De geschiedenis van de volkshuisvesting in Leiden, Leidse Historische reeks 18, Leiden 2006, p. 98

11 oktober 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramisch reliëf, Henk Tieman (foto: Paulina Buring)

Beschrijving:

Het reliëf is 7.40 meter lang bij 4.70 meter hoog. Het reliëf is deels  binnen en deels buiten  aangebracht. Buiten bevindt het zich boven en onder het bordes bij de ingang. Het gedeelte boven het bordes is afgedekt.

Het reliëf is uitgevoerd in bas-reliëfs met weing hoogteverschillen in de vormen. Het ontwerp is eerst in klei geboetseerd na te zijn gedroogd en in de oven gebakken. Vervolgens zijn de onderdelen beschilderd met een glazuurpasta en opnieuw gebakken.

Henk Tieman (Den Haag 1921 – Rotterdam 2001) is op 18-jarige leeftijd naar de  Koninklijke Academie voor Beldende Kunsten in Den Haag gegaan. Hij is opgeleid als beeldhouwer maar hij is gespecialiseerd in reliëfs. Hij heeft een groot aantal monumentale kunstwerken vervaardigd die door heel Nederland maar ook in het buitenland zijn te vinden. Hij was niet alleen verbonden, maar hij gaf ook leiding aan het atelier van de Bouwkeramiekafdeling van De Porceleyne Fles.

In Leiden is nog een aantal kleine reliëfs in de voormalige Koningskerk aan de Willem de Zwijgerlaan te vinden. Ook is er een keramisch werk aanwezig geweest in de voormalige Albert’s Corner op het Stationsplein dat een vogelvlucht voorstelde.

De plattegrond van het fabrieksgebouw is simpel rechthoekig met de lange gevel haaks op de Rooseveltlaan. Het kantoorgedeelte ligt aan de kortere kopse zijde van het gebouw en is toegankelijk via een trap met bordes. Aan de achterzijde van de trap is het relief aangebracht.

Bronnen:

Archief Royal Delft

Documentatie van Beeldende Kunst in Zuid-Holland

RKD https://rkd.nl/nl/explore/artists/Tieman%2C%20Henk

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

1 augustus 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Wandschildering, Nico Rolle (foto uit: Hans van den Ban, In opdracht)

Beschrijving:

De wandschildering met als onderwerp ‘Ark van Noach’ is vervaardigd voor de naoorlogse uitbreiding van het het Academische Ziekenhuis Leiden. De Kliniek voor Keel-, Neus- en Oorheelkunde is in 1963 in gebruik genomen. De monumentale kunst in de nieuwbouw werd gefinancierd vanuit de percentageregeling van het Rijk. In 1985 zijn de gebouwen gesloopt met het oog op de bouw van het nieuwe Leids Universitair Medisch Centrum. Daarbij is de wandschildering van Rolle verloren gegaan.

Nico Rolle (Amsterdam, 1929)  is opgeleid aan het Instituut Opleiding tot Tekenleraren en de

Rijksakademie van Beeldende Kunsten, beide in Amsterdam. Tot 1969 was hij werkzaam als (politiek) tekenaar, illustrator, wandschilder en monumentaal kunstenaar. In 1959 won hij de Prix de Rome voor monumentale schilderkunst.

Het vooroorlogse Academisch Ziekenhuis Leiden, voorloper van het huidige Leids Universitair Medisch Centrum, was gebouwd in paviljoens: een concept waarmee men besmetting van patiënten onderling hoopte te voorkomen. De Kliniek voor Keel-, Neus- en Oorheelkunde was zo’n paviljoen; een losstaand gebouw dat uitsluitend ten dienste stond voor deze specialisatie. De Kliniek voor Keel-, Neus- en Oorheelkunde was in de jaren 1920 gebouwd.

Bronnen:

Ban, Hans van den, In opdracht:  zestig jaar percentageregeling beeldende kunst bij rijksgebouwen, Amsterdam: SUN, 2011

“Keel-, neus-, oorheelkunde in royale en modern geoutilleerde nieuwbouw” in: Leidsch Dagblad, 9 juli 1963, p. 3

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 37-38

https://rkd.nl/nl/explore/artists/record?query=Rolle&start=4

 “Uitbreiding op terrein A.Z. Keel-, neus- en oorheelkunde heeft nieuwe kliniek” in: Nieuwe Leidsche Courant, 9 juli 1963, p. 3

25 maart 2018