Hoewel de Papegaaispoort (213) een vroege voorganger was, is de nog altijd bestaande Sophiahof of -poort nog niet zo oud. De vijf oorspronkelijke huisje zijn in 1890 gebouwd door de aannemer Dirk van Leeuwen, kadastraal bekend onder de nrs. 2259 en 2260 t/m 2263. In 1865 trouwde hij met Sophia van Groeningen (1843-1897) en blijkbaar heeft hij de poort naar zijn vrouw vernoemd.
Op de stadsplattegrond van 1899 staat de Sophiapoort aangegeven als Nassaupoort. Maar de cartograaf Van Campen heeft zich vergist, want het Nassaupoortje lag zuidelijker ter hoogte van de een jaar eerder gebouwde Hof van Venetie. De vergissing is onmiskenbaar, omdat de Nassau- en Sophiapoorten en hun bewoners gelijktijdig en afzonderlijk in het Bevolkingsregister 1890-1924 worden vermeld – en dat is al voldoende bewijs voor het bestaan van twee verschillende poorten. Dat wordt bevestigd door kadastrale gegevens. Aanvullend bewijs is de uit 1892 daterende lijst vanwege aansluitingen op de duinwaterleiding waarop de Nassau- en Sophiapoort afzonderlijk worden genoemd, resp. op Uiterstegracht 18 en 34.
Al in 1922 ontstond er discussie over de woonkwaliteit. De gemeentelijke Gezondheidscommissie pleitte voor onbewoonbaarverklaring, maar B.&W. meenden dat de huisjes, ook al is hare oppervlakte gering, niet ter bewoning ongeschikt zijn […] Wel zouden om verval te voorkomen eenige verbeteringen moeten worden aangebracht. Of die verbeteringen er kwamen is onbekend, maar in 1986 zijn de – inmiddels tien huisjes – ingrijpend gerenoveerd. Het resultaat mag er zijn, want samen met de Roggebroodshof die in het verlengde ligt, vormen beide poorten een verborgen maar prachtig stukje Leiden. |